موضوع : آداب و احکام و فضائل برادری

۱ثواب برادر یافتن

داود بن سلیمان غازى گوید: از حضرت امام رضا (علیه السلام ) شنیدم كه می‏فرمودند : هر كس برادرى در راه خدا پیدا كند همانا خانه ‏اى در بهشت بدست آورده است.

الأمالی (للمفید) / ، ص: ۳۶۰

۲- حقوق برادری

فَإنّهُ مِن واجِبِ الحَقِّ و صافِي الإخاءِ ، و إلاّ فَهِيَ مَوَدَّةٌ حَمْقاءُ .

هرگاه يكى از شما با كسى طرح برادرى افكند از او نام، نام پدر، طايفه و محل سكونتش را بپرسد، كه اين كار از حقوق لازم و مايه صفا و خلوص برادرى است؛ در غير اين صورت ، اين دوستى، دوستى اى نابخردانه است.

( کنز الفوائد  ,  جلد۱  ,  صفحه۹۸  )

حضرت امام حسن عسکری عليه السلام از قول جد خود حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند :

قَضاءُ حُقوقِ الإخْوانِ أشرَفُ أعمالِ المُتَّقينَ .
اداى حقوق برادران، برترين اعمال پرهيزگاران است .

( التفسير الإمام الزکی الحسن العسکري عليه السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۲۰)

حقّ برادرت، این است كه:بدانى دست تو و مایه عزّت و قدرت تو است، پس او را سلاحى بر معصیت خدا مگیر، و براى ظلم كردن بر آفریدگان خدا، او را وسیله ‏اى مساز و در برابر دشمنش، یارى او را رها مكن  و از خیرخواهى نسبت به او دریغ مدار. اگر اوامر خداى تعالى او پیروى كرد، چه بهتر. و اگر چنین نكرد، خدا را گرامیتر از او نزد خودت بدان و نیرویى جز به سبب خدا نیست.

۳- مؤمن برادر مؤمن است

حضرت رسول الله صلى الله عليه و آله فرمودند :

 المؤمنونَ إخْوَةٌ ، تَتَكافى دِماؤهُم ، وَ هُمْ يَدٌ على مَن سِواهُم ، يَسْعى بذِمّتِهم أدناهُم .

مؤمنان برادرند، خونشان برابر است، در برابر ديگران يكدستند و كمترين آنها [ مى تواند ] كسى را به امان و زنهار همه شان درآورد .

( الأمالي للمفيد : ۱۸۷/۱۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

  إنّ المؤمنَ لَيَسْكُنُ إلَى المؤمنِ كما يَسْكُنُ قلبُ الظَّمآنِ إلَى الماءِ البارِدِ .
مؤمن با مؤمن آرام مى گيرد، چنان كه جگرِ تشنه با آبِ سرد .  

(  النوادر راوندي : ۱۰۰/۵۸ )

حضرت امام امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند:

رُبَّ أخٍ لَم تَلِدْهُ اُمُّكَ .
بسى برادر كه مادرت او را نزاد .

( غرر الحكم : ۵۳۵۱ )

امام امیرالمؤمنین  على عليه السلام :

يا كُمَيلُ ، المؤمنونَ إخْوَةٌ ، و لا شيءَ آثَرَ عندَ كُلِّ أخٍ مِن أخيهِ .
اى كميل! مؤمنان با هم برادرند و براى برادر چيزى مقدّم تر از برادر نيست .

( مستدرک الوسائل ,  جلد۹  ,  صفحه۴۸ )

حضرت امام باقر عليه السلام فرمودند :

عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: تَنَفَّسْتُ بَيْنَ يَدَيْهِ ثُمَّ قُلْتُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ هَمٌّ يُصِيبُنِي مِنْ غَيْرِ مُصِيبَةٍ تُصِيبُنِي أَوْ أَمْرٍ يَنْزِلُ بِي حَتَّى تَعْرِفُ ذَلِكَ أَهْلِي فِي وَجْهِي وَ يَعْرِفُهُ صَدِيقِي فَقَالَ نَعَمْ يَا جَابِرُ قُلْتُ مَا ذَلِكَ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ قَالَ وَ مَا تَصْنَعُ بِهِ قُلْتُ أُحِبُّ أَنْ أَعْلَمَهُ فَقَالَ يَا جَابِرُ إِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ اَلْمُؤْمِنِينَ مِنْ طِينِ اَلْجِنَانِ وَ أَجْرَى بِهِمْ مِنْ رِيحِ اَلْجَنَّةِ رُوحَهُ فَكَذَلِكَ اَلْمُؤْمِنُ أَخُو اَلْمُؤْمِنِ لِأَبِيهِ وَ أُمِّهِ فَإِذَا أَصَابَ رُوحاً مِنْ تِلْكَ اَلْأَرْوَاحِ فِي بَلْدَةٍ مِنَ اَلْبُلْدَانِ شَيْءٌ حَزِنَتْ [خَرِبَتْ] هَذِهِ اَلْأَرْوَاحُ لِأَنَّهَا مِنْهَا .
از جابر (نقل شده است) كه:گفت: در محضر امام باقر عَلَيْهِ‌ السَّلاَمُ‌ نفسى عيمق كشيدم و گفتم:اى فرزند رسول خدا! غم و اندوه بر من وارد مى‌شود بدون آن كه مصيبتى ببينم،يا آن كه مشكلى دچارم مى‌گردد كه خانواده و دوستانم متوجّه آن مى‌شوند.
حضرت فرمود:بلى اى جابر! (چنين است). عرضه داشتم:علّت و سبب آن چيست‌؟ فرمود:مى‌خواهى چه كنى‌؟ گفتم:مى‌خواهم بدانم. فرمود:اى جابر! خداوند را مؤمنين از سرشت بهشتيان آفريده و از باد بهشت بر آن دميده است،بنا بر اين مؤمن برادر مؤمن و از يك پدر و مادرند و هرگاه در سرزمينى حادثه‌اى بر يكى از ارواح وارد شود،همۀ ارواح محزون و درهم مى‌گردند.

المؤمن  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۸

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

إنّما المؤمنونَ إخْوَةٌ بنو أبٍ و اُمٍّ، و إذا ضَرَبَ على رَجُلٍ مِنهُم عِرْقٌ سَهِرَ لَه الآخَرونَ .
همانا مؤمنان برادران يكديگر و فرزندان يك پدر و مادرند. و اگر رگى از يكى از آنان [به ناراحتى ] بجنبد  ديگران به خاطر او، شب را نمى خوابند .

( الكافي : ۲/۱۶۵ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند:

المُؤمنُ أخو المؤمنِ ، عَينُهُ و دَليلُهُ ، لا يَخونُهُ ، و لا يَظْلِمُهُ ، و لا يَغُشُّهُ ، و لا يَعِدُهُ عِدَةً فيَخْلِفَهُ
مؤمن برادر مؤمن است، چشم او و راهنماى اوست. به او خيانت نمى كند، به او ستم نمى كند، كلاه سرش نمى گذارد، و به او و عده اى نمى دهد كه بدان عمل نكند .

( الكافي :  ۱۶۶/۳  –  المؤمن  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۲  )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

المؤمنُ أخو المؤمنِ كالجَسَدِ الواحدِ، إنِ اشتكَى شيئا مِنهُ وَجَدَ ألمَ ذلكَ في سائرِ جسدِهِ ، و أرواحُهُما مِن رُوحٍ واحدةٍ .
مؤمن برادر مؤمن است، همچون يك پيكر كه هرگاه عضوى از آن به درد آيد ديگر اندامها آن درد را حس مى كنند؛ ارواح آنها از يك روح است . 

( الكافي : ۲/۱۶۶ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

لكلِّ شيءٍ شيءٌ يَستريحُ إلَيهِ، و إنَّ المؤمنَ يَستريحُ إلى أخيهِ المؤمنِ كما يَستريحُ الطَّيْرُ إلى شَكْلِهِ .
هر چيزى با چيزى آرام مى گيرد و مؤمن با برادر مؤمن خود آرامش مى يابد چنان كه پرنده با همجنس خود آرام مى گيرد . 

( بحار الأنوار : ۷۴/۲۳۴ )

از حضرت امام باقر علیه السلام در احتجاج آمده است، فرمود: آگاه باشید که همانا دشمنان علی برادران شیطانند که برخی به برخی سخنان زیبا می گویند. بنابراین می توان أخ، إخوان، أخوات و أخت را که در قرآن آمده است، در جای مناسب به دشمنان و یا اهل ایمان تأویل کرد.

۴- عقد برادری 

به نقل از کتاب مستدرک الوسائل در روز غدیر خم ۱۸ ذالحجه عقد برادری بسته میشود.

(این عقد تعهداتی همچون ارث‌بردن از یکدیگر و مَحرم‌شدن را ایجاد نمی‌کند)

دست راست خود را بر دست راست برادر مؤمن خود بگذار و بگو:

واخَيْتُكَ فِي اللّٰهِ، وَصافَيْتُكَ فِي اللّٰهِ، وَصافَحْتُكَ فِي اللّٰهِ، وَعاهَدْتُ اللّٰهَ وَمَلائِكَتَهُ وَكُتُبَهُ وَرُسُلَهُ وَأَنْبِياءَهُ وَالْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومِينَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ عَلَىٰ أَنَّي إِنْ كُنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَالشَّفاعَةِ وَأُذِنَ لِي بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ لَاأَدْخُلُها إِلّا وَأَنْتَ مَعِي.
در راه خدا برادرت شدم و در راه خدا دوست با صفایت گشتم و در راه خدا با تو دست دادم و با خدا و فرشتگان و کتاب‌هایش و رسولان و پیامبرانش و امامان معصوم (علیهم السلام ) عهد کردم، بر اینکه اگر از اهل بهشت و شفاعت بودم و به من اجازه داده شد که وارد بهشت شوم، به بهشت وارد نشوم مگر اینکه تو هم با من باشی.
آنگاه برادر مؤمن بگوید:
قَبِلْتُ
پذیرفتم
سپس بگوید:
أَسْقَطْتُ عَنْكَ جَمِيعَ حُقُوقِ الْأُخُوَّةِ مَا خَلَا الشَّفاعَةَ وَالدُّعاءَ وَالزِّيارَةَ.
همه حقوق برادری را از تو ساقط کردم، به جز شفاعت و دعا و زیارت.

۵- افزودن بر شمار برادران

 قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ : اِسْتَكْثِرُوا مِنَ اَلْإِخْوَانِ فَإِنَّ لِكُلِّ مُؤْمِنٍ دَعْوَةً مُسْتَجَابَةً. وَ قَالَ اِسْتَكْثِرُوا مِنَ اَلْإِخْوَانِ فَإِنَّ لِكُلِّ مُؤْمِنٍ شَفَاعَةً. وَ قَالَ أَكْثِرُوا مِنْ مُؤَاخَاةِ اَلْمُؤْمِنِينَ فَإِنَّ لَهُمْ عِنْدَ اَللَّهِ يَداً يُكَافِيهِمْ بِهَا يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ .

 ابو عبد اللّٰه عليه السّلام فرمودند : برادر فراوان گيريد زيرا هر مؤمنى را دعائى است مستجاب، و برادر بسيار گيريد زيرا هر مؤمن را شفاعتى است »: بسيار با مؤمنان پيمان برادرى بنديد زيرا آنان در پيش خدا حقى دارند كه روز قيامت برابر آن از وى پاداش گيرند.

مصادقة الإخوان – شیخ صدوق  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۶

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند:

مَنْ جَدَّدَ أَخاً فِي اَلْإِسْلاَمِ بَنَى اَللَّهُ لَهُ بُرْجاً فِي اَلْجَنَّةِ مِنْ جَوْهَرَةٍ 
هر كس برادر مسلمان جديدى برگزيند ، خداوند در بهشت براى او برجى  از جواهر بنا مى نهد. 

الإختصاص  – شیخ مفید  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۲۷

حضرت امام امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند  :

   أعجَزُ النّاسِ مَن عَجَزَ عنِ اكتسابِ الإخوانِ ، و أعجَزُ مِنهُ مَن ضَيّعَ مَن ظَفِرَ بهِ مِنهُم .
نا توانترين مردم كسى است كه از به دست آوردن دوستان و برادران ناتوان باشد و نا توان تر از او كسى است كه برادران به دست آورده را از دست بدهد.

( نهج البلاغة: الحكمة۱۲)

حضرت امام  امیرالمؤمنین  عليه السلام فرمودند :

أخٌ تَستَفيدُهُ خَيْرٌ مِن أخٍ تَستَزيدُهُ .
برادرى كه از او بهره ببرى بهتر از برادرى است كه تنها بر شمار برادرانت مى افزايد . 

( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۷۳ )

۶- کم کردن دوستان دنیایی

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

لا تَستكثِرَنَّ مِن إخوانِ الدُّنيا، فإنكَ إن عَجَزتَ عَنْهُم تَحَوّلوا أعداءً و إنَّ مَثَلَهُم كَمَثلِ النّارِ، كَثيرُها يُحرِقُ و قَليلُها يَنفَعُ .
بر شمار برادران دنيايى اضافه مکن كه اگر از برآوردن نيازهايشان درمانده شوى ، دشمنت مى گردند. حكايت آنان، حكايت آتش است كه بسيارِ آن مى سوزاند و كمِ آن سود مى رساند. 

(عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۵۲۷ )

حضرت امام امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

عَلَيكَ بإخوانِ الصِّدْقِ فأكْثِرْ مِنِ اكتِسابِهِم؛ فإنَّهُم عُدّةٌ عِندَ الرَّخاءِ ، و جُنّةٌ عِندَ البَلاءِ .
در پى دوستان راستين باش و بر شمارشان بيفزاى كه آنان ذخيره دوران آسايش و سپر روزگار بلايند!

( الأمالي مرحوم شیخ صدوق : ۳۸۰/۴۸۳ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند:

مَن لَم يَرغَبْ في الاستِكْثارِ مِن الإخوانِ ابتُليَ بالخُسْرانِ .
هر كه خواهان افزايش شمار برادران نباشد ، به زيان گرفتار مى آيد.

( تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  , جلد۱ صفحه۳۱۵  )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

المَرءُ كثيرٌ بأخيهِ .
انسان به وسيله برادر [ و دوستان ] خود فزونى مى يابد. 

( تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  , جلد۱ ص ۳۶۸)

۷- دوست داشتن برادران

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

ألاَ و إنّ وُدَّ المؤمنِ مِن أعظَمِ سَبَبِ الإيمانِ .
هان! دوست داشتن مؤمن يكى از بزرگترين اسباب ايمان است.

( بحار الأنوار : ۷۴/۲۸۰/۷ )

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله  فرمودند :

ألا و إنّ المؤمنَينِ إذا تَحابّا في اللّه ِ عزّ و جلّ و تَصافَيا في اللّه ِ كانا كالجَسَدِ الواحدِ : إذا اشتكى أحدُهُما مِن جسَدِهِ مَوْضِعا وجَدَ الآخرُ ألَمَ ذلكَ المَوْضعِ .
بدانيد كه اگر مؤمنان به خاطر خداوند عزّ و جلّ به هم مهر ورزند و براى خدا صادقانه دوستى كنند چونان يك پيكرند، كه هرگاه جايى از پيكر يكى به درد آيد،ديگرى در همان جا احساس درد مى كند. 

(    کنز الفوائد مرحوم کراجکی ,  جلد۱  ,  صفحه۳۵۲   )

حضرت امام امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

لا يكونُ أخوكَ أقوى مِنكَ على مَودّتِهِ .
برادرت در دوستى اش [ نسبت به تو ] از تو قويتر نباشد .

( بحار الأنوار :  ج ۷۴ صفحه ۱۶۵)

حضرت امام امیرالمؤمنین  عليه السلام فرمودند :

يا كُمَيلُ ، إن لَم تُحِبَّ أخاكَ فلَسْتَ أخاهُ .
اى كميل! اگر برادرت را دوست نداشته باشى برادر او نيستى . 

( مستدرک الوسائل – مرحوم حاج شیخ حسین نوری  ,  جلد۹  ,  صفحه۴۸  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

أحْبِبِ الإخْوانَ على قَدْرِ التَّقْوى .
برادران را به اندازه پرهيزگارى آنان دوست بدار. 

( الاختصاص  شیخ مفید اعلی الله درجته : ۲۲۶ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

حُبُّ الأبرارِ للأبرارِ ثَوابٌ للأبرارِ ، و حُبُّ الفُجّارِ للأبرارِ فضيلةٌ للأبرارِ، و بُغْضُ الفُجّارِ للأبرارِ زَينٌ للأبرارِ ، و بُغْضُ الأبرارِ للفُجّارِ خِزْيٌ علَى الفُجّارِ .
محبت ورزيدن نيكان به يكديگر ، پاداشى است براى نيكوكاران و مهر ورزى بَدان و فُجار به نيكان، فضيلتى است براى نيكان و دشمنى بَدان و فُجار با نيكان ، زيور نيكان است و دشمنى ورزيدن نيكان با فُجار  و   بَدان ، مايه خوارى و رسوايى فُجار  است. 

( الاختصاص شیخ مفید اعلی الله درجته : ۲۳۹ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

مِن حُبِّ الرَّجلِ دِينَه حبُّهُ أخَاهُ .
از نشانه هاى دين دوستى آدمى اين است كه برادرش را دوست داشته باشد.

( الاختصاص شیخ مفید اعلی الله درجته : ۳۱ )

۸- آنچه برادری را پايدار  و یا از بین میبرد

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

لا تُضِيعَنَّ حقَّ أخيكَ اتّكالاً على ما بينَك و بينَه؛ فإنّه لَيسَ لكَ بأخٍ مَن أضَعْتَ حقَّهُ .
هيچ گاه حقّ برادرت را، به اعتماد روابط دوستانه اى كه با او دارى ضايع مگردان ؛ چه، آن كس كه حقّ او را ضايع مى كنى ديگر برادرت نيست . 

(  نهج البلاغة: الكتاب۳۱ )

حضرت امام زين العابدين عليه السلام فرمودند :

احفَظْ علَيكَ لسانَكَ تَمْلِكْ بهِ إخوانَكَ .
زبانت را نگه دار تا برادرانت را نگه دارى

( بحار الأنوار : جلد ۷۴  ص/۱۵۶/ )    

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :حارث اعور به امير المؤمنين عرض كرد:

يا أميرَ المؤمنينَ، أنا و اللّه ِ اُحِبُّكَ، فقالَ لَه: يا حارثُ، أمَا إذا أحبَبْتَني فلا تُخاصِمْني، و لا تُلاعِبْني، و لا تُجارِينيحديث ، و لا تُمازِحْني، و لا تُواضِعْني ، و لا تُرافِعْني.
 اى امير مؤمنان! به خدا سوگند كه دوستت مى دارم. حضرت فرمود: اى حارث! اگر واقعا مرا دوست دارى پس سعى كن با من مشاجره نكنى، مرا به بازى نگيرى، براى خودنمايى با من بحث نكنى،حديث با من شوخى نكنى و مرا از آنچه هستم فروتر و يا فراتر نبرى . 

( الخصال شیخ صدوق   : ۳۳۴/۳۵ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

لا تُذهبِ الحِشْمَةَ بينَكَ و بينَ أخيكَ و أبْقِ مِنها ؛ فإنّ ذَهابَ الحِشْمَةِ ذَهابُ الحياءِ ، و بَقاءُ الحِشمةِ بَقاءُ المودّةِ .
ادب و حرمت ميان خود و برادرت را از بين نبر و آن را نگه دار؛ زيرا با از بين رفتن ادب و حرمت، حيا نيز از ميان مى رود و نگه داشتن ادب و حرمت، مايه پايدارى دوستى است. 

(  الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۶۷۲ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

يا بنَ النُّعمان ، إنْ أردتَ أن يَصْفُوَ لكَ وُدُّ أخيكَ فلا تُمازِحَنَّهُ، و لا تُمارِيَنَّهُ ، و لا تُباهِيَنَّهُ ، و لا تُشارَّنَّهُ .
اى پسر نعمان! اگر مى خواهى محبّت برادرت براى تو خالص باشد، هرگز با او شوخى [ بيجا ] مكن، از جدال با او بپرهيز، بر او فخر مفروش، و با او ستيزه مكن . 

( تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۰۷)

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

تَحتاجُ الإخْوةُ فيما بَيْنَهُم إلى ثلاثةِ أشياءَ ، فإنِ استَعمَلُوها و إلاّ تَبايَنُوا و تَباغَضُوا، و هي : التَّناصُفُ ، و التَّراحُمُ ، و نَفْيُ الحَسَدِ .
برادران در ميان خود به سه چيز نيازمندند كه اگر به كار بندند دوستى مى پايد و گرنه از يكديگر جدا و دشمن هم مى شوند. آن سه چيز اينهاست: انصاف با يكديگر، مهربانى با يكديگر ، و حسد نبردن به هم .

(   تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۱۵ )

۹- برادرى براى خدا

 حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

ما استَفادَ امرؤٌ مسلمٌ فائدةً بعدَ فائدةِ الإسلام مثلَ أخٍ يَستَفيدُهُ في اللّه ِ
انسان مسلمان، بعد از به دست آوردن سود اسلام، سودى همچون برادرى كه براى خدا به دست مى آورد، كسب نكرده است . 

( تهذيب الأحكام  ,  جلد۷  ,  صفحه۲۴۰ )

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

النَّظَرُ إلى الأخِ تَوَدُّهُ في اللّه ِ عزّ و جلّ عِبادَةٌ .
نگاه كردن به برادرى كه به خاطر خداوند عزّ و جلّ دوستش مى دارى، عبادت است .

(   بحار الأنوار  ,  جلد۷۱  ,  صفحه۷۳)      

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

بالتَّواخي في اللّه ِ تُثْمِرُ الاُخُوّة .
با برادرى در راه خدا، برادرى به بار مى نشيند . 

( غرر الحكم : ۴۲۲۵ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مَن فَقَد أخا في اللّه ِ فكأنّما فَقَدَ أشْرَفَ أعْضائِهِ .
هر كس برادرى در راه خدا  از دست دهد، چنان است كه بهترين عضو پيكرش را از دست داده باشد . 

( عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۲۸  – غرر الحكم : ۹۲۲۷ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مَنِ استَفادَ أخا في اللّه ِ على إيمانٍ باللّه ِ و وفَاءٍ بإخائهِ ، طَلَبا لِمَرضاة اللّه ِ، فَقَدِ اسْتَفادَ شُعاعا مِن نورِ اللّه ِ .
هر كس تنها براى رضاى خدا و بر پايه ايمان به او و وفادارى به برادرى، برادرى به دست آورد ، پرتوى از نور خدا را به دست آورده است.

( تحف العقول : ۲۹۵ )

حضرت امام رضا عليه السلام  فرمودند :

مَنِ اسْتَفادَ أخا في اللّه ِ عزّ و جلّ استَفادَ بَيْتا في الجَنّةِ .
هر كس برادرى در راه خدا به دست آورد ، خانه اى در بهشت به دست آورده است. 

( ثواب الأعمال : ۱۸۲/۱ )

۱۰- نهی از برادرى براى دنيا

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مَن لَم تَكُن مَودّتُهُ في اللّه ِ فاحْذَرْهُ؛ فإنّ مودّتَهُ لَئيمةٌ ، و صُحْبتَه مَشُومةٌ . 

از كسى كه دوستى اش براى خدا نيست بپرهيز ؛ زيرا دوستى او پستى است و همنشينى با او شوم .

(غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۶۵۲ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

كلُّ مودّةٍ مَبْنيّةٍ على غيرِ ذاتِ اللّه ِ ضَلالٌ ، و الاعتِمادُ علَيها مُحالٌ .
هر دوستى اى كه مبناى غير خدايى داشته باشد، گمراهى است و تكيه كردن بر آن نشايد . 

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۵۱۰)

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مَن آخَى في اللّه ِ غَنِمَ ، مَن آخى في الدُّنيا حُرِمَ .
هر كه براى خدا برادرى كند سود مى برد و هر كه براى دنيا برادرى ورزد محروم مى ماند. 

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۵۷۹ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

ما تَواخى قومٌ على غيرِ ذاتِ اللّه ِ سُبحانه إلاّ كانتْ اُخوّتُهُم علَيهِم تِرَةً يومَ العَرْضِ على اللّه ِ سبحانَهُ .
هيچ مردمى براى غير خداوند سبحان با هم برادرى نكنند (برادری برای دنیا) مگر آن كه در روز حاضر شدن در محضر خداوند سبحان، آن برادرى برايشان مايه نقص و زيان خواهد بود.

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۶۹۷ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

النّاسُ إخـْوانٌ ؛ فمَنْ كانَتْ اُخُوّتُهُ في غيرِ ذاتِ اللّه ِ فهِيَ عَداوةٌ ، و ذلكَ قولُهُ عزّ و جلّ: «الأخِلاّءُ يومئذٍ بعضُهم لبعضٍ عدوٌّ إلاّ المتّقين»(زخرف/۶۷)
مردم [شیعه] برادرند. اگر برادرى آنان براى غير خدا باشد، آن برادرى دشمنى است و اين است سخن خداوند متعال كه : « در آن روز ، دوستان با هم دشمنند، مگر پرهيزگاران». 

( كشف الغمة  ,  جلد۲  ,  صفحه۳۴۹  )

۱۱- برادرى و دوستى برای خدا

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

علَى التَّواخِي في اللّه ِ تَخْلُصُ المَحَبّةُ .

برادرى كردن به خاطر خدا محبت را خالص مى گرداند. 

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۵۲ ) 

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

إخْوانُ الدِّينِ أبقى مَوَدّةً .
برادران دينـى، دوستى شان پايدارتر است . 

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۷۳)

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

الإخْوانُ في اللّه ِ تعالى تَدُومُ مَودّتُهُم ، لِدَوامِ سَبَبِها .
كسانى كه براى خدا برادرى ورزند دوستى شان پایدار است  ؛ چون سبب آن دوستى پايدار است.

( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۹۶ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

الأخُ المُكْتَسَبُ في اللّه ِ أقرَبُ الأقرِباءِ، و أحَمُّ مِن الاُمَّهاتِ و الآباءِ .
برادرى كه براى خدا به دست آيد، نزديكترين اقربا و خویشاوندان  است و از پدر و مادر به انسان نزديكتر است . 

( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۱۰۰)

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

وُدُّ أبناءِ الآخِرةِ يَدومُ لدَوامِ سَبَبِهِ.
دوستى اهل آخرت مى پايد؛ چون علت آن پاياست . 

(عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۵۰۵ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مَودّةُ أبناءِ الدُّنيا تَزولُ لِأدنى عارِضٍ يَعْرِضُ .
دوستى دنيا پرستان با بروز اندك پيشامدى از ميان مى رود .

(غرر الحکم و درر الکلم  ,  جلد۱  ,  صفحه۷۰۸  ) 

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مَن وادَّكَ لأمرٍ ولّى عندَ انقِضائِهِ .
كسى كه براى كارى با تو دوستى مى كند ، پس از تمام شدن آن به تو پشت مى كند . 

( غرر الحكم : ۸۵۵۲ ) 

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

أسْرَعُ المَوَدّاتِ انقِطاعا مَودّاتُ الأشرارِ .
نا پايدارترين دوستى ها، دوستى بدكاران است . 

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۰۰  )

۱۲- عوامل برهم زننده برادرى

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

الجَفاءُ يُفْسِدُ الإخاءَ .
جفا كارىحديث برادرى را از بين مى برد.

(   غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۸  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

إيّاكَ و الجَفاءَ ؛ فإنّه يُفْسِدُ الإخاءَ، و يُمَقِّتُ إلى اللّه ِ و النّاسِ .
از رفتار درشت و برخورد سرد بپرهيز كه برادرى را از ميان مى برد و موجب تنفّر خدا و مردمان مى شود . 

( عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۹۷ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

لا تَطْلُبنَّ الإخاءَ عِند أهلِ الجَفاءِ ، و اطلبْهُ عِند أهلِ الحِفاظِ و الوَفاءِ .
برادرى را هرگز در ميان جفا پيشگان مجوى ، بلكه آن را در ميان انسان هاى قدر شناس و با وفا بجوى . 

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۷۶۵ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

الجَفاءُ شَيْنٌ ، المَعصيةُ حَيْنٌ .
جفا، مايه ننگ است و گناه، موجب محنت .  

( غرر الحكم : ۹۹ )

۱۳- اظهار محبّت نسبت به برادر

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

إذا أحبَّ أحدُكُم صاحِبَهُ أو أخاهُ فليُعْلِمْهُ .
هرگاه يكى از شما رفيق يا برادر خود را دوست دارد، آن را به او اظهار كند . 

( المحاسن : ۱/۴۱۵/۹۵۳ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

إذا أحْبَبتَ رَجُلاً فأخْبِرْهُ .
هرگاه كسى را دوست داشتى آن را به او خبر ده . 

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۸۱/۲  )

مَرّ رجلٌ في المسجدِ و أبو جعفرٍ عليه السلام جالسٌ و أبو عبدِ اللّه ِ عليه السلام ، فقالَ له بعضُ جُلَسائهِ: و اللّه ِ، إنّي لاَُحِبُّ هذا الرّجُلَ. قالَ لَه أبو جعفرٍ عليه السلام : ألاَ فأعْلِمْهُ ؛ فإنَّهُ أبقى لِلمَوَدّة ، و خَيْرٌ في الاُلْفةِ .
ابو جعفر (امام باقر عليه السلام ) و ابو عبد اللّه (امام صادق عليه السلام ) در مسجد نشسته بودند، مردى از آن جا گذشت. يكى از همنشينان ابو جعفر عليه السلام عرض كرد: به خدا، من اين مرد را دوست دارم. ابو جعفر عليه السلام فرمود: پس، به او اعلام كن ؛ چرا كه دوستى را پايدارتر و الفت را بيشتر مى كند . 

(  بحار الأنوار : ۷۴/۱۸۱/۱  )

۱۴- دوست داشتن برادر [دينى ]نشانه آن است كه او

نيز برادرش را دوست دارد.

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

سَلُوا القُلوبَ عنِ المَوَدّاتِ ؛ فإنّها شَواهِدُ لا تَقْبَلُ الرُّشا .
دوستيها و محبتّها را از دلها بپرسيد كه دلها گواهانى رشوه ناپذيرند . 

( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۰۴ )

حضرت امام باقر عليه السلام فرمودند :

اعرِفِ المَودّةَ لكَ في قلبِ أخيكَ بما لَهُ في قلبِكَ .
محبّت قلبى برادرت را نسبت به خودت، از محبّتى كه در قلبت نسبت به او دارى، بشناس

( كشف الغمّة : ۲/۳۳۱ )

الكافى ـ به نقل از صالح بن حكم ـ :

  الكافي عن صالحِ بنِ الحكم:سَمِعتُ رجُلاً يسألُ أبا عبدِ اللّه ِ عليه السلام ، فقالَ: الرّجُلُ يقولُ : أوَدُّك ، فكيفَ أعلَمُ أنّه يَوَدُّني؟! فقال : امتحِنْ قلبَك ؛ فإنْ كنتَ تَوَدُّهُ فإنّهُ يَوَدُّكَ .
شنيدم كه مردى از امام صادق عليه السلام مى پرسد: كسى مى گويد: من تو را دوست دارم؛ چگونه بدانم كه [واقعا ]دوستم دارد؟ فرمود: دلت را بكاو، اگر تو او را دوست داشتى او نيز تو را دوست دارد . 

( الكافي : ۲/۶۵۲/۲ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند:

اُنظُرْ قلبَكَ ؛ فإنْ أنكَرَ صاحبَكَ فقد أحدَثَ أحدُكُما .
به دلت بنگر، اگر دوستت را ناخوش داشت، بدان يكى از شما دو نفر كارى كرده است. 

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۸۲/۶  )

حضرت امام هادى عليه السلام فرمودند :

لا تَطلب الصَّفا ممّن كَدّرتَ علَيهِ ، و لا النُّصْحَ ممّن صَرَفْتَ سُوءَ ظنِّكَ إلَيهِ ، فإنّما قلبُ غيرِكَ لكَ كقلبِكَ لَهُ .
از كسى كه مكدّرش كرده اى صفا مجوى و از كسى كه تير بد گمانى ات را به او نشانه رفته اى خيرخواهى و صداقت مخواه؛ زيرا دل ديگرى با تو همچون دل توست با او. 

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۸۱ )

۱۵- بريدن از برادران

إنْ أرَدْتَ قَطِيعةَ أخيكَ فاستَبْقِ لَهُ مِن نفسِكَ بَقيّةً يَرجِعُ إليها إن بَدا لَه ذلكَ يوما مّا .
حضرت امام امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :اگر خواستى از برادرت ببرى، ته مانده اى از دوستى خود براى او باقى گذار كه اگر روزى به فكرش رسيد كه آشتى كند به آن بازگردد. 

( نهج البلاغة: الكتاب۳۱ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند  :

لا تَصْرِمْ أخاكَ على ارتيابٍ، و لا تَقْطَعْهُ دُونَ استِعْتابٍ ، و لِنْ لِمَن غالَظَكَ فإنّه يُوشِكُ أن يَلينَ لكَ .
با كوچكترين سوء ظنى با برادر خود قطع رابطه نكن و بدون رضايت طلبى از او نبُر، با كسى كه با تو درشتى كرده نرمى كن؛ باشد كه به زودى با تو نرم شود. 

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۰۹/۱ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

ما أقبحَ القَطِيعةَ بعدَ الصِّلَةِ ، و الجَفاءَ بعدَ الإخاءِ ، و العَداوةَ بعدَ المَودّةِ!
چه زشت است بريدن بعد از پيوستن، و بيگانگى پس از برادرى، و دشمنى پس از دوستى! 

( بحار الأنوار: ۷۷/۲۱۰/۱ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

مَلْعونٌ مَلْعونٌ رَجُلٌ يَبدؤهُ أخوهُ بالصُّلْحِ فلَمْ يُصالِحْهُ .
ملعون است، ملعون، كسى كه برادرش دستِ صلح و آشتى به سوى او دراز كند و او آشتى نكند. 

(  بحار الأنوار: ۷۴/۲۳۶/۳۵ )

حضرت امام صادق عليه السلام  فرمودند :

لا تُتْبِعْ أخاكَ بعدَ القَطِيعةِ وَقِيعةً فيهِ، فيَسُدَّ علَيهِ طريقَ الرُّجوعِ إليكَ ، فلَعَلّ التّجارِبَ تَرُدُّهُ علَيكَ .
پس از قطع رابطه با برادرت، از او بدگويى مكن؛ كه اين راه بازگشت او را به سوى تو مى بندد؛ چون ممكن است تجربه ها [روزى،] او را به تو بازگرداند. 

       ( بحار الأنوار : ۷۴/۱۶۶/۳۱ ) 

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

مَن وضَعَ حُبَّهُ في غيرِ موضعِهِ فقد تَعرَّضَ للقَطيعةِ .
هر كس دوستى و محبت خود را در جايگاه مناسبش ننهد، [ خود را ] در معرض قطع رابطه قرار داده است. 

( المحاسن  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۶۶   )

۱۶- پيوند با برادری که رفته

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

حمِلْ نفسَكَ مِن أخيكَ عندَ صَرْمِهِ على الصِّلَةِ ··· و عند جُمودِهِ على البَذْلِ ··· و إيّاك أن تَضَعَ ذلكَ في غيرِ مَوضعِهِ، أو أنْ تَفعَلَهُ بغيرِ أهلِهِ .
چون برادرت از تو بِبُرد خود را به پيوند با او وادار ··· و چون بخل ورزد از بخشش دريغ مدار ··· مبادا اين نيكى را در آن جا كنى كه نبايد، يا درباره آن كس كه نشايد . 

( نهج البلاغة: الكتاب۳۱ )

حضرت امام  کاظم    باب الحوائج  عليه السلام فرمودند :

عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ عَنِ اَلْعَبْدِ اَلصَّالِحِ قَالَ: لاَ تُضَيِّعْ حَقَّ أَخِيكَ اِتِّكَالاً عَلَى مَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ فَإِنَّهُ لَيْسَ بِأَخٍ مَنْ ضَيَّعْتَ حَقَّهُ وَ لاَ يَكُونَنَّ أَخُوكَ أَقْوَى عَلَى قَطِيعَتِكَ مِنْكَ عَلَى صِلَتِهِ.
حق برادرت را به اعتماد رابطه‌اى كه بين تو و او هست از بين مبر، زيرا او برادر كسى كه حقش را از بين برد نيست،و مبادا كه برادرت به بريدن از تو نيرومندتر از تو در پيوستن تو به او باشد.

(  مشکاة الأنوار في غرر الأخبار  ,  جلد۱  ,  صفحه۱۰۶ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

أطِعْ أخاكَ و إنْ عَصَاكَ، وَ صِلْهُ و إنْ جَفاكَ .
از برادرت فرمان ببر هر چند او تو را نافرمانى مى كند، و با او پيوند برقرار كن هر چند او از تو دورى مى گزيند.

( بحار الأنوار: ۷۷/۲۱۳/۱ )

حضرت سید الشهداء  عليه السلام فرمودند :

إنّ أوْصَلَ النّاسِ مَن وَصَلَ مَن قَطَعَهُ .
قويترين فرد در ايجاد ارتباط كسى است كه با كسى كه از او بريده رابطه برقرار كند .  

( بحار الأنوار: ۷۸/۱۲۱/۴  )

۱۷- اقسام برادران

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: قَامَ إِلَى أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ رَجُلٌ بِالْبَصْرَةِ فَقَالَ يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ أَخْبِرْنَا عَنِ اَلْإِخْوَانِ قَالَ اَلْإِخْوَانُ صِنْفَانِ إِخْوَانُ اَلثِّقَةِ وَ إِخْوَانُ اَلْمُكَاشَرَةِ فَأَمَّا إِخْوَانُ اَلثِّقَةِ فَهُمُ اَلْكَفُّ وَ اَلْجَنَاحُ وَ اَلْأَهْلُ وَ اَلْمَالُ فَإِذَا كُنْتَ مِنْ أَخِيكَ عَلَى حَدِّ اَلثِّقَةِ فَابْذُلْ لَهُ مَالَكَ وَ بَدَنَكَ وَ صَافِ مَنْ صَافَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ اُكْتُمْ سِرَّهُ وَ عَيْبَهُ وَ أَظْهِرْ مِنْهُ اَلْحُسْنَ وَ اِعْلَمْ أَيُّهَا اَلسَّائِلُ أَنَّهُمْ أَقَلُّ مِنَ اَلْكِبْرِيتِ اَلْأَحْمَرِ وَ أَمَّا إِخْوَانُ اَلْمُكَاشَرَةِ فَإِنَّكَ تُصِيبُ مِنْهُمْ لَذَّتَكَ فَلاَ تَقْطَعَنَّ ذَلِكَ مِنْهُمْ وَ لاَ تَطْلُبَنَّ مَا وَرَاءَ ذَلِكَ مِنْ ضَمِيرِهِمْ وَ اُبْذُلْ لَهُمْ مَا بَذَلُوا لَكَ مِنْ طَلاَقَةِ اَلْوَجْهِ وَ حَلاَوَةِ اَللِّسَانِ .
حضرت امام  باقر علیه السلام فرمودند مردى در بصره حضور اميرالمؤمنين علیه السلام ايستاد عرضكرد يا امير المؤمنين خبر ده مرا از برادران،فرمودند برادران دو قسم‌اند برادران صميمى و برادران ظاهر ساز،برادران صميمى همانا دست و بال و اهل و مال‌اند چون برادر خود را صميمى يافتى مال و جانت را از او دريغ مكن با دوستان او دوست باش و با دشمنان او دشمن،سر و عيب او را بپوش نيكى او را اظهار كن ولى اى سائل بدان كه اينها از كبريت احمر كمياب‌ترند،برادران ظاهر ساز همان لذت معاشرت را از آنها دريغ مدار و توقع بيش از آن هم از دل آنها نداشته باش و خوشروئى و خوشگوئى كه بتو بذل ميكنند بآنها بذل كن

( الخصال شیخ صدوق  جلد۱  ,  صفحه۴۹  /   الإختصاص شیخ مفید  جلد۱  ,  صفحه۲۵۱   )

حضرت امام حسين عليه السلام فرمودند :

 اَلْإِخْوَانُ أَرْبَعَةٌ فَأَخٌ لَكَ وَ لَهُ وَ أَخٌ لَكَ وَ أَخٌ عَلَيْكَ وَ أَخٌ لاَ لَكَ وَ لاَ لَهُ فَسُئِلَ عَنْ مَعْنَى ذَلِكَ فَقَالَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ اَلْأَخُ اَلَّذِي هُوَ لَكَ وَ لَهُ فَهُوَ اَلْأَخُ اَلَّذِي يَطْلُبُ بِإِخَائِهِ بَقَاءَ اَلْإِخَاءِ وَ لاَ يَطْلُبُ بِإِخَائِهِ مَوْتَ اَلْإِخَاءِ فَهَذَا لَكَ وَ لَهُ لِأَنَّهُ إِذَا تَمَّ اَلْإِخَاءُ طَابَتْ حَيَاتُهُمَا جَمِيعاً وَ إِذَا دَخَلَ اَلْإِخَاءُ فِي حَالِ اَلتَّنَاقُضِ بَطَلَ جَمِيعاً وَ اَلْأَخُ اَلَّذِي هُوَ لَكَ فَهُوَ اَلْأَخُ اَلَّذِي قَدْ خَرَجَ بِنَفْسِهِ عَنْ حَالِ اَلطَّمَعِ إِلَى حَالِ اَلرَّغْبَةِ فَلَمْ يَطْمَعْ فِي اَلدُّنْيَا إِذَا رَغِبَ فِي اَلْإِخَاءِ فَهَذَا مُوَفِّرٌ عَلَيْكَ بِكُلِّيَّتِهِ وَ اَلْأَخُ اَلَّذِي هُوَ عَلَيْكَ فَهُوَ اَلْأَخُ اَلَّذِي يَتَرَبَّصُ بِكَ اَلدَّوَائِرَ وَ يُغَشِّي [يُفْشِي] اَلسَّرَائِرَ وَ يَكْذِبُ عَلَيْكَ بَيْنَ اَلْعَشَائِرِ وَ يَنْظُرُ فِي وَجْهِكَ نَظَرَ اَلْحَاسِدِ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اَلْوَاحِدِ وَ اَلْأَخُ اَلَّذِي لاَ لَكَ وَ لاَ لَهُ فَهُوَ اَلَّذِي قَدْ مَلَأَهُ اَللَّهُ حُمْقاً فَأَبْعَدَهُ سُحْقاً فَتَرَاهُ يُؤْثِرُ نَفْسَهُ عَلَيْكَ وَ يَطْلُبُ شُحّاً مَا لَدَيْكَ .
برادران چهار دسته‌اند:۱-سودمند براى تو و خود،۲-و سودمند براى تو،۳-موجب زيان تو،۴-و برادرى كه نه براى تو سودى دارد و نه براى خودش زيانى.سؤال شد:اينها را بيان فرمائيد،فرمود:آن برادرى كه به تو و خودش سود مى‌رساند رفيقى است كه با اين كار بدنبال دوام رفاقت و برادرى است، نه قطع و نابودى آن،پس اين فرد هم براى تو سودمند است و هم براى خويش، زيرا هنگامى كه برادرى به كمال رسد زندگى هر دوشان نكو گردد،و چون دو رنگى و دگرگونى در آن رسوخ كند همه‌اش باطل گردد.و آن برادرى كه فقط‍‌ به سود توست رفيقى است كه طمع را از خود دور ساخته و تنها شيفته و آرزومند رفاقت و برادرى است،پس چون اين گونه است هيچ طمعى به دنيا ندارد،پس يك چنين رفيقى همه چيزش را به تو ببخشد.و آن برادرى كه موجب زيان توست رفيقى است كه انتظار گرفتارى تو را مى‌كشد،و اسرار درون پنهان مى‌سازد،و در بين فاميل بر تو دروغ مى‌بندد،و در تو همچون حسودان مى‌نگرد،بر چنين كسى لعنت خداى يگانه باد!و آن برادرى كه نه سودى براى تو خودش ندارد،آن رفيقى است كه خداوند او را انباشتۀ از حماقت و نادانى كرده و از رحمت خود بسيار دور ساخته،اين رفيق را مى‌بينى كه خود را بر تو ترجيح مى‌دهد و از سر از بدنبال مال تو مى‌باشد(چشم به مال تو دارد).

( تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۴۷ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

الإخوانُ ثلاثةٌ: فواحِدٌ كالغِذاءِ الّذي يُحتاجُ إليهِ كلَّ وقتٍ فَهُو العاقلُ، و الثّاني في معنَى الدّاءِ و هُو الأحْمَقُ، و الثّالثُ في معنَى الدّواءِ فَهُو اللّبِيبُ .
برادران سه دسته اند: يكى چون خوراك است كه هميشه بدان نياز است و آن عاقل  است، و دومى چون درد است و آن احمق است، و سومى چون داروست و آن شخص هوشمند است . 

(  تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۱۵ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند:

الإخْوانُ ثلاثةٌ : مُواسٍ بنفسِهِ ، و آخرُ مُواسٍ بمالِهِ ؛ و هُما الصّادقانِ في الإخاءِ ، و آخَرُ يأخذُ منكَ البُلْغَةَ ، و يُريدُكَ لِبَعضِ اللّذَّةِ ، فلا تَعُدَّه مِن أهلِ الثِّقَةِ .
برادران سه گروهند: آن كه با جان همراهى مى كند، ديگرى آن كه با مال يارى مى رساند و اين دو گروه در برادرى صادقند؛ و سومى آن كه از تو وجه معاش مى گيرد و تو را براى اندكى لذّت و خوشى مى خواهد، او را مورد اعتماد مدان .

(  تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۲۴)

۱۸- برادر در آخر الزمان کمیاب است

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند:

أقلُّ ما يكونُ في آخِرِ الزّمانِ أخٌ يُوثَقُ بهِ أو دِرْهَمٌ من حَلالٍ .
كمياب ترين چيز در آخر الزمان  برادرى قابل اعتماد  ، يا درهمى حلال است  . 

(  تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۵۴)

قال الصّادق (علیه السّلام):یاتی علی الناس زمانٌ لیس فیه شیء اعزَّ من اخ انیس و کسب درهم حلال.

حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: زمانی بر مردم می رسد که در آن چیزی کمیابتر از برادری مهربان و انس گیرنده و چیزی  کمیابتر  از  به دست آوردن یک درهم از حلال نیست.  ((یعنی کسب حلال و برادر  دینی مهربان و با معرفت کم است در این دوره آخر الزمان کم است))

 مصادقة الإخوان – شیخ صدوق ,  جلد۱  ,  صفحه۸۲  / بحارالانوار، ج ۷۵ ص ۲۵۱، ح ۱۰۲

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

يأتي على النّاسِ زمانٌ ليسَ فيهِ شيءٌ أعزُّ مِن أخٍ أنيسٍ و كَسْبِ دِرْهَمِ حَلالٍ .
روزگارى فرا مى رسد كه چيزى كمياب تر از يك برادرِ همدم و [ دشوارتر از ] كسب يك درهمِ حلال نيست . 

(  تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۶۸)

۱۹- نهى از برخى دوستيها

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

لا تَرْغَبَنَّ فيمَنْ زَهِدَ فيـكَ ، و لا تَزْهَدَنَّ فيمَنْ رَغِبَ فيكَ .
هيچ گاه به كسى كه از تو روي گردان است، روى نياور و هيچ گاه از كسى كه به تو علاقه مند است ، روى برمتاب . 

(  علام الدین في صفات المؤمنین  ,  جلد۱  ,  صفحه۱۷۸ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

لا تُواخِ مَن يَسْتُرُ مَناقِبَك، و يَنْشُرُ مَثالِبَكَ .
با كسى كه خوبيهايت را مى پوشاند و عيبهايت را پخش مى كند، برادرى مكن  . 

(غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۷۶۵  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

ليسَ لكَ بأخٍ مَنِ احْتَجْتَ إلى مُداراتِهِ .
كسى كه نيازمند مدارا كردن با او باشى، برادر تو نيست .

( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۷۶۵ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

يَنبغي للمُسلمِ أنْ يَتجَنّبَ مُواخاةَ ثلاثةٍ : الماجِنِ الفاجِرِ ، و الأحْمَقِ ، و الكَذّابِ .
مسلمان، بايد از برادرى كردن با سه گروه دورى ورزد: لوده فاسد، احمق، و دروغگو. 

( الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۶۳۹ )

حضرت امام  مجتبی عليه السلام فرمودند :

لا تُواخِ أحدا حتّى تَعْرِفَ مَوارِدَهُ و مَصادِرَهُ ، فإذا استَنبطْتَ الخِبْرةَ و رضِيتَ العِشْرةَ فآخِهِ على إقالةِ العَثْرةِ و المُواساةِ في العُسْرةِ .
با هيچ كس برادرى مكن تا بدانى كجاها رفت و آمد دارد. چون از حالش به خوبى آگاه شدى و معاشرتش را پسنديدى، بر پايه گذشت از لغزشها و كمك و هميارى در سختيها، با او برادرى كن . 

(  الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۶۳۹  )

حضرت امام باقر عليه السلام فرمودند :

لا تُقارِنْ و لا تُواخِ أربعةً : الأحْمَقَ ، و البَخيلَ ، و الجَبانَ ، و الكَذّابَ .
با چهار كس همنشينى و برادرى مكن: احمق، بخيل، ترسو و دروغگو.

( الخصال  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۴۴)

حضرت امام باقر عليه السلام فرمودند :

بِئسَ الأخُ أخٌ يَرعاكَ غَنِيّا وَ يقطعُكَ فَقيرا .
چه بد برادرى است آن كه به هنگام توانگرى هوا دار توست و در وقت تهيدستى رهايت مى كند . 

(   الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد / شیخ مفید ,  جلد۲  ,  صفحه۱۶۶  )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند  :

احذَرْ أن تُواخيَ مَن أرادَكَ لِطَمعٍ أو خَوفٍ أو مَيْلٍ أو للأكلِ و الشُّرْبِ ، و اطلبْ مُواخاةَ الأتقياءِ و لو في ظُلُماتِ الأرضِ ، و إنْ أفنيتَ عُمْرَكَ في طلبِهِم .
از برادرى كردن با كسى كه تو را به طمع چيزى يا از سر ترس يا خواهشى و يا به خاطر خورد و خوراك مى خواهد، دورى كن و برادرى پرهيزگاران را بجوى، هر چند براى جستن آنها در اعماق زمين فرو روى و هر چند عمر خود را در اين راه صرف كنى .

(   بحار الأنوار ,  جلد۷۱  ,  صفحه۲۸۲  )

حضرت امام صادق عليه السلام  فرمودند :

لا خيرَ في صُحْبةِ مَن لَم يَرَ لكَ مِثْلَ الّذي يَرى لنفسِهِ .
در دوستىِ كسى كه آنچه براى خود مى خواهد براى تو نمى خواهد، خيرى نيست .

( تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۶۸  )

۲۰- نگه داشتن برادرى هاى ديرين

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

اخْتَرْ مِن كلِّ شيءٍ جَدِيدَهُ ، و مِن الإخْوانِ أقدَمَهُمْ
از هر چيزى جديدش را برگزين و از برادران، قديمى ترينشان را .

 (  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۱۴۸ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مِن كَرَمِ المرءِ بُكاؤهُ على ما مَضى مِن زمانِهِ ، و حَنينُهُ إلى أوطانِهِ ، و حِفْظُهُ قديمَ إخْوانِهِ .
گريستن آدمى بر زمان از دست رفته اش و شور و شوق او به ميهنش و نگهداشتن برادران ديرينش، نشانه بزرگوارى اوست .

( أعلام الدین في صفات المؤمنین  , مرحوم دیلمی (قرن هشتم) جلد۱  ,  صفحه۱۷۹ )   

داوود عليه السلام ـ به فرزندش سليمان عليه السلام ـ فرمود :

 لا تَسْتَبدِلَنَّ بأخٍ قديمٍ أخا مُسْتَفادا ما استَقامَ لكَ .
 تا زمانى كه برادر (دوست) قديمى بر وفق مراد توست هيچ گاه برادر تازه به دست آمده اى را جايگزين او مكن .

( کنز الفوائد  مرحوم کراجکی (قرن چهارم),  جلد۱  ,  صفحه۹۸  )

۲۱- برادرى حقيقى

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

إنَّ أخاكَ حَقّا مَن غَفَرَ زلّتَكَ ، و سَدَّ خَلّتَكَ ، و قَبِلَ عُذْرَكَ ، و سَتَرَ عَوْرَتَكَ ، و نَفى وَجلَكَ ، و حَقّقَ أملَكَ .
برادر حقيقى تو كسى است كه از لغزشت درگذرد، نيازت را برآورد، پوزش تو را بپذيرد، عيبت را بپوشاند، ترس را از تو دور كند و آرزويت را برآورد .

 ( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۴۳ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

أخوكَ الّذي لا يَخْذُلُكَ عِندَ الشِّدَّةِ ، و لا يَغْفُلُ عنكَ عندَ الجَرِيرةِ ، و لا يَخْدَعُكَ حينَ تَسْألُهُ
برادر تو آن كس است كه موقع سختى تنهايت نگذارد، و جور تو را بر دوش كشد و هرگاه از او چيزى بخواهى [ يا بپرسى ] فريبت ندهد.

( بشارة المصطفی لشیعة المرتضی  مرحوم عمادالدین طبری قرن ششم  جلد۱  ,  صفحه۲۴   / بحار الأنوار : ۷۷/۲۶۹/۱ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

ما أكثرَ الإخْوانِ عندَ الجِفانِ ، و أقلَّهُم عندَ حادِثاتِ الزّمانِ !
چه بسيارند دوستان به هنگام چيده شدن كاسه ها [ بر سر سفره ]، و چه اندكند به وقت گرفتارى هاى زمانه ! 

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۶۹۵ )

۲۲- انتخاب برادر

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مَن جانَبَ الإخْوانَ على كُلِّ ذَنبٍ قَلَّ أصدِقاؤهُ .
هر كس به خاطر هر خطايى از برادران كناره گيرد، دوستانش كاهش مى يابند .  

( عیون الحکم و المواعظ   واسطی (قرن ششم),  جلد۱  ,  صفحه۴۴۳  )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

مَن لَم يُؤاخِ إلاّ مَن لا عَيبَ فيهِ قَلَّ صَديقُهُ .
كسى كه تنها با آن كه هيچ عيبى ندارد برادرى كند دوستان اندكى خواهد داشت .

( عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال  ,  جلد۲۰  ,  صفحه۸۴۳  )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

لا تُفَتِّشِ النّاسَ عَن أديانِهِم فَتَبقى بِلا صديقٍ .
از دين و آيين مردم پرس و جو مكن كه بى دوست مى مانى .

( تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۶۹ )

۲۳- تحمّل لغزش برادر

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در توصيف مؤمن ـ فرمودند :

لطيفٌ على أخِيهِ بِزَلّتِهِ ، و يَرعى ما مضى مِن قديمِ صُحْبَتِهِ .
 مؤمن  با وجود لغزش برادرش، با او به مهربانى رفتار مى كند، و حرمت دوستى ديرينش را نگه مى دارد.

(  المؤمن  ,  جلد۱  ,  صفحه۷۴  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

احتمِـلْ زلّـةَ وَليِّـكَ لوقتِ وَثْبَةِ عَدُوِّكَ .
لغزش دوست خود را براى زمان يورش دشمنت تحمّل كن .

( الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد  ,مرحوم شیخ مفید  جلد۱  ,  صفحه۲۹۹ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

احتَمِلْ أخاكَ على ما فيهِ ، و لا تُكثِر العِتابَ فإنّهُ يُورِثُ الضَّغِينةَ ، و استَعْتِبْ مَن رَجَوْتَ عُتْباهُ .   

برادرت را با همه آنچه دارد تحمّل كن و زياد سرزنشش مكن كه كينه مى آورد و از كسى كه اميد بخشش دارى، طلب بخشش كن .

 ( تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۶۸  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

الاحتِمالُ زَيْنُ الرِّفاقِ .
تحمّل [ لغزشها ] زيور همراهى و رفاقت است .

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۵ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

الاحتِمالُ يُجِلُّ القَدْرَ .
بردبارى و تحمّل [ لغزشها ]، قدر و منزلت را بالا مى برد .

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۵ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

الحليمُ مَنِ احتمَلَ إخوانَهُ .
بردبار كسى است كه برادران خود را تحمّل كند .

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۵ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

احتمِلْ ما يَمُرُّ عليكَ ، فإنّ الاحتِمالَ سترُ العُيوبِ، و إنّ العاقلَ نِصْفُهُ احتِمالٌ ، و نصفُهُ تَغافُلٌ

ناملايمات را تحمّل كن كه تحمّل، پوشش عيبهاست، انسان خردمند نيمش بردبارى است و نيم ديگرش چشم پوشى .

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۸ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ النّاس مَن تَحمَّلَ مَؤونةَ النّاسِ .
بهترين افراد كسانى هستند كه زحمت مردم را تحمّل كنند .

( غرر الحكم : ۵۰۰۲ )       

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

  مَن لم يَحْتَمِلْ زَلَلَ الصَّديقِ ماتَ وحيدا .
كسى كه لغزشهاى دوست را تحمّل نكند [ به تدريج از آنها مى بُرد و] تنها مى ميرد .

 ( عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۲۵ ) 

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

لا يَسُودُ مَن لا يَحتمِلُ إخوانَهُ .
كسى كه برادران خود را تحمّل نكند به سرورى نمى رسد .

( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۷۸۲)

 عيون أخبار الرضا :احمد بن حسين كاتبِ ابو فيّاض از پدرش نقل مى كند كه در حضور حضرت امام على بن موسى الرضا عليه السلام بوديم كه مردى از برادر خود گله و شكايت كرد، حضرت اين ابيات را برخواند:

اعْذِرْ أخاكَ على ذُنوبِه /  و اسْتُرْ و غَطِّ على عُيوبِه        

و اصبرْ على بهت السّفيـه /  و للزّمانِ على خُطُوبِه        

و دَعِ الجوابَ تَفَضُّلاً / و كِلِ الظَّلُومَ إلى حَسيبِه .

برادرت را در اشتباهاتش معذور بدار

پرده پوشى كن و عيب هايش را بپوشان   

در برابر تهمت زدن آدم نابخرد

و ناملايمات روزگار شكيبا باش     

با بزرگوارى از جواب دادن به او درگذر

و كار ستمگر را به حسابرسش وا گذار

( عيون أخبار الرضا : ۲/۱۷۶/۴  /  کشف الغمة في معرفة الأئمة  ,  جلد۲  ,  صفحه۳۲۹)

۲۴- بهترين برادران

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

خيرُ الإخْوانِ المُساعِدُ على أعمالِ الآخِرةِ .
بهترين برادر آن است كه در كارهاى آخرت يارى رساند .

( تنبيه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورّام)  ,  جلد۲  ,  صفحه۱۱۹  )

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

خيرُ إخْوانِكَ مَن أعانَكَ على طاعةِ اللّه ِ، و صَدَّكَ عن مَعاصِيهِ ، و أمَرَكَ برِضاهُ .
بهترين برادر تو كسى است كه در راه اطاعت خدا يارى ات رساند و از نا فرمانيهاى او بازت دارد و به خشنودى او فرمانت دهد .

( تنبيه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورّام)  ,  جلد۲  ,  صفحه۱۲۳  )

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

خيرُ إخْوانِكُم مَن أهدى إليكُم عُيوبَكُم .
بهترين برادران شما كسى است كه عيب هايتان را به شما اهدا كند .

( تنبيه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعة ورّام)  ,  جلد۲  ,  صفحه۱۲۳  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ الإخْوانِ أقلُّهُمْ مُصانَعةً في النَّصيحَةِ .
بهترين برادر آن است كه در نصيحت و ارشاد كمتر ملاحظه كند .

(غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۵۶ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خَيرُ إخْوانِك مَن كثُرَ إغْضابُهُ لكَ في الحقِّ .
بهترين برادر تو آن است كه در راه حق، بر تو زياد خشم گيرد .

( عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۳۹ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ الإخْوانِ مَن لا يُحْوِجُ إخْوانَهُ إلى سِواهُ .
بهترين برادر آن است كه برادران خويش را نيازمند ديگرى نسازد .  

( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۵۶ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ إخْوانِكَ مَن عَنَّفكَ في طاعةِ اللّه ِ سُبحانَه .
بهترين برادران تو كسى است كه در [ وا داشتنت به ] فرمانبردارى از خداوند سبحان، بر تو سخت گيرد.

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۵۶  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ الإخْوانِ أنصَحُهم، و شَرُّهم أغَشُّهم .
بهترين برادران، يكرنگ ترين، و بدترين برادران دغل ترين آنان است .

(  عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۳۸  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ إخْوانِكَ مَن و اساكَ ، و خيرٌ مِنه مَن كَفاكَ ، و إنِ احتاجَ إليكَ أعْفاكَ .
بهترين برادران تو كسى است كه به تو يارى دهد و بهتر از او كسى است كه تو را بسنده باشد و اگر به تو نيازمند شد از تو بگذرد .

(غرر الحكم : ۴۹۸۸ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ إخْوانِكَ مَن و اساكَ بخيرِهِ ، و خيرٌ مِنه مَن أغناكَ عن غيرِهِ .
بهترين برادران تو آن كسى است كه با مال خويش تو را يارى رساند و بهتر از او كسى است كه تو را از ديگرى بى نياز سازد .

( غرر الحكم : ۵۰۱۳ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ الإخْوانِ مَن كانتْ في اللّهِ مَودّتُهُ .
بهترين برادران كسى است كه دوستى اش براى خدا باشد .  

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۸۱۸  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ الإخْوانِ مَن لَم تَكُنْ علَى الدُّنيا اُخوّتُهُ .
بهترين برادران كسى است كه برادريش براى دنيا نباشد .

( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۸۱۸)

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ الإخْوانِ مَن إذا فَقَدتَهُ لَم تُحبَّ البقاءَ بَعْدَهُ .
بهترين برادران آن كسى است كه چون او را از دست دهى، دوست نداشته باشى پس از او زنده بمانى .

(عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۳۸ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ إخْوانِكَ مَن سارَعَ إلى الخيرِ و جَذَبَكَ إلَيهِ ، و أمَرَكَ بالبِرِّ و أعانَكَ علَيهِ .
بهترين برادران تو كسى است كه براى انجام كارهاى نيك بشتابد و تو را نيز به نيكوكارى بكشاند و به نيكى فرمانت دهد و در آن يارى ات دهد .

( عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۳۹ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ إخْوانِك مَن دَعاكَ إلى صِدْقِ المَقالِ بصدقِ مقالِهِ ، و نَدَبكَ إلى أفضلِ الأعمالِ بحُسْنِ أعمالِهِ .
بهترين برادران تو آن كسى است كه با راستگويى خود، تو را به راستگويى فراخواند و با نيكو كارى اش تو را به بهترين كارها دعوت كند  .

 (غرر الحكم : ۵۰۲۲ ) 

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ إخوانِكَ مَن دَلَّكَ على هُدى ، و أكْسَبَك تُقى ، و صَدَّك عنِ اتّباعِ هَوى .
بهترين برادران تو آن است كه تو را به هدايت رهنمون شود و به تقوا و پرهيزگارى ات برساند و از پيروى خواهشهاى نفسانى بازت دارد .

(  غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۵۹ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ الإخْوان أعْونُهُم على الخيرِ، و أعْمَلُهُم بالبِرِّ ، و أرفقُهُم بالمُصاحِبِ .
بهترين برادر آن است كه در انجام كارهاى نيك بيشتر يارى كند، به خوبيها بيشتر عمل نمايد و با دوست و همنشين مهربانتر باشد .

( غرر الحكم : ۵۰۹۵ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

خيرُ الإخْوانِ مَن لَم يَكُن على إخْوانِهِ مُسْتَقْصِيا .
بهترين برادر آن است كه بر برادرانش [ نسبت به مطالبه حقوق خود ] سخت نگيرد .

( عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۳۹ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

أحبُّ إخْواني إليَّ مَن أهْدَى عُيُوبي إلَيَّ .
دوست داشتنى ترين برادرانم كسى است كه عيبهايم را به من هديه كند.

(  الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۶۳۹  )

حضرت امام عسكرى عليه السلام فرمودند :

خيرُ إخْوانِكَ مَن نَسي ذنبَكَ إليهِ .
بهترين برادر تو آن كسى است كه گناه و خطاى تو را به خود ، فراموش كند .

(  نزهة الناظر  ,  جلد۱  ,  صفحه۱۴۵  )

۲۵- برادر كامل

 حضرت امام الزکی الحسن المجتبی عليه السلام فرمودند :

أيُّها النّاسُ ، أنا اُخبِرُكُم عن أخٍ لي ، كانَ مِن أعظَمِ النّاسِ في عَيْني ، و كانَ رأسُ ما عَظُمَ بهِ في عَيْني صِغَرَ الدُّنيا في عَيْنِهِ . كانَ خارِجا مِن سُلطانِ بَطْنِهِ ، فلا يَشْتَهي ما لا يَجِدُ ، و لا يُكْثِرُ إذا وَجَدَ . كانَ خارِجا مِن سُلطانِ فَرْجِهِ ، فلا يَسْتَخفُّ لَه عقلَهُ و لا رأيَهُ . كانَ خارِجا مِن سُلطانِ الجَهالةِ ، فلا يَمُدُّ يدَهُ إلاّ على ثِقةٍ لِمَنفعَةٍ.كانَ لا يَتَشهّى و لا يَتَسخَّطُ و لا يَتَبرّمُ ، كانَ أكثرَ دَهرِهِ صَمّاتا ، فإذا قالَ بَذَّ القائلينَ . كانَ لاَ يدخُلُ في مِراءٍ ، و لا يُشارِكُ في دَعوى، و لا يُدْلي بحُجّةٍ حتّى يَرى قاضِيا . و كانَ لا يَغفُلُ عن إخْوانِه و لا يَخُصُّ نفسَهُ بشَيءٍ دُونَهم . كانَ ضعيفا مُستضعَفا ، فإذا جاءَ الجِدُّ كانَ لَيْثا عادِيا .كانَ لا يَلومُ أحَدا فيما يَقَعُ العُذْرُ في مِثلِهِ ، حتّى يَرى اعتِذارا . كان يَفعلُ ما يقولُ و يَفعلُ ما لا يقولُ .حديث كانَ إذا ابتَزَّهُ أمْرانِ لا يَدري أيُّهما أفضلُ نَظَرَ إلى أقربِهما إلَى الهوى فَخالَفهُ.كانَ لا يَشْكو وَجَعا إلاّ عِندَ مَن يَرجُو عندَهُ البُرْءَ ، و لا يَسْتشيرُ إلاّ مَن يَرجُو عندَه النَّصيحةَ . كانَ لا يَتَبرَّمُ و لا يَتَسخَّطُ و لا يَتَشكّى ، و لا يَتَشهّى ، و لا يَنتقِمُ و لا يَغفُلُ عنِ العدُوِّ.فَعَليكُم بِمثلِ هذهِ الأخلاقِ الكريمةِ ، إنْ أطَقْتُموها ، فإنْ لم تُطِيقُوها كلَّها فأخْذُ القليلِ خَيرٌ مِن تَرْكِ الكثيرِ
اى مردم! من يكى از برادران خود را به شما معرفى مى كنم كه در نظر من از بزرگترين انسانها بود. مهمترين چيزى كه او را در نظرم بزرگ كرده بود خُردى و بى ارزشى دنيا در نگاه او بود، از سلطه شكم خود آزاد بود، بنا بر اين آنچه را نداشت نمى خواست و هرگاه به آن دست مى يافت، زياده روى نمى كرد؛ محكوم شهوت خود نبود و لذا خرد و انديشه اى سست نداشت؛ از سلطه نادانى به در بود، از اين رو دستش را به سوى چيزى دراز نمى كرد مگر با اطمينان به اين كه فايده اى در بر دارد.خواهشى نداشت، نه به خشم مى آمد و نه دلتنگ و آزرده مى شد. بيشتر عمرش را خموش بود، ولى چون لب به سخن مى گشود بر گويندگان چيره مى شد. در هيچ مجادله و دعوايى وارد نمى شد و تا در حضور قاضى نبود دليل نمى آورد. از برادران خود غافل نبود و چيزى را به خود اختصاص نمى داد و آنها را از آن محروم نمى كرد. ناتوان مى نمود و ديگران نيز او را ناتوان مى ديدند، اما به گاه كار و كوشش، شير ژيان بود.هيچ كس را براى كارى كه مى توان براى آن عذر آورد، سرزنش نمى كرد، تا آن كه عذر را مى ديد. به آنچه مى گفت و نمى گفت عمل مى كرد.حديث هر گاه دو كار برايش پيش مى آمد كه نمى دانست كدام يك بهتر است، مى نگريست كه كدام يك به خواهش نفسانى نزديكتر است، پس خلاف آن عمل مى كرد. از دردى شكايت نمى كرد، مگر نزد كسى كه اميد داشت او را بهبود بخشد و جز با كسى كه اميد ارشاد و صداقت از او داشت مشورت نمى كرد. دلتنگ و آزرده نمى شد، به خشم نمى آمد، لب به گله و شكايت نمى گشود و به هوسِ چيزى نمى افتاد، انتقام نمى كشيد و از دشمن غافل نبود.پس بر شما باد چنين خويهاى پسنديده اى؛ اگر توان آنها را داريد. و اگر تاب همه آنها را نداريد، فراچنگ آوردن اندك، بهتر است از فرو گذاشتن بسيار.

(  الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۲۳۷ )

۲۶- بدترين برادران

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

شَرُّ الإخْوانِ مَن تُكُلِّفَ لَهُ .
بدترين برادر آن است كه مايه رنج و زحمت آدمى باشد .

( نهج البلاغة : الحكمة ۴۷۹ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام ـ وقتى از وى پرسيده شد: بدترين همنشين كدام است؟ ـ فرمودند :

المُزَيِّنُ لكَ مَعصيةَ اللّه .
 آن كه معصيت خدا را در نظرت زيبا جلوه دهد .

( معاني الأخبار : ۱۹۸/۴ )

۲۷- آزمودن برادران

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

قَدِّمِ الاختِبارَ في اتِّخاذِ الإخْوانِ ؛ فإنّ الاختِبارَ مِعْيارٌ يُفرِّقُ بينَ الأخيارِ و الأشرارِ .
پيش از برگرفتن برادران آنها را بيازماى؛ زيرا آزمايش، محكى است كه نيكان را از بدان جدا مى سازد .

( عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۷۰ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

قَدِّمِ الاختِبارَ ، و أجِدَّ الاستِظهارَ في اختِيارِ الإخْوانِ ، و إلاّ ألْجَأكَ الاضْطِرارُ إلى مُقارَنةِ الأشرارِ .
نخست بيازماى و در گزينش برادران ، خوب احتياط كن و گرنه اضطرار و ناچارى، تو را به دوستى و همنشينى با بدان وا مى دارد .

( غرر الحكم : ۶۸۱۱ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مَنِ اتّخَذَ أخا بعدَ حُسْنِ الاختِبارِ دامَتْ صُحْبَتُهُ و تأكّدَتْ مَودّتُهُ . مَنِ اتّخَذَ أخاَ مِن غيرِ اختِبارٍ ألْجَأهُ الاضْطِـرارُ إلى مُرافَقَـةِ الأشرارِ .
هر كس پس از آزمايش درست ، برادرى را انتخاب كند، رفاقتش مى پايد و دوستى اش استوار مى گردد. هر كه بدون آزمايش، برادرى را انتخاب كند به ناچار به همنشينى با بدان دچار خواهد شد .

( غرر الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۶۴۸ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

اختبِرُوا إخْوانَكُم بخَصلَتَينِ ؛ فإنْ كانَتا فيهِم و إلاّ فاعْزُبْ ثمّ اعزُبْ ثمّ اعزُبْ : محافظةٌ علَى الصّلواتِ في مَواقِيتِها ، و البِرُّ بالإخْوانِ في العُسْر و اليُسرِ .
برادران خود را به دو خصلت بيازماييد. اگر آن دو خصلت را داشتند با آنها دوستى كنيد و گرنه از ايشان دورى كن، دورى كن ، دورى كن . [ آن دو خصلت اينهاست ] :  پايبندى به خواندن نماز در وقت خود، و نيكى كردن به برادران در سختى و آسايش  .

(   الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۶۷۲  )

۲۸- راهنمايى برادران

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

المؤمنُ مِرآةٌ لأخيهِ المؤمنِ ، يَنْصَحُهُ إذا غابَ عنه، و يُمِيطُ عنه ما يَكْرهُ إذا شَهِدَ .
مؤمن آينه برادر مؤمن خويش است. در غيابش براى او خيرخواهى مى كند و در حضورش، نا خوشايندى ها را از او دور مى گرداند .

( الجعفریات (الأشعثیات)  ,  جلد۱  ,  صفحه۱۹۷   )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

 اِمْحَضْ أخاكَ النَّصيحَةَ ، حَسَنةً كانتْ أو قَبِيحةً .
در خيرخواهى براى برادرت خالص باش، خواه خير خواهى ات زيبا [ و موافق ميل او ] باشد يا زشت و تلخ .

( نهج البلاغة : الكتاب ۳۱  –   تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۶۸ )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

ما يَمنَعُ أحدَكُم أن يَلقَى أخاه بِما يَكْرهُ مِن عَيْبهِ إلاّ مَخافةَ أن يَلْقاهُ بمِثْلهِ ، قد تَصافَيْتُم على حُبِّ العاجِلِ و رَفْضِ الآجِلِ!
آنچه مانع شما مى شود كه عيب برادرتان را در پيش روى او بگوييد جز اين نيست كه مى ترسيد او نيز عيب شما را رو به رويتان بگويد. [و اين از آن روست كه ]شما براى وا گذاردن آخرت و دوستى دنيا، با هم يار و رفيق گشته ايد .

( عیون الحکم  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۷۹  )

حضرت امام  امیرالمؤمنین عليه السلام فرمودند :

مَن وَعَظَ أخاهُ سِرّا فَقَد زانَهُ ، و مَن وعَظَهُ عَلانِيَةً فَقَد شانَهُ .
هر كه برادر خود را پنهانى اندرز دهد او را آراسته و هر كه آشكارا پندش دهد او را تباه كرده است .

( تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام  ,  جلد۱  ,  صفحه۴۸۹  )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

مَن رأى أخاهُ عَلى أمرٍ يَكرَهُهُ فَلم يَرُدَّه عَنهُ وَ هُو يَقدِرُ علَيهَ فقد خانَهُ .
هر كه در برادر خود امر ناخوشايندى بيند و بتواند او را از آن باز دارد و چنين نكند، به او خيانت كرده است .

(  الأمالی (للصدوق)  ,  جلد۱  ,  صفحه۲۶۹  )

۲۹- احترام و بزرگداشت برادران

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

مَن أكرَمَ أخاُه المسلمَ بكَلِمةٍ يُلْطِفُهُ بها و مَجْلسٍ يُكرِمُهُ به لم يَزَلْ في ظلِ اللّه ِ عزّ و جلّ مَمْدودا عليهِ بالرَّحْمةِ ما كانَ في ذلكَ .
هر كه به برادر مسلمان خود سخنى مؤدبانه و مهر آميز بگويد و يا او را در جاى محترمانه اى از مجلس بنشاند، تا زمانى كه در آن كار باشد پيوسته سايه رحمت خداوند عزّ و جلّ بر سر او گسترده است.

( الجعفریات (الأشعثیات)  ,  جلد۱  ,  صفحه۱۹۴ )

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

ما في اُمّتي عبدٌ ألْطَفَ أخاهُ في اللّه ِ بشيءٍ مِن لُطْفٍ إلاّ أخْدَمَهُ اللّه ُ مِن خَدَمِ الجنّةِ .
بنده اى از امّتم نيست كه به برادر دينى خود مهر و محبتى ورزد مگر آن كه خداوند از خدمتكاران بهشتى به خدمت او درمى آورد.

( الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۲۰۶ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند:

مَن أتاهُ أخوهُ المسلمُ فأكرَمَهُ فإنّما أكرَمَ اللّه َ عزّ و جلّ .
كسى كه برادر مسلمانش بر او وارد شود و وى گرامى اش بدارد، در حقيقت خداوند عزّ و جلّ را گرامى داشته است .

( الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۲۰۶ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

مَن قالَ لأخيهِ المؤمنِ : «مرحبا»، كَتَبَ اللّه ُ تعالى له «مَرْحَبا» إلى يومِ القيامةِ .
هر كه به برادر مؤمن خود «خوشامد» گويد، خداوند متعال تا روز قيامت براى او «خوشامد» مى نويسد .

( الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۲۰۶ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

إنّه مَن عَظَّمَ دِينَهُ عظَّمَ إخْوانَهُ ، و مَنِ استَخَفَّ بِدينِهِ استخَفَّ بإخْوانِهِ .
كسى كه دين خود را ارج گزارد، برادرانش را نيز ارج مى نهد و هر كه دين خود را خوار شمارد برادران خود را نيز خوار مى نمايد .  

(  الأمالي (للطوسی)  ,  جلد۱  ,  صفحه۹۸  )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند:

لا يُعظِّـمُ حُرْمةَ المسلمينَ إلاّ مَن عَظّمَ اللّه ُ حُرمتَهُ على المسلمينَ . و مَن كانَ أبْلَغَ حُرْمةً للّه ِ و رسولِهِ كانَ أشدَّ حُرْمةً للمسلمينَ .
حرمت مسلمانان را ارج نمى نهد مگر آن كسى كه خداوند حرمتش را در ميان مسلمانان زياد كرده است، و كسى كه خدا و پيامبرش را بيشتر حرمت نهد ، به مسلمانان  بيشتر احترام مى گذارد .

( بحار الأنوار ,  جلد۷۱  ,  صفحه۲۲۷   )

۲۹- برآوردن نياز برادران

الكافى ـ به نقل از سعيد بن حسن از حضرت  امام باقر عليه السلام  روایت شده:

أ يَجيءُ أحدُكُم إلى أخيهِ فيُدخِلُ يَدَهُ في كِيسهِ فيأخُذُ حاجتَهُ فلا يَدْفعُهُ ؟ فقلتُ: ما أعرِفُ ذلكَ فينا! فقالَ أبو جعفرٍ عليه السلام : فلا شَيءَ إذا . قلتُ : فالهَلاكُ إذا ! فقالَ : إنّ القومَ لَم يُعْطَوا أحلامَهُمْ بَعْدُ .
 «آيا چنين هست كه فردى از شما نزد برادرش بيايد و دست در جيب او كند و به اندازه اى كه احتياج دارد بردارد و او مانع نشود؟». عرض كردم: در ميانمان چنين چيزى سراغ ندارم. امام فرمود: «پس، فايده اى ندارد». من گفتم: پس هلاك شديم! حضرت فرمود: «مردم هنوز به كمال عقلى خود نرسيده اند» .

( المؤمن – مرحوم اهوازی از  اصحاب سه امام ,  جلد۱  ,  صفحه۴۴ )

حضرت امام صادق عليه السلام  فرمودند:

إِنَّ اَللَّهَ لَفِي عَوْنِ اَلْمُؤْمِنِ مَا كَانَ اَلْمُؤْمِنُ فِي عَوْنِ أَخِيهِ اَلْمُؤْمِنِ .
خداوند مددكار مؤمن است تا زمانى كه مؤمن مددكار برادر خود باشد .

( المؤمن  , مرحوم اهوازی از  اصحاب سه امام   جلد۱  ,  صفحه۴۶  )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند:

مَن قَضى لأخيهِ المؤمنِ حاجةً قضى اللّه ُ عزّ و جلّ له يومَ القيامةِ مائةَ ألفِ حاجةٍ .
هر كه يك نياز از برادر مؤمن خود را برآورده سازد، خداوند عزّ و جلّ در روز رستاخيز صد هزار نياز او را برمى آورد .

 (محاسبة النفس  – مرحوم سید علی بن طاووس حِلی ,  جلد۱  ,  صفحه۸۵ ) 

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

إذا ضاقَ أحدُكُم فَلْيُعلِمْ أخاهُ و لا يُعِينُ على نفسِهِ .
هرگاه يكى از شما تنگ دست و گرفتار شد ، [ مشكل را ] به برادر خود بگويد و خويشتن را آزار ندهد .

( الکافي  ,  جلد۴  ,  صفحه۴۹ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند:

أيُّما مؤمنٍ أوصَلَ إلى أخيهِ المؤمنِ مَعروفا فقد أوصَلَ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله .
هر مؤمنى كه به برادر مؤمن خود خوبى كند، به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله خوبى كرده است .

(  الکافي  ,  جلد۴  ,  صفحه۲۷  )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

كَفى بالمَرْءِ اعتِمادا على أخيهِ أنْ يُنْزِلَ بهِ حاجتَهُ .
در اعتماد انسان به برادرش همين بس كه نياز خود را پيش او بَرَد .

(   الکافي  ,  جلد۲  ,  صفحه۱۹۸ )

به نقل از اختصاص شیخ مفید اعلی الله درجته  :حضرت امام كاظم عليه السلام فرمودند :

إنَّ للّهِ حَسَنةً ادّخَرَها لثلاثةٍ : لإمامٍ عادلٍ ، و مؤمنٍ حَكّمَ أخاهُ في مالِهِ، و مَن سَعى لأخيهِ المؤمنِ في حاجَتِهِ .
همانا خداوند حسنه اى دارد، كه براى سه كس اندوخته است: براى امام عادل ، و مؤمنى كه دست برادرش را در مال خود باز بگذارد، و كسى كه براى برآوردن نياز برادر مؤمنش بكوشد .

( بحار الأنوار ,  جلد۷۱  ,  صفحه۳۱۴ )

حضرت امام كاظم عليه السلام علیه السلام فرمودند :

مَن قَصَد إليهِ رَجُلٌ من إخْوانِهِ مُستَجِيرا بهِ في بعضِ أحوالهِ فلَم يُجِرْهُ، بعدَ أنْ يَقْدِرَ علَيهِ ، فقد قَطَعَ وَلايةَ اللّه ِ تَبارَكَ و تَعالى .
كسى كه برادرش براى رفع گرفتارى يا حاجتى به او پناه ببرد و او بتواند پناهش دهد اما ندهد، بى گمان پيوند ولايت خداوند تبارك و تعالى را بريده است .

( الكافي : ۲/۳۶۸/۴  – مسائل عليّ بن جعفر و مستدرکاتها  ,  جلد۱  ,  صفحه۳۳۸ )

۳۰- آداب برادرى

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند  :

إذا آخى أحَدُكُم رَجُلاً فَلْيَسألْهُ عَنِ اسمِهِ وَ اسمِ أبيهِ و قَبيلَتِهِ و مَنزِلِهِ ؛

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ثَلاثَةٌ مِنَ الجَفاءِ : أن يَصْحَبَ الرَّجُلُ الرَّجُلَ فَلا يَسأ لَهُ عَنِ اسمِهِ و كُنْيَتِهِ .
سه چيز نشانه جفا است [ نخست] : آن كه آدمى با كسى همراه شود و از نام و كنيه او نپرسد. 

(  قرب الإسناد: ۱۶۰/۵۸۳)

حضرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند :

…اِلْقَ أخاكَ بوجْهٍ مُنبسِطٍ …
با برادرت با گشاده رويى برخورد كن . 

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۷۱/۳۸ )

كانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إذا فَقَدَ الرَّجُلَ مِن إخْوانِهِ ثَلاثَةَ أيّامٍ سَألَ عَنهُ ، فإنْ كانَ غائِبا دَعا لَهُ ، و إنْ كانَ شاهِدا زارَهُ ، و إنْ كانَ مَريضا عادَهُ .
 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هرگاه يكى از برادران خود را سه روز نمى ديد جوياى حالش مى شد. اگر در شهر نبود برايش دعا مى كرد و اگر حضور داشت به ديدنش مى رفت و اگر بيمار بود عيادتش مى كرد . 

( بحار الأنوار : ۱۶/۲۳۳/۳۵ )

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند :

 لا يُسِيءُ مَحْضَرَ إخْوانِهِ إلاّ مَن وُلِدَ على غَيرِ فِراشِ أبيهِ .
كسى كه از برادر مؤمنش بدون وجود عداوتى ميان آن دو غيبت كند ، حرام زاده است .

(من لا يحضره الفقيه  ,  جلد۴  ,  صفحه۴۱۷)