موضوع : كسانی كه اجابت دعای ایشان به تأخیر افتد و حکمتهای آن

۱-احمد بن محمد بن أبى نصر گوید بحضرت امام ابى الحسن الرضا علیه السلام عرضكردم: قربانت:من چند سال است كه از خدا حاجتى درخواست كرده ‏ام و از تأخیر اجابتش در دلم شبهه و نگرانى آمده است؟فرمودند: اى احمد مبادا شیطان بر (دل) تو راهى باز كند، تا تو را ناامید كند همانا حضرت امام باقر علیه السلام مى‏فرمودند: هر آینه مؤمن حاجتى از خدا بخواهد و اجابت آن پس افتد براى محبوبیت آوازش (نزد خداوند) و شنیدن صداى گریه ‏اش، سپس فرمودند: بخدا سوگند آنچه خداى عز و جل براى مؤمنین از آنچه خواهند پس اندازد، بهتر است براى ایشان از آنچه زود به آنها عطا فرماید، و دنیا چیست؟ امام باقر علیه السلام مى‏فرمودند: سزاوار است براى مؤمن كه دعایش در حال آسایش همانند دعاى او در حال سختی باشد، و چون به او داده شد (آنچه درخواست كرده از دعا) سست نشود. پس تو از دعا خسته مشو زیرا كه دعا نزد خداى عز و جل منزلتى دارد (بس بزرگ) و بر تو باد به شكیبایى، و دنبال روزى حلال رفتن، و صله رحم كردن و …، پس بخدا سوگند در این كار سرانجام نیكوئى ببینیم (چه در دنیا و چه در آخرت)، همانا كسى كه در این دنیا داراى نعمت است اگر هر گاه درخواست (چیزى از خدا) كند و باو داده شود (حرصش زیاد گردد) و جز آن را نیز بخواهد، و (در نتیجه) نعمت خدا در چشم او كوچك و خوار گردد، و از هیچ چیز سیر نشود، و چون نعمت فراوان شود مسلمان از این راه به خطر افتد (و این خطر) بخاطر آن حقوقى (است) كه بر او واجب شود، و بخاطر آن چیزى است كه بیم آن رود بواسطه این حقوق در فتنه و آزمایش افتد (و در أداء آنها كوتاهى كند)، بگو بدانم كه اگر من بتو چیزى گفتم بدان وثوق و اعتماد دارى؟ عرضكردم: فدایت گردم اگر من بگفته شما اعتماد نكنم پس بگفتار چه كسى اعتماد كنم با اینكه شما حجت خداوند بر خلق او هستى؟ حضرت فرمودند: پس تو بخدا (و وعده‏ ها و گفتارهاى او) اعتمادت بیشتر داشته باش ، زیرا خداوند بتو وعده اجابت داده است (یا اینكه اجابت دعاى تو بموعدى واگذار شده) آیا خداى عز و جل نفرماید: و هر گاه  از بندگان من سؤال کنند و درخواست کند از من، پس همانا من نزدیكم و اجابت كنم دعاى آنكه مرا خواند» (سوره بقره آیه ۱۸۶)؟ و فرموده است: «نومید نباشید از رحمت خدا» (سوره زمر آیه ۵۳) و نیز فرموده است: «و خدا نَویدِتان دهد به آمرزش و فضل» (سوره بقره آیه ۲۶۸) پس تو بخداى عز و جل اعتمادت بیشتر باشد از دیگران، و در دل خود جز خوبى راه ندهید، كه شما آمرزیده‏اید.

توضیح‏ – مرحوم اعلامه بزرگوار مجلسی (اعلی الله درجة) در مرآة العقول در ضمن شرح قسمتهاى حدیث وجوهى براى تأخیر در اجابت دعا از آن استفاده نموده كه تا هشت وجه آن را ذكر كرده است (اول): حقارت و پستى دنیا و اینكه تأخیر بآخرت بهتر است. (دوم) اینكه از شرائط اجابت دعا اینست كه در هر حال نباید دست از دعا برداشت چه در حال آسودگى و چه در حال سختى (سوم) شكیبائى در تأخیر آن (چهارم) اینكه كسب خود را حلال كند؛ یا اینكه دعائى باجابت رسد كه حرامى در بر نداشته باشد. (پنجم) قطع رحم نكند (ششم) اظهار دشمنى با مردم نكند (هفتم) اینكه اگر زود باجابت رسد موجب حرص بر دنیا گردد و نعمتهاى خدا در نظر خوار و كوچك شود (هشتم) آنكه بواسطه فراوان شدن مال و ثروت و قدرت در خطر اداء نكردن حقوق آن افتد، و سپس در آخر گفتارش گوید: و در این حدیث فوائد بسیار و حقیقتهاى فراوانى است براى كسى كه پدیده حقیقت و یقین در آن بنگرد.

۲-منصور صیقل گوید: بحضرت امام صادق علیه السّلام عرضكردم: بسا هست كه مردى دعا كند و دعایش مستجاب گردیده، ولى تا مدتى (اثر آن استجابت ظاهر نگردد و) پس افتد؟ فرمودند: آرى (چنین است) عرضكردم: این براى چیست؟ آیا براى اینست كه بیشتر دعا كند؟ حضرت فرمودند: آرى.

۳-و نیز آن حضرت علیه السّلام فرمودند: همانا بنده ‏اى دعا كند پس خداى عز و جل به دو فرشته فرماید: من دعاى او را به اجابت رساندم ولى حاجتش را نگهدارید، زیرا كه من دوست دارم آواز او را بشنوم، و همانا بنده ‏اى هم هست كه دعا كند پس خداى تبارك و تعالى فرماید: زود حاجتش را بدهید كه آوازش را خوش ندارم.

۴-اسحاق بن عمار گوید: بحضرت امام صادق علیه السلام عرض كردم: (ممكن است) دعاى مردى مستجاب شده (باشد) ولى بتأخیر افتد و اثر استجابت آن همان زمان ظاهر نگردد؟ فرمود: آرى …

۵-و نیز آن حضرت علیه السلام فرمودند: میان گفته خداى عز و جل (كه بموسى و هارون- در مقابل تقاضاى نابودى فرعون و پیروانش- فرمود:) «هر آینه دعاى شما باجابت رسید» (سوره یونس ۸۹) و میان نابودى فرعون چهل سال طول كشید.

۶-ابو بصیر گوید: شنیدم از حضرت امام صادق علیه السلام كه میفرمود: همانا مؤمن دعا كند و اجابت دعایش تا روز جمعه [یا روز قیامت‏] بتأخیر افتد.

۷-و نیز آن حضرت علیه السلام فرمودند: همانا بنده‏ اى كه دوست خدا است در پیش آمدى كه براى او رخ داده دعا كند، و خدا بفرشته‏ اى كه موكل باو  است فرماید: حاجت بنده مرا بر آور ولى در (دادن) آن شتاب مكن زیرا كه من میل دارم صدا و آواز او را بشنوم. و همانا بنده‏ اى دشمن خدا به درگاه خداى عز و جل در باره اتفاقى كه براى او پیش آمده دعا كند پس به فرشته موكل بر او (یا بر آن دعا) گفته شود: حاجتش را برآور و در (دادن) آن شتاب كن زیرا من خوش ندارم آواز و صدایش را بشنوم.فرمودند : پس مردم (كه خبر از این جریان ندارند به آن دلیل حاجتش زود برآورده شده) گویند: به این داده نشده جز براى گرامى بودنش (نزد خدا، و به آن كه در اجابتش تأخیر شده ) گویند: از او حاجتش  دریغ نشده جز براى بی اهمیتی و خواریش.

۸-ابو بصیر گوید: حضرت امام صادق علیه السّلام فرمودند: پیوسته مؤمن در حال خیر و امیدوارى است تا مادامى كه شتاب نكند پس نا امید شود و دعا را رها كند، عرضكردم: چگونه شتاب كند؟ فرمودند: گوید از فلان وقت تا فلان وقت  دعا كرده ‏ام و اجابت آن را نمى‏بینم

۹-و نیز آن حضرت علیه السّلام فرمودند: همانا مؤمن خداى عز و جل را در باره حاجت خود بخواند و خداى عز و جل فرماید: اجابت او را بتأخیر اندازید بخاطر شوقى كه به آواز و دعاى او دارم، پس چون روز قیامت شود خداى عز و جل فرماید: اى بنده من تو مرا خواندى (و دعا كردى) و من اجابت را پس انداختم‏ اكنون ثواب و پاداش تو چنین و چنان است، و باز در باره فلان چیز و فلان چیز مرا خواندى (و دعا كردى) و من اجابت تو را بتأخیر انداختم و پاداش تو چنین و چنان است، فرمود: پس مؤمن آرزو كند كه كاش هیچ دعائى از او در دنیا اجابت نمى‏شد براى آنچه ثواب و پاداش نیك كه مى‏ بیند.

📚 أصول الكافی ج‏۴ ؛ ص۲۴۳

گفت نوف بن فضاله بكالى‏[۱] بودم شبى حضور حضرت  امير المؤمنين عليه السلام ، پس آن حضرت از  رخت خواب خود برخاست نظرى به ستارگان فرمودند  و قرائت نمود: إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‏ تا آخر آيه‏[۲] سپس فرمودند  اى نوف خوابى يا بيدارى؟ گفتم بيدارم. فرمودند  اى نوف خوشا بحال زاهدان در دنيا كه به آخرت دل بسته ‏اند، و آنها كسانى هستند كه زمين را بساط و فرش، و خاك آن را بستر، و آب آن را شربت گوارا قرار داده‏ اند و قرآن را شعار خود، و دعا را جلوگير از حوادث و پيش آمد ها  گردانيده ‏اند، و دنيا را بعنوان قرض گرفته ‏اند بر طريقه و همانند حضرت عيسى عليه السلام (كه بدنيا دلبستگى نداشت و دنيا را از خود جدا كرد) اى نوف خداوند وحى فرمود بحضرت عيسى اينكه بگويد ببنى اسرائيل كه داخل نشوند در عبادتخانه براى عبادت مگر با قلب هاى پاك و جامه ‏هاى پاكيزه و زبان هاى راستگو و اعلامشان نمايد كه مستجاب نميشود دعاى كسى كه حقى و مظلمه‏ئى از ديگرى نزد او باشد،اى نوف بدان كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم در اين ساعت از شب (سحر) براى راز و نياز برخاست و فرمود اين ساعتى است‏  كه دعاى كسى رد نميشود مگر آنكه باج گير  و  يا شرطى (پاسبان) يا شاعر هجوگو يا نوازنده موسيقى‏ يا نقاره ‏چى و دهلزن باشد يا اينكه مردم را به ستمكاران بشناساند و اسرارشان را نزد آنها فاش نمايد، زيرا گناه ايشان مانع است از مستجاب شدن دعايشان. 📚 إرشاد القلوب جلد ‏۱  صفحه ۴۹

[۱] ( ۱). از صحابه حضرت امير المؤمنين علیه السلام  است

[۲] ( ۲). ۱۸۸- آل عمران