موضوع : مبحث بلا و صبر و رضا و علل فقر و غنی

عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ هِشَامٍ عَنْ أَنَسٍ عَنِ اَلنَّبِيِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَنْ جَبْرَئِيلَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ قَالَ اَللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: مَنْ أَهَانَ لِي وَلِيّاً فَقَدْ بَارَزَنِي بِالْمُحَارَبَةِ وَ مَا تَرَدَّدْتُ فِي شَيْءٍ أَنَا فَاعِلُهُ مِثْلَ تَرَدُّدِي فِي قَبْضِ نَفْسِ اَلْمُؤْمِنِ يَكْرَهُ اَلْمَوْتَ وَ أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ وَ لاَ بُدَّ لَهُ مِنْهُ وَ مَا يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ عَبْدِي بِمِثْلِ أَدَاءِ مَا اِفْتَرَضْتُ عَلَيْهِ وَ لاَ يَزَالُ عَبْدِي يَبْتَهِلُ إِلَيَّ حَتَّى أُحِبَّهُ وَ مَنْ أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ لَهُ سَمْعاً وَ بَصَراً وَ يَداً وَ مَوْئِلاً إِنْ دَعَانِي أَجَبْتُهُ وَ إِنْ سَأَلَنِي أَعْطَيْتُهُ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ اَلْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ يُرِيدُ اَلْبَابَ مِنَ اَلْعِبَادَةِ فَأَكُفُّهُ عَنْهُ لِئَلاَّ يَدْخُلَهُ عُجْبٌ فَيُفْسِدَهُ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ اَلْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لَمْ يَصْلُحْ إِيمَانُهُ إِلاَّ بِالْفَقْرِ وَ لَوْ أَغْنَيْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ اَلْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لاَ يَصْلُحُ إِيمَانُهُ إِلاَّ بِالْغِنَى وَ لَوْ أَفْقَرْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ اَلْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لاَ يَصْلُحُ إِيمَانُهُ إِلاَّ بِالسُّقْمِ وَ لَوْ صَحَّحْتُ جِسْمَهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ اَلْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لاَ يَصْلُحُ إِيمَانُهُ إِلاَّ بِالصِّحَّةِ وَ لَوْ أَسْقَمْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ إِنِّي أُدَبِّرُ عِبَادِي بِعِلْمِي بِقُلُوبِهِمْ فَإِنِّي عَلِيمٌ خَبِيرٌ.

 التوحيد (صدوق)  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۹۸  / علل الشرایع  ,  جلد۱  ,  صفحه۱۲  / کلیات حدیث قدسی  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۰۶  / بحار الأنوار ,  جلد۵  ,  صفحه۲۸۳ 

عبد اللّٰه از هشام،از انس،از نبىّ‌ اكرم صلّى اللّٰه عليه و اله نقل كرده كه آن حضرت نيز از جبرئيل عليه السّلام حكايت كردند كه وى گفت:خداوند تبارك و تعالى فرمود:كسى كه به دوست و ولىّ‌ من اهانت كند به محاربه با من برخاسته است و اگر تردد در حقّ‌ من راه مى‌داشت در هيچ فعلى تردد نداشتم مثل تردّدى كه در قبض روح مؤمن برايم حادث مى‌شد زيرا مؤمن از مرگ كراهت دارد و من هم از كارى كه مورد كراهت مؤمن است،بيزارم ولى در عين حال چاره‌اى از مرگ و مردن او نمى‌باشد،و بنده من با هيچ عمل و كردارى به اندازه انجام آنچه را كه بر او واجب كرده‌ام به من نزديك نمى‌شود و پيوسته بنده‌ام به درگاه من زارى مى‌كند تا محبوبم واقع شود و وقتى محبوبم قرار گرفت گوش و چشم و دست و پناهگاهش مى‌گردم،اگر مرا بخواند اجابتش كرده و اگر از من درخواست كند به او عطا خواهم نمود،برخى از بندگان مؤمن هستند كه مى‌خواهند عبادتى را انجام دهند ولى منصرفشان مى‌كنم تا خود بينى به ايشان راه نيابد و بدين ترتيب حالشان فاسد گردد چنانچه پاره‌اى از بندگان مؤمن سلامتى ايمانشان صرفا با فقر است به طورى كه اگر غنى شوند ايمانشان فاسد مى‌شود يا بعضى ديگر هستند كه سلامتى ايمان آنها فقط‍‌ با ابتلاء به بيمارى تأمين گشته لذا اگر جسمشان سالم شود فاسد الايمان مى‌شوند و به عكس جمعى از اهل ايمان مى‌باشند كه تنها در صورت صحيح المزاج بودن ايمانشان سالم مى‌ماند از اين رو اگر آنها را مبتلا به بيمارى كنم ايمانشان فاسد مى‌گردد،بنا بر اين با علم به قلوب و دلهاى بندگان بين ايشان تدبير مى‌كنم چه آن كه من عالم و خبير هستم.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ اَلطَّالَقَانِيُّ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ اَلشَّيْخِ أَبِي اَلْقَاسِمِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ رَوْحٍ قَدَّسَ اَللَّهُ رُوحَهُ مَعَ جَمَاعَةٍ فِيهِمْ عَلِيُّ بْنُ عِيسَى اَلْقَصْرِيُّ فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَكَ عَنْ شَيْءٍ فَقَالَ لَهُ سَلْ عَمَّا بَدَا لَكَ فَقَالَ اَلرَّجُلُ أَخْبِرْنِي عَنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَ هُوَ وَلِيُّ اَللَّهِ قَالَ نَعَمْ قَالَ أَخْبِرْنِي عَنْ قَاتِلِهِ أَ هُوَ عَدُوُّ اَللَّهِ قَالَ نَعَمْ قَالَ اَلرَّجُلُ فَهَلْ يَجُوزُ أَنْ يُسَلِّطَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَدُوَّهُ عَلَى وَلِيِّهِ فَقَالَ لَهُ أَبُو اَلْقَاسِمِ اَلْحُسَيْنُ بْنُ رَوْحٍ قَدَّسَ اَللَّهُ رُوحَهُ اِفْهَمْ عَنِّي مَا أَقُولُ لَكَ اِعْلَمْ أَنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لاَ يُخَاطِبُ اَلنَّاسَ بِمُشَاهَدَةِ اَلْعِيَانِ وَ لاَ يُشَافِهُهُمْ بِالْكَلاَمِ وَ لَكِنَّهُ جَلَّ جَلاَلُهُ يَبْعَثُ إِلَيْهِمْ رُسُلاً مِنْ أَجْنَاسِهِمْ وَ أَصْنَافِهِمْ بَشَراً مِثْلَهُمْ وَ لَوْ بَعَثَ إِلَيْهِمْ رُسُلاً مِنْ غَيْرِ صِنْفِهِمْ وَ صُوَرِهِمْ لَنَفَرُوا عَنْهُمْ وَ لَمْ يَقْبَلُوا مِنْهُمْ فَلَمَّا جَاءُوهُمْ وَ كَانُوا مِنْ جِنْسِهِمْ يَأْكُلُونَ اَلطَّعٰامَ وَ يَمْشُونَ فِي اَلْأَسْوٰاقِ  قَالُوا لَهُمْ أَنْتُمْ بَشَرٌ مِثْلُنَا وَ لاَ نَقْبَلُ مِنْكُمْ – حَتَّى تَأْتُونَّا بِشَيْءٍ نَعْجِزُ أَنْ نَأْتِيَ بِمِثْلِهِ فَنَعْلَمَ أَنَّكُمْ مَخْصُوصُونَ دُونَنَا بِمَا لاَ نَقْدِرُ عَلَيْهِ فَجَعَلَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُمُ اَلْمُعْجِزَاتِ اَلَّتِي يَعْجِزُ اَلْخَلْقُ عَنْهَا فَمِنْهُمْ مَنْ جَاءَ بِالطُّوفَانِ بَعْدَ اَلْإِنْذَارِ وَ اَلْإِعْذَارِ فَغَرِقَ جَمِيعُ مَنْ طَغَى وَ تَمَرَّدَ وَ مِنْهُمْ مَنْ أُلْقِيَ فِي اَلنَّارِ فَكَانَتْ بَرْداً وَ سَلاَماً وَ مِنْهُمْ مَنْ أَخْرَجَ مِنَ اَلْحَجَرِ اَلصَّلْدِ نَاقَةً وَ أَجْرَى مِنْ ضَرْعِهَا لَبَناً وَ مِنْهُمْ مَنْ فُلِقَ لَهُ اَلْبَحْرُ وَ فُجِّرَ لَهُ مِنَ اَلْحَجَرِ اَلْعُيُونُ وَ جُعِلَ لَهُ اَلْعَصَا اَلْيَابِسَةُ ثُعْبَاناً تَلْقَفُ مٰا يَأْفِكُونَ  وَ مِنْهُمْ مَنْ أَبْرَأَ اَلْأَكْمَهَ وَ اَلْأَبْرَصَ وَ أَحْيَا اَلْمَوْتَى بِإِذْنِ اَللَّهِ وَ أَنْبَأَهُمْ بِمَا يَأْكُلُونَ وَ مَا يَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِهِمْ وَ مِنْهُمْ مَنِ اِنْشَقَّ لَهُ اَلْقَمَرُ وَ كَلَّمَتْهُ اَلْبَهَائِمُ مِثْلُ اَلْبَعِيرِ وَ اَلذِّئْبِ وَ غَيْرِ ذَلِكَ فَلَمَّا أَتَوْا بِمِثْلِ ذَلِكَ وَ عَجَزَ اَلْخَلْقُ عَنْ أَمْرِهِمْ وَ عَنْ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِهِ كَانَ مِنْ تَقْدِيرِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لُطْفِهِ بِعِبَادِهِ وَ حِكْمَتِهِ أَنْ جَعَلَ أَنْبِيَاءَهُ عَلَيْهِمُ اَلسَّلاَمُ مَعَ هَذِهِ اَلْقُدْرَةِ وَ اَلْمُعْجِزَاتِ فِي حَالَةٍ غَالِبِينَ وَ فِي أُخْرَى مَغْلُوبِينَ وَ فِي حَالٍ قَاهِرِينَ وَ فِي أُخْرَى مَقْهُورِينَ وَ لَوْ جَعَلَهُمُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي جَمِيعِ أَحْوَالِهِمْ غَالِبِينَ وَ قَاهِرِينَ وَ لَمْ يَبْتَلِهِمْ وَ لَمْ يَمْتَحِنْهُمْ لاَتَّخَذَهُمُ اَلنَّاسُ آلِهَةً مِنْ دُونِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمَا عُرِفَ فَضْلُ صَبْرِهِمْ عَلَى اَلْبَلاَءِ وَ اَلْمِحَنِ وَ اَلاِخْتِبَارِ وَ لَكِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ أَحْوَالَهُمْ فِي ذَلِكَ كَأَحْوَالِ غَيْرِهِمْ لِيَكُونُوا فِي حَالِ اَلْمِحْنَةِ وَ اَلْبَلْوَى صَابِرِينَ وَ فِي حَالِ اَلْعَافِيَةِ وَ اَلظُّهُورِ عَلَى اَلْأَعْدَاءِ شَاكِرِينَ وَ يَكُونُوا فِي جَمِيعِ أَحْوَالِهِمْ مُتَوَاضِعِينَ غَيْرَ شَامِخِينَ وَ لاَ مُتَجَبِّرِينَ وَ لِيَعْلَمَ اَلْعِبَادُ أَنَّ لَهُمْ عَلَيْهِمُ اَلسَّلاَمُ إِلَهاً هُوَ خَالِقُهُمْ وَ مُدَبِّرُهُمْ فَيَعْبُدُوهُ وَ يُطِيعُوا رُسُلَهُ وَ تَكُونُ حُجَّةُ اَللَّهِ ثَابِتَةً عَلَى مَنْ تَجَاوَزَ اَلْحَدَّ فِيهِمْ وَ اِدَّعَى لَهُمُ اَلرُّبُوبِيَّةَ أَوْ عَانَدَ أَوْ خَالَفَ وَ عَصَى وَ جَحَدَ بِمَا أَتَتْ بِهِ اَلرُّسُلُ وَ اَلْأَنْبِيَاءُ عَلَيْهِمُ اَلسَّلاَمُ لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ يَحْيىٰ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ  – قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ فَعُدْتُ إِلَى اَلشَّيْخِ أَبِي اَلْقَاسِمِ بْنِ رَوْحٍ قَدَّسَ اَللَّهُ رُوحَهُ مِنَ اَلْغَدِ وَ أَنَا أَقُولُ فِي نَفْسِي أَ تَرَاهُ ذَكَرَ مَا ذَكَرَ لَنَا يَوْمَ أَمْسِ مِنْ عِنْدِ نَفْسِهِ فَابْتَدَأَنِي فَقَالَ لِي يَا مُحَمَّدَ بْنَ إِبْرَاهِيمَ لَأَنْ أَخِرَّ مِنَ اَلسَّمَاءِ فَتَخْطَفَنِي اَلطَّيْرُ أَوْ تَهْوِي بِيَ اَلرِّيحُ فِي مَكٰانٍ سَحِيقٍ  أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ أَقُولَ فِي دِينِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِرَأْيِي أَوْ مِنْ عِنْدِ نَفْسِي بَلْ ذَلِكَ عَنِ اَلْأَصْلِ وَ مَسْمُوعٌ عَنِ اَلْحُجَّةِ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ .

کمال الدين و تمام النعمة  ,  جلد۲  ,  صفحه۵۰۷

محمد بن ابراهيم بن اسحق طالقانى ره گويد من خدمت شيخ ابو القاسم حسين بن روح قدس اللّٰه روحه بودم با جمعى كه على بن عيسى قصرى با آنها بود مردى باو رو كرد و گفت من ميخواهم از شما چيزى بپرسم فرمود بپرس هر چه خواهى آن مرد گفت بمن بگو حسين بن على(عليه السّلام)ولى خدا بود؟گفت آرى گفت بگو بدانم قاتلش دشمن خدا بود؟گفت آرى آن مرد گفت رواست كه خداى عز و جل دشمن خود را بر دوست خود مسلط‍‌ سازد،ابو القاسم بن روح باو گفت آنچه من بتو ميگويم بفهم: بدان كه خداى عز و جل مردم را با مشاهده ديدار طرف خطاب نميسازد و روبرو بآنها سخن نميگويد ولى خداى جل جلاله رسولانى از جنس و صنف خودشان بر آنها مبعوث ميكند كه مانند آنها بشرند و اگر رسولانى غير از جنس بشر و بصورت ديگر بر آنها فرستد از او بگريزند و از او نپذيرند چون رسولان خدا نزد آنان آمدند و از جنس خود آنها بودند طعام ميخوردند و در بازارها ميگرديدند باز هم گفتند شما چون ما بشر هستيد و از شما نپذيريم تا معجزه‌اى بياوريد كه ما آن را نتوانيم آورد و بدانيم كه شما از ميان ما اختصاص برسالت خدا داريد بعملى كه ما بر آن توانائى نداريم و خدا براى آنها معجزاتى قرار داد كه بشر از آنها عاجز است يكى از آنها بعد از تبليغ دعوت طوفان آورد و همه كسانى كه طغيان و تمرد كرده بودند غرق كرد و يكى را در آتش انداختند و آتش بر او سرد و سلامت شد و يكى از ميان سنك خارا ماده شتر بيرون آورد و از پستانش شير روان كرد و براى يكى دريا شكافت و از سنك چشمه‌ها روان گرديد و عصاى خشك او اژدهائى شد كه سحر آنها را بلعيد و يكى از آنها كور و برص دار را بهبود كرد و باذن خدا مرده را زنده كرد و از آنچه ميخوردند و در خانه‌هاى خود ذخيره ميكردند به آنها خبر ميداد و براى يكى از آنها ماه شكافت و جاندارانى چون شتر و گرگ با او سخن گفتند چون اين كارها را كردند و خلق از آنها عاجز بودند و نتوانستند مانند آن را بياورند خداى عز و جل از لطفى كه ببندگانش دارد و حكمت خودمقدر كرد كه پيغمبران با اين قدرت و معجزات خود گاهى غالب باشند و گاهى مغلوب،گاهى قاهر و گاهى مقهور و اگر خدا در همه حال آنها را غالب و قاهر مينمود و گرفتارى نداشتند و خوارى نمى‌ديدند: ۱-مردم در برابر خداى عز و جل آنها را مى‌پرستيدند ۲-فضيلت صبرشان بر بلا و محنت و امتحان شناخته نميشد ولى خداى عز و جل احوال آنها را در اين باره چون ديگران قرار داد تا در حال محنت و گرفتارى صبر كنند و در حال عافيت و غلبه بر دشمن شكر كنند و در هر حال متواضع باشند و گردن فرازى و تكبر نورزند و مردم بدانند كه آنها هم معبودى دارند كه او آفريننده و مدبر آنها است و او را بپرستند و از رسولان او فرمانبرند و حجت خدا در باره كسانى كه حسد آنها را فرا برد و ادعاى خدائى آنها كند يا از طرف ديگر عناد ورزد و مخالفت و عصيان كند و منكر دستوراتى شود كه انبياء و رسل آوردند تمام گردد تا هر كس هلاك شود از روى بينه باشد و هر كس زنده هدايت شود از روى بينه باشد محمد بن ابراهيم بن اسحق گويد فردا دوباره خدمت شيخ ابو القاسم رفتم و با خود ميگفتم آيا آنچه ديروز براى ما گفت از پيش خود گفت بدون پرسش بمن رو كرد و گفت اى محمد بن ابراهيم اگر از آسمان پرتاب شوم و مرا پرنده بربايد و باد مرا در دره عميق افكند دوست‌تر دارم تا در دين خداى عز و جل براى خود از پيش خود چيزى بگويم بلكه اين گفتار من مأخوذ از اصل است و از امام الحجة صلوات اللّٰه و سلامه عليه شنیده ام