مقباس المصابیح در تعقیبات نماز و آثار آن
بسم اللّه الرحمن الرحیم
الْحَمْدُللّه ِ الّذی جَعَلَ الصَّلاهَ للمؤمِنینَ مِعْراجاً، و التَعْقیب لِصُعُودها عَلی مَدارِجِ الْقَبُول منهاجاً، و الصلاه علی مَن أَسْرَجَ اللّه به مصباح الدین إسراجاً محمّدٍ المصطفی و أهل بیته الّذین جعلهم اللّه لسماء الدین أبراجاً.
أمّا بعد، خامه تقصیر آثار(1) خادم اخبار ائمّه اخیار محمّد باقر بن محمّد تقی _ حشرهما اللّه مع موالیهما الاطهار _ بر الواح قلوب صافیه، و عقول زاکیه سالکان مسالک عبادت و دعا، و طالبان قرب جناب حقّ جلّ و علا می نگارد که چون اشرف عبادات بدنیّه نماز است، و تعقیبات مأثوره را در تکمیل صلوات مدخلیّتی عظیم هست؛ و ایضاً موجب رفع درجات، و حطّ سیّئات، و حصول مطالب و حاجات می گردند، و هیچ راه از طُرُقِ قربِ رافع الدرجات به دعا و مناجات نمی رسد؛ و کتب و رسایل که در این مطلب تدوین شده محیط به همه آنها نیست، و بسیاری از آنها که به اسانید صحیحه منقول گردیده ایراد ننموده اند و بعضی از آنها که ایراد نموده اند خصوصیّتی به تعقیب ندارد، و بعضی که مخصوص به نماز خاصّی وارد شده در تعقیب مطلق صلوات ایراد نموده اند؛ و چون این قاصر جمیع آنها را در کتاب بحارالانوار به طرق متعدّده ایراد کرده ام به خاطر فاتر رسید اکثر آنها را در رساله ای جدا جمع کنم، و به فارسی احادیث آنها را ترجمه نمایم تا عامّه خلق از آن بهره مند توانند شد، و در ضمن نقل هر یک اشاره به صحّت و قوّت هر یک به حسب سند بشود که اگر ناقد بصیر خواهد که بعضی را اختیار نماید راه امتیاز را داند؛
ص : 43
1- 1_ ع: بخاطر این بنده، به جای: خامه تقصیر آثار.
و دعاهای صبح و شام و سایر ساعات لیل و نهار را اضافه نمودم، و بر ده فصل مرتّب گردانیدم، و چون ادعیه را از کتب معتبره علمای سلف _ رضوان اللّه علیهم _ و مصباحها که در دعا تألیف نموده اند اقتباس نموده به مقباس المصابیح مسمّی ساختم(1).
و چون در اثنای تألیف به خدمت نوّابِ کامیابِ فلک جنابِ انجم سپاهِ گردون بارگاه، سیّد سلاطین دوران، و افخم خواقین زمان، آب و رنگ گلستانِ مصطفوی، چشم و چراغ دودمانِ مرتضوی، نهال برومند گلشن اقبال، کوکب سعادتمند آسمان حشمت و جلال، سلیمان شأنی که هدهد صیت معدلتش نامه محبّتش به دلهای اهل جهان رسانیده، قلوب ارباب دانش که عرش بلقیس ناطقه است به صرح ممرّدِ ساحتِ عزّتش کشانیده؛ سرهای دشمنان حبابِ نهرِ(2) تیغِ آبدارش؛ دلهای مخالفان میوه صنوبر سنان جان گدارش؛ کشتزارِ آمالِ همگنان از جداولِ اناملِ سخایش سیراب؛ و از صریرِ دلپذیرِ خامه عدالت نگارش، غم در خاطرها نایاب؛ هر که تیغِ خلاف از نیام کین کشید از صرصر صیتِ جلالش چون بید بر خود لرزید؛ و هر که چهار آئینه خلاف و نفاق در برکشید، صورتِ مرگ خود در آن دید؛ آستان جلالش بوسه گاه خسروان جهان، ساحتِ عزّتش مخیَّم سرادق سلاطینِ زمان، أعنی السلطان الأعظم، و الخاقان الأعدل الأکرم، ملجأ الأکاسره، و ملاذ القیاصره، ناصب رایات العدل و الإحسان، ماحی آثار الجور و الاعتساف، محیی مراسم الشریعه الغرّاء، مشیّد قواعد الملّه البیضاء، السلطان بن السلطان، الخاقان بن الخاقان، السلطان سُلیمن الموسوی الحسینی بهادر خان _ شدّ اللّه أطناب دولته بأوتاد الخلود، و زیّن سریر سلطنته بدرر العزّ و السعود_ عرض شد، و به توقیع رفیع آن اعلی حضرت، موشّح گردید؛ لهذا به اسم سامی و القاب گرامی آن سلطانِ سریرِ فتوّت، مفتَتح ساخت، تا ثواب حاملان و عاملان به روزگار فرخنده آثار عاید گردد. و علی اللّه التوکّل فی جمیع الأمور، و هو حسبی و نعم الوکیل.
ص : 44
1- 1_ آ: + که از این رساله عجاله منتفع گردند [و] بر سهو و خطا که از لوازم اکثر بشر است مؤاخذه ننمایند.
2- 2_ ع: بهر (به هر).
فصل اوّل: در فضیلت تعقیب و شرایط و آداب آن
اوقات استجابت دعا
حق تعالی خطاب فرمود به حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله : «فَإذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إلی رَبِّکَ فَارْغَبْ(1).»
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرمود که: یعنی چون فارغ شوی از نماز، خود را به تَعَب انداز در دعا، و به سوی پروردگارِ خود رغبت کن، و حاجات خود را از او طلب کن(2)، و امید خود را از غیر او قطع کن(3).(4)
و از امام محمّد باقر علیه السلام مرویست که: یعنی بعد از سلامِ نماز، حاجات آخرت و دنیای خود را از خدا طلب کن، و بعد از دعا سؤال کن که خدا از تو قبول کند.(5)
و از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام منقولست که: هر که از شما فارغ گردد از نماز پس باید دستهای خود را بلند کند به سوی آسمان، و خود را به تَعَب افکند در دعا.(6)
و از حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله منقولست که حق تعالی می فرماید که: ای فرزندِ آدم!
ص : 45
1- 1_ سوره مبارکه شرح، آیه 7.
2- 2_ ع: و حاجات خود را از غیر او قطع کن.
3- 3_ ع: _ و امید خود را از غیر او قطع کن.
4- 4_ بحارالأنوار، ج 82، ص 313، باب 36، فضل التعقیب و شرائطه و آدابه.
5- 5_ مفتاح الفلاح، ص 64 ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 431، باب استحبابه و تأکده بعد الصبح و… .
6- 6_ خصال، ج 2، ص 628، علم امیرالمؤمنین علیه السلام أصحابه فی مجلس؛ بحارالأنوار، ج 82، ص 318، باب 36، فضل التعقیب و شرائطه و آدابه.
یاد کن مرا بعد از نماز بامداد یک ساعت و بعد از عصر یک ساعت، تا من کارهای تو را بسازم، و غمِ هر چیز را از تو بردارم.(1)
و از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: حق تعالی نمازها را در بهترین ساعتها بر شما واجب گردانیده است؛ پس بر شما باد به دعا کردن بعد از نمازها.(2)
و از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام مروی است که: تعقیب بعد از نمازِ بامداد و نمازِ عصر، روزی را زیاد می گرداند.(3)
و از حضرت امام رضا علیه السلام منقولست که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: بعد از هر نماز واجب، بنده را نزد خدا دعای مستجابی هست.(4)
و از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: سه وقت است که در آنها دعا مستجابست: بعد از هر نماز واجب، و نزدِ آمدن باران، و در هنگام ظاهر شدن معجزه پیغمبری یا امامی.(5)
و در احادیث معتبره منقولست که: هر که بعد از نماز، انتظارِ نمازِ دیگر برد در مسجد، و تعقیب خوانَد مهمان خداست، و بر خدا لازم است که گرامی دارد مهمان خود را.(6)
ص : 46
1- 1_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 138، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 429، باب استحبابه و تأکده بعد الصبح… .
2- 2_ خصال، ج 2، ص 488، ساعات اللیل اثنتا عشره ساعه و… ؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 66، باب استحباب الدعاء عنه… .
3- 3_ خصال، ج 2، ص 504، ست عشره خصله تورث الفقر و… ؛ وسایل الشیعه، ج 15، ص 347، باب جمله مما ینبغی ترکه من… .
4- 4_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 432، باب استحبابه و تأکده بعد الصبح و… ؛ جامع الأخبار، ص 73، فصل الثالث والثلاثون فی فضل الصلاه.
5- 5_ وسایل الشیعه، ج 7، ص 66، باب استحباب الدعاء عنه… ؛ بحارالأنوار، ج 82، ص 321، باب 36، فضل التعقیب و شرایطه و آدابه.
6- 6_ وسایل الشیعه، ج 4، ص 116، باب استحباب الجلوس فی المسجد؛ بحارالأنوار،î Äج 82، ص 323، باب 36، فضل التعقیب و شرایطه.
طلب حاجت بعد از نماز
و از حضرت صادق علیه السلام مرویست که: چون بنده از نماز فارغ شود، و زود پی کارِ خود رود، حق تعالی می فرماید که: مگر این بنده نمی داند که برآوردن حاجتها به دست قدرت منست.(1)
و در حدیث معتبر دیگر از حضرت رسالت صلی الله علیه و آله روایت کرده است که: هر که در جایِ نمازِ خود بنشیند به نحوی که در نماز نشسته بود و مشغول یاد خدا باشد، خدا ملکی را بر او موکّل می گرداند که او را ندا می کند که زیاده گردان شرف خود را، تا نشسته ای برای تو حسنات نوشته می شود، و گناهان از نامه عمل تو محو می شود، و درجات تو در بهشت بلند می شود.(2)
و از حضرت صادق علیه السلام مرویست که: دعا در چهار ساعت مستجاب است: در نماز وتر، و بعد از نماز صبح، و بعد از نماز ظهر، و بعد از نماز شام.(3)
و از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام منقولست که: دعا بعد از نماز واجب بهتر است از نماز نافله.(4)
مؤلف گوید که: شاید مراد، غیرِ نافله شبانه روز باشد.
و به سند صحیح از امام محمّد باقر علیه السلام مرویست که: پیوسته مؤمن در نماز است،
ص : 47
1- 1_ محاسن، ج 1، ص 252، باب الإخلاص… ؛ بحارالأنوار، ج 82، ص 322، باب 36، فضل التعقیب و شرایطه و آدابه.
2- 2_ فلاح السائل، ص 163، فصل التاسع عشر فیما نذکره من فضل؛ دعائم الإسلام، ج 1، ص 165، ذکر الدعاء بعد الصلاه… .
3- 3_ کافی، ج 2، ص 477، باب الأوقات و الحالات التی ترجی فیه؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 114، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
4- 4_ کافی، ج 3، ص 342، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 103، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
و ثوابِ نماز دارد، مادام که به ذکرِ حق تعالی مشغول است؛ خواه ایستاده، و خواه نشسته، و خواه بر پهلو خوابیده.(1)
و از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقولست که: هر گاه بنده از نماز فارغ شود و از خداوند خود حاجتی سوال نکند، حق تعالی با ملائکه می گوید که نظر کنید به سوی این بنده من که فریضه مرا ادا کرد، و حاجت خود را از من سؤال نکرد، گویا او بی نیاز است از من، بگیرید نمازِ او را، و بزنید بر روی او.(2)
و در حدیث معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام منقولست که: دعا بعد از نمازِ واجب بهتر است از دعا بعد از نمازِ سنّت، به قدرِ فضیلتِ نماز واجب بر نمازِ سنّت.(3)
و امّا حقیقت تعقیب؛ ظاهرش آنست که قرآن و دعا و ذکر که متّصل به نماز واقع شود، عرفاً داخل تعقیب باشد، ولیکن افضل آنست که با وضو باشد، و نشسته باشد رو به قبله، و بهتر آنست که بر هیئتِ تشهّد نشسته باشد، و سخن نگوید در اثنای تعقیب، خصوصاً در تعقیبِ نماز شام.
و بعضی گفته اند که: بهتر آنست که جمیع شرایط نماز را در تعقیب رعایت کند؛ و ظاهر آنست که بر هر حالی که بعد از نماز مشغول قرآن و دعا و ذکر باشد ثواب تعقیب فی الجمله داشته باشد، اگر چه در راه رفتن باشد.
و در روایتی وارد شده که: تا وضو داری ثواب تعقیب داری.(4)
ص : 48
1- 1_ وسایل الشیعه، ج 7، ص 150، باب استحباب ذکر اللّه علی کل حال؛ أمالی، شیخ مفید، ص 310، مجلس السابع و الثلاثون.
2- 2_ بحارالأنوار، ج 82، ص 325، باب 36، فضل التعقیب و شرایطه و آدابه؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 29، باب استحبابه و تأکده فی الصبح.
3- 3_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 104، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 436، باب استحباب اختیار الدعاء… .
4- 4_ من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 329، باب التعقیب… ؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 320، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
فصل دوم: در بیان تعقیباتی است که مستحب است که بعد از هر نماز خوانده شود
اشاره
و آن بسیار است:
1- تسبیحات حضرت زهرا سلام اللّه علیها
اوّل: تسبیح حضرت سیّده النساء فاطمه زهراء _ صلوات اللّه علیها _ است، و احادیث در فضیلتِ آن زیاده از حدّ احصا است. از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: ما امر می کنیم کودکان خود را به تسبیح فاطمه چنانچه امر می کنیم ایشان را به نماز؛ پس آن را ترک مکن که هر که مداومت نماید بر آن شقی و بدبخت نمی شود.(1)
و در روایات معتبره وارد شده(2) که: ذکر کثیر که خدای تعالی در قرآن مجید به آن امر فرموده تسبیح حضرت فاطمه است؛ و هر که بعد از هر نماز بر آن مداومت نماید خدا را بسیار یاد کرده، و به آیه کریمه «وَ اذْکُرُوا اللّه َ ذِکْراً کَثیراً(3)» عمل نموده.(4)
و به سند معتبر از امام محمّد باقر علیه السلام مرویست که: هر که تسبیح فاطمه علیهاالسلام بگوید
ص : 49
1- 1_ کافی، ج 3، ص 343، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 105، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
2- 2_ ع: + است.
3- 3_ سوره مبارکه احزاب، آیه 41.
4- 4_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 443، باب استحباب ملازمه تسبیح الزهراء علیهاالسلام ؛ معانی الأخبار، ص 193، باب معنی ذکر اللّه کثیرا.
و بعد از آن استغفار کند خدا او را بیامرزد، و آن بر زبان صد است، و در میزانِ عمل هزار است، و شیطان را دور می کند، و خدا را خوشنود(1) می گرداند.(2)
و به سندهای صحیح از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: هر که تسبیحِ آن حضرت را بعد از نماز بگوید _ پیش از آن که پاها را از هیأتِ نماز بگرداند _ آمرزیده شود، و بهشت او را واجب گردد.(3)
و در حدیث معتبر دیگر فرمود که: تسبیح فاطمه را بعد از هر نماز خواندن بهتر است از آن که هر روز هزار رکعت نماز بگذارد.(4)
و در روایت معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام مرویست که: عبادتِ الهی کرده نشده است به چیزی از تمجید و تعظیم که بهتر از تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام بوده باشد، و اگر از آن چیزی بهتر می بود حضرت رسول صلی الله علیه و آله آن را به حضرت فاطمه عطا می نمود.(5)
و احادیث در فضل آن زیاده از آنست که در این رساله ایراد توان نمود.
و در کیفیّت آن اختلافی در احادیث هست، و اشهر و اظهر آنست که: سی و چهار مرتبه «أللّه ُأکْبَر»، پس سی و سه مرتبه «اَلْحَمْدُللّه ِِ»، پس سی و سه مرتبه «سُبْحانَ اللّه ِ» بگوید. و در بعضی از روایات «سُبْحانِ اللّه ِ» پیش از «اَلْحَمْدُللّه ِِ» وارد شده.
و بعضی از علماء جمع به این نحو کرده اند که: بعد از نماز به طریق اوّل بخواند، و در
ص : 50
1- 1_ آ: خشنود.
2- 2_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 442، باب استحباب ملازمه تسبیح الزهرا علیهاالسلام ؛ ثواب الأعمال، ص 163، ثواب تسبیح فاطمه الزهراء علیهاالسلام .
3- 3_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 320، باب وصف الصلاه من… ؛ فلاح السائل، ص 165، فصل التاسع عشر فیما نذکره من فضل.
4- 4_ کافی، ج 3، ص 343، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 105، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
5- 5_ همان.
هنگام خواب رفتن به طریق ثانی. و ظاهراً مطلقاً به طریق اوّل که مشهور است اولی باشد.
و سنّت است که بعد از تمام کردن تسبیح یک نوبت «لا إِلهَ إِلاّ اللّه» بگوید؛ چنانچه از حضرت صادق علیه السلام مرویست که: هر که بعد از نماز فریضه تسبیح فاطمه علیهاالسلام را بگوید و از عقب آن یک مرتبه «لا إِلهَ إِلاّ اللّه» بگوید خدا او را بیامرزد.(1)
و بهتر آنست که به تربت حضرت امام حسین علیه السلام حساب آن را نگاه دارد، و(2) در جمیع اذکار سنّت است.
و پیوسته تسبیح تربتِ آن حضرت را با خود داشتن مستحب است(3)، و حرز از بلاهاست، و مورِث ثوابِ بی انتهاست.(4)
و منقولست که: در ابتدا حضرت فاطمه _ صلوات اللّه علیها _ رشته[ای] از پشم تابیده بودند، و بر آن گره ها زده بودند و به آن تسبیح می گفتند، تا آن که حمزه بن عبدالمطّلب رضی الله عنه شهید شدند، پس حضرت فاطمه از تربت قبر آن شهید بزرگوار خاک برگرفت، و تسبیح ساخت، و به آن تسبیح می کرد. مردم نیز چنان کردند، و چون سیّد شهدا حسین بن علی علیه السلام شهید شد سنّت شد که از تربتِ آن امام مظلوم، تسبیح سازند و به آن ذکر گویند.(5)
از حضرت صاحب الامر علیه السلام مرویست که: هر که تسبیح تربت امام حسین علیه السلام در دست داشته باشد و ذکر را فراموش کند، ثواب ذکر برای او نوشته می شود.(6)
ص : 51
1- 1_ کافی، ج 3، ص 343، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 105، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
2- 2_ ع: + همچنین.
3- 3_ بلدالأمین، ص 310 ؛ بحارالأنوار، ج 82، ص 340، توفیق و تحقیق… .
4- 4_ وسایل الشیعه، ج 11، ص 428، باب استحباب استصحاب التربه الحسین علیه السلام .
5- 5_ مکارم الأخلاق، ص 281، فی الأدعیه المخصوصه بأعقاب الفرائض؛ بحارالأنوار، ج 82، ص 333، باب 37، تسبیح فاطمه علیهاالسلام .
6- 6_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 456، باب استحباب اتخاذ سبحه من طین… ؛ بحارالانوار،î Äج 82، ص 327، باب 37، تسبیح فاطمه علیهاالسلام .
و از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: تسبیح تربت آن حضرت ذکر می گوید، و تسبیح می گوید بی آنکه آدمی ذکر کند.(1)
و فرمود که: یک ذکر یا استغفار که به آن گفته شود برابر است با هفتاد ذکر که با چیز دیگر گفته شود؛ و اگر بی ذکر بگرداند به هر دانه ای هفت تسبیح برای او نوشته می شود(2) . و به روایت دیگر: اگر با ذکر بگرداند به هر دانه ای چهل حسنه برای او نوشته شود(3).(4)
و مرویست که: حوریان بهشت چون ملکی را می بینند که به زمین می آید از او التماس می کنند که تسبیح و تربت آن حضرت را برای ما بیاور.(5)
و در حدیث صحیح از حضرت امام موسی علیه السلام منقولست که: مؤمن می باید که خالی نباشد از پنج چیز: مسواک، و شانه، و سجّاده ای که به روی آن نماز کنند، و تسبیحی که در آن سی و چهار دانه باشد، و انگشتر عقیق.(6)
و ظاهر آنست که خام و پخته هر دو خوبست، و خام بهتر است.
و از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: هر که با تسبیح تربت امام حسین علیه السلام تسبیح
ص : 52
1- 1_ وسایل الشیعه، ج 5، ص 365، باب استحباب السجود علی تربه الحسین علیه السلام ؛ بحارالأنوار، ج 82، ص 340، توفیق و تحقیق… .
2- 2_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 456، باب استحباب اتخاذ سبحه من طین… ؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 735، فصل فی تمام الصلاه فی… .
3- 3_ ع: + و اگر ذکر را فراموش کند و بگرداند به هر دانه بیست حسنه برای او نوشته شود.
4- 4_ وسایل الشیعه، ج 14، ص 536، باب استحباب اتخاذ سبحه من تربه؛ تهذیب الأحکام، ج 6، ص 75، باب حد حرم الحسین علیه السلام و فضل کربلا.
5- 5_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 456، باب استحباب اتخاذ سبحه من طین… ؛ مکارم الأخلاق، ص 281، فی الأدعیه المخصوصه بأعقاب الفرایض.
6- 6_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 456، باب استحباب اتخاذ سبحه من طین… ؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 735، فصل فی تمام الصلاه فی مسجد الکوفه.
کند(1) حق تعالی برای او چهار صد حسنه بنویسد، و چهار صد گناه از او محو کند، و چهار صد حاجت او را برآورد، و چهار صد درجه برای او بلند گرداند.(2)
و مرویست که: مستحب است که رشته اش کبود باشد به رنگ آسمان.(3) و از بعضی روایات مستفاد می شود که: زنان را به انگشتان شمردن افضل است؛(4) ولیکن احادیث فضیلتِ تربت(5) مطلقاً اکثر و اقوی است.
2- تکبیر
دویّم: مستحب است که بعد از سلام نماز فریضه سه مرتبه دست بردارد تا محاذی رو، و برگرداند تا به زانو یا نزدیک به آن، و با هر مرتبه یک «اَللّه ُاَکبَر» بگوید؛ چنانچه علیّ بن ابراهیم و سیّد بن طاوس و ابن بابویه _ رضی اللّه عنهم _ به سندهای معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: مفضّل بن عمر از آن حضرت پرسید که به چه علّت نماز گذارنده بعد از سلام، سه مرتبه تکبیر می گوید، و دست برمی دارد؟
فرمود: برای آن که چون حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله ، فتحِ مکّه نمود، نزد حجرالاسود نماز ظهر با اصحاب خود ادا کرد، و سه نوبت تکبیر گفت، و با هر نوبت دست برداشت؛ پس گفت: «لا إلهَ إلاّ اللّه ُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ أنْجَزَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ أعَزَّ جُنْدَهُ وَ غَلَبَ الاْءحْزابَ وَحْدَهُ فَلَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْییْ وَ یُمیتُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ»، پس رو به جانب اصحاب گردانید و گفت: ترک مکنید این تکبیر و این دعا را بعد از هر نماز فریضه؛ زیرا که هر که بعد از سلام چنین کند ادا کرده است شکر نعمت خدا را بر تقویتِ اسلام و لشکر اسلام.(6)
ص : 53
1- 1_ ع: به تسبیح تربت حسین علیه السلام یک تسبیح بگوید.
2- 2_ بحارالأنوار، ج 82، ص 341، توفیق و تحقیق… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 56، باب استحباب اتخاذ سبحه من طین… .
3- 3_ همان.
4- 4_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 374، باب أدب المرأه فی الصلاه… ؛ بحارالأنوار، ج 82، ص 328، باب 37، تسبیح فاطمه علیهاالسلام . (عن الباقر علیه السلام : إذا سَبّحت المرأه عقدتْ علی الأنامل لأ نّهنَّ مسئولاتٌ).
5- 5_ آ: امام حسین علیه السلام .
6- 6_ علل الشرایع، ج 2، ص 360، باب 78، باب العلّه التی مِنْ أجلها یکبّر المصلی؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 452، باب استحباب رفع الیدین فوق الرأس.
و در حدیث صحیح منقولست که: چون حضرت صادق علیه السلام از نماز فارغ می شدند دستها را بالای سر مبارک خود بلند می کردند، و دعا می کردند.(1)
و از امام محمّد باقر علیه السلام مرویست که: هر بنده ای که دستها به سوی خدا بلند کند، خدا شرم می کند که دستهای او را خالی برگرداند؛ پس چون دعا کنید دستها را فرو میارید مگر آن که بر سر و(2) رو بکشید.(3)
3- خواندن «أستغفر الله الذی لا إله إلا هوی…»
سیّم: کلینی به سند معتبر از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز فریضه پیش از آن که پاهای خود را بگرداند سه مرتبه این دعا بخواند، خدا گناهان او را بیامرزد اگر چه مانند کف دریا باشد در بسیاری:
«اَسْتَغْفِرُاللّه َ الّذی لا إلهَ إلاّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ ذُوالْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ وَ أَتُوبُ إلَیْهِ».
و در روایت دیگر وارد شده که: هر که این استغفار را هر روز بخواند حق تعالی چهل کبیره او را بیامرزد.(4)
4- دعای «أعیذ نفسی و ما رزقنی ربی…»
چهارم: کلینی به سند(5) حسن از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: ترک مکن بعد از هر نماز این دعا را:
«اُعیذُ نَفْسی وَ ما رَزَقَنی رَبّی بِاللّه ِ الْوَاحِدِ(6) الصَّمَدِ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَد وَ لَمْ یَکُن لَهُ کُفُواً اَحَدٌ وَ اُعیذُ نَفْسی وَ ما رَزَقَنی رَبّی بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ اِذا وَقَبَ وَ مِنْ شَرِّ النَّفَاثَاتِ فِی الْعُقَدِ وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ اِذا حَسَدَ وَ اُعیذُ نَفْسی وَ ما رَزَقَنی(7) بِرَبِّ
ص : 54
1- 1_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 452، باب استحباب رفع الیدین فوق الرأس.
2- 2_ آ: _ سر و .
3- 3_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 325، باب التعقیب… ؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 51، باب استحباب مسح الوجه و الرأس.
4- 4_ کافی، ج 2، ص 521، باب من قال أستغفر اللّه الذی… ؛ مکارم الاخلاق، ص 315، فی الاستغفار و البکاء.
5- 5_ آ: + صحیح .
6- 6_ حاشیه متن و متن آ: الواحد الأحد الصمد.
7- 7_ ع و آ: + رَبِّی .
النّاسِ مَلِکِ النّاسِ اِلهِ النّاسِ مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنّاسِ الَّذی یُوَسْوِسُ فی صُدُورِ النّاسِ مِنَ الجِنَّهِ وَالنّاسِ».(1)
و ایضاً به سند معتبر از آن حضرت روایت کرده است که: هر که این دعا را بعد از هر نماز واجب بخواند جانش و خانه اش و مالش و فرزندانش از بلاها محفوظ گردد:
«اُجیرُ نَفْسی وَ مالی وَ وُلْدی وَ اَهْلی وَ دَاری وَ کُلَّ ما هُوَ مِنّی بِاللّه ِ الْواحِدِ الاَْحَدِ الصَّمَدِ الَّذی لَمْ یَلِدْ (تا آخر سوره) وَ اُجیرُ نَفْسی وَ مالی وَ وُلْدی وَ کُلَّ ما هُوَ مِنّی بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ (تا آخر سوره) وَ اُجیرُ نَفْسی وَ مالی وَ وُلْدی وَ کُلَّ ما هُوَ مِنّی بِرَبِّ النّاسِ مَلِکِ النّاسِ (تا آخر سوره) وَ اُجیرُ نَفْسی وَ مالی وَ وُلْدی وَ کُلَّ ما هُوَ مِنّی بِاللّه ِ الَّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ، تا العَلِیُّ الْعَظیمُ».(2)
5- دعای «أعوذ بوجهک الکریم…»
پنجم: کلینی به سند معتبر از علیّ بن مهزیار روایت کرده است: محمّد بن ابراهیم به خدمت حضرت امام علی نقی _ صلوات اللّه علیه _ نوشت که اگر مصلحت دانی _ ای سیّدِ من!_ تعلیم نما مرا دعایی که بعد از نمازها بخوانم تا حق تعالی جمع نماید برای من، خیر دنیا و آخرت را.
پس آن حضرت علیه السلام نوشت که می گویی بعد از نماز: «أعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَریمِ وَ عِزَّتِکَ الّتی لا تُرامُ وَ قُدْرَتِکَ الّتی لا یَمْتَنَعُ مِنها شَیْ ءٌ مِنْ شَرِّ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ مِنْ شَرِّ الاَْوْجاعِ کُلِّها».(3)
و در بعضی روایات این تتمّه دارد: «وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ».
6- دعای «اللهم إنی أسئلک من کل خیر…»
ششم: کلینی و ابن بابویه به سندهای صحیح و غیر صحیح از حضرت امام محمّد باقر
ص : 55
1- 1_ کافی، ج 3، ص 343، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء… ؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 108، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
2- 2_ کافی، ج 2، ص 549 ؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 328، باب التعقیب… .
3- 3_ کافی، ج 3، ص 346، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعا؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 471، باب نبذه مما یقال… .
و امام جعفر صادق علیهماالسلام روایت کرده اند که: کمتر چیزی که تو را مجزیست از دعا بعد از نماز واجب آنست که بگویی: «أللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ اَحاطَ بِه عِلْمُکَ وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ کُلِّ شَرٍّ اَحاطَ بِه عِلْمُکَ أللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ عافِیَتَکَ فی اُمُوری کُلِّها وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ خِزْیِ الدُّنْیا وَ عَذابِ الاْخِرَهِ».(1)
و در روایات ابن بابویه چنین است: «أللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أللّهُمَّ إنّی أسْئَلُکَ» تا آخر دعا.(2)
7- خواندن «اللهم صل علی محمد و آل محمد و أجرنی…»
هفتم: سنّت است که چون از نماز فارغ شود بگوید: «أللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أجِرْنی مِنَ النّارِ وَ ارْزُقْنی الْجَنَّهَ(3) وَ زَوِّجْنی الْحُورَ الْعینَ».(4)
چنانچه در حدیث معتبر از حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ منقولست که: باید که بنده از نماز فارغ نشود تا آن که از حق تعالی سؤال کند بهشت را، و پناه برد به خدا از آتش جهنّم و سؤال کند که تزویج کند به او حورالعین را.(5)
و ایضاً فرمود که: چهار چیزند که حق تعالی شنیدنِ سخنِ خلایق، به ایشان عطا کرده است: حضرت رسول صلی الله علیه و آله و بهشت، و دوزخ، و حورالعین. پس هر گاه فارغ شود بنده از نمازش باید که صلوات فرستد بر حضرت رسالت پناه، و سؤال کند از خدا بهشت را، و پناه برد به او از جهنّم، و سؤال کند از او که تزویج نماید او را به حورالعین؛ زیرا که
ص : 56
1- 1_ کافی، ج 3، ص 346، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعا؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 107، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
2- 2_ معانی الاخبار، ص 394، باب نوادر المعانی.
3- 3_ ع: وَ أدْخلنِی الجنَّه .
4- 4_ کافی، ج 3، ص 344، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 465، باب استحباب المواظبه بعد کل صلاه.
5- 5_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 467، باب استحباب المواظبه بعد کل صلاه؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 19، باب 38، سایر ما یستحب عقیب کل صلاه.
هر که صلوات فرستد بر آن حضرت، دعای او مستجاب می گردد؛ و هر که بهشت را از خدا سؤال کند، بهشت گوید که(1): پروردگارا به بنده خود عطا کن آنچه سؤال کرد؛ و هر که امان خواهد از خدا از جهنّم، جهنّم می گوید: پروردگارا بنده خود را امان ده از آنچه امان طلبید از آن؛ و هر که از خدا حورالعین سؤال کند، حوریان گویند: پروردگارا عطا کن به بنده خود آنچه از تو طلبید.(2)
و به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام قریب به این مضمون روایت شده، و در آخرش مذکور است که: چون بنده از جایِ نماز خود برخیزد، و از خدا، بهشت و حور العین و خلاصی از جهنّم را سؤال نکند، حوریان بهشت گویند: این بنده مرا نمی خواهد، و بهشت گوید: این بنده به من رغبت ندارد، و جهنّم گوید: این بنده مرا نمی شناسد، و شدّت عذاب مرا نمی داند.(3)
و فرمود که: هر بنده ای که صلوات یا سلام بر حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرستد، البتّه به آن حضرت می رسد و می شنود.(4)
و به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: فراموش مکنید دو چیز را که بر شما واجبست: اوّل آن که: سؤال کنید بهشت را، دویّم آن که: سؤال کنید خلاصی از جهنم را.(5)
و به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: اگر یکی از حوریان(6) بر اهل دنیا
ص : 57
1- 1_ آ: را سوال کند بهشت می گوید، به جای: را از خدا سؤال کند، بهشت گوید که: .
2- 2_ خصال، ج 1، ص 202، أربعه اشیاء… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 466، باب استحباب المواظبه بعد کل صلاه.
3- 3_ کافی، ج 3، ص 344. باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 465، باب استحباب المواظبه بعد کل صلاه.
4- 4_ خصال، ج 1، ص 203، أربعه اشیاء… .
5- 5_ کافی، ج 3، ص 343، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 108، باب کیفیه الصلاه و… .
6- 6_ ع و آ: + بهشت.
مشرف گردد و یک گیسوی خود را به ایشان بنماید، هر آینه اهل دنیا همه(1) عاشق و مفتون او گردند؛ و چون کسی از نماز فارغ شود، و حورالعین را از خدا نطلبد، ایشان می گویند که: این بنده چه بی رغبتست به ما.(2)
و در تفسیر حضرت امام حسن عسکری علیه السلام مذکور است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: در شب معراج قصرهای بهشت را به من نمودند، دیدم که به خشت طلا و نقره ساخته اند؛ و به جای گل، مُشک و عنبر(3) بکار برده اند؛ ولیکن بعضی کنگرهای رفیع داشت، و بعضی نداشت؛ چون از جبرئیل سؤال کردم از سبب آن، گفت: آن قصرها که کنگره نداشت قصر جماعتیست که بعد از نماز بر تو و آل تو صلوات نمی فرستند، تا نمایان باشد که اینها قصر جماعتی است که صلوات نفرستاده اند.(4)
8- خواندن سوره فاتحه، آیه الکرسی و ….
هشتم: به سند موثّق از حضرت صادق علیه السلام مرویست که: چون حق تعالی امر کرد که این آیات را به زمین آورند چنگ درزدند در عرش الهی و گفتند: پروردگارا ما را به سوی اهل خطا(5) و گناهان می فرستی؟ پس حق تعالی وحی کرد به سوی ایشان که: بروید به سوی زمین؛ به عزّت و جلال خود سوگند یاد می کنم که تلاوت نکند شما را احدی از آل محمّد و شیعیان ایشان مگر آن که نظر رحمت کنم به سوی او از رحمت های پنهان خود، هر روز هفتاد نظر و در هر نظری هفتاد حاجت او را برآورم، و او را قبول کنم هر چند معصیت بسیار کرده باشد.(6)
و به روایت دیگر: هر که این آیات را بعد از هر نماز بخواند او را ساکن گردانم در حظیره قدس با هر گناهی که داشته باشد؛ و اگر نکنم، نظر کنم به سوی او به نظر رحمتِ
ص : 58
1- 1_ ع: همه دنیا، به جای: اهل دنیا همه.
2- 2_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 466، باب استحباب المواظبه بعد کل صلاه؛ بحارالأنوار، ج 8، ص 199، باب 23.
3- 3_ ع: + و زعفران.
4- 4_ تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام ، ص 365؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 66، باب استحباب المواظبه بعد کل صلاه.
5- 5_ ع و آ: خطاها .
6- 6_ کافی، ج 2، ص 620، باب فضل القرآن؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 467، باب استحباب قراءه… .
خاصّ خود در هر روز هفتاد نظر کردن؛ و اگر نکنم، هر روز هفتاد حاجت او را برآورم که کمترِ آنها آمرزیدن گناهان باشد؛ و اگر نکنم، او را پناه دهم از شرّ هر دشمنی، و یاری دهم او را بر ایشان، و مانع نشود او را از داخل شدن بهشت غیر از مرگ.(1)
و آن آیات اینهاست: سوره «فاتحه» تا آخر، و «آیه الکرسی» تا «وَ هُوَ الْعَلیُّ الْعَظیمُ» و اگر تا «هُمْ فیها خالِدُونَ» بخواند بهتر است(2)، و آیه شهادت یعنی: «شَهِدَ اللّه ُ أ نَّهُ لا إلهَ إلاّ هُوَ وَ الْمَلائِکَهُ وَ اُولُوالْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إلهَ إلاّ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ * إنَّ الدّینَ عِنْدَاللّه ِ الاْءسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذینَ اُوتُوا الْکِتابَ إلاّ مِنْ بَعْدِ ما جائَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِآیاتِ اللّه ِ فَإنَّ اللّه َ سَریعُ الْحِسابِ(3).»
و آیه ملک یعنی: «قُلِ اللّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إنَّکَ عَلی کُلِّ شَی ءٍ قَدیرٌ * تُولِجُ اللَّیْلَ فی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فی اللَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ(4).»
و به سند معتبر از حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام منقولست که: هر که آیه الکرسی را بعد از هر نماز فریضه بخواند او را گزنده ضرر نرساند.(5)
و در حدیث معتبر دیگر فرمود که: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود که: یا علی! بر تو باد به تلاوت آیه الکرسی بعد از هر نماز فریضه؛ به درستی که محافظت نمی کند بر آن مگر پیغمبری، یا صدّیقی، یا شهیدی.(6)
ص : 59
1- 1_ بحارالانوار، ج 89 ، ص 261، باب 29، فضل سوره الفاتحه و تفسیرها؛ عدّه الداعی، ص 296.
2- 2_ سوره مبارکه بقره، آیه 255 _ 257.
3- 3_ سوره مبارکه آل عمران، آیه 18 _ 19.
4- 4_ سوره مبارکه آل عمران، آیه 26 _ 27.
5- 5_ الدعوات، ص 217، فصل فیما یجب أن یکون… ؛ ثواب الأعمال، ص 104، ثواب من قراء آیه الکرسی.
6- 6_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 473، باب نبذه مما یستحب… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 68، باب استحباب قراءه… .
و از حضرت رسالت(1) صلی الله علیه و آله منقولست که: هر که آیه الکرسی بعد از هر نماز بخواند مانعی نباشد او را از داخل شدن بهشت به غیر از مرگ.(2)
و به روایت دیگر: هر که آیه الکرسی بعد از هر نماز فریضه بخواند نمازش مقبول گردد، و در امان خدا باشد، و خدا او را از بلاها و گناهان نگاه دارد.(3)
9- خوان «سبحان الله العظیم و بحمده و …»
نهم: کلینی و ابن بابویه و دیگران به سندهای معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده اند که: شیبه هذلی به خدمت حضرت رسول صلی الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول اللّه! من پیر شده ام، و قوّتم وفا نمی کند به اعمالی که قبل از این خود را به آن عادت داده بودم از نماز و روزه و حج و جهاد؛ پس تعلیم کن مرا کلامی که خدا مرا به آن نفع بخشد، و بر من سبک و آسان باشد.
حضرت فرمود که: بار دیگر بگو. او سه مرتبه این سخن را اعاده کرد. پس حضرت فرمود که: نماند بر دور تو درختی و کلوخی مگر آن که گریست بر تو برای ترحّم بر تو.
هر گاه از نماز صبح فارغ شوی ده مرتبه بگو: «سُبْحانَ اللّه ِ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِه وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إلاّ بِاللّه ِ الْعَلیّ الْعَظیمِ» تا خدا تو را عافیت دهد به برکت این دعا از کوری و دیوانگی و خوره(4) و پیسی و پریشانی و خرف شدن.
شیبه گفت: یا رسول اللّه! این برای دنیای منست، برای آخرت من چیزی بفرمای.
فرمود که: می گویی بعد از هر نماز: «أللّهُمَّ اهْدِنی مِنْ عِنْدِکَ وَ أفِضْ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ وَ انْشُرْ عَلَیَّ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ أنْزِلْ عَلَیَّ مِنْ بَرَکاتِکَ».
پس حضرت فرمود که: اگر بر این دعا مواظبت نماید و عمداً ترک نکند تا وقت
ص : 60
1- 1_ آ: + پناه .
2- 2_ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 66، باب استحباب قراءه…. ؛ جامع الأخبار، ص 45، فصل الثانی و العشرون.
3- 3_ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 68، باب استحباب قراءه… ؛ الدعوات، ج 84، فصل فی صحه البدن و العافیه بالصلاه.
4- 4_ آ: خُره.
مردن، چون به صحرای محشر درآید هشت در بهشت برای او گشوده شود که از هر دری که خواهد داخل شود.(1)
و دعای اخیر به اسانید معتبره دیگر وارد شده.
10- تسبیحات أربع
دهم: خواندن تسبیحات اربع است.
چنانچه شیخ طوسی و ابن بابویه و حِمیَری به سندهای(2) صحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: «روزی حضرت رسالت صلی الله علیه و آله به اصحاب خود گفت که: اگر جمع کنید آنچه دارید از جامها و ظرفها و بر روی هم گذارید آیا به آسمان می رسد(3)؟ گفتند: نه یارسول اللّه! فرمود که: می خواهید تعلیم کنم شما را چیزی که اصلش در زمین است و شاخش در آسمانست؟ گفتند: بلی یا رسول اللّه! فرمود که: بعد از هر نماز سی نوبت(4) بگوئید: «سُبْحانَ اللّه ِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ وَ لا إلهَ إلاّ اللّه ُ وَ اللّه ُ أکْبَرُ» که اصل اینها در زمین است و فرعشان در آسمان؛ و رفع می کنند(5) از آدمی، خانه فرود آمدن، و غرق شدن، و سوختن، و در چاه افتادن، و دریدن درندگان، و به مرگهای بد مردن، و هر بلائی که در آن روز از آسمان نازل می گردد(6)، و اینهایند باقیات صالحات که حق تعالی در قرآن(7) فرموده است».(8)
و به سندهای صحیح دیگر منقولست که: «ذکر کثیر که خدا در قرآن(9) به آن امر فرموده است اینست».(10)
ص : 61
1- 1_ امالی، شیخ صدوق، ص 55، مجلس الثالث عشر؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 473، باب نبذه مما یستحب… .
2- 2_ ع: + معتبر و .
3- 3_ ع: می رسید.
4- 4_ آ: مرتبه.
5- 5_ ع: و دفع می کند.
6- 6_ آ: می شود.
7- 7_ سوره مبارکه کهف، آیه 46؛ مریم، آیه 76. «وَ الْباقِیاتُ الصّالِحاتُ خَیرٌ عِنْدَ ربِّک ثَواباً و….»
8- 8 _ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 107، باب کیفیه الصلاه و… ؛ ثواب الأعمال، ص 11، ثواب من قال: سبحان اللّه و الحمد للّه… .
9- 9_ سوره مبارکه احزاب، آیه 41. «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اذْکُرُواْ اللّه َ ذِکْراً کَثِیراً.»
10- 10_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 454، باب استحباب التسبیحات الأربع.
و در حدیث صحیح دیگر از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: هر که این تسبیحات را بعد از هر نماز فریضه چهل نوبت بخواند _ پیش از آن که از جای نماز حرکت کند _ هر حاجت که از خدا سؤال کند روا گردد.(1)
و به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: هر که بعد از نماز فریضه سی مرتبه «سُبحانَ اللّه ِ» بگوید بر بدنش گناهی نماند مگر آن که بریزد.(2)
و در حدیث صحیح دیگر از آن حضرت منقولست که: ذکر بسیار که حق تعالی مدح کرده است در کلام مجید اینست که سی مرتبه «سُبْحانَ اللّه ِ» بعد از هر نماز فریضه بگوید.(3)
و قطب راوندی روایت کرده است که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام با براء بن عاذب گفت که: می خواهی تو را دلالت کنم بر امری که چون به جا آوری به حق و راستی دوست خدا باشی؟ گفت: بلی. فرمود که: بعد از هر نماز هر یک از تسبیحات اربع را ده مرتبه بگو؛ چون چنین کنی هزار بلیّه در دنیا از تو دور گردد که یکی از آنها مرتد شدن باشد؛ و هزار مرتبه در آخرت برای تو ذخیره کنند که یکی آن باشد که در جوار حضرت رسول صلی الله علیه و آله باشی.(4)
11- خواندن «یا من یفعل ما یشاء و …»
یازدهم: کلینی به سند حسن از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از
ص : 62
1- 1_ امالی، شیخ صدوق، ص 182، مجلس الرابع و الثلاثون؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 455، باب استحباب التسبیحات الأربع.
2- 2_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 454، باب استحباب التسبیحات الأربع؛ أمالی، شیخ صدوق، ص 271، مجلس السادس و الأربعون.
3- 3_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 107، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، باب استحباب التسبیحات الأربع.
4- 4_ الدعوات، ص 49، فصل فی ألح الدعا و… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 82، باب نبذ مما یستحب… .
هر نماز فریضه سه مرتبه بگوید: «یا مَنْ یَفْعَلُ ما یَشاءُ وَ لا یَفْعَلُ ما یَشاءُ أحَدٌ غَیْرُهُ» هر حاجت که سؤال کند روا شود.(1)
12- لعن
دوازدهم: کلینی و شیخ طوسی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: آن حضرت بعد از هر نماز فریضه چهار مرد و چهار زن را لعنت می کردند، و ایشان را نام می بردند: «أللّهُمَّ الْعَنْ فلاناً و فلاناً و فلاناً و معاویه و فلانه و فلانه و هند و أمّ الحکم».
و أمّ الحکم خواهر معاویه است.(2)
شیخ طوسی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: از جای بر نخیز(3) تا لعن کنی بنی امیّه را(4)، پس باید بگوید «أللّهُمَّ الْعَنْ بَنِیأُمَیّه».
13- دعای «الله اکبر لا إله الا الله…»
سیزدهم: شیخ طوسی به سند موثق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: بخوان بعد از سلام نماز این دعا را: «اَللّه ُ اَکْبَرُ، لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیی وَ یُمیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ، لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ، صَدَقَ وَعْدَهُ وَ نَصَرَ عَبْدَهُ وَ هَزَمَ الاَْحْزابَ وَحْدَهُ، أللّهُمَّ اهْدِنی لِمَا اخْتُلِفَ فیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإذْنِکَ اِنَّکَ تَهْدی مَنْ تَشاءُ اِلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ».(5)
14- تحلیل
چهاردهم: برقی به سند موثّق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از فارغ شدن از نماز _ پیش از آن که زانوها را از جای خود حرکت دهد _ ده مرتبه این
ص : 63
1- 1_ کافی، ج 2، ص 549، باب الدعاء فی ادبار الصلوات؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 469، باب نبذه مما یستحب… .
2- 2_ کافی، ج 3، ص 342 ، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء… ؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 321، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
3- 3_ آ: روایت کرده که: از جای نماز برمخیز.
4- 4_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 109، باب کیفیه الصلاه و صفتها؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 462، باب استحباب لعن اعداء الدین… .
5- 5_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 106، باب کیفیه الصلاه و صفتها؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 472، باب نبذه مما یستحب… .
تهلیل را بخواند حق تعالی(1) چهل هزار هزار گناه او را محو کند، و چهل هزار هزار حسنه برای او بنویسد، و چنان باشد که دوازده مرتبه قرآن را ختم کرده باشد؛ و فرمود که من صد مرتبه می خوانم، و شما را ده مرتبه کافیست.
تهلیل اینست: «أشْهَدُ أَنْ لا إلهَ إلاّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ إلهاً واحِداً أحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَهً وَ لا وَلَداً».(2)
و فضیلت این تهلیل بسیار وارد شده خصوصاً در تعقیب نماز صبح و شام، و هنگام طلوع و غروب آفتاب.
15- دعای «اللهم إلیک رفعت الأصوات…»
پانزدهم: ابن بابویه و شیخ طوسی و غیر ایشان به سندهای معتبر از حضرت صاحب الأمر علیه السلام روایت کرده اند که: حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام بعد از هر نماز فریضه این دعا می خواندند:
«أللّهُمَّ اِلَیْکَ رُفِعَتِ الاَصْواتُ وَ لَکَ عَنَتِ الْوُجُوهُ وَ لَکَ خَضَعَتِ الرِّقابُ وَ اِلَیْکَ التَّحاکُمُ فِی الاَْعْمالِ یا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ وَ یا خَیْرَ مَنْ اَعْطی یا صادِقُ یا بارُّ یا مَنْ «لا یُخْلِفُ الْمیعادَ(3)» یا مَنْ اَمَرَ بِالدُّعاءِ وَ تَکَفَّلَ(4) بِالاِْجابَهِ یا مَنْ قالَ: «ادْعُونی اَسْتَجِبْ لَکُمْ اِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ(5)» یا مَنْ قالَ: «وَ اِذا سَئَلَکَ عِبادی عَنّی فَاِنّی قَریبٌ اُجیبُ دَعْوَهَ الدّاعِ اِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی وَلْیُؤْمِنُوا بی لَعَلَّهُم یَرْشُدُونَ(6)» وَ یا مَنْ قالَ: «یا عِبادِیَ الَّذینَ اَسْرَفُوا عَلی اَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللّه ِ اِنَّ اللّه َ یَغْفِرُ
ص : 64
1- 1_ آ: + چهل هزار هزار حسنه برای او بنویسد و .
2- 2_ محاسن، ج 1، ص 51، ثواب الدعاء بعد الفریضه… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 473، باب نبذه مما یستحب… .
3- 3_ سوره مبارکه آل عمران، آیه 9.
4- 4_ ع: + وَ وَعَدَ الاجابهَ .
5- 5_ سوره مبارکه غافر، آیه 60.
6- 6_ سوره مبارکه بقره، آیه 186.
الذُّنُوبَ جَمیعاً اِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ(1)» لَبَّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ ها أنا ذا بَیْنَ یَدَیْکَ المُسْرِفُ عَلی نَفْسی وَ اَنْتَ الْقائِلُ: «لاتَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللّه ِ اِنَّ اللّه َ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً اِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ»».(2)
16- خواندن «اللهم اجعل لی فرجاً و مخرجاً و …»
شانزدهم: کلینی و ابن بابویه و دیگران به سندهای صحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: جبرئیل به نزد حضرت یوسف علیه السلام آمد در زندان، و گفت: بعد از هر نماز بگو: «(3)أللّهُمَّ اجْعَلْ لی فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ ارْزُقْنی مِنْ حَیْثُ أحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لا أَحْتَسِبُ».(4)
و در بعضی روایات: بعد از هر نماز فریضه سه مرتبه بگو.(5)
17- دعای «إلی و إله إبراهیم و …»
هفدهم: قطب راوندی از حضرت رسالت صلی الله علیه و آله روایت کرده است که: هر که بعد از نماز دستها را بردارد و این دعا بخواند، دستهایش ناامید برنگردد: «إلهی وَ إلهَ إبْراهیمَ وَ إسْحقَ وَ یَعْقُوبَ وَ إلهَ جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ إسْرافیلَ أَسْئَلُکَ أنْ تَسْتَجیبَ دَعْوَتی فَإنّی مُضْطَرٌّ وَ تَعْصِمُنی فی دینی فَإنّی مُبْتَلی وَ تَنالَنی بِرَحْمَتِکَ فَإِنّی مُذْنِبٌ وَ تَنْفِیَ عَنّی الْفَقْرَ فَإنّی مِسْکینٌ».(6)
18- دعای «یا أجود من أعطی و …»
هجدهم: قطب راوندی روایت کرده است که: مردی به(7) حضرت صادق علیه السلام شکایت کرد از درد زانو. حضرت فرمود که: بعد از نماز این دعا بخوان، راوی گفت: خواندم
ص : 65
1- 1_ سوره مبارکه زمر، آیه 53 .
2- 2_ کمال الدین، ج 2، ص 470، باب ذکر من شاهد القائم علیه السلام ؛ الغیبه، ص 260.
3- 3_ ع: + اللّهم صلّ علی محمد و آل محمد.
4- 4_ کافی، ج 2، ص 549، باب الدعاء فی أدبار الصلوات؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 324، باب التعقیب.
5- 5_ أمالی، شیخ صدوق، ص 576، مجلس الخامس و الثمانون.
6- 6_ الدعوات، ص 50، فصل فی ألح الدعاء و… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 82، باب نبذ مما یستحب… .
7- 7_ آ: + خدمت .
و عافیت یافتم. دعا اینست: «یا أجْوَدَ مَنْ أعْطی وَ خَیْرَ مَنْ سُئِلَ یا أرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ إرْحَمْ ضَعْفی وَ قِلَّهَ حیلَتی وَ عافِنی مِنْ وَجَعی».(1)
19- خواندن «اللهم إن مغفر تک أرجی من عملی …»
نوزدهم: در بلدالأمین از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت کرده است که: هر که خواهد که خدا او را در قیامت بر اعمال بدِ او مطّلع نگرداند و دیوان گناهان او را نگشاید باید که بعد از هر نماز این دعا بخواند:
«أللّهُمَّ اِنَّ مَغْفِرَتَکَ اَرْجی مِنْ عَمَلی وَ اِنَّ رَحْمَتَکَ اَوْسَعُ مِنْ ذَنْبی أللّهُمَّ اِنْ کانَ ذَنْبی(2) عَظیماً فَعَفْوُکَ اَعْظَمُ مِنْ ذَنْبی أللّهُمَّ اِنْ لَمْ اَکُنْ اَهْلاً اَنْ(3) تَرْحَمَنی فَرَحْمَتُکَ اَهْلٌ اَنْ تَبْلُغَنی وَ تَسَعَنی لاَِ نَّها وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(4)
20- خواندن «اللهم أنت السلام و منک السلام و …»
بیستم: ابن بابویه _ رحمه اللّه علیه _ گفته است که: چون از تسبیح فاطمه _ صلوات اللّه علیها _ فارغ شوی بگو:
«أللّهُمَّ اَ نْتَ السَّلامُ وَ مِنْکَ السَّلامُ وَ لَکَ السَّلامُ وَ إلَیْکَ السَّلامُ(5) وَ اِلَیْکَ یَعُودُ السَّلامُ سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ العِزَّهِ عَمّا یَصِفُونَ وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرسَلینَ وَ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ السَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَهُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ السَّلامُ عَلَی الاْءَئِمَهِ الْهادینَ الْمَهْدیینَ السَّلامُ عَلی جَمیعِ اَنْبِیاءِ اللّه ِ وَ رُسُلِه وَ مَلائِکَتِه السَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلی عِبادِ اللّه ِ الصّالِحینَ السَّلامُ عَلی عَلیٍّ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ(6) السَّلامُ عَلَی الْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ سَیّدَی شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّهِ اَجْمَعینَ السَّلامُ عَلی عَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ زَیْنِ الْعابِدینَ السَّلامُ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ باقِرِ عِلْمِ
ص : 66
1- 1_ الدعوات، ص 198، فصل فی ذکر أدعیه مفرده لأوجاع معینه؛ کافی، ج 2، ص 568، باب الدعاء للعلل و الأمراض.
2- 2_ ع و آ: + عِنْدَکَ.
3- 3_ ع: + أبْلُغَ رحمهً .
4- 4_ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 84، باب نبذ مما یستحب… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 37، سایر ما یستحب عقیب کل صلاه.
5- 5_ ع و آ: – و إلَیکَ السَّلام.
6- 6_ آ: _ امیرالمؤمنین .
النَبِیّینَ السَّلامُ عَلی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصّادِقِ السَّلامُ عَلی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ الْکاظِمِ السَّلامُ عَلی عَلیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضا السَّلامُ عَلی مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ الْجَوادِ السَّلامُ عَلی عَلیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهادی السَّلامُ عَلَی الْحَسَنِ بْنِ عَلیٍّ الزَّکیِّ الْعَسْکَریّ السَّلامُ عَلی حُجَّهِ ابْنِ الْحَسَنِ الْقائِمِ الْمَهْدِیّ» پس هر حاجت که داری از خدا بطلب.(1)
21- دعای «اللهم اجعلنی مع محمد و آل محمد …»
بیست و یکم: کلینی به سند معتبر از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که: چون از نماز فارغ شوی بگو: «أللّهُمَّ اجْعَلْنی مَعَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فی کُلِّ عافِیَهٍ وَ بَلاءٍ و اجْعَلْنی مَعَ مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ فی کُلِّ مَثْویً وَ مُنْقَلَبٍ أللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیایَ مَحْیاهُمْ وَ مَماتی مَماتَهُمْ وَ اجْعَلْنی مَعَهُمْ فِی الْمَواطِنِ کُلِّها وَ لا تُفَرِّقْ بَیْنی وَ بَیْنَهُمْ اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(2)
22- دای «أستودع الله العظیم الجلیل…»
بیست و دویّم: کلینی و دیگران به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: هر که بعد از نماز فریضه این دعا بخواند بالی از بالهای جبرئیل به او احاطه کند، و محفوظ باشد جان و اهل و مالش:
«اَسْتَوْدِعُ اللّه َ الْعَظیمَ الْجَلیلَ(3) نَفْسی وَ اَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ مَنْ یَعْنینی اَمْرُهُ وَ اَسْتَوْدِعُ اللّه َ الْمَرْهُوبَ الْمَخُوفَ الْمُتَضَعْضِعَ بِعَظَمَتِه کُلُّ شَیْ ءٍ نَفْسی وَ اَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ مَنْ یَعْنینی اَمْرُهُ».(4)
23- خواندن «توکلت علی الحی الذی لا یموت و…»
بیست و سیّم: کفعمی از حضرت رسالت صلی الله علیه و آله روایت کرده است که:(5) به آن حضرت شکایت کرد بیماری و تنگدستی را، فرمود که: بعد از هر نماز فریضه بگو:
ص : 67
1- 1_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 322، باب وصف الصلاه… ؛ بحارالأنوار، ج 82، ص 312، فائده… .
2- 2_ کافی، ج 2، ص 544، باب الدعاء قبل الصلاه؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 43، سائر ما یستحب عقیب کل صلاه.
3- 3_ آ: الخلیل.
4- 4_ کافی، ج 2، ص 573، باب الحرز و العوذه…؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 85، باب نبذ مما یستحب… .
5- 5_ ع و آ: + مردی.
«تَوَکَّلْتُ عَلَی الْحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ وَالْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَهً وَ لا وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِ وَ کَبِّرْهُ تَکْبیراً».(1)
و به روایت دیگر فرمود که: هیچ شدّتی مرا روی نداد مگر آن که جبرئیل علیه السلام برای من ممثّل(2) شده و گفت که: این دعا بخوان.(3)
و در احادیث معتبره بسیار وارد شده است که: برای وسواس سینه و قرض و پریشانی و بیماری، مکرّر این دعا را باید خواند.(4) و در بعضی روایات اوّلش: «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إلاّ بِاللّه ِ» هست.
24- خواندن «سبحان الله کلما سبح الله…»
بیست و چهارم: کفعمی روایت کرده است که: حضرت رسالت صلی الله علیه و آله در شب معراج ملکی را دید که هزار هزار سر داشت، و در هر سری هزار هزار رو، و در هر رویی هزار هزار دهان، و در هر دهانی هزار هزار زبان، و در هر زبانی هزار هزار لغت. روزی از خدا سؤال کرد که آیا تو را بنده ای هست که عبادتش مانند عبادت من باشد؟ حق تعالی وحی کرد به او که مرا در زمین بنده ای هست که عبادتش از تو افزون تر و تسبیحش از تو بیشتر است. پس ملک از حق تعالی رخصت طلبید که به زیارت او رود؛ چون رخصت یافت و به زمین آمد، ندید از عبادت(5) او مگر آن که بعد از هر نماز این تسبیحات می خواند:
«سُبْحانَ اللّه ِ کُلَّما سَبَّحَ اللّه َ شَیْ ءٌ وَ کَما یُحِبُّ اللّه ُ اَنْ یُسَبَّحَ وَ کَمَا هُوَ اَهْلُهُ وَ کَمَا یَنْبَغی لِکَرَمِ وَجْهِه وَ عِزِّ جَلالِه وَ الْحَمْدُ للّه ِ کُلَّما حَمِدَ اللّه َ شَیْ ءٌ وَ کَما یُحِبُّ اللّه ُ اَنْ یُحْمَدَ وَ کَما هُوَ
ص : 68
1- 1_ مصباح، شیخ کفعمی، ص 174، فصل الحادی والعشرون فی أدعیه… .
2- 2_ ع و آ: متمثّل.
3- 3_ بحارالأنوار، ج 83، ص 49، تفصیل و تبیین.
4- 4_ مکارم الاخلاق، ص 328، صلاه لحدیث النفس… .
5- 5_ ع: + کننده.
اَهْلُهُ وَ کَما یَنْبَغی لِکَرَمِ وَجْهِه وَ عِزِّ جَلالِهِ وَ لا إلهَ اِلاّ اللّه ُ کلَّما هَلَّلَ اللّه َ شَیْ ءٌ وَ کَما یُحِبُّ اللّه ُ اَنْ یُهَلَّلَ وَ کَما هُوَ أهْلُهُ وَ کَما یَنْبَغی لِکَرَمِ وَجْهِهِ وَ عِزِّ جَلالِه وَاللّه ُ اَکْبَرُ کُلَّما کَبَّرَ اللّه ُ شَیْ ءٌ وَ کَما یُحِبُّ اللّه ُ اَنْ یُکَبَّرَ وَ کَما هُوَ اَهْلُهُ وَ کَما یَنْبَغی لِکَرَمِ وَجْهِه وَ عِزِّ جَلالِه وَ سُبْحانَ اللّه ِ وَالْحَمْدُ للّه ِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ واللّه ُ اَکْبَرُ عَلی عَدَدِ(1) کُلِّ نِعْمَهٍ اَنْعَمَ بِها عَلَیَّ وَ عَلی کُلِّ اَحَدٍ مِنْ خَلْقِه مِمَّنْ کانَ اَوْ یَکُونُ اِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ أللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَ اَسْئَلُکَ خَیْرَ ما اَرْجُوا وَ خَیْرَ ما لا اَرْجُوا وَ اَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما اَحْذَرُ وَ مِنْ شَرِّ ما لا اَحْذَرُ».(2)
و این دعا اگرچه در سند شرحش ضعفی هست امّا در جمیع کتب دعا مذکور است.
25-دعای «اللهم انفعنا بالعلم و زینا…»
بیست و پنجم: شیخ مفید رحمه الله در مقنعه در تعقیب هر نماز این دعا را آورده است: «أللّهُمَّ انْفَعْنا بِالْعِلْمِ وَ زَیِّنّا بِالْحِلْمِ وَ جَمِّلْنا بِالْعافِیَهِ وَ کَرِّمْنا بِالتَّقْوی إنَّ وَلیّی اللّه ُ الَّذی نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوَلَّی الصّالِحینَ».(3)
26-دعای «اللهم اغفر لی ما قدمت و ما أخرت…»
بیست و ششم: کلینی و غیر او به سند معتبر از حضرت امام محمّد تقی علیه السلام روایت کرده اند که: هر که این دعا را بعد از هر نماز فریضه بخواند جان او و مال او و(4) فرزندان او از بلاها محفوظ مانند. و عامّه و خاصّه این دعا را به سندهای دیگر از حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله نیز روایت کرده اند. دعا اینست:
«أللّهُمَّ اغْفِرْ لی ما قَدَّمْتُ وَ ما اَخَّرْتُ وَ ما اَعْلَنْتُ وَ ما اَسْرَرْتُ وَ اِسْرافی عَلی نَفْسی وَ ما اَنْتَ أَعْلَمُ بِه مِنّی أللّهُمَّ أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَ أَنْتَ الْمُوءَخِّرُ لا إِلهَ إلاّ أَنْتَ بِعِلْمِکَ الْغَیْب وَ بِقُدْرَتِکَ عَلی الْخَلْقِ أَجْمَعینَ ما عَلِمْتَ الْحَیاهَ خَیْراً لی فَاَحْیِنی وَ تَوَفَّنی إِذا عَلِمْتَ الْوَفاهَ خَیْراً لی أَللّهُمَّ إنّی أَسْئَلُکَ خَشْیَتَکَ فِی السِّرِ وَ الْعَلانِیَهِ وَ کَلِمَهَ الْحَقِّ فِی الْغَضَبِ وَ الرِّضا
ص : 69
1- 1_ آ: _ عدد .
2- 2_ بلدالأمین، ص 9، فی التعقیب… ؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 51، فصل فی سیاقه الصلوات… .
3- 3_ مقنعه، ص 114، باب کیفیه الصلاه… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 51، تفصیل و تبیین… .
4- 4_ ع و آ: + خانه او و .
وَالْقَصْدَ فِی الْفَقْرِ وَ الْغِنی وَ أَسْئَلُکَ نَعیماً لا یَنْفَدُ وَ قُرَّهَ عَیْنٍ لا یَنْقَطِعُ وَ اَسْئَلُکَ(1) الرِّضا بِالْقَضاءِ وَ(2) بَرْدَ الْعَیْشِ بَعْدَ الْمَوْتِ وَ لَذَّهَ النَّظَرِ إِلی وَجْهِکَ وَ شَوْقاً(3) إلی لِقائِکَ مِنْ غَیرِ ضَرّاءَ مُضِرَّهٍ وَ لا فِتْنَهٍ مُضِلَّهٍ. أللّهُمَّ زَیِّنّا بِزینَهِ الإیمانِ و اجْعَلْنا هُداهً مُهْتَدینَ أللّهُمَّ اهْدِنا فیمَنْ هَدَیْتَ أللّهُمَّ إنّی أَسْئَلُکَ عَزیمَهَ الرَّشادِ وَ الثَّباتَ فِی الأَمِرْ وَالرُّشْدِ وَ أَسْئَلُکَ شُکْرَ نِعْمَتِکَ وَ حُسْنَ عافِیَتِکَ وَ أَداءَ حَقِّکَ وَ أَسْئَلُکَ یا رَبِّ قَلْباً سَلیماً وَ لِساناً صادِقاً وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِما تَعْلَمُ وَ أَسْئَلُکَ خَیْرَ ما تَعْلَمُ وَ أعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما تَعْلَمُ فَإِنَّکَ تَعْلَمُ(4) وَ لا نَعْلَمُ وَ أَنْتَ عَلاّمُ الْغُیُوبِ».(5)
27- دعای «لا إله إلا الله إن الله و ملائکته…»
بیست و هفتم: سیّد بن طاوس رضی الله عنه به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که تسبیح فاطمه زهراء _ صلوات اللّه علیها _ را بخواند و بعد از آن این دعا بخواند، حق تعالی جمیع گناهان او را بیامرزد، و از ساعتی که این دعا را می خواند تا یک سال عافیت یابد از پریشانی و تنگدستی و دیوانگی و خوره(6) و پیسی و مرگهای بد، و از هر بلایی که نازل گردد به سوی زمین؛ و نوشته شود برای او به سبب این دعا شهادت اخلاص با ثواب آن تا روز قیامت و ثواب آن بهشت است البتّه.
راوی گفت که: این ثواب از برای او خواهد بود هر گاه در عرض یک سال هر روز این دعا را بخواند؟ حضرت فرمود که: بلکه اگر سالی یک مرتبه این دعا بخواند این ثواب از برای او خواهد بود.
و دعا اینست:
«لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ إِنَّ اللّه َ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ
ص : 70
1- 1_ حاشیه آ: أسئلک.
2- 2_ آ: + برکه الموت بعد العیش و .
3- 3_ حاشیه آ: إلی رؤیت لقائک.
4- 4_ حاشیه ع: تَعَلَّمُ.
5- 5_ کافی ج 2، ص 547، باب الدعاء فی ادبار الصلوات… ؛ مکارم الاخلاق، ص 282، دعا آخر عن النبی صلی الله علیه و آله .
6- 6_ آ: خُره.
وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً أللّهُمَّ(1) لَبَّیْکَ رَبَّنا لَبَّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ أللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلی أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ وَ عَلی ذُرِیَّهِ مُحَمَّدٍ وَالسَّلامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ رَحْمَهُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ التَّسْلیمَ مِنّا لَهُمْ وَ الاْءئْتِمامَ بِهِمْ وَ التَّصْدیقَ لَهُمْ رَبَّنا آمَنّا بِکَ(2) وَ صَدَّقْنا رَسُولَکَ وَ سَلَّمْنا تَسْلیماً رَبَّنا امَنّا بِما اَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ(3) فَاکْتُبْنا مَعَ الشّاهِدینَ أللّهُمَّ صُبَّ الرِّزْقَ عَلَیْنا صَبّاً صَبّاً بَلاغاً لِلاْآخِرَهِ وَ الدُّنْیا مِنْ غَیْرِ کَدٍّ وَ لا نَکَدٍ وَ لا مَنٍّ مِنْ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ إِلاّ سَعَهً مِنْ رِزْقِکَ وَ طَیِّباً مِنْ وُسْعِکَ مِنْ یَدِکَ الْمَلاْءی عَفَافاً لا مِنْ أَیْدی لِئامِ خَلْقِکَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ أَللّهُمَّ اجْعَلِ النُّورَ فی بَصَری وَ الْبَصیرَهَ فی دینی وَ الْیَقینَ فی قَلْبی وَ الاْءخْلاصَ فی عَمَلی وَ السَّعَهَ فی رِزْقی وَ ذِکْرَکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ عَلی لِسانی وَ الشُّکْرَ لَکَ أَبَداً ما أَبْقَیْتَنی أللّهُمَّ لا تَجِدْنی حَیْثُ نَهَیْتَنی وَ بارِکْ لی فیما أَعْطَیْتَنی وَ ارْحَمْنی إِذا تَوَفَّیْتَنی إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(4)
28- دعای «اللهم إنی أدینک بطاعتک و ولایتک و…»
بیست و هشتم: سیّد بن طاوس به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر گاه از نماز فارغ شوی این دعا بخوان:
«أللّهُمَّ إنّی أَدینُکَ بِطاعَتِکَ وَ وِلایَتِکَ وَ وِلایَهِ رَسُولِکَ صلی الله علیه و آله وَ وِلایَهِ عَلیٍّ اَمیرِالْمُؤْمِنینَ وَالْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ وَ عَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلیِّ بْنِ مُوسی وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ وَ عَلیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَالْحَسَنِ بْنِ عَلیٍّ وَالْحُجَّهِ بْنِ الْحَسَنِ علیهم السلام اَللّهُمَّ اِنّی اَدینُکَ بِطاعَتِهِمْ وَ وِلایَتِهِمْ وَالرِّضا بِما فَضَّلْتَهُم بِه غَیْرُ مُتَکَبِّرٍ وَ لا مُسْتَکْبِرٍ عَلی مَعْنی ما أَنْزَلْتَ فی کِتابِکَ عَلی حُدُودِ ما أتانا فیهِ وَ ما لَمْ یَأْتِنا مُوءْمِنٌ مُعْتَرِفٌ مُسَلِّمٌ(5) بِذلِکَ راضٍ بِما رَضیتَ بِه یا رَبِّ أُریدُ بِه وَجْهَکَ وَ الدّارَ الاْآخِرَهَ مَرْهُوباً
ص : 71
1- 1_ ع و آ: _ اللّهُمَّ.
2- 2_ ع و آ: _ بک .
3- 3_ ع و آ: وَ اتَّبَعْنا الرَّسُولَ وَ آلَ الرَّسُولِ، به جای: رَسُولَکَ وَ سَلَّمْنا… و اتَّبَعْنا الرَّسُولَ .
4- 4_ فلاح السائل، ص 135، صفه نوافل و الزوال؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 75، باب نبذ مما یستحب… .
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: مُقِرٌّ.
وَ مَرْغُوباً إِلَیْکَ فیهِ فَأَحْیِنی ما اَحْیَیْتَنی(1) عَلی ذلِکَ وَ أَمِتْنی إِذا أَمَتَّنی عَلی ذلِکَ وَ ابْعَثْنی إِذا بَعَثْتَنی(2) عَلی ذلِکَ وَ إِنْ کانَ مِنّی تَقْصیرٌ فیما مَضی فَإنّی أَتُوبُ إِلَیْکَ مِنْهُ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فیما عِنْدَکَ وَ أَسْئَلُکَ أَنْ تَعْصِمَنی بِوِلایَتِکَ عَنْ مَعْصِیَتِکَ وَ لا تَکِلْنی إِلی نَفْسی طَرْفَهَ عَیْنٍ(3) وَ لا أَقَلَّ مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ إِنَّ النَّفْسَ لاَءَمّارَهٌ بِالسُّوءِ إلاّ ما رَحِمْتَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ أسْئَلُکَ أَنْ تَعْصِمَنی بِطاعَتِکَ حَتّی تَتَوفَّانی عَلَیْها وَ أَنْتَ عَنّی راضٍ وَ أَنْ تَخْتِمَ لی بِالسَّعادَهِ وَ لا تُحَوِّلْنی عَنْها أَبَداً وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِکَ أللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِحُرْمَهِ وَجْهِکَ الْکَریمِ وَ بِحُرْمَهِ اسْمِکَ الْعَظیمِ وَ بِحُرْمَهِ رَسُولِکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ بِحُرْمَهِ أَهْلِ بَیْتِ رَسُولِکَ عَلیٍّ وَ فاطِمَهَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلیٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ جَعْفَرٍ وَ مُوسی وَ عَلیٍّ وَ مُحَمَّدٍ وَ عَلیٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُجَّهِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
و بعد از آن حاجات(4) خود را از حق تعالی طلب کند.(5)
29- دعای «أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له…»
بیست و نهم: به سند دیگر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: روزی نزد پدر خود امام محمّد باقر علیه السلام رفتم و آن حضرت تصدّق می فرمودند بر فقیران اهل مدینه و هشتاد هزار دینار طلا به ایشان عطا کردند، و یازده بنده آزاد کردند. من از وفور تصدّقات ایشان متعجّب شدم؛ پس نظر کردند به سوی من و فرمودند که: آیا می خواهی تو را دلالت کنم به امری که هر گاه آن را بجای آوری بعد از هر نماز واجبی یک مرتبه، بهتر باشد از برای تو از آنچه من کرده ام به جای آوری، هر چند عمر نوح بیابی و هر روز این کار را بکنی؟ راوی گفت: آن عمل کدامست؟ فرمود که: بعد از نماز بخوان این دعا را:
«اَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ
ص : 72
1- 1_ حاشیه آ: ما أَحْیَیْتَنی.
2- 2_ حاشیه آ: اذا بَعَثْتَنی.
3- 3_ آ: + أبداً.
4- 4_ ع: حاجت.
5- 5_ فلاح السائل، ص 168، فصل التاسع عشر؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 9، سائر ما یستحب عقیب کل صلاه.
وَ یُحْیی(1) وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ العَلیِّ العَظیمِ سُبْحانَ(2) ذِی الْمُلْکِ وَ الْمَلَکُوتِ سُبْحانَ ذِی الْعِزَّهِ وَ الْجَبَرُوتِ سُبْحانَ ذِی الْکِبْرِیاءِ وَ الْعَظَمَهِ سُبْحانَ الحَیِّ الَّذی لایَمُوتُ سُبْحانَ رَبِّیَ الاَْعْلی سُبْحانَ رَبِّیَ الْعَظیمِ سُبْحانَ اللّه ِ وَ بِحَمْدِه کُلُّ هَذا قَلیلٌ یا رَبِّ وَ عَدَدَ خَلْقِکَ وَ مِلْ ءَ عَرشِکَ وَ رِضا نَفْسِکَ وَ مَبْلَغَ مَشِیَّتِکَ وَ عَدَدَ ما أَحْصی کِتابُکَ وَ مِلْ ءَ ما أَحصی کِتابُکَ وَ زِنَهَ ما أَحْصی کِتابُکَ وَ مِثْلَ ذلِکَ أَضْعافاً لاتُحْصی وَ عَدَدَ خَلْقِکَ وَ مِلْ ءَ خَلْقِکَ وَ زِنَهَ خَلْقِکَ وَ مِثْلَ ذلِکَ وَ أَضْعافاً لاتُحْصی وَ عَدَدَ بَرِیَّتِکَ(3) وَ زِنَهَ بَریَّتِکَ وَ مِثْلَ ذلِکَ أَضعافاً لا تُحْصی وَ عَدَدَ ماتَعْلَمُ وَ زِنَهَ ماتَعْلَمُ وَ مِلْ ءَ ماتَعْلَمُ وَ مِثْلَ ذلِکَ أَضْعافاً لا تُحْصی وَ مِنَ التَّحْمیدِ وَ التَّعْظیمِ وَ التَّقْدیسِ وَ الثَّناءِ وَ الشُّکْرِ وَ الْخَیْرِ وَالْمَدْحِ وَ الصَّلَوهِ عَلَی النَّبیِّ وَ أَهْلِ بَیْتِه صلّی اللّه ُ علیه وَ عَلَیْهِمْ مِثْلَ ذلِکَ وَ أَضْعافَ ذلِکَ وَ عَدَدَ ما خَلَقْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ وَ عَدَدَ ما أَنْتَ خالِقُهُ مِنْ شَیْ ءٍ وَ مِلْ ءَ ذلِکَ کُلِّه وَ أَضْعافَ ذلِکَ کُلِّه أَضْعافاً لَوْ خَلَقْتَهُمْ فَنَطَقُوا بِذلِکَ مُنْذُ قَطُّ إِلی الاْءَبَدِ لاَ انْقِطاعَ لَهُ یَقُولُونَ کَذلِکَ لا یَسْأَمُونَ وَ لا یَفْتُرُونَ أَسْرَعُ مِنْ لَحْظِ الْبَصَرِ وَ کَما یَنْبَغی لَکَ وَ کَما أَنْتَ لَهُ أَهْلٌ وَ أَضْعافُ ما ذَکَرْتَ(4) وَ عَدَدَ ما ذَکَرْتَ وَ مِثْلَ جَمیعِ ذلِکَ کُلُّ هَذا قَلیلٌ یا اِلهی تَبارَکْتَ وَ تَقَدَّسْتَ وَ تَعالَیْتَ عُلُوّاً کَبیراً یا ذَا الْجَلالِ وَالاِْکْرَامِ اَسْئَلُکَ عَلَی اَ ثَرِ هَذَا الدُّعاءِ بِاَسْمائِکَ الْحُسْنی وَ اَمْثالِکَ الْعُلْیا وَ کَلِماتِکَ التّامّاتِ اَنْ تُعافِیَنی فِی الدُّنْیا وَالاْآخِرَهِ».(5)
30- دعای «اللهم إنی أسئلک بحق محمد و آل محمد…»
سی ام: به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: بعد از نمازهای فریضه این دعا را باید خواند:
«أللّهُمَّ إنّی أَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بَراءَهً مِنَ النّارِ فَاکْتُبْ لَنا بَراءَتَنا وَ فِی جَهَنَّمَ
ص : 73
1- 1_ ع و آ: + بِیَدِهِ الخیر.
2- 2_ آ: + اللّه.
3- 3_ ع و آ: + وَ مِثْلَ ذلک وَ مِلاْءَ بَرِیّتِک.
4- 4_ ع و آ: + وَ زِنَهَ ما ذَکَرْتَ .
5- 5_ فلاح السائل، ص 169، فصل التاسع عشر؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 79، باب نبذ مما یستحب… .
فَلاتَجْعَلَنا وَ فی عَذابِکَ وَ هَوانِکَ فَلاتَبْتَلِنا وَ مِنَ الضَّریعِ وَ الزَقُّومِ فَلاتُطْعِمْنا وَ مَعَ الشَّیاطینِ فی النّارِ فَلاتَجْمَعْنا وَ عَلی وُجُوهِنا فِی النّارِ فَلا تَکَبُّنا(1) وَ مِنْ ثِیابِ النّارِ وَ سَرابیلِ الْقَطِرانِ فَلاتُلْبِسْنا وَ مِنْ کُلِّ سُوءٍ بِلا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ یَوْمَ الْقِیامَهِ فَنَجِّنا وَ بِرَحْمَتِکَ فی الصّالِحینَ فَأَدْخِلْنا وَ فی عِلّیّینَ فَارْفَعْنا وَ مِنْ کَأْسٍ(2) مَعینٍ وَ سَلْسَبیلٍ فَاسْقِنا وَ مِنَ الْحُورِ الْعینِ بِرَحْمَتِکَ فَزَوِّجْنا وَ مِنَ الْوِلْدانِ الْمُخَلَّدینَ کَأَ نَّهُم لُوءلُوءٌ مَنْثُورٌ(3) فَأَخْدِمْنا وَ مِنْ ثِمارِ الْجَنَّهِ وَ لُحُومِ الطَّیْرِ فَأَطْعِمْنا وَ مِنْ ثِیابِ الْحَریرِ وَ السُّنْدُسِ وَ الاْءسْتَبْرَقِ فَاکْسُنا(4) وَ لَیْلَهَ الْقَدْرِ وَ حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرامِ فَارْزُقْنا وَ سَدِّدْنا وَ قَرِّبْنا إِلَیْکَ زُلْفی وَ صالِحَ الدُّعاءِ وَ الْمَسْأَلَهِ فَاسْتَجِبْ لَنا یا خالِقَنا اِسْمَعْ لَنا وَ اسْتَجِبْ لَنا وَ إِذا جَمَعْتَ الأَوَّلینَ وَ الآخِرینَ یَوْمَ الْقِیامَهِ فَارْحَمْنا یا رَبِّ عَزَّ جارُکَ وَ جَلَّ ثَناوءُکَ وَ لا إِلهَ غَیْرُکَ».(5)
31- خواندن «السلام علیک یا رسول الله و رحمه الله و برکاته…»
سی و یکم: به سند صحیح در قرب الاسناد و غیر آن از کتب معتبره روایت کرده اند: بزنطی به حضرت امام رضا علیه السلام عرض کرد که: ما دانستیم صلوات بر حضرت رسالت صلی الله علیه و آله را بعد از هر نماز؛ پس بفرمائید که: سلام بر آن حضرت چگونه باید کرد؟ حضرت فرمود: چنین بگو:
«السَّلامُ عَلَیْکَ یا رَسُولَ اللّه ِ وَ رَحْمَهُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ السَّلامُ عَلَیْکَ یا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِاللّه ِ السَّلامُ عَلَیْکَ یا خِیَرَهَ اللّه ِ السَّلامُ عَلَیْکَ یا حَبیبَ اللّه ِ السَّلامُ عَلَیْکَ یا صَفْوَهَ اللّه ِ السَّلامُ عَلَیْکَ یا أَمینَ اللّه ِ أَشْهَدُ أَ نَّکَ رَسُولُ اللّه ِ وَ أَشْهَدُ أَ نَّکَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِاللّه ِ وَ أَشْهَدُ أَ نَّکَ قَدْ نَصَحْتَ لاِءُمَّتِکَ وَ جاهَدْتَ فی سَبیلِ اللّه ِ(6) وَ عَبَدْتَهُ حَتّی أَتاکَ الْیَقینُ فَجَزاکَ اللّه ُ یا رَسُولَ اللّه ِ
ص : 74
1- 1_ حاشیه هر سه نسخه: تَکْبَبْنا.
2- 2_ حاشیه متن و آ: مِنْ معینٍ مِن عینٍ سَلْسَبیلٍ.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: مکنونٌ.
4- 4_ حاشیه متن و آ: فَالْبِسْنا.
5- 5_ فلاح السائل، ص 176، فصل التاسع عشر؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 79، باب نبذ مما یستحب… .
6- 6_ متن ع و آ و حاشیه متن: رَبِّکَ.
أَفْضَلَ ما جَزی نَبِیّاً عَنْ أُمَّتِه اللّهُمَّ صَلِّ(1) عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَفْضَلَ ما صَلَّیْتَ عَلی إِبْراهیمَ وَ آلِ إِبْراهیمَ إِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ».(2)
32- خواندن سوره «قل هوالله أحد» و دعای «اللهم إنی أسئلک باسمک…»
سی و دویم: ابن بابویه و شیخ طوسی و غیر ایشان به سندهای معتبر از حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ روایت کرده اند که: هر که خواهد که بیرون رود از دنیا و حال آن که پاک شده باشد از گناهان، چنانچه پاک می شود طلا از غش؛ و از او احدی بازخواست مظلمه ننماید در قیامت، پس بخواند بعد از نمازهای پنجگانه نسبتِ پروردگار را یعنی سوره «قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَد» دوازده مرتبه، پس دستها را به سوی آسمان بگشاید و این دعا بخواند.
پس حضرت فرمود که: این از رازهای مکنونست که تعلیم کرد مرا رسول خدا صلی الله علیه و آله و امر کرد مرا که تعلیم نمایم به حسن و حسین _ صلوات اللّه علیهما _ و دعا اینست:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الطّاهِرِ الطُّهْرِ الْمُبارَکِ وَ أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ(3) العَظیمِ وَ سُلْطانِکَ الْقَدیمِ یا واهِبَ الْعَطایا یا مُطْلِقَ الأُساری یا فَکّاکَ الرِّقابِ مِنَ النّارِ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَفُکَّ رَقَبَتی مِنَ النّارِ وَ أَخْرِجْنی مِنَ الدُّنْیا آمِناً وَ أَدْخِلْنی الجَنَّهَ سالِماً وَاجْعَلْ دُعائی أَوَّلَهُ فَلاحاً وَ أَوْسَطَهُ نَجاحاً وَ آخِرَهُ صَلاحاً إِنَّکَ أَنْتَ عَلاّمُ الْغُیُوبِ».(4)
و در بعضی از نسخ معتبره دعا چنین است:
«یا فَکّاکَ الرِّقابِ مِنَ النّارِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتی مِنَ النّارِ
ص : 75
1- 1_ حاشیه متن: فَصَلِّ.
2- 2_ قرب الاسناد، ص 118، جزء الثالث من قرب الإسناد عن الرضا؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 474، باب نبذه مما یستحب… .
3- 3_ ع: + المکنون.
4- 4_ معانی الاخبار، ص 139، باب معنی المخبیات… ؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 108، باب کیفیه الصلاه و… .
وَ أَنْ تُخْرِجَنی مِنَ الدُّنْیا سالِماً وَ تُدْخِلَنِی الجَنَّهَ آمِناً وَ أَنْ تَجْعَلَ دُعائی أَوَّلَهُ صَلاحاً(1) وَ أَوْسَطَهُ نَجاحاً وَ آخِرَهُ فَلاحاً(2) إِنَّکَ أَنْتَ عَلاّمُ الْغُیُوبِ».(3)
کلینی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که ایمان دارد به خدا و روز قیامت، باید که ترک نکند بعد از هر نماز فریضه، خواندنِ سوره «قل هو اللّه» را. به درستی که هر که بخواند، خدا جمع می کند برای او خیر دنیا و آخرت را و می آمرزد او را و پدر و مادر او را و هر که از(4) پدر و مادر او به هم رسیده اند.(5)
و در حدیث دیگر وارد شده که: هر که بعد از هر نماز فریضه ده مرتبه سوره «قُلْ هُوَ اللّه ُ» بخواند، حق تعالی از حورالعین به او تزویج نماید.(6)
و سیّد بن طاوس از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت کرده که: هر که بعد از هر نماز سوره «قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَد» بخواند رحمت از آسمان بر سرش فرو ریزد و سکینه بر او نازل گردد و خدا نظر رحمت به سوی او افکند و گناهانش را بریزد(7) و هر حاجت که سوال کند برآید و در امان خدا باشد.(8)
33- دعای «یا شارعاً لملائکته الدین القیم…»
سی و سیّم: شیخ طوسی و کفعمی و علامه حلی و غیر ایشان _ رحمه اللّه علیهم _ در ادعیه سرّ از حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله روایت کرده اند که: حق تعالی وحی کرد به آن حضرت
ص : 76
1- 1_ آ: فلاحاً.
2- 2_ آ: صَلاحاً.
3- 3_ بلدالأمین، ص 12، فی التعقیب… .
4- 4_ ع: + نسل .
5- 5_ کافی، ج 2، ص 622، باب فضل القرآن… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 486، باب استحباب قراءه الإخلاص… .
6- 6_ بحارالأنوار، ج 83، ص 38، باب 38، سائر ما یستحب عقیب کل صلاه؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 105، باب استحباب قراءه الإخلاص.
7- 7_ ع و آ: بیامرزد.
8- 8 _ المجتنی، ص 25، فصل فی زیاده السعاده بقراءه قل هو اللّه… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 60، تفصیل و تبیین.
که ای محمد! هر که خواهد از امّت تو که قبول کنم نمازهای فریضه و نافله او را، پس بگوید بعد از هر نماز فریضه یا نافله:
«یا شارِعاً لِمَلائِکَتِهِ الدّینَ الْقَیِّمَ دیناً راضِیاً بِه مِنْهُمْ لِنَفْسِه وَ یا خالِقَ مَنْ سِوَی(1) الْمَلائِکَهِ مِنْ خَلْقِه لِلاِبْتِلاءِ بِدینِه وَ یا مُسْتَخِصّاً مِنْ خَلْقِه لِدینِه رُسُلاً بِدینِه إِلی مَنْ دُونَهُمْ وَ یا مُجازی أَهْلِ الدّینِ بِما عَمِلُوا فِی الدّینِ اجْعَلْنی بِحَقِّ اسْمِکَ الَّذی کُلُّ شَیْ ءٍ مِنَ الْخَیْراتِ مَنْسُوبٌ إِلَیْهِ مِنْ أَهْلِ دینِکَ الْمُوءْثِرِ بِه بِإِلْزامِکَهُم حَقَّهُ وَ تَفْریغِکَ قُلُوبَهُم لِلرَّغْبَهِ فی أَداءِ حَقِّکَ فیهِ إِلَیْکَ لا تَجْعَلْ بِحَقِّ اسْمِکَ الَّذی فیهِ تَفْصیلُ الأُمُورِ کُلِّها شَیْئاً سِوی دینِکَ عِنْدی اَبْیَنَ فَضْلاً وَ لا إِلَیَّ أَشَدَّ تَحَبُّباً وَ لا بی لاصِقاً وَ لا أَنَا إِلَیْهِ مُنْقَطِعاً وَ اَغْلِبْ بالی وَ هَوایَ وَ سَریرَتی وَ عَلانِیَتی وَ اسْفَعْ(2) بِناصِیَتی إِلی کُلِّ ما تَراهُ لَکَ مِنّی رِضیً مِنْ طاعَتِکَ فِی الدّینِ».(3)
34-گرفتن محاسن به دست راست و خواندن دعای «یا ذالجلال والإکرام…»
سی و چهارم: کلینی و دیگران به سند معتبر از اهل بیت علیهم السلام روایت کرده اند که: هر که بعد از هر نماز، ریش خود را به دست راست بگیرد، و دست چپ را به سوی آسمان بگشاید، و سه مرتبه بگوید: «یا ذَالْجَلالِ وَ الاْءکْرامِ ارْحَمْنی مِنَ النّارِ» پس سه مرتبه بگوید: «أجِرْنی مِنَ الْعَذابِ الاْءلیمِ» پس دست راست را از ریش بردارد، و هر دو دست را به سوی آسمان بگشاید، و سه مرتبه بگوید: «یا عَزیزُ یا کَریمُ یا رَحْمنُ(4) یا رَحیمُ» پس دستها را بگرداند، و پشت دستها را به جانب آسمان کند و سه مرتبه بگوید: «أجِرْنی مِنَ الْعَذابِ الاْءلیمِ» پس بگوید: «وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحمّدٍ وَ آلِهِ وَ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ».
پس حضرت فرمود که: هر که این دعا را بخواند خدا گناهان او را بیامرزد، و از او راضی شود، و استغفار کنند برای او جمیع خلایق به غیر از جنّ و انس، تا هنگام مردن او.(5)
ص : 77
1- 1_ حاشیه ع و آ: وَ یا خالِقاً سَوِیَّ الْخَلیقَهَ.
2- 2_ حاشیه ع و متن آ: وَاشْفَعْ.
3- 3_ مصباح، شیخ طوسی، ص 235، صلاه الصبح؛ بلدالأمین، ص 64، دعاء السّرّ… .
4- 4_ حاشیه ع: یا رحمنُ یا غفورُ یا رحیمُ.
5- 5_ کافی، ج 2، ص 546، باب الدعاء فی أدبار الصلوات… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 40،î Äسائر مما یستحب عقیب کل صلاه.
35- خواندن «اللهم اغفر لی مغفره عزماً…»
سی و پنجم: کلینی به سند معتبر از ائمّه هدی علیهم السلام روایت کرده است که: چون از تشهّد فارغ شوی بلند کن دستها را و بگو:
«اَللّهُمَّ اغْفِرْ لی مَغْفِرَهً عَزْماً(1) لا نُغادِرُ ذَنْباً وَ لا أَرْتَکِبُ بَعدَها مُحَرَّماً أَبَداً وَ عافِنی مُعافاهً لا بَلْوی بَعْدَها أَبَداً وَ اهْدِنی هُدیً لا أَضِلُّ بَعْدَهُ أَبَداً وَ انْفَعْنی یا رَبِّ بِما عَلَّمْتَنی وَ اجْعَلْهُ لی وَ لاتَجْعَلْهُ عَلَیَّ وَارْزُقْنی کَفافاً وَ بِه یا رَبّاهُ وَ تُبْ عَلَیَّ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ یا رَحْمانُ یا رَحْمانُ یا رَحْمانُ یا رَحیمُ یا رَحیمُ یا رَحیمُ اِرْحَمْنی مِنَ النّارِ ذاتِ السَّعیرِ وَ ابْسُطْ عَلَیَّ مِنْ سَعَهِ رِزْقِکَ وَ اهْدِنی لِمَا اخْتُلِفَ فیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِکَ وَ اعْصِمْنی مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ وَ أبْلِغْ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله عَنّی تَحِیَّهً کَثیرَهً وَ سَلاماً وَ اهْدِنی بِهُداکَ وَ أَغْنِنی بِغِناکَ وَ اجْعَلْنی مِنْ أَوْلِیائِکَ الْمُخْلِصینَ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ امینَ».(2)
36-دعای «اللهم صل علی محمد المصطفی…»
سی و ششم: شیخ طوسی و کفعمی و دیگران گفته اند که: سنّت است که بعد از فارغ شدن از نماز این دعا بخواند:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفی خاتَمِ النَّبیّینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی عَلیٍّ أَمیرِالْمُوءمِنینَ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَالْعَنْ مَنْ ظَلَمَهُ وَ اقْتُلْ مَنْ قَتَلَ الْحَسَنَ وَالْحُسَیْنَ وَالْعَنْ مَنْ شَرِکَ مِنْ(3) دِمائِهِما وَ صَلِّ عَلی فاطِمَهَ بِنْتِ رَسُولِ(4)اللّه ِ صلی الله علیه و آله وَالْعَنْ مَنْ آذی نَبِیَّکَ فیها وَ صَلِّ عَلی رُقِیَّهَ وَ زَیْنَبَ وَالْعَنْ مَنْ آذی نَبِیَّکَ فیهِما وَ صَلِّ عَلی إِبْراهیمَ وَ الْقاسِمِ ابْنَیْ نَبِیِّکَ وَ صَلِّ عَلی الاْءَئِمَهِ مِن أهْلِ بَیْتِ نبیِّکَ أَئِمَهِ الْهُدی وَ اَعْلامِ الدّینِ اَئِمَهِ الْمُوءْمِنینَ وَ صَلِّ عَلی ذُرِّیَهِ نَبِیِّکَ صَلَّی اللّه ُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِم(5) وَ علیهم السلام وَ رَحْمَهُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ».(6)
ص : 78
1- 1_ حاشیه ع و آ: عزماً جزماً.
2- 2_ کافی، ج 2، ص 546، باب الدعاء فی أدبار الصلوات… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 40، سائر مما یستحب عقیب کل صلاه.
3- 3_ ع: فی.
4- 4_ حاشیه آ: رَسُولِکَ.
5- 5_ حاشیه آ: عَلَیْهِمْ.
6- 6_ مصباح، شیخ طوسی، ص 79، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 21، ثم قل ما یختص العصر… .
37- خواندن «رضیت بالله رباً و بمحمد نبیاً و…»
سی و هفتم: شیخ طوسی به سند معتبر از محمّد بن سلیمان دیلمی روایت کرده است که: به خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم که شیعیان تو می گویند که: ایمان بر دو قسم است: یکی آن که مستقر و ثابت است، و دیگری آن که به امانت سپرده شده و زایل می گردد؛ پس به من بیاموز دعایی که هر گاه بخوانم ایمان من کامل گردد و زایل نشود. فرمود که: بگو بعد از هر نماز واجب:
«رَضیتُ بِاللّه ِ رَبّاً وَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیّاً وَ بِالإسْلامِ دیناً وَ بِالْقُرانِ کِتاباً وَ بِالْکَعْبَهِ قِبْلَهً وَ بِعَلیٍّ وَلِیّاً وَ إماماً وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلیِّ بْنِ مُوْسی وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ وَ عَلیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَالْحَسَنِ بْنِ عَلیٍّ وَالْحُجَهِ بْنِ الْحَسَنِ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَیْهِمْ اَئِمَّهً اَللّهُمَّ إنّی رَضیتُ بِهِمْ أئِمَّهً فَارْضَنی(1) لَهُمْ إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(2)
38- دعای «رضیت بالله ربا … و بعلی والحسن و…»
سی و هشتم: کلینی به سند معتبر از امام محمّد تقی علیه السلام روایت کرده است که: هر گاه فارغ شوی از نماز فریضه این دعا بخوان:
«رَضیتُ بِاللّه ِ رَبّاً وَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیّاً وَ بِالإسْلامِ دیناً وَ بِالْقُرانِ کِتاباً وَ بِعَلیٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلیِّ بْنِ مُوْسی وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ وَ عَلیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَالْحَسَنِ بْنِ عَلیٍّ وَالْحُجَهِ بْنِ الْحَسَنِ اَئِمَّهً اَللّهُمَّ وَلِیُّکَ الْقائِمُ الحُجَّهُ فَاحْفَظْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِه وَ عَنْ یَمینِه وَ عَنْ شِمالِه وَ مِنْ فَوْقِه وَ مِنْ تَحْتِه وَ امْدُدْ لَهُ فی عُمْرِه وَاجْعَلْهُ الْقائِمَ بِأَمْرِکَ وَ الْمُنْتَصِرَ لِدینِکَ وَ اَرِه ما یُحِبُّ وَ تَقَرُّ بِه عَیْنُهُ فی نَفْسِه وَ ذُرِیَّتِه وَ فی أهْلِه وَ مالِه وَ فی شیعَتِه وَ فی عَدُوِّه وَ أرِهِمْ مِنْهُ مایَحْذَرُونَ وَ اَرِه فیهِمْ ما یُحِبُّ وَ تَقَرُّ بِه عَیْنُهُ وَ اشْفِ بِه صُدُورَنا وَ صُدُورَ قَوْمٍ مُوءْمِنِینَ».(3)
ص : 79
1- 1_ آ: فَرَضِّنی و ع: فَارْضِنی.
2- 2_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 209، باب کیفیه الصلاه و… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 463، باب استحباب شهادتین و الإقرار.
3- 3_ کافی، ج 2، ص 547، باب الدعاء فی ادبار الصلوات… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 42،î Äسائر ما یستحب عقیب کل صلاه.
39-خواندن «اللهم ببرک القدیم و رأفتک…»
سی و نهم: شیخ طوسی و شیخ طبرسی و کفعمی _ رحمه اللّه علیهم _ و دیگران به سندهای معتبر از حضرت امام موسی بن جعفر علیهماالسلام روایت کرده اند که: از جمله حق واجب ما بر شیعیان آنست که پاهای خود را نگردانند از نماز فریضه تا آن که بگویند:
«اَللّهُمَّ بِبِرِّکَ الْقَدیمِ وَ رَأْفَتِکَ بِبَرِیَّتِکَ اللَّطیفَهِ وَ شَفَقَتِکَ بِصَنْعَتِکَ الْمُحْکَمَهِ وَ قُدْرَتِکَ بِسَتْرِکَ الْجَمیلِ وَ عِلْمِکَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أحْیِ قُلُوبَنا بِذِکْرِکَ وَ اجْعَلْ ذُنُوبَنا مَغْفُورَهً وَ عُیُوبَنا مَسْتُورَهً وَ فَرائِضَنا مَشْکُورَهً وَ نَوافِلَنا مَبْرُورَهً وَ قُلُوبَنا بِذِکْرِکَ مَعْمُورَهً وَ نُفُوسَنا بِطاعَتِکَ مَسْرُورَهً وَ عُقُولَنا عَلی توحیدِکَ مَجْبُورَهً وَ أرْواحَنا عَلی دینِکَ مَفْطُورَهً وَ جَوارِحَنا عَلی خِدْمَتِکَ مَقْهُورَهً وَ أسْماءَنا فی خَواصِّکَ مَشْهُورَهً وَ حَوائِجَنا لَدَیْکَ مَیْسُورَهً وَ أرْزاقَنا مِنْ خَزائِنِکَ مَدْرُورَهً أَنْتَ اللّه ُ الَّذی لا اِلهَ إلاّ أنْتَ لَقَدْ فازَ مَنْ والاکَ وَ سَعِدَ مَنْ ناجاکَ وَ عَزَّ مَنْ ناداکَ وَ ظَفِرَ مَنْ رَجاکَ وَ غَنِمَ مَنْ قَصَدَکَ وَ رَبِحَ مَنْ تاجَرَکَ».(1)
و در بعضی از روایات این زیادتی هست: «وَ اَنْتَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاسْمَعْ دُعائی کَما تَعْلَمُ فَقْری إلَیْکَ إنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(2)
40- دعای «یامن یملک حوائج السائلین و…»
چهلم: کفعمی در کتاب بلدالأمین از حضرت امام رضا علیه السلام روایت کرده است که: بخوان برای طلب روزی بعد از هر نماز فریضه این دعا را:
«یا مَنْ یَمْلِکُ حَوائِجَ السّائِلینَ یا مَنْ لِکُلِّ مَسْألَهٍ مِنْکَ سَمْعٌ حاضِرٌ وَ جَوابٌ عَتیدٌ وَ لِکُلِّ صامِتٍ مِنْکَ عِلْمٌ باطِنٌ مُحیطٌ أَسْئَلُکَ بِمَواعیدِکَ الصّادِقَهِ وَ اَیادیکَ الْفاضِلَهِ وَ رَحْمَتِکَ الْواسِعَهِ وَ سُلْطانِکَ الْقاهِرِ وَ مُلْکِکَ الدّائِمِ وَ کَلِماتِکَ التّامّاتِ یا مَنْ لا تَنْفَعُهُ
ص : 80
1- 1_ مصباح، شیخ طوسی، ص 59، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 13، فی التعقیب… .
2- 2_ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 72، باب نبذ مما یستحب… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 53، تفصیل و تبیین… .
طاعَهُ الْمُطیعینَ وَ لا تَضُرُّهُ مَعْصِیَهُ الْعاصینَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنی مِنْ فَضْلِکَ(1) وَ أَعْطِنی فیما تَرْزُقَنی الْعافِیَهَ بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(2)
41- دعای «یا من یملک حوائج السائلین و…»
چهل و یکم: شیخ مفید _ علیه الرّحمه _ در کتاب مجالس از محمّد بن الحنفیّه رضی الله عنه روایت کرده است که روزی حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ در دور کعبه طواف می کرد؛ ناگاه مردی را دید که چنگ در پرده های کعبه زده و این دعا می خواند؛ پس حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام گفت: این است دعای تو؟ گفت: بلی مگر شنیدی؟ حضرت فرمود که: بلی شنیدم. گفت: پس بخوان این دعا را بعد از هر نماز؛ به خدا سوگند که هر مؤمنی که این دعا را بخواند بعد از نمازها البتّه حق تعالی می آمرزد گناهان او را، هر چند به عدد ستاره های آسمان، و قطره های باران، و ریگ زمین، و ذرّه های خاک آن باشد. پس حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود که: من می دانم این را، و حق تعالی واسع العطا(3) و کریم است. آن مرد گفت: راست گفتی یا أمیرالمؤمنین! و بالایِ هر دانایی، داناتری هست. و آن مرد خضر علیه السلام بود.
و کفعمی نیز این دعا را در کتاب بلدالأمین روایت کرده است. و دعا اینست:
«یا مَنْ لایَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْعٍ یا مَنْ لا یُغَلِّطُهُ السّائِلُونَ یا مَنْ لا یُبْرِمُهُ اِلْحاحُ الْمُلِحّینَ اَذِقْنی بَرْدَ عَفْوِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ وَ حَلاوَهَ رَحْمَتِکَ».(4)
42- دعای «اللهم إنی أسئلک باسمک الذی…»
چهل و دویم: در کتب غیبت به سندهای معتبر از حضرت صاحب الأمر علیه السلام روایت کرده اند که: حضرت امام زین العابدین علیه السلام بعد از نماز این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ إنّی أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذی بِه تَقُومُ السَّماءُ وَ الاْءرْضُ وَ بِاسْمِکَ الَّذی بِه تَجْمَعُ
ص : 81
1- 1_ ع: بِفَضْلِکَ و حاشیه آن: مِنْ فَضْلِکَ.
2- 2_ مصباح، شیخ کفعمی، ص 168، فصل العشرون… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 58، تفصیل و تبیین… .
3- 3_ ع و آ: العطایا.
4- 4_ أمالی، شیخ مفید، ص 91، مجلس العاشر… .
الْمُتَفَرِّقَ وَ بِه تُفَرِّقُ الْمُجْتَمِعَ وَ بِاسْمِکَ الَّذی تَفْرُقُ بِه بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْباطِلِ وَ بِاسْمِکَ الَّذی تَعْلَمُ بِه کَیْلَ الْبِحارِ وَ عَدَدَ الرِّمالِ وَ وَزْنَ الْجِبالِ».(1) پس حاجت خود را طلب نماید.
43- دعای «اللهم إنی أسئلک بحقک العظیم…»
چهل و سیم: سیّد بن طاوس و دیگران به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: از جمله حقِّ لازمِ ما بر دوستان ما و شیعیان ما آنست که از جای نماز برنخیزند تا این دعا بخوانند:
«اَللّهُمَّ إنّی أسْئَلُکَ بِحَقِّکَ الْعَظیمِ الْعَظیمِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه الطّاهِرینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیْهِمْ صَلاهً تامَّهً دائِمَهً وَ أَنْ تُدْخِلَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مُحِبّیهمْ وَ أَوْلِیائِهِمْ حَیْثُ کانُوا وَ أَیْنَ کانُوا فی سَهْلٍ أَوْ جَبَلٍ أَوْ بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ مِنْ بَرَکَهِ دُعائی ما تَقَرُّ بِه عُیُونُهُمْ اِحْفَظْ(2) یا مَوْلایَ الْغائِبینَ مِنْهُمْ وَ ارْدُدْهُمْ إِلی أَهالیهِمْ سالِمینَ وَ نَفِّسْ عَنِ الْمَهْمُومینَ وَ فَرِّجْ عَنِ الْمَکْرُوبینَ وَاکْسُ الْعارینَ وَ أَشْبِعِ الْجائِعینَ وَ أَرْوِ الظّامِئینَ وَاقْضِ دَیْنَ الْغارِمینَ وَ زَوِّجِ الْعازِبینَ وَاشْفِ مَرْضی الْمُسْلِمینَ وَ أَدْخِلْ عَلی الاْءَمْواتِ ما تَقَرُّ بِه عُیُونُهُمْ(3) وَانْصُرِ الْمَظْلُومینَ مِنْ أَوْلِیاءِ آلِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام وَاَطْفِ نائِرَهَ الْمُخالِفینَ اَللّهُمَّ وَ ضاعِفْ لَعْنَتَکَ(4) وَ بَأْسَکَ وَ نَکالَکَ وَ عَذابَکَ عَلی اللَّذَیْنَ کَفَرَا نِعْمَتَکَ وَ خَوَّنا رَسُولَکَ وَ اتَّهَما نَبِیَّکَ وَ بایَناهُ وَ حَلاّ عَقْدَهُ فی وَصِیِّه وَ نَبَذا عَهْدَهُ فی خَلیفَتِه مِنْ بَعْدِه وَادَّعَیا مَقامَهُ وَ غَیَّرا أَحْکامَهُ وَ بَدَّلا سُنَّتَهُ وَ قَلَّبا دینَهُ وَ صَغَّرا قَدْرَ حُجَجِکَ وَ بَدا بِظُلْمِهِمْ وَ طَرَقَا طَریقَ الْغَدْرِ عَلَیْهِم وَالْخِلافَ عَنْ أَمْرِهِمْ وَ الْقَتْلِ لَهُمْ وَ إِرْهاجِ الْحُرُوبِ عَلَیْهِمْ وَ مَنْعِ خَلیفَتِکَ مِنْ سَدِّ الثُّلَمِ وَ تَقْویمِ الْعِوَجِ وَ تَثْقیفِ الاَْوَدِ وَ إِمْضاءِ الاْءَحْکامِ وَ إِظْهارِ دینِ الاْءِسْلامِ وَ إِقامَهِ حُدُودِ الْقُرْانِ اَللّهُمَّ الْعَنْهُما وَ ابْنَتَیْهِما وَ کُلَّ مَنْ مالَ مَیْلَهُمْ وَ حَذا حَذْوَهُمْ وَ سَلَکَ طَریقَتَهُمْ وَ تَصَدَّرَ(5) بِبِدْعَتِهِمْ لَعْناً لا
ص : 82
1- 1_ دلایل الإمامه، ص 294، معرفه من شاهد صاحب الزمان علیه السلام فی حال؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 59، تفصیل و تبیین… .
2- 2_ ع: اَحفِظْ.
3- 3_ آ: عَیْنُهُم، و حاشیه آن: عُیُونُهم.
4- 4_ حاشیه متن و آ: لَعَناتِک.
5- 5_ حاشیه متن: تَصَدّی.
یَخْطُرُ عَلی بالٍ وَ یَسْتَعیذُ مِنْهُ أَهْلُ النّارِ الْعَنِ اللّهُمَّ مَنْ دانَ بِقولِهِمْ وَاتَّبَعَ أَمْرَهُمْ وَ دَعا إِلی وَلایَتِهِمْ وَ شَکَّ فی کُفْرِهِمْ مِنَ الأَوَّلینَ وَالاْآخِرینَ(1)».(2)
44- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم اللهم بلغ مولانا…»
چهل و چهارم: سیّد بن باقی در کتاب اختیار از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از هر نماز فریضه این دعا بخواند نمیرد تا آن که حضرت صاحب الأمر علیه السلام را در بیداری یا خواب ببیند:(3)
«بِسْمِ اللّه ِ الرّحمنِ الرّحیم اللّهُمَّ بَلِّغْ مولانا صاحِبَ الزَّمانِ أَیْنَما کانَ وَ حَیْثُما کانَ مِنْ مَشارِقِ الاْءَرْضِ وَ مَغارِبِها سَهْلِها وَ جَبَلِها عَنّی وَ عَنْ والِدَیَّ وَ عَنْ وُلْدی وَ إِخْوانی التَّحِیَّهَ وَ السَّلامَ عَدَدَ خَلْقِ اللّه ِ وَ زِنَهَ عَرْشِ اللّه ِ وَ ما أَحْصاهُ کِتابُهُ وَ أَحاطَ بِهِ عِلْمُهُ اللّهُمَّ إنّی أُجَدِّدُ لَهُ فی صَبیحَهِ هذا الْیَوْمِ وَ ما عِشْتُ فیهِ مِنْ أَیّامِ حَیاتی عَهْداً وَ عَقْداً وَ بَیْعَهً لَهُ فی عُنُقی لا أَحُوْلُ عَنْها وَ لاأَزُوْلُ اَللّهُمَّ اجْعَلْنی مِنْ أَنْصارِه وَ نُصّارِه الذّابّینَ عَنْهُ وَ الْمُتَمَثِّلینَ لاَِوامِرِه وَ نَواهیهِ فی أَیّامِه وَ الْمُسْتَشْهَدینَ بَیْنَ یَدَیْهِ اللّهُمَّ فَإِنْ حالَ بَیْنی وَ بَیْنَهُ الْمَوْتُ الَّذی جَعَلْتَهُ عَلی عِبادِکَ حَتْماً مَقْضِیّاً فَأَخْرِجْنی مِنْ قَبْری مُوءْتَزِراً کَفَنی شاهِراً سَیْفی مُجَرِّداً قَناتی مُلَبِّیاً دَعْوَهَ الدّاعی فِی الْحاضِرِ وَ الْبادی اَللّهُمَّ أَرِنی الطَّلْعَهَ الرَّشیدَهَ وَ الْغُرَّهَ الْحَمیدَهَ وَ اکْحُلْ بَصَری بِنَظْرَهٍ مِنّی إِلَیْهِ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ اللّهُمَّ اشْدُدْ أَزْرَهُ وَ قَوِّ ظَهْرَهُ وَ طَوِّلْ عُمْرَهُ اللّهُمَّ اعْمُرْ بِه بِلادَکَ وَ أَحْیِ بِه عِبادَکَ فَإِنَّکَ قُلْتَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النّاسِ فَأَظْهِرِ اللّهُمَّ لَنا وَلِیَّکَ وَ ابْنَ بِنْتِ نَبِیِّکَ الْمُسَمَّی بِاسْمِ رَسُولِکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِه حَتّی لا یَظْهَرَ(4) بِشَیْ ءٍ مِنَ الْباطِلِ إِلاّ مَزَّقَهُ
ص : 83
1- 1_ ع و آ: + پس هر دعا که خواهی بکن.
2- 2_ مهج الدعوات، ص 333؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 59، تفصیل و تبیین… .
3- 3_ آ: + اینست دعا.
4- 4_ ع و آ: لا یَظْفَرَ.
وَ یُحِقُّ اللّه ُ(1) الْحَقَّ بِکَلِماتِهِ وَ یُحَقِّقَهُ اللّهُمَّ اکْشِفْ هذِهِ الْغُمَّهَ عَنْ هذِهِ الأُمَّهِ بِظُهُورِه إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیداً وَ نَراهُ قَرِیباً وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه».(2)
45- دعای «یا مبدئ الأسرار و یا مبین الکتمان…»
چهل و پنجم: شیخ طوسی و کفعمی و دیگران در دعاهای سرّ روایت کرده اند که: حق تعالی وحی نمود به حضرت رسول صلی الله علیه و آله که یا محمّد! هر که خواهد از امّت تو که بالا برم نماز او را، و ثوابش را مضاعف گردانم، پس بعد از هر نماز فریضه دست بردارد و این دعا بخواند که به درستی(3) که اگر این دعا بخواند نمازش(4) به آسمان بالا می رود با ثوابِ مضاعف که در لوح محفوظ ثبت شده. و دعا اینست:
«یا مُبْدِئَ الاْءَسْرارِ وَ یا مُبَیِّنَ الْکِتْمانِ وَ یا شارِعَ الاْءَحْکامِ وَ یا ذارِئَ الاْءَنْعامِ وَ یا خالِقَ الاَْنامِ وَ یا فارِضَ الطّاعَهِ وَ مُلْزِمَ الدّینِ وَ یا مُوجِبَ التَعَبُّدِ أَسْئَلُکَ بِحَقِّ تَزْکِیَهِ کُلِّ صَلاهٍ زَکَّیْتَها وَ بِحَقِّ مَنْ زَکَّیتَها لَهُ(5) وَ بِحَقِّ مَن زَکَّیْتَنا أَنْ تَجْعَلَ صَلَواتی هذِهِ زاکِیَهً مُتَقَبَّلَهً بِتَقَبُّلِکَها وَ رَفْعِکَها وَ تَصییرِکَ دینی بها زاکِیَهً وَ إِلْهامِکَ قَلْبی حُسْنَ الْمُحافِظَهِ عَلَیْها حَتّی تَجْعَلَنی مِنْ أَهْلِها الَّذینَ ذَکَرْتَهُمْ بِالْخُشُوعِ(6) فیها أَنْتَ وَلِیُّ الْحَمْدِ کُلِّه فَلا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ بِکُلِّ حَمْدٍ أَنْتَ لَهُ وَلیٌّ وَ أَنْتَ وَلیُّ التَوْحیدِ کُلِّهِ فَلا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ فَلَکَ التَّوحیدُ کُلُّهُ بِکُلِّ تَوْحیدٍ أَنْتَ لَهُ وَلیٌّ وَ أَنْتَ وَلیُّ التَّهْلیلِ کُلِّه فَلا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ فَلَکَ التَّهْلیلُ کُلُّهُ بِکُلِّ تَهْلیلٍ أَنْتَ لَهُ وَلیٌّ وَ أَنْتَ وَلیُّ التَّسْبیحِ کُلِّه فَلا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ فَلَکَ التَّسْبیحُ کُلُّهُ بِکُلِّ تَسْبیحٍ أَنْتَ لَهُ وَلیُّ(7) التَّکْبیرِ کُلِّه فَلا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ فَلَکَ التَّکْبیرُ کُلُّهُ بِکُلِّ تَکْبیرٍ أَنْتَ لَهُ وَلِیٌّ رَبِّ عُدْ عَلَیَّ فی صَلاتی هذِهِ بِرَفْعِکَها زاکِیَهً مُتَقَبَّلَهً إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ».(8)
ص : 84
1- 1_ ع: _ اللّه .
2- 2_ بحارالأنوار، ج 83، ص 61، به نقل از اختیار سیّد بن باقی رحمه اللّه.
3- 3_ ع و آ: بخواند بعد از سایر تعقیبات به درستی.
4- 4_ آ: _ نمازش.
5- 5_ حاشیه آ: لَهُ وَ بِحَقِّ مَنْ زَکَّیْتَها.
6- 6_ ع: بِالْخُضُوعِ.
7- 7_ ع و آ: + وَ أنْتَ وَلِیُّ .
8- 8 _ مصباح، شیخ طوسی، ص 236، صلاه الصبح… ؛ بلدالأمین، ص 65، دعاء السرّ… .
46- خواندن «سبحان ربک رب العزه…»
چهل و ششم: ابن بابویه و شیخ طوسی و کفعمی و غیر ایشان از حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ روایت کرده اند که: هر که خواهد که ثواب داده شود به مکیالی که وافی ترین مکیال هاست پس بگوید بعد از تعقیب نماز: «سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّهِ عَمّایَصِفُونَ * وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلینَ * وَ الْحَمْدُللّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ(1).(2)»
و شیخ طوسی _ رحمه اللّه _ گفته است که: سه مرتبه این آیات را بخوانند. و در روایت دیگر وارد شده که: در آخر هر مجلس این آیات را بخوانند که کفّاره آن مجلس است.(3)
47- دعای «اللهم إنی أعوذ بک من علم لا ینفع و…»
چهل و هفتم: شیخ کراجکی روایت کرده است که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله بعد از نمازها این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ اِنّی اَعُوذُ بِکَ مِنْ عِلْمٍ لا یَنْفَعُ وَ قَلْبٍ لایَخْشَعُ وَ نَفْسٍ لا تَشْبَعُ وَ دُعاءٍ لا یُسْمَعُ اَللّهُمَّ اِنّی اَعُوذُ بِکَ مِنْ هؤُلاءِ الاَْرْبَعِ».(4)
48- خواندن آیه «فسبحان الله حین تمسون و حین تصبحون…»
چهل و هشتم: دیلمی در اعلام الدّین از ابن عبّاس روایت کرده است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: هر که سه مرتبه این آیات را بعد از نماز مغرب بخواند آنچه از ثواب در روز گذشته از او فوت شده باشد دریابد، و نمازش مقبول گردد؛ و اگر بعد از هر نماز فریضه و سنّت بخواند نوشته شود برای او حسنات به عدد ستارگان آسمان، و قطرات باران، و برگ درختان، و ذرّات خاک زمین، و چون بمیرد، به هر حسنه، ده حسنه در قبر به او داده شود.(5)
ص : 85
1- 2_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 325، باب التعقیب… ؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 51، فصل فی سیاق الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 10، فی التعقیب… .
2- 1_ سوره مبارکه صافات، آیه 180 _ 182 .
3- 3_ من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 379، باب الأیمان؛ و النذور و… .
4- 4_ کنزالفوائد، ج 1، ص 385 ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 69، باب نبذ مما یستحب… .
5- 5_ أعلام الدین، ص 352، باب عدد أسماء اللّه تعالی.
اینست آیات:
«فَسُبْحانَ اللّه ِ حینَ تُمْسُونَ وَ حینَ تُصْبِحُونَ * وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَ عَشِیّاً وَ حینَ تُظْهِرُونَ * یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِ الاَْرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ(1).»
«سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّهِ عَمّا یَصِفُونَ * وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلینَ * وَ الْحَمْدُللّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ(2).»
49- خواندن «اللهم صل علی محمد و آل محمد اللهم إن رسولک…»
چهل و نهم: سید بن طاوس به سند معتبر از جمیل بن درّاج روایت کرده است که مردی به خدمت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام آمد و گفت: ای مولای من ! سنّم بالا رفته است، و خویشان من مردند، و مونسی ندارم، و می ترسم که مرا نیز مرگ دریابد. حضرت فرمود که: برادرانِ مؤمنِ صالح برای انس گرفتن بهترند از اقارب، و اگر درازیِ عمر خود و خویشان و دوستان(3) را خواهی این دعا را بعد از هر نماز بخوان:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ اللّهُمَّ اِنَّ رَسُولَکَ الصّادِقَ الْمُصَدَّقَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِه قالَ: اِنَّکَ قُلْتَ ما تَرَدَّدْتُ فی شَیْ ءٍ اَ نَا فاعِلُهُ کَتَرَدُّدی فی قَبْضِ روحِ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ یَکْرَهُ الْمَوْتَ وَ اَکْرَهُ مَساءَتَهُ اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَ الْعافِیَهَ وَ النَّصْرَ وَ لا تَسُؤْنی فی نَفْسی وَ لا فی اَحَدٍ مِنْ اَحِبَّتی».
و اگر خواهی یک یک از دوستان خود را نام ببر(4): «وَ لا فی فلان وَ لا فی فلان».
راوی گفت: چون بر این دعا مداومت کردم چندان عمر یافتم که از زندگانی ملول شدم.(5)
ص : 86
1- 1_ سوره مبارکه روم، آیه 17 _ 19 .
2- 2_ سوره مبارکه صافات، آیه 180 _ 182.
3- 3_ آ: + خود.
4- 4_ ع و آ: + و بگو.
5- 5_ فلاح السائل، ص 167، فصل التاسع عشر فیما نذکره… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 7، باب 38، سائر ما یستحب عقیب کل صلاه.
و این دعا بسیار معتبر است، و در جمیع کتب دعا نقل شده است.(1)
50-دعای «اللهم لک صلیت و إیاک دعوت و…»
پنجاهم: سیّد بن طاوس رضی الله عنه به سند صحیح از امام حسن عسکری علیه السلام روایت کرده است که: بعد از فارغ شدن از نماز و تعقیب باید که این دعا بخواند:
«اَللّهُمَّ لَکَ صَلَّیْتُ وَ إِیّاکَ دَعَوْتُ وَ فی صَلاتی وَ دُعائی ما قَدْ عَلِمْتَ مِنَ النُّقْصانِ وَ الْعَجَلَهِ وَ السَّهْوِ وَالْغَفْلَهِ وَالْکَسَلِ وَ الْفَتْرَهِ وَ النِّسْیانِ وَ الْمُدافَعَهِ وَ الرِّیاءِ وَ السُّمْعَهِ وَ الرَّیْبِ وَ الْفِکْرَهِ وَ الشَّکِّ وَ الْمَشْغَلَهِ(2) وَ اللَّحْظَهِ الْمُلْهِیَهِ عَنْ إِقامَهِ فَراِئضِکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَاجْعَلْ مَکانَ نُقْصانِها تَماماً وَ عَجَلَتی تَثَبُّتاً(3) وَ تَمَکُّناً(4) وَ سَهْوی تَیَقُّظاً وَ غَفْلَتی تَذَکُّراً وَ کَسَلی اَنْشاطاً وَ فَتْرَتی قُوَّهً وَ نِسْیانی مُحافَظَهً وَ مُدافَعَتی مُواظَبَهً وَ رِیائی إِخْلاصاً وَ سُمْعَتی تَسَتُّراً وَ رَیْبی بَیاناً وَ فِکْری خُشُوعاً وَ شَکّی یَقیناً وَ تَشاغُلی فَراغاً وَ لِحاظی خُشُوعاً فَإِنّی لَکَ صَلَّیْتُ وَ إِیّاکَ دَعَوْتُ وَ وَجْهَکَ أَرَدْتُ وَ إِلَیْکَ تَوَجَّهْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ ما عِنْدَکَ طَلَبْتُ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ لی فی صَلاتی وَ دُعائی رَحْمَهً وَ بَرَکهً تُکَفِّرُ بِها سَیِّئاتی وَ تُضاعِفُ بِها حَسَناتی وَ تَرْفَعُ بِها دَرَجَتی وَ تُکْرِمُ بِها مَقامی وَ تُبَیِّضُ بِها وَجْهی وَ تَحُطُّ بِها وِزْری وَ تَقْبَلُ بِها فَرْضی وَ نَفْلی اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه(5) وَاحْطُطْ بِها وِزْری وَاجْعَلْ ما عِنْدَکَ خَیْراً لی مِمّا یَنْقَطِعُ عَنّی الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی قَضی عَنّی صَلاتی إِنَّ(6) الصَّلاهَ کانَتْ عَلَی الْمُوءْمِنِینَ کِتاباً مَوْقُوتاً یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنّا لِنَهْتَدِیَ لَوْلا أَنْ هَدانَا اللّه ُ وَالْحَمْدُ للّه ِ الَّذی أَکْرَمَ وَجْهی عَنِ السُّجُودِ إِلاّ لَهُ اللّهُمَّ کَما أَکْرَمْتَ وَجْهی عَنِ السُّجُودِ إِلاّ لَکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ صُنْهُ عَنِ الْمَسْئَلَهِ إِلاّ مِنْکَ(7) اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ تَقَبَّلْها مِنّی
ص : 87
1- 1_ بلدالأمین، ص 12، فی التعقیب… ؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 57، فصل فی سیاقه الصلوات… .
2- 2_ آ: وَالرَّیبِ والشَّک وَالشَّنْعَهِ والمَشْغَلَهِ.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: تثبیتاً.
4- 4_ حاشیه هر سه نسخه: تَمَسُّکاً.
5- 5_ آ: + وَاجْعَلْ ما عِنْدَکَ.
6- 6_ حاشیه ع: فَإنَّ.
7- 7_ حاشیه ع و آ: لَکَ.
بِأحْسَنِ قَبُولِکَ وَ لا تُوءاخِذْنی بِنُقْصانِها وَ ما سَها عَنْهُ قَلْبی مِنْها فَتَمِّمْهُ لی بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أُولی الأَمْرِ الَّذینَ أَمَرْتَ بِطاعَتِهِمْ وَ أُولِی الأَرْحامِ الّذینَ أَمَرْتَ بِصِلَتِهِمْ وَ ذَوِی الْقُرْبی الَّذینَ أَمَرْتَ بِمَوَدَّتِهِمْ وَ أَهْلِ الذِّکْرِ الَّذینَ أَمَرْتَ بِمَسْئَلَتِهِمْ وَ الْمَوالِیَ الَّذینَ أَمَرْتَ بِمُوالاتِهِمْ وَ مَعْرِفَهِ حَقِّهِمْ وَ أهْلِ الْبَیْتِ الَّذینَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهیراً اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ ثَوابَ صَلاتی وَ ثَوابَ دُعایی وَ ثَوابَ مَنْطِقی وَ ثَوابَ مَجْلِسی رِضاکَ وَ الْجَنَّهَ وَ اجْعَلْ ذلِکَ کُلَّهُ خالِصاً مُخْلِصاً یُوافِقُ مِنْکَ رَحْمَهً وَ إِجابَهً وَافْعَلْ بی جَمیعَ ما سَاَلْتُکَ مِنْ خَیْرٍ وَ زِدْنی مِنْ فَضْلِکَ وَ سِعَهِ ما عِندَکَ اِنّکَ واسِعٌ کَریمٌ وَصِلْ ذلِکَ بِخَیْرِ الاخِرَهِ وَ نَعیمِها إِنّی إِلَیْکَ مِنَ الرّاغِبینَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ یا ذَا الْمَنِّ الَّذی لا یَنْقَطِعُ أَبَداً وَ یا ذَا الْمَعْرُوفِ الَّذی لا یَنْفَدُ أَبَداً وَ یا ذَا النَّعْماءِ الَّتی لا تُحْصی عَدَداً یا کَریمُ یا کَریمُ یا کَریمُ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنی مِمَّنْ آمَنَ بِکَ فَهَدَیْتَهُ وَ تَوَکَّلَ عَلَیْکَ فَکَفَیْتَهُ وَ سَأَلَکَ فَأَعْطَیْتَهُ وَ رَغِبَ إِلَیْکَ فَأَرْضَیْتَهُ وَ أَخْلَصَ لَکَ فَأَنْجَیْتَهُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ(1) مُحَمَّدٍ وَ أَحْلِلْنا دارَ الْمُقامَهِ مِنْ فَضْلِکَ لا یَمَسُّنا فیها نَصَبٌ وَ لا یَمَسُّنا فیها لُغُوبٌ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ مَسْئَلَهَ الذَّلیلِ الْفَقیرِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ أَنْ تَغْفِرَ لی جَمیعَ ذُنُوبی وَ اَنْ تَقْلِبَنی بِقَضاءِ جَمیعِ حَوائِجی إِلَیْکَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ اَللّهُمَّ ما قَصُرَتْ عَنْهُ(2) مَسْئَلَتی وَ عَجَزَتْ عَنْهُ قُوَّتی وَ لَمْ تَبْلُغْهُ فِطْنَتی مِنْ أَمْرٍ تَعْلَمُ فیهِ صَلاحَ أَمْرِ دُنْیایَ وَ آخِرَتی فَصَلِّ عَلی(3) مُحَمَّدٍ(4) وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْهُ بی یا لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ بِرَحْمَتِکَ فی عافِیَهٍ ما شاءَ اللّه ُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ».(5)
ص : 88
1- 1_ حاشیه متن: آلِهِ.
2- 2_ آ: + مِن أمرٍ.
3- 3_ آ: وَ أسْئلُکَ وَ أَرْغَبُ إلَیْکَ أنْ تُصَلِّیَ عَلی، به جای: فَصَلِّ عَلی، و حاشیه آن: وافعل بی ذلک بلا إِله… .
4- 4_ ع: و آله، و حاشیه آن: آل محمد.
5- 5_ فلاح السائل، ص 183، فصل التاسع عشر… ؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 79، فصل فیî Äسیاقه الصلوات… .
51- دعای «یا الله المانع قدرته خلقه و…»
پنجاه و یکم: شیخ طوسی و کفعمی به سند معتبر در دعاهای سرّ روایت کرده اند که: حق تعالی وحی کرد به حضرت رسالت صلی الله علیه و آله که یا محمّد! هر که از امّت تو خواهد که میان دعای او و میان من حایلی نباشد و مستجاب گردانم دعای او را برای هر امری که باشد، خواه کوچک باشد و خواه بزرگ، و خواه آشکار و خواه پنهان پس باید که این دعا بخواند بعد از دعاهای خود:
«یا اَللّه ُ الْمانِعُ قُدْرَتُهُ خَلْقَهُ وَ الْمالِکُ بِها سُلْطانَهُ وَالْمُتَسَلِّطُ بِما فی یَدَیْهِ کُلُّ مَرْجُوٍّ دُونَکَ یَخیبُ رَجاءَ راجیهِ وَ راجیکَ مَسْرُورٌ لا یَخیبُ أَسْئَلُکَ بِکُلِّ رِضاً لَکَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ أَنْتَ فیهِ وَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ تُحِبُّ أَنْ تَذْکُرَ بِه وَ بِکَ یا اَللّه ُ فَلَیْسَ یَعْدِلُکَ شَیْ ءٌ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَحُوطَنی وَ إِخْوانی(1) وَ وُلْدی(2) وَ تَحْفَظَنی بِحِفْظِکَ وَ أَنْ تَقْضِیَ حاجَتی(3)».(4)
52- دعای «اللهم إنی وجهت وجهی إلیک و…»
پنجاه و دویم: سیّد بن طاوس به سند معتبر روایت کرده است که: واجب و لازم است که در آخر دعاها که در تعقیب نمازها می خوانند این دعا بخواند:
«اَللّهُمَّ إِنّی وَجَّهْتُ وَجْهی إِلَیْکَ وَ أَقْبَلْتُ بِدُعائی عَلَیْکَ راجِیاً إِجابَتَکَ طامِعاً فی مَغْفِرَتِکَ طالِباً ما وَأَیْتَ بِه عَلی نَفْسِکَ مُتُنَجِّزَاً وَعْدَکَ إِذْ تَقُولُ: «اُدْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُمْ(5)» فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ أَقْبِلْ إِلَیَّ بِوَجْهِکَ وَ اغْفِرْلی وَ ارْحَمْنی وَ اسْتَجِبْ دُعائی یا إِلهَ الْعالَمینَ».(6)
ص : 89
1- 1_ حاشیه متن و آ: وَ أهْلی.
2- 2_ حاشیه متن و آ: وَ مالی.
3- 3_ آ: + پس حاجت خود را از قاضی الحاجات سؤال کند.
4- 4_ مصباح، شیخ طوسی، ص 244، صلاه الصبح… ؛ بلدالأمین، ص 23، ثمّ قل ما یختص العصر… .
5- 5_ سوره مبارکه غافر، آیه 60.
6- 6_ فلاح السائل، ص 185، فصل التاسع عشر… . بحارالأنوار، ج 83، ص 17، باب 38، سائر ما یستحب عقیب کل صلاه.
مؤلف گوید که: چون وقت، غالباً به خواندن جمیع ادعیه وفا نمی کند هر چه را تواند بخواند، و اگر گاهی بعضی و گاهی بعضی دیگر را بخواند نیز خوبست؛ و اگر انتخاب کند نزد فقیر بعد از تسبیح حضرت فاطمه _ صلوات اللّه علیها _ که بر همه مقدّم است، و از امور لازمه است.
دویم تا شانزدهم، و بیست ویکم تا بیست و هشتم، و سی ام، و سی و یکم، و سی و دویم، و سی و چهارم، و سی و پنجم، و سی و هفتم، و سی و نهم، و چهلم، و چهل و دویم، و چهل و سیم، و چهل و چهارم، و چهل و ششم، و چهل و نهم، و پنجاهم، و پنجاه و دویم به حسب سند قوی ترند؛ و در میان اینها آن چه سندش(1) قوی ترند و به صحّت موسوم شده، یا از شرحش مزیدِ فضلی ظاهر شود، به رعایت، احقّ خواهد بود. واللّه تعالی یعلم.
ص : 90
1- 1_ ع و آ: + به صحّت.
فصل سوم: در تعقیب مخصوص فریضه ظهر است
اشاره
و آن بسیار است:
1- دعای «أی سامع کل صوت أی جامع کل فوت…»
اوّل: سیّد ابن طاوس رضی الله عنه به سند معتبر از عباد مدائنی(1) روایت کرده است که گفت: روزی به خدمت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام رفتم در مدینه، در هنگامی که آن حضرت از نماز ظهر فارغ شده بود؛ دیدم که دستها به سوی آسمان بلند کردند و این دعا خواندند:
«أَیْ سامِعَ کُلِّ صَوْتٍ أَیْ جامِعَ کُلِّ فَوْتٍ أَیْ بْارِئَ کُلِّ نَفْسٍ بَعْدَ الْمَوْتِ أَیْ باعِثُ أَیْ وارِثُ أَیْ سَیِّدَ السّادَهِ(2) أَیْ إِلهَ الاْآلِهَهِ أَیْ جَبّارَ الْجَبابِرَهِ أَیْ مَلِکَ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ أَیْ رَبَّ الأَرْبابِ أَیْ مَلِکَ الْمُلُوکِ أَیْ بَطّاشُ أَیْ ذا الْبَطْشِ الشَّدیدْ أَیْ فَعّالاً لِما یُریدُ أَیْ مُحْصِیَ عَدَدِ الأَنْفاسِ وَ نَقْلِ الأَقْدامِ أَیْ مَنِ السِّرُ عِنْدَهُ عَلاْنِیَهٌ أَیْ مُبْدِئُ أَیْ مُعیدُ أَسْئَلُکَ بِحَقِّکَ عَلی خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ بِحَقِّهِمُ الَّذی أَوْجَبْتَ لَهُمْ عَلی نَفْسِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ(3) وَ أَهْلِ بَیْتِه وَ أَنْ تَمُنَّ عَلَیَّ السّاعَهَ بِفَکاکِ رَقَبَتی مِنَ النّارِ وَ أَنْجِزْ لِوَلِیِّکَ وَ ابْنِ وَلِیِّکَ(4) الدّاعی إِلَیْکَ بِإِذْنِکَ وَ أَمینِکَ فی خَلْقِکَ وَ عَیْنِکَ فی عِبادِکَ وَ حُجَّتِکَ عَلی خَلْقِکَ عَلَیْهِ
ص : 91
1- 1_ ع: مدنی.
2- 2_ حاشیه هر سه نسخه: السّادات.
3- 3_ ع: + و آلِهِ .
4- 4_ حاشیه متن: نَبیّک، و در ع و آ: برعکس.
صَلَواتُکَ وَ بَرَکاتُکَ وَعْدَهُ اَللّهُمَّ أَیِّدهُ بِنَصْرِکَ وَ انْصُرْ عَبْدَکَ وَ قَوِّ أَصْحابَهُ(1) وَ صَبِّرْهُمْ وَ افْتَحْ لَهُم مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصیراً وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ أَمْکِنْهُ مِنْ أَعدائِکَ وَ أَعْداءِ رَسُولِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(2)
و شیخ طوسی و دیگران در کتب دعا ذکر کرده اند: و به جای «أیْ» همه جا «یا» است.(3)
2- دعای «لا إله إلا الله العظیم الحلیم و…»
دویم: سیّد ابن طاوس رحمه الله به سند معتبر از حضرت امام علیّ نقی علیه السلام روایت کرده است که: از دعاهایی که حضرت رسول صلی الله علیه و آله بعد از نماز ظهر می خواندند این دعا بود:
«لا إِلهَ إِلاّ اللّه ُ الْعَظیمُ الْحَلیمُ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ رَبُّ الْعَرْشِ الْکَریمِ وَالْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ مُوجِباتِ رَحْمَتِکَ وَ عَزائِمَ مَغْفِرَتِکَ وَ الْغَنیمَهَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ وَ السَّلامَهَ مِنْ کُلِّ إِثْمٍ اَللّهُمَّ لا تَدَعْ لی(4) ذَنْباً إِلاّ غَفَرْتَهُ وَ لا هَمّاً إِلاّ فَرَّجْتَهُ(5) وَ لا سُقْماً إِلاّ شَفَیْتَهُ وَ لا عَیْباً إِلاّ سَتَرْتَهُ وَ لا رِزْقاً إِلاّ بَسَطْتَهُ(6) وَ لا خَوْفاً إِلاّ امَنْتَهُ وَ لا سَوْءاً إِلاّ صَرفْتَهُ وَ لا حاجَهً هِیَ لَکَ رِضاً وَ لیَ فیها صَلاحٌ إِلاّ قَضَیْتَها یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ».(7)
و این دعا نیز در رساله کتب دعا مذکور است.(8)
ص : 92
1- 1_ حاشیه هر سه نسخه: وَ وَفِقْ لاِءصحابِهِ.
2- 2_ فلاح السائل، ص 170، فصل التاسع عشر فیما نذکره… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 62، باب 39، ما یختص بتعقیب فریضه الظهر.
3- 3_ مصباح، شیخ طوسی، ص 60، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 13، و مما یختص عقیب الظهر… .
4- 4_ حاشیه متن و ع: لنا، و در آ: برعکس.
5- 5_ حاشیه متن و ع و متن آ: وَ لا کَرْباً إلاّ کَشَفْتَه.
6- 6_ حاشیه متن و متن ع و آ: وَ لا دَیْناً إلاّ قَضَیْتَهُ.
7- 7_ فلاح السائل، ص 172، فصل التاسع عشر فیما نذکره… ؛ بلدالأمین، ص 13، و مما یختص عقیب الظهر… .
8- 8 _ مصباح، شیخ طوسی، ص 61، فصل فی سیاقه الصلوات… .
3- دعای «اللهم لک الحمد کله و بیدک الخیر کله…»
سیّم: سیّد ابن طاوس رضی الله عنه روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ عقیب فریضه ظهر این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کُلُّهُ وَ بِیَدِکَ الْخَیْرُ کُلُّهُ وَ إِلَیْکَ یَرْجِعُ الأَمْرُ کُلُّهُ عَلاْنِیَتُهُ وَ سِرُّهُ وَ أنْتَ مُنْتَهی الشَّأنِ کُلِّه اللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلی عَفْوِکَ بَعْدَ قُدْرَتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلی غُفْرانِکَ بَعْدَ غَضَبِکَ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ رَفیعَ الدَّرَجاتِ مُجیبَ الدَّعَواتِ مُنْزِلَ الْبَرَکاتِ مِنْ فَوْقِ سَبْعِ سَماواتٍ مُعْطِی السُوءلاتِ وَ مُبَدِّلَ السَّیِئاتِ حَسَناتٍ وَ جاعِلَ الْحَسَناتِ دَرَجاتٍ وَ الْمُخْرِجَ إِلَی النُّورِ مِنَ الظُّلُماتِ اللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ غاِفرَ الذَّنْبِ وَ قابِلَ التَّوْبِ شَدیدَ الْعِقابِ ذَا الطَّولِ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ وَ إِلَیْکَ الْمَصیرُ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلّی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الآخِرَهِ وَالأُولی اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عِنْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ عِنْدَ غُروبِها وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلی نِعَمِکَ الَّتی لاتُحْصی عَدَداً وَ لا تَنْقَضی مَدَداً سَرْمَداً اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فیما مَضی وَ لَکَ الْحَمْدُ فیما بَقِیَ اَللّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتی فی کُلِّ أَمْرٍ وَ عُدَّتی فی کُلِّ حاجَهٍ وَ صاحِبی فی کُلِّ طَلِبَهٍ وَ أُنْسی فی کُلِّ وَحْشَهٍ وَ عِصْمَتی عِنْدَ کُلِّ هَلَکَهٍ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وَسِّعْ لی فی رِزْقی وَ بارِکْ لی فیما آتَیْتَنی وَ اقْضِ عَنّی دَیْنی وَ أَصْلِحْ لی شَأْنی إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحیمٌ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ الْحَلیمُ الْکَریمُ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ رَبُّ الْعالَمینَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ مُوجِباتِ رَحْمَتِکَ وَ عَزائِمَ مَغْفِرَتِکَ وَ الْغَنیمَهَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ وَ السَّلامَهَ مِنْ کُلِّ إِثْمٍ وَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّهِ وَ النَّجاهَ مِنَ النّارِ اَللّهُمَّ لا تَدَعْ لی ذَنْباً إِلاّ غَفَرْتَهُ وَ لا هَمّاً إِلاّ فَرَّجْتَهُ وَ لا غَمّاً إِلاّ کَشَفْتَهُ وَ لا سُقْماً إِلاّ شَفَیْتَهُ وَ لا دَیْناً إِلاّ قَضَیْتَهُ وَ لا خَوْفاً إِلاّ آمَنْتَهُ وَ لا حاجَهً إِلاّ قَضَیْتَها بِمَنِّکَ وَ لُطْفِکَ بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(1)
ص : 93
1- 1_ فلاح السائل، ص 172، فصل التاسع عشر… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 64، باب 39، ما یختص بتعقیب فریضه الظهر.
4- دعای «سبحان ذی العز الشامخ المنیف…»
چهارم: سیّد رضی الله عنه روایت کرده است که: حضرت فاطمه زهرا _ صلوات اللّه علیها _ بعد از فریضه ظهر این دعا می خواندند:
«سُبْحانَ ذِی الْعِزِّ الشّامِخِ الْمُنیفِ سُبْحانَ ذِی الْجَلالِ الْباذِخِ الْعَظیمْ سُبْحانَ ذِی الْمُلْکِ الْفاخِرِ الْقَدیمْ وَالْحَمْدُ للّه ِ الَّذی بِنِعْمَتِه بَلَغْتُ ما بَلَغْتُ مِنَ الْعِلْمِ بِه وَ الْعَمَلِ لَهُ وَ الرَّغْبَهِ إِلَیْهِ وَ الطّاعَهِ لاِءَمْرِه وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَمْ یَجْعَلْنی جاحِداً لِشَیْ ءٍ مِنْ کِتابِه وَ لا مُتَحَیِّراً فی شَیْ ءٍ مِنْ أَمْرِه وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی هَدانی لِدینِه وَ لَمْ یَجْعَلْنی اَعْبُدُ شَیْئاً غَیْرَهُ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ قَوْلَ التَّوّابینَ وَ عَمَلَهُم وَ نَجاهَ الْمُجاهِدینَ وَ ثَوابَهُم وَ تَصْدیقَ الْمُوءْمِنینَ وَ تَوَکُّلَهُم وَ الرّاحَهَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ الاْءَمْنَ عِنْدَ الْحِسابِ وَ اجْعَلِ الْمَوْتَ خَیْرَ غائِبٍ أَنْتَظِرُهُ وَ خَیْرَ مُطَّلَعٍ یَطَّلِعُ عَلَیَّ وَ ارْزُقْنی عِنْدَ حُضُورِ الْمَوْتِ وَ عِنْدَ نُزُولِه وَ فی غَمَراتِه وَ حینَ تَنْزِلُ النَّفْسُ مِنْ بَیْنِ التَّراقی وَ حینَ تَبْلُغُ الْحُلْقُومَ وَ فی حالِ خُرُوجی مِنَ الدُّنْیا وَ تِلْکَ السّاعَهُ الَّتی لا أَمْلِکُ لِنَفْسی فیها ضَرّاً وَ لا نَفْعاً وَ لا شِدَّهً وَ لا رَخاءً رَوْحاً مِنْ رَحْمَتِکَ وَ حَظّاً مِنْ رِضْوانِکَ وَ بُشْری مِنْ کَرامَتِکَ قَبْلَ أَنْ تَتَوَفَّی نَفْسی وَ تَقْبِضَ رُوحی وَ تُسَلِّطَ مَلَکَ الْمَوْتِ عَلی إِخْراجِ نَفْسی(1) بِبُشْری مِنْکَ یا رَبِّ لَیْسَتْ مِنْ أَحَدٍ غَیْرِکَ تُثْلِجُ بِها صَدْری وَ تَسُرُّ بِها نَفْسی وَ تَقَرُّ بِها عَیْنی وَ یَتَهَلَّلُ بِها وَجْهی وَ یَسْفِرُ بِها لَوْنی وَ یَطْمَئِنُ اِلَیْها قَلْبی وَ یَتَباشِرُ بِها سائِرُ جَسَدی یَغْبِطُنی بِها مَنْ حَضَرَنی مِنْ خَلْقِکَ وَ مَنْ سَمِعَ بی مِنْ عِبادِکَ تُهَوِّنُ عَلَیَّ بِها سَکَراتِ الْمَوْتِ وَ تُفَرِّجُ بِها عَنّی کُرْبَتَهُ وَ تُخَفِّفُ بِها عَنّی شِدَّتَهُ وَ تَکْشِفُ عَنّی بِها سُقْمَهُ وَ تَذْهَبُ عَنّی بِها هَمَّهُ وَ حَسْرَتَهُ وَ تَعْصِمُنی بِها مِنْ أَسَفِه وَ فِتَنِه وَ تُجیرُنی بِها مِنْ شَرِّه وَ شَرِّ ما یَحْضُرُ أَهْلَهُ وَ تَرْزُقَنی بِها خَیْرَهُ وَ خَیْرَ ما یَحْضُرُ عِنْدَهُ وَ خَیْرَ ما هُوَ کائِنٌ بَعْدَهُ ثُمَّ إِذا تَوَفَّیْتَ نَفْسی وَ قَبَضْتَ رُوحی فَاجْعَلْ رُوحی فی الأَرْواحِ الرّائِحَهِ(2) وَ اجْعَلْ نَفْسی فی الأَنْفُسِ الصّالِحَهِ وَ اجْعَلْ جَسَدی فی الأَجْسادِ الْمُطَهَّرَهِ وَ اجْعَلْ عَمَلی فی الاْءعْمالِ المُتَقَبَّلَهِ ثُمَّ ارْزُقْنی فی خِطَّتی مِنَ الأَرْضِ وَ مَوْضِعِ جَنبْی حَیْثُ یُرْفَتُ لَحْمی وَ یُدْفَنُ
ص : 94
1- 1_ آ: روُحی.
2- 2_ ع و آ: الرّابِحَهِ.
عَظْمی وَ أتْرَکُ وَحیداً لا حیلَهَ لی قَدْ لَفَظَتْنی الْبِلادُ وَ تَخَلاّ مِنّی الْعِبادُ وَ افْتَقَرْتُ إِلی رَحْمَتِکَ وَ احْتَجَبْتُ إِلی صالِحِ عَمَلی وَ أَلْقی ما مَهَّدْتُ لِنَفْسی قَدَّمْتُ ِلآخِرَتی وَ عَمِلْتُ فی أَیّامِ حَیاتی فَوْزًا مِنْ رَحْمَتِکَ وَ ضِیاءً مِنْ نُورِکَ وَ تَثْبیتاً مِنْ کَرامَتِکَ بِالْقَوْلِ الثّابِتِ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ فِی الآخِرَهِ إِنَّکَ تُضِلُّ الظّالِمینَ وَ تَفْعَلُ ما تَشاءُ ثُمَّ بارِکْ لی فی الْبَعْثِ وَ الْحِسابِ إِذَا انْشَقَّتِ الأَرْضُ عَنّی وَ تَخَلاَّ الْعِبادُ مِنّی وَ غَشِیَتْنی(1) الصَّیْحَهُ وَ أَفْزَعَتْنی النَّفْخَهُ وَ نَشَرْتَنی بَعْدَ الْمَوْتِ وَ بَعَثْتَنی لِلْحِسابِ فَابْعَثْ مَعی یا رَبِّ نُوراً مِنْ رَحْمَتِکَ یَسْعی بَیْنَ یَدَیَّ وَ عَنْ یَمینی تُوءْمِنّی بِه وَ تَرْبِطُ بِه عَلی قَلْبی وَ تُظْهِرُ بِه عُذْری وَ تُبَیِّضُ بِه وَجْهی وَ تُصَدِّقُ بِه حَدیثی وَ تُفْلِجُ بِه حُجَّتی وَ تُبَلِّغُنی بِه الْعُرْوَهُ(2) الْقُصْوی(3) مِنْ رَحْمَتِکَ وَ تُحِلُّنی(4) الدَّرَجَهُ الْعُلْیا مِنْ جَنَّتِکَ وَ تَرْزُقُنی بِه مُرافِقَهَ مُحَمَّدٍ النّبِیّ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ صلی الله علیه و آله فی أَعْلَی الْجَنَّهَ دَرَجَهً وَ أَبْلِغْها فَضیلَهً وَ أَبَرِّها عَطِیَّهً وَ أَرْفَعِها(5) نَفْسَهً مَعَ الَّذینَ أنْعَمْتَ عَلَیْهِم مِنَ النَّبِیّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیّینَ وَ عَلی جَمیعِ الاْءَنْبِیاءِ وَ الْمُرْسَلینَ وَ عَلَی الْمَلائِکَهِ أَجْمَعینَ وَ عَلی آلِهِ الطَّیِبینَ الطّاهِرینَ وَ عَلی أَئِمَهِ الْهُدی أَجْمَعینَ آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ(6) کَما هَدَیْتَنا بِه وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ کَما رَحِمْتَنا بِه وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ کَما عَزَّزْتَنا بِه وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ کَما فَضَّلْتَنا بِه وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ کَما شَرَّفْتَنا بِه وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ کَما نَصَرْتَنا بِه وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ کَما أَنْقَذْتَنا بِه مِنْ شَفا حُفْرَهٍ مِنَ النّارِ اَللّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهَهُ وَ أَعْلِ کَعْبَهُ وَ اَفْلِجْ حُجَّتَهُ وَ أَتْمِمْ نُورَهُ وَ ثَقِّلْ میزانَهُ وَ عَظِّمْ بُرْهانَهُ وَ افْسَحْ لَهُ حَتّی یَرْضی وَ بَلِّغْهُ
ص : 95
1- 1_ حاشیه ع: خَشِیَتْنی.
2- 2_ حاشیه آ: المَنْزِلَهَ.
3- 3_ ع: الوثقی، و حاشیه آن: والْقُصوی.
4- 4_ حاشیه متن: بِهِ.
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: وَ اَرْفَقِها.
6- 6_ حاشیه ع و آ، هم چنین در تمامی موارد مشابه در ادامه روایت: وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
الدَّرَجَهَ وَ الْوَسیلَهَ مِنَ الْجَنَّهِ(1) وَ ابْعَثْهُ الْمَقامَ الْمَحْمُودَ الَّذی وَعَدْتَهُ وَ اجْعَلْهُ أَفْضَلَ النَبِیّینَ وَ الْمُرْسَلینَ عِنْدَکَ مَنْزِلَهً وَ وَسیلَهً وَ اقْصُصْ بِنا أَثَرَهُ وَ اسْقِنا بِکَأْسِه وَ أَوْرِدْنا حَوْضَهُ وَ احْشُرْنا فی زُمْرَتِه وَ تَوَّفَنا عَلی(2) مِلَّتِه وَ اسْلُکْ بِنا سُبُلَهُ وَ اسْتَعْمِلْنا بِسُنَّتِه غَیْرَ خَزایا وَ لا نادِمینَ وَ لا شاکّینَ وَ لا مُضِلّینَ یا مَنْ بابُهُ مَفْتُوحٌ لِداعیهِ وَ حِجابُهُ مَرْفُوعٌ لِراجیهِ یا ساتِرَ الاْءَمْرِ الْقَبیحِ وَ مُداوِیَ الْقَلْبِ الْجَریحِ لا تَفْضَحْنی فی مَشْهَدِ الْقِیامَهِ بِمُوبِقاتِ الاْآثامِ وَ لا تُعْرِضْ بِوَجْهِکَ الْکَریمِ عَنّی مِنْ بَیْنِ الاْءَنامِ یا غایَهَ الْمُضْطَرِّ الْفَقیرِ وَ یا جابِرَ الْعَظِم الْکَسیرِ هَبْ لی مُوبِقاتِ الْجَرائِرِ وَ اعْفُ عَنْ(3) فاضِحاتِ السَّرائِرِ وَ اغْسِل قَلْبی مِنْ وِزْرِ(4) الْخَطایا وَ ارْزُقْنی حُسْنَ الاِْسْتِعْدادِ لِنُزُولِ الْمَنایا یا أَکْرَمَ الاْءَکْرَمینَ وَ مُنْتَهی أُمنِیَّهِ السّائِلینَ أَنْتَ مَوْلایَ فَتَحْتَ لی بابَ الدُّعاءِ وَ الاْءنابَهِ فَلا تُغْلِقْ عَنّی بابَ الْقَبُولِ وَ الاْءجابَهِ وَ نَجِّنی بِرَحْمَتِکَ مِنَ النّارِ وَ بَوِّأْنی غُرُفاتِ الْجِنانِ وَ اجْعَلْنی مُتَمسِّکاً بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقی وَ اخْتِمْ لی بِالسَّعادَهِ وَ أَحْیِنی بِالسَّلامَهِ یا ذَا الْفَضْلِ وَ الْکَمالِ وَ الْعِزَّهِ وَ الْجَلالِ لا تُشْمِتْ بی عَدُوّاً وَ لا حاسِداً وَ لا تُسَلِّطْ عَلیَّ سُلْطاناً عَنیداً وَ لا شَیْطاناً مَریداً بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ سَلَّمَ تَسْلیماً».(5)
5- دعای «یا أسمع السامعین و یا أبصر الناظرین…»
پنجم: شیخ طوسی و سیّد بن طاوس و کفعمی و علاّمه حلّی و دیگران _ رضوان اللّه علیهم _ به سندهای معتبر و صحیح از معاویه بن عمّار روایت کرده اند که: حضرت صادق علیه السلام بعد از نماز ظهر این دعا می خواندند:
«یا أَسْمَعَ السّامِعینَ وَ یا أَبْصَرَ النّاظِرینَ وَ یا أَسْرَعَ الْحاسِبینَ وَ یا أَجْوَدَ الاْءَجْوَدینَ وَ یا أَکْرَمَ الاْءَکْرَمینَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَأَفْضَلِ وَ أَجْزَلِ وَ أَوْفی وَ أَکْمَلِ وَ أَحْسَنِ
ص : 96
1- 1_ آ: _ مِنَ الْجَنَّهِ.
2- 2_ حاشیه ع: فی.
3- 3_ ع: عنّی.
4- 4_ حاشیه متن و ع: دَرَنِ.
5- 5_ فلاح السائل، ص 173، فصل التاسع عشر… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 66، باب 39، ما یختص بتعقیب فریضه الظهر.
وَ أَجْمَلِ وَ أَکْثَرِ وَ أَطْهَرِ وَ أَزْکی وَ أَنْوَرِ وَ أَعْلی وَ أَبْهی وَ أَسْنی وَ أَنْمی وَ أَدْوَمِ وَ أَعَمِّ(1) وَ أَبْقی ما صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ وَ مَنَنْتَ(2) وَ سَلَّمْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلی إبْراهیمَ وَ(3) آلِ إبْراهیمَ إِنَّکَ حَمیدٌ مجَیدٌ اَللّهُمَّ امْنُنْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما مَنَنْتَ عَلی مُوسی وَ هارُونَ وَ سَلِّمْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما سَلَّمْتَ عَلی نُوْحٍ فِی الْعالَمینَ اَللّهُمَّ وَ أَوْرِدْ عَلَیْهِ مِنْ ذُرِّیَّتِه وَ أَزْواجِه وَ أَهْلِ بَیْتِه وَ أَصْحابِه وَ أَتْباعِه مَنْ تَقَرُّ بِهِمْ عَیْنُهُ وَاجْعَلْنا مِنْهُمْ وَ مِمَّنْ تَسْقیهِ بِکَأْسِه وَ تُورِدُهُ حَوْضَهُ وَ احْشُرْنا فی زُمْرَتِه وَ اجْعَلْنا تَحْتَ لِوائِه وَ أَدْخِلْنا فی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أخْرِجْنا مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ لا تُفَرِّقْ بَیْنَنا وَ بَیْنَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ طَرْفَهَ عَیْنٍ أَبَداً وَ لا أَقَلَّ مِنْ ذلِکَ وَ لا أکْثَرَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنی مَعَهُمْ فی کُلِّ عافِیَهٍ وَ بَلاءٍ وَ اجْعَلْنی مَعَهُمْ فی کُلِّ شِدَّهٍ وَ رَخاءٍ وَ اجْعَلْنی مَعَهُمْ فی کُلِّ أَمْنٍ وَ خَوْفٍ وَ اجْعَلْنی مَعَهُمْ فی کُلِّ مَثْویً وَ مُنْقَلَبٍ اَللّهُمَّ أحْیِنی مَحْیاهُمْ وَ أمِتْنی مَماتَهُمْ وَاجْعَلْنی مَعَهُمْ فی الْمَواقِفِ کُلِّها وَ اجْعَلْنی بِهِمْ عِنْدَکَ وَجیهاً فی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ(4) آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْشِفْ عَنّی بِهِمْ کُلَّ کَرْبٍ وَ نَفِّسْ عَنّی بِهِمْ کُلَّ هَمٍّ وَ فَرِّجْ عَنّی بِهِمْ کُلَّ غَمٍّ وَ اکْفِنی بِهِمْ کُلَّ خَوْفٍ وَ اصْرِفْ عَنّی بِهِمْ مَقادیرَ(5) الْبَلاءِ وَ سُوءَ الْقَضاءِ وَ دَرَکَ الشَّقاءِ وَ شَماتَهَ الاْءعْداءِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ(6) مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لی ذَنْبی وَ طَیِّبْ لی کَسْبی وَ قَنِّعْنی بِما رَزَقْتَنی وَ بارِکْ لی فیهِ وَ لا تَذْهَبْ بِنَفْسی إلی شَیْ ءٍ صَرَفْتَهُ عَنّی اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ دُنْیا تَمْنَعُ خَیْرَ الآخِرَهِ وَ مِنْ عاجِلٍ یَمْنَعُ خَیْرَ الاْآجِلِ وَ حَیاهٍ تَمْنَعُ خَیْرَ الْمَماتِ وَ أَمَلٍ یَمْنَعُ خَیْرَ الْعَمَلِ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ الصَّبْرَ عَلی طاعَتِکَ وَ الصَّبْرَ عَنْ مَعْصِیَتِکَ وَ الْقِیامَ بِحَقِّکَ وَ أَسْئَلُکَ حَقائِقَ الاْءیمانِ وَ صِدْقَ الْیَقینِ فِی الْمَواطِنِ کُلِّها وَ أَسْئَلُکَ الْعَفْوَ وَ الْعافِیَهَ وَ الْمُعافاهَ فِی الدُّنْیا
ص : 97
1- 1_ حاشیه ع: أَعَمّ.
2- 2_ ع: + وَ سَنَنْتَ.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: عَلی.
4- 4_ متن ع و آ و حاشیه متن: عَلی.
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: کُلِّ بلاءٍ.
6- 6_ حاشیه هر سه نسخه: وَ آلِهِ.
وَ الآخِرَهِ(1) عافِیَهَ الدُّنْیا مِنَ الْبَلاءِ وَ عافِیَهَ الآخِرَهِ مِنَ الشَّقاءِ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ الْعافِیَهَ وَ تَمامَ الْعافِیَهِ وَ دَوامَ الْعافِیَهِ وَ الشُّکْرَ عَلَی الْعافِیَهِ یا وَلیَّ الْعافِیَهِ وَ أَسْئَلُکَ الظَّفَرَ وَ السَّلامَهَ وَ حُلُولَ دارِ الْکَرامَهِ اَللّهُمَّ اجْعَلْ لی فی صَلاتی وَ دُعائی رَهْبَهً مِنْکَ وَ رَغْبَهً إِلَیْکَ وَ راحَهً تَمُنُّ بِها عَلَیَّ اَللّهُمَّ لا تَحْرِمْنی سَعَهَ رَحْمَتِکَ وَ سُبُوغَ نِعْمَتِکَ وَ شُمُولَ عافِیَتِکَ وَ جَزیلَ عَطایاکَ وَ مِنَحَ مَواهِبِکَ لِسُوءِ ما عِنْدی وَ لا تُجازِنی بِقَبیحِ عَمَلی وَ لاتَصْرِفْ وَجْهَکَ الْکَریمَ عَنّی اَللّهُمَّ لا تَحْرِمْنی وَ أَ نَا أَدْعُوکَ وَ لا تُخَیِّبْنی(2) وَ أَ نَا أَرْجُوکَ وَ لا تَکِلْنی إِلی نَفْسی طَرْفَهَ عَیْنٍ أَبَداً وَ لا إِلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ فَیَحْرِمْنی وَ یَسْتَأْثِرَ عَلَیَّ اَللّهُمَّ إِنَّکَ تَمْحُو ما تَشاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَکَ أُمُّ الْکِتابِ أَسْئَلُکَ بالِ یآس خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ صَفْوَتِکَ مِنْ بَرِیَّتِکَ وَ اُقَدِّمُهُمْ بَیْنَ یَدَیْ حَوائِجی وَ رَغْبَتی إِلَیْکَ اَللّهُمَّ إِنْ کُنْتَ کَتَبْتَنی عنِْدَکَ فی أُمِ الْکِتابِ شَقِیّاً مَحْرُوماً مُقَتَّراً(3) عَلَیَّ فِی الرِّزْقِ فَامْحُ مِنْ أُمِّ الْکِتابِ شِقائی وَ حِرْمانی وَ أثْبِتْنی عِنْدَکَ سَعیداً مَرْزُوقاً فَإِنَّکَ تَمْحُو ما تَشاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَکَ أُمُّ الْکِتابِ اَللّهُمَّ إِنّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ و أَنَا مِنْکَ خائِفٌ وَ بِکَ مُسْتَجیرٌ وَ أَنَا حَقیرٌ مِسْکینٌ أَدْعُوکَ کَما أَمَرْتَنی فَاسْتَجِبْ لی کَما وَعَدْتَنی إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ یا مَنْ قالَ: «ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُمْ(4).» نِعْمَ الْمُجیبُ أَنْتَ یا سَیِّدی وَ نِعْمَ الْوَکیلُ وَ نِعْمَ الرَّبُ وَ نِعْمَ الْمَولی وَ بِئْسَ الْعَبْدُ أَنَا وَ هذا مَقامُ الْعائِذِ بِکَ مِنَ النّارِ یا فارِجَ الْهَمِّ وَ یا کاشِفَ الْغَمِّ وَ یا مُجیبَ دَعْوَهِ الْمُضطَرِّینَ وَ یا رَحْمانَ الدُّنْیا وَ الآخِرَهِ وَ رَحیمَهُما ارْحَمْنی رَحْمَهً تُغْنینی بِها عَنْ رَحْمَهِ مَنْ سِواکَ وَ أَدْخِلْنی بِرَحْمَتِکَ فی عِبادِکَ الصّالِحینَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی قَضی عَنّی صَلاهً کانَتْ عَلَی الْمُوءْمِنینَ کِتاباً مَوْقُوتاً بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(5)
ص : 98
1- 1_ حاشیه آ: فِی الدُّنْیا وَالدِّیْنِ وَ عافِیَهَ.
2- 2_ ع: وَ لا تُجَنّبْنی.
3- 3_ ع و آ: مُقْتَرَّاً.
4- 4_ سوره مبارکه غافر، آیه 60.
5- 5_ مصباح، شیخ طوسی، ص 63، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ فلاح السائل، ص 177، فصل التاسع عشر… ؛ بلدالأمین، ص 15، و مما یختص عقیب الظهر… .
6- گرفتن محاسن به دست راست و خواندن دعای «یا رب محمد و آل محمد…»
ششم: در جامع الأخبار روایت کرده است که: بعد از نماز ظهر به دست راست محاسن خود را بگیرد، و دست چپ به سوی آسمان بردارد، و هفت مرتبه بگوید:
«یا رَبَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعْتِقْ رَقَبَتی مِنَ النّارِ».(1)
7- دعای «بالل اعتصمت و بالله أثق و…»
هفتم: سیّد بن طاوس رضی الله عنه به سند معتبر از خادم امام جعفر صادق علیه السلام روایت کرده است که: گفت آن حضرت بعد از هر نماز، دعای بسیار می خواندند؛ من گفتم: ای مولای من! مرا بعضی از دعاها که می خوانی تعلیم نما. فرمود که: چون نماز ظهر را به جای آوردی ده مرتبه بگو:
«بِاللّه ِ اعْتَصَمْتُ وَ بِاللّه ِ أَثِقُ وَ عَلَیْهِ(2) أَتَوَکَّلُ»
پس بگو: «اَللّهُمَّ إِنْ عَظُمَتْ ذُنُوبی فَأَنْتَ أَعْظَمُ وَ إِنْ کَبُرَ تَفْریطی فَأَنْتَ أَکْبَرُ وَ إِنْ دامَ بُخْلی فَأَنْتَ أَجْوَدُ اَللّهُمَّ اغْفِرْلی عَظیمَ ذُنُوبی بِعَظیمِ عَفْوِکَ وَ کَبیرَ تَفْریطی بِظاهِرِ کَرَمِکَ وَ اقْمَعْ بُخْلی بِفَضْلِ جُودِکَ اَللّهُمَّ ما بِنا مِنْ نِعْمَهٍ فَمِنْکَ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ».(3)
8- دعای «اللهم إنی أتقرب إلیک بجودک و کرمک و…»
هشتم: در فقه الرضا علیه السلام مذکور است که: بعد از نماز زوال دستها به سوی آسمان بردار، و این دعا بخوان:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِجُودِکَ(4) وَ کَرَمِکَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمُحَمَدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمَلائِکَتِکَ وَ أَنْبِیائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُقیلَ عَثْرَتی وَ تَسْتُرَ عَوْرَتی وَ تَغْفِرَ ذُنُوبی وَ تَقْضِیَ حَوائِجی وَ لا تُعَذِّبْنی بِقَبیحِ فِعالی فَإِنَّ جُودَکَ وَ عَفْوَکَ یَسَعُنی». پس به سجده رو و در سجده بگو:
«یا أَهْلَ التَّقْوی وَ الْمَغْفِرَهِ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ أَنْتَ مَوْلایَ وَ سَیِّدی وَ رازِقی أَنْتَ خَیْرٌ لی
ص : 99
1- 1_ جامع الأخبار، ص 131، فصل التسعون فی الدعاء… ؛ بلدالأمین، ص 10، فی التعقیب… .
2- 2_ حاشیه آ: و علی اللّه.
3- 3_ فلاح السائل، ص 176، فصل التاسع عشر…؛ مستدرک الوسائل، ج 5، ص 95، باب استحباب الدعاء بعد صلاه الظهر.
4- 4_ ع: بِنُورِکَ.
مِنْ أَبی وَ أُمّی وَ مِنَ النّاسِ أَجْمَعینَ بی إِلَیْکَ فَقْرٌ وَ فاقَهٌ وَ أَنْتَ غَنِیٌّ عَنّی أَسْئَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَریم وَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی إِخْوانِهِ النَبِیّینَ وَ الاْءَئِمَهِ الطّاهِرینَ وَ تَسْتَجیبَ دُعائی وَ تَرَحَّمْ تَضَرُّعی وَاصْرِفْ(1) عَنّی أَنْواعَ الْبَلاءِ یا رَحْمانُ».(2)
مؤلف گوید که: محتملست که این دعا را بعد از نافله های زوال باید خواند، چنانچه شبیه این در آنجا منقولست.
9- صلوات
نهم: ابن ادریس به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: صلوات بر محمّد و آل محمّد در میان نماز ظهر و عصر ثوابش برابر است با ثواب هفتاد رکعت نماز.(3)
و کفعمی از آن حضرت علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز صبح و بعد از نماز ظهر بگوید: «الّلهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ» نمیرد تا قائم آل محمّد علیه السلام را ملازمت کند.(4)
10- دعای «یا من أظهر الجمیل و ستر القبیح…»
دهم: کفعمی و دیگران در تعقیب نماز ظهر این دعا را ایراد نموده اند:
«یا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمیلَ وَ سَتَرَ الْقَبیحَ یا مَنْ لَمْ یُوءاخِذْ بِالْجَریرَهِ وَ لَمْ یَهْتِکِ السِّتْرَ یا عَظیمَ الْعَفْوِ یا حَسَنَ التَّجاوُزِ یا باسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَهِ یا صاحِبَ کُلِّ حاجَهٍ(5) یا واِسعَ الْمَغْفِرَهِ یا مُفَرِّجَ(6) کُلِّ کُرْبَهٍ یا مُقیلَ الْعَثَراتِ یا کَریمَ الصَّفْحِ یا عَظیمَ الْمَنِّ یا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ
ص : 100
1- 1_ حاشیه ع و آ: تَصْرِفْ.
2- 2_ فقه الرضا، ص 109، باب الصلوات المفروضه… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 95، باب استحباب الدعاء بعد صلاه الظهر.
3- 3_ مستطرفات السرائر، ص 577، و من ذلک… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 75، باب 39، ما یختص بتعقیب فریضه الظهر.
4- 4_ مصباح، شیخ کفعمی، ص 132، عوذه أخری… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 96، باب استحباب الدعاء بعد صلاه الظهر.
5- 5_ حاشیه ع: نجوی.
6- 6_ حاشیه ع و آ: فارِج.
اسْتِحْقاقِها یا رَبّاهُ یا سَیِّداهُ یا غایَهَ رَغْبَتاهُ أَسْئَلُکَ بِکَ وَ بِمُحَمَّدٍ وَ عَلیٍّ وَ فاطِمَهَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلیِّ بْنِ مُوسی وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلیٍّ وَ عَلیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلیٍّ وَ الْقائِمِ الْمَهْدِیِّ الأَئِمَهِ الْهادِیَهِ علیهم السلام اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْئَلُکَ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ(1) اَنْ لا تُشَوِّهَ خَلْقی بِالنّارِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بی ما أَنْتَ أَهْلُهُ».(2)
شیخ کفعمی و شیخ ابن فهد حلّی روایتی برای این دعا ذکر کرده اند که: مشتمل است بر فضیلت و ثواب بسیار؛ امّا از روایت، اختصاص به تعقیب ظهر ظاهر نمی شود، لهذا در اینجا ایراد نشد، و انشاء اللّه در کتاب دعا مذکور شود؛ و شیخ طوسی در تعقیب نوافل عصر ایراد نموده.(3)
ص : 101
1- 1_ آ: + یا اللّه.
2- 2_ بلدالأمین، ص 18، و مما یختص عقیب الظهر… ؛ فلاح السائل، ص 195، فصل العشرون فیما نذکره من النوافل.
3- 3_ مصباح، شیخ طوسی، ص 68، فصل فی سیاقه الصلوات… .
ص : 102
فصل چهارم: در تعقیبات مخصوص نماز عصر است
اشاره
و آن نیز بسیار است:
اوّل: استغفار است.
1- إستعفار
شیخ طوسی و دیگران به سند معتبر از حضرت امام رضا علیه السلام روایت کرده اند که: مردی به نزد حضرت رسول صلی الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول اللّه! مرا تعلیم کن عملی که چون به جا آورم میان من و بهشت حایلی نباشد. فرمود که: غضب مکن بر کسی، و از مردم چیزی(1) سؤال مکن، و از برای مردم بپسند آنچه برای خود می پسندی. گفت: یا رسول اللّه! زیاده بفرمای. فرمود که: چون نماز عصر را ادا کنی هفتاد و هفت مرتبه(2) استغفار کن تا گناه هفتاد و هفت سال تو آمرزیده شود. گفت: من هفتاد و هفت سال ندارم. فرمود که: برای پدر و مادر خود و خویشان خود قرار ده.(3)
و ابن بابویه به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از عصر هفتاد مرتبه استغفار کند حق تعالی در آن روز هفتصد گناه او را بیامرزد، و اگر
ص : 103
1- 1_ ع: مطلب، و حاشیه آن: چیزی.
2- 2_ آ: بار.
3- 3_ امالی، شیخ طوسی، ص 507، مجلس الثامن عشر فیه من الأخبار؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 78، باب 40، تعقیب العصر المختص بها… .
هفتصد گناه نداشته باشد از گناه پدر او می آمرزد، و الاّ از گناه مادر او، و الاّ از گناه برادر او(1)، و الاّ از گناه خواهر او، و الاّ از گناه خویشان او.(2)
و به روایت دیگر: هر که بعد از عصر هفتاد مرتبه استغفار کند گناه هفتاد ساله او آمرزیده شود.(3)
و به روایت دیگر: گناه پنجاه ساله او آمرزیده شود.(4)
مجملاً احادیث در فضیلت استغفار بعد از عصر بسیار است؛ و باید که هفتاد مرتبه، یا هفتاد و هفت مرتبه «أسْتَغْفِرُ اللّه َ رَبّی وَ أتُوبُ إلَیْهِ» بگوید، و «أسْتَغْفِرُ اللّه َ» نیز کافیست.
2- خواندن «أستغفر الله الذی لا إله إلا هو…»
دویم: شیخ طوسی و سیّد ابن طاوس و دیگران به سندهای معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: هر که هر روز بعد از نماز عصر یک مرتبه این استغفار بخواند حق تعالی دو ملک او را بفرماید که: صحیفه گناهان او را بدرند هر چند بسیار باشد.
استغفار اینست:
«أَسْتَغْفِرُ اللّه َ الَّذی لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْحَیُّ القَیُّومُ ذُوالْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ وَ أَسْئَلُهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیَّ تَوْبَهَ عَبْدٍ ذَلیلٍ خاضِعٍ فَقیرٍ بائِسٍ مِسْکینٍ مُسْتَکینٍ مُسْتَجیرٍ لا یَمْلِکُ لِنَفْسِه نَفْعاً وَ لا ضَرّاً وَ لا مَوْتاً وَ لا حَیاهً وَ لا نُشُوراً».(5)
3- خواندن سوره «إنا أنزلناه فی لیله القدر…»
سیّم: شیخ طوسی و سیّد و دیگران به اسانید معتبره از حضرت امام محمّد تقی علیه السلام
ص : 104
1- 1_ آ: _ و إلاّ از گناه برادر او.
2- 2_ امالی، شیخ صدوق، ص 255، مجلس الرابع و الأربعون… ؛ مکارم الاخلاق، ص 313، فی الإستغفار و البکاء… .
3- 3_ جامع الأخبار، ص 57، فصل السادس و العشرون فی الاستغفار؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 97، باب استحباب الإستغفار بعد العصر.
4- 4_ فلاح السائل، ص 198، فصل الحادی و العشرون فی صلاه العصر؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 79، باب 40، تعقیب العصر المختص بها.
5- 5_ مصباح، شیخ طوسی، ص 73، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ فلاح السائل، ص 201، فصل الحادی و العشرون فی صلاه العصر.
روایت کرده اند که: هر که بعد از نماز عصر ده نوبت سوره «إنّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدر» بخواند ثواب(1) اعمال خلایق در آن روز به او کرامت فرماید.(2)
4- صلوات
چهارم: صلوات فرستادن بر محمّد و آل محمّد علیهم السلام است، خصوصاً بعد از عصر روز جمعه؛ چنانچه در محاسن برقی به سند صحیح منقولست که: از حضرت صادق علیه السلام سؤال کردند که بهترین اعمال چیست؟ فرمود که بعد از عصر صد مرتبه می گویی: «الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمّدٍ» و آنچه زیاده گویی بهتر است.(3)
و به سندهای صحیح از آن حضرت منقولست که: هر که بعد از عصر روز جمعه هفت مرتبه بگوید:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الأَوْصِیاءِ المَرْضیّینَ بِأَفْضَلِ صَلَواتِکَ وَ بارِکْ عَلَیْهِم بِأَفْضَلِ بَرَکاتِکَ وَالسَّلامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ عَلی أَرْواحِهِمْ وَ أَجْسادِهِمْ وَ رَحْمَهُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ»
حق تعالی در آن روز مانند ثواب جنّ و انس به او کرامت فرماید.(4)
و از بعضی روایات معلوم می شود که یک مرتبه نیز کافیست.(5)
5- دعای «سبحان ذی الطول والنعم…»
پنجم: به سند معتبر منقولست که: حضرت امیرالمومنین _ صلوات اللّه علیه _ بعد از نماز عصر این دعا خواندند:
ص : 105
1- 1_ ع: + مثل، و آ: مثل اعمال و در حاشیه آن: ثواب.
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 73، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ فلاح السائل، ص 199، فصل الحادی و العشرون فی صلاه العصر.
3- 3_ محاسن، ج 1، ص 59، باب ثواب العمل یوم الجمعه… ؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 399، باب ما یستحب أن یقرأ… .
4- 4_ مصباح، شیخ کفعمی، ص 422، فصل الثامن والثلاثون فی فضل یوم… .
5- 5_ وسایل الشیعه، ج 7، ص 400، باب ما یستحب أن یقرأ… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 79، باب 40، تعقیب العصر المختص بها… .
«سُبْحانَ ذِی الطَّوْلِ وَ النِّعَمِ سُبْحانَ ذِی الْقُدْرَهِ وَ الاِْفْضالِ اَسْاَلُ اللّه َ الرِّضا بِقَضائِه وَ الْعَمَلَ بِطاعَتِه وَ الاِْنابَهَ اِلی اَمْرِه فَاِنَّهُ سَمیعُ الدُّعاءِ».(1)
6- دعای «أنت الله لا إله إلا أنت…»
ششم: سیّد ابن طاوس و شیخ طوسی و کفعمی _ رحمه اللّه علیهم _ روایت کرده اند که: حضرت موسی بن جعفر _ صلوات اللّه علیه _ بعد از نماز عصر دست به سوی آسمان بلند کرد و این دعا خواند:
«أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الاْءَوَّلُ وَ الاْآخِرُ وَ الظّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ إِلَیْکَ زِیادَهُ الاْءَشْیاءِ وَ نُقْصانُها وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ خَلَقْتَ خَلْقَکَ بِغَیْرِ مَعُونَهٍ مِنْ غَیْرِکَ وَ لا حاجَهَ إِلَیْهِمْ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ مِنْکَ الْمَشِیّهُ وَ إِلَیْکَ الْبَدَاءُ(2) أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ قَبْلَ الْقَبْلِ وَ خالِقُ الْقَبْلِ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ بَعْدَ الْبَعْدِ وَ خالِقُ الْبَعْدِ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ تَمْحُو ما تَشاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَکَ أُمُ الْکِتابِ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ غایَهُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ وارِثُهُ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ لا یَعْزُبُ عَنْکَ الدَّقیقُ وَ لا الْجَلیلُ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ لا تَخْفی(3) عَلَیْکَ اللُّغاتُ وَ لا تَتَشابَهُ عَلَیْکَ الاْءَصْواتُ کُلَّ یَوْمٍ أَنْتَ فی شَأْنٍ لا یَشْغَلُکَ شَأنٌ عَنْ شَأنٍ عالِمُ الْغَیْبِ وَ أَخْفی دَیّانُ یَوْمِ الدّینِ مُدَبِّرُ الاْءُمُورِ باعِثُ مَنْ فی الْقُبُورِ مُحْییِ الْعِظامَ وَ هِیَ رَمیمٌ أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الْحَیِّ الْقَیُّومِ الَّذی لا یَخیبُ مَنْ سَئَلَکَ بِه أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ(4) مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعَجِّلَ فَرَجَ الْمُنْتَقِمِ لَکَ مِنْ أَعْدائِکَ وَ أَنْجِزْ لَهُ ما وَعَدْتَهُ یا ذَا الْجَلالِ وَ الإِکْرامِ».(5)
7- دعای «سبحان الله والحمد لله و لا إله إلا الله…»
هفتم: سیّد ابن طاوس رضی الله عنه روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _
ص : 106
1- 1_ وقعه صفین، ص 134، طریق الجیش إلی صفین… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 121، باب نوادر… .
2- 2_ حاشیه متن و آ: الْبَدْؤُ، ولی در ع: برعکس.
3- 3_ آ: یَخْفی.
4- 4_ ع و آ: وَ آله.
5- 5_ فلاح السائل، ص 200، فصل الحادی و العشرون فی صلاه العصر؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 73، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 91، ثم قل ما یختص العصر… .
بعد از نماز عصر این دعا می خواندند:
«سُبْحانَ اللّه ِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَ اللّه ُ أکْبَرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ سُبْحانَ اللّه ِ بِالْغُدُوِّ وَ الاْآصالِ سُبْحانَ اللّه ِ بِالْعَشِیِّ وَ الاْءِبْکارِ فَسُبْحانَ اللّه ِ حینَ تُمْسُونَ وَ حینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الاْءَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حینَ تُظْهِرُونَ سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّهِ عَمّا یَصِفُونَ وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمِینَ سُبْحانَ ذِی الْمُلْکِ وَ الْمَلَکُوتِ سُبْحانَ ذِی الْعِزَّهِ وَ الْجَبَرُوتِ سُبْحانَ الْحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ سُبْحانَ الْقائِمِ الدّائِمِ سُبْحانَ الْحَیِّ الْقَیُّومِ سُبْحانَ الْعَلیِّ الاْءَعْلی سُبْحانَهُ وَ تَعالی سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ(1) رَبُّ الْمَلائِکَهِ وَ الرُّوحِ اَللّهُمَّ إِنَّ ذَنْبی أَمْسی مُسْتَجیراً بِعَفْوِکَ وَ خَوْفی أَمْسی مُسْتَجیراً بِأَمْنِکَ وَ فَقْری أَمْسی مُسْتَجیراً بِغِناکَ وَ ذُلّی أَمْسی مُسْتَجیراً بِعِزِّکَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ(2) آلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْلی وَ ارْحَمْنی إِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ اَللّهُمَّ تَمَّ نُورُکَ فَهَدَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ عَظُمَ حِلْمُکَ فَعَفَوْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَجْهُکَ رَبَّنا أَکْرَمُ الْوُجُوهِ وَ جاهُکَ أَعْظَمُ الْجاهِ وَ عَطِیَّتُکَ أَفْضَلُ الْعَطاءِ تُطاعُ رَبَّنا فَتَشْکُرُ وَ تُعْصی فَتَغْفِرُ وَ تُجیبُ الْمُضطَرَّ وَ تَکْشِفُ الْضُرَّ وَ تُنْجی مِنَ الْکَرْبِ وَ تُغْنِی الْفَقیرَ وَ تَشْفِی السَّقیمَ وَ لا یُجازی آلاءَکَ أَحَدٌ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ».(3)
8- دعای «سبحان من یعلم جوارح القلوب…»
هشتم: سیّد ابن طاوس رضی الله عنه روایت کرده است که: حضرت فاطمه زهرا_ صلوات اللّه علیها _ بعد از نماز عصر این دعا را می خواندند:
«سُبْحانَ مَنْ یَعْلَمُ خَواطِرَ(4) الْقُلُوبِ سُبْحانَ مَنْ یُحْصی عَدَدَ الذُّنُوبِ سُبْحانَ مَنْ لا تَخْفی(5) عَلَیْهِ خافِیَهٌ فِی الاْءَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَمْ یَجْعَلْنی کافِراً لاِءنْعُمِه
ص : 107
1- 1_ آ: _ قُدُّوسٌ.
2- 2_ ع و آ: + عَلی .
3- 3_ فلاح السائل، ص 202، فصل الحادی والعشرون فی صلاه العصر؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 83، باب 40، تعقیب العصر المختص بها.
4- 4_ ع: جَوارِحَ.
5- 5_ آ: لایَخفی.
وَ لا جاحِداً لِفَضْلِه فَالْخَیْرُ فیهِ وَ هُوَ أَهْلُهُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ عَلی حُجَّتِهِ الْبالِغَهِ عَلی جَمیعِ مَنْ خَلَقَ مِمَّنْ أَطاعَهُ وَ مِمَّنْ عَصاهُ فَإِنْ رَحِمَ فَمِنْ مَنِّه وَ إِنْ عاقَبَ فَبِما قَدَّمَتْ أَیْدیهِمْ وَ ما اللّه ُ بِظَلاّمٍ لِلْعَبیدِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الْعَلیِّ الْمَکانِ وَ الرَّفیعِ الْبُنْیانِ الشَّدیدِ الاْءرْکانِ الْعَزیزِ السُّلْطانِ الْعَظیمِ الشَّأنِ الْواضِحِ الْبُرْهانِ الرَّحیمِ الرَّحْمنِ الْمُنْعِمِ الْمَنّانِ الْحَمدُ للّه ِ الَّذی احْتَجَبَ عَنْ کُلِّ مَخْلُوقٍ یَراهُ بِحَقیقَهِ الرُّبُوبِیَّهِ وَ قُدْرَهِ الْوَحْدانِیَّهِ فَلَمْ تُدْرِکْهُ الاْءَبْصارُ وَ لَمْ تُحِطْ بِه الاْءَخْبارُ وَ لَمْ یُعَیِّنْهُ مِقْدارٌ وَ لَمْ یَتَوَهَّمْهُ اِعْتِبارٌ لاِءَنّهُ الْمَلِکُ الجَبّارُ اَللّهُمَّ قَدْ تَری مَکانی وَ تَسْمَعُ کَلامی وَ تَطَّلِعُ عَلی أَمْری وَ تَعْلَمُ ما فی نَفْسی وَ لَیْسَ یَخْفی عَلَیْکَ شَیْ ءٌ مِنْ أمْری وَ قَدْ سَعَیْتُ إِلَیْکَ فی طَلِبَتی وَ طَلَبْتُ إِلَیْکَ فی حاجَتی وَ تَضَرَّعْتُ إِلَیْکَ فی مَسْئَلَتی وَ سَئَلْتُکَ لِفَقْرٍ وَ حاجَهٍ وَ ذِلَّهٍ وَ ضیقَهٍ(1) وَ بُوءْسٍ وَ مَسْکَنَهٍ وَ أَنْتَ الرَّبُ الْجَوادُ بِالْمَغْفِرَهِ تَجِدُ مَنْ تُعَذِّبُ غَیْری وَ لا أَجِدُ مَنْ یَغْفِرُ لی غَیْرَکَ وَ أَنْتَ غَنیٌّ عَنْ عَذابی وَ أَ نَا فَقیرٌ إِلی رَحْمَتِکَ فَأَسْئَلُکَ بِفَقْری إِلَیْکَ وَ غِناکَ عَنّی وَ بِقُدْرَتِکَ عَلَیَّ وَ قِلَّهِ امْتِناعی مِنْکَ أَنْ تَجْعَلَ دُعائی هذا دُعاءً وافَقَ مِنْکَ إِجابَهً وَ مَجْلِسی هذا مَجْلِساً وافَقَ مِنْکَ رَحْمَهً وَ طَلِبَتی هذِه طَلِبَهً وافَقَتْ(2) نَجاحاً وَ ما خِفْتُ عُسْرَتَهُ مِنَ الاْءُمُورِ فَیَسِّرْهُ وَ ما خِفْتُ عَجْزَهُ مِنَ الاْءَشْیاءِ فَوَسِّعْهُ وَ مَنْ أَرادَنی بِسُوءٍ مِنَ الْخَلائِقِ کُلِّهِمْ فَاَغْلِبْهُ آمینَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ هَوِّنْ عَلَیَّ ما خَشیتُ شِدَّتَهُ وَ اکْشِفْ عَنّی ما خَشیتُ کُرْبَتَهُ وَ یَسِّرْ لی ما خَشیتُ عُسْرَتَهُ آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ انْزِعِ الْعُجْبَ وَ الرِّیاءَ وَ الْکِبْرَ وَ الْبَغْیَ وَ الْحَسَدَ وَ الضَّعْفَ وَ الشَّکَّ وَ الْوَهْنَ وَ الضُّرَّ وَ الأَسْقامَ وَ الْخِذْلانَ وَ الْمَکْرَ وَ الْخَدیعَهَ وَ الْبَلِیَّهَ وَ الْفَسادَ مِنْ سَمْعی وَ بَصَری وَ جَمیعِ جَوارِحی وَ خُذْ بِناصِیَتی إِلی ما تُحِبُّ وَ تَرْضی یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ ذَنْبی وَ اسْتُرْ عَوْرَتی وَ آمِنْ رَوْعَتی وَ اَجْبُرْ مُصیبَتی وَ أَغْنِ فَقْری وَ یَسِّرْ حاجَتی وَ أَقِلْنی عَثْرَتی وَ اجْمَعْ شَمْلی وَ اکْفِنی ما أَهَمَّنی وَ ما غابَ عَنّی وَ ما
ص : 108
1- 1_ حاشیه ع: ضَیْعَهٍ.
2- 2_ ع و آ: + مِنْکَ .
حَضَرَنی وَ ما أتَخَوَّفُهُ مِنْکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ فَوَّضَتُ أَمْری إِلَیْکَ وَ أَلْجَأْتُ ظَهْری إِلَیْکَ وَ أَسْلَمْتُ نَفْسی إِلَیْکَ بِما جَنَیْتُ عَلَیْها فَرْقاً مِنْکَ وَ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ أَنْتَ الْکَریمُ الَّذی لا یَقْطَعُ الرَّجاءَ وَ لا یُخَیِّبُ الدُّعاءَ فَأَسْئَلُکَ بِحَقِّ إبْراهیمَ خَلیلِکَ وَ مُوسی کَلیمِکَ وَ عیسی رُوحِکَ وَ مُحَمَّدٍ صَفِیِّکَ وَ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ علیه و الِهِ أن لا تَصْرِفَ وَجْهَکَ الْکَریمَ عَنّی حَتّی تَقْبَلَ تَوْبَتی وَ تَرْحَمَ عَبْرَتی وَ تَغْفِرَ لی خَطیئَتی یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ یا أَحْکَمَ الْحاکِمینَ اَللّهُمَّ اجْعَلْ ثاری عَلی مَنْ ظَلَمَنی وَ انْصُرْنی عَلی مَنْ عادانی اَللّهُمَّ لا تَجْعَلْ مُصیبَتی فی دینی وَ لا تَجْعَلِ الدُّنْیا أَکْبَرَ هَمّی وَ لا مَبْلَغَ عِلْمی إِلهی اَصْلِحْ لی دینِیَ الَّذی هُوَ عِصْمَهُ أمْری وَ أَصْلِحْ لی دُنْیایَ الَّتی فیها مَعاشی وَ أَصْلِحْ لی آخِرَتِیَ الَّتی إِلَیها(1) مَعادی وَ اجْعَلِ الْحَیاهَ زِیادَهً لی مِنْ کُلِّ خَیْرٍ وَ اجْعَلِ الْمَوْتَ راحَهً لی مِنْ کُلِّ شَرٍّ اَللّهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنّی اَللّهُمَّ أحْیِنی ما عَلِمْتَ الْحَیاهَ خَیْراً لی وَ تَوَفَّنی إِذا کانَتِ الوَفاهُ خَیْراً لی وَ أَسْئَلُکَ خَشْیَتَکَ فی الْغَیْبِ وَ الشَّهادَهِ وَ الْعَدْلَ فِی الْغَضَبِ وَ الرِّضا وَ أَسْئَلُکَ الْقَصْدَ فِی الْفَقْرِ وَ الْغِنی وَ أَسْئَلُکَ نَعیماً لا یَبیدُ(2) وَ قُرَّهَ عَیْنٍ لا یَنْقَطِعُ وَ أَسْئَلُکَ الرِّضا بَعْدَ الْقَضاءِ وَ أَسْئَلُکَ لَذَّهَ النَّظَرِ إِلی وَجْهِکَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَهْدیکَ لاِِرْشادِ أمْری وَ أعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ نَفْسی اَللّهُمَّ عَمِلْتُ سُوءً وَ ظَلَمْتُ نَفْسی فَاغْفِرْ لی إِنّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاّ أَنْتَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ تَعْجیلَ عافِیَتِکَ وَ صَبْراً عَلی بَلِیَّتِکَ وَ خُرُوجاً مِنَ الدُّنْیا إِلی رَحْمَتِکَ اَللّهُمَّ إِنّی أُشْهِدُکَ وَ أُشْهِدُ مَلائِکَتَکَ وَ حَمَلَهَ عَرْشِکَ وَ أُشْهِدُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الأَرْضِ أَ نَّکَ(3) أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ صلی الله علیه و آله وَ أَسْئَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ بَدیعُ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ یا کائِنُ قَبْلَ أَنْ یَکُونَ شَیْ ءٌ وَ الْمُکَوِّنُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ الْکائِنُ بَعْدَ ما لا یَکُونُ شَیْ ءٌ اَللّهُمَّ إِلی رَحْمَتِکَ رَفَعْتُ بَصَری وَ إِلی جُودِکَ بَسَطْتُ کَفّی
ص : 109
1- 1_ ع: فیها .
2- 2_ حاشیه متن و آ: لایَنْفَدُ، ولی در ع: برعکس.
3- 3_ آ: إِنَّکَ.
فَلا تَحْرِمْنی وَ أَنَا أَسْئَلُکَ وَ لا تُعَذِّبْنی وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُکَ اَللّهُمَّ فَاغْفِرْ لی فَإِنَّکَ بی عالِمٌ وَ لا تُعَذِّبْنی فَإِنَّکَ عَلَیَّ قادِرٌ بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ ذَا الرَّحْمَهِ الْواسِعَهِ وَ الصَّلاهِ النّافِعَهِ الرّافِعَهِ صَلِّ عَلی أَکْرَمِ خَلْقِکَ عَلَیْکَ وَ أَحَبِّهِمْ إِلَیْکَ وَ أَوْجَهِهِمْ لَدَیْکَ مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ الْمَخْصُوصِ بِفَضائِلِ الْوَسائِل أَشْرَفَ وَ أکْرَمَ وَ أرْفَعَ وَ أَعْظَمَ وَ اَکْمَلَ ما صَلَّیْتَ عَلی مُبَلِّغٍ عَنْکَ مُوءْتَمَنٍ عَلی وَحْیِکَ اَللّهُمَّ کَما سَدَدْتَ بِهِ الْعَمی وَ فَتَحْتَ بِهِ الْهُدی فَاجْعَلْ مَناهِجَ سُبُلِه لَنا سُنَناً وَ حُجَجَ بُرْهانِه لَنا سَبَباً نَأْتَمُّ بِه إلی الْقُدُومِ عَلَیْکَ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ مِلاْءَ السّماواتِ السَّبْعِ وَ مِلاْءَ طِباقِهِنَّ وَ مِلاْءَ الاْءَرَضینَ السَّبْعِ وَ مِلاْءَ ما بَیْنَهُما وَ مِلاْءَ عَرْشِ رَبِّنا الْکَریمِ وَ میزانَ رَبِّنَا الْغَفّارِ وَ مِدادَ کَلِماتِ رَبِّنَا الْقَهّارِ وَ مَلاِءَ الْجَنَّهِ وَ مِلاْءَ النّارِ وَ عَدَدَ الثَّری والماء(1) وَ عَدَدَ ما یُری وَ ما لا یُری اَللّهُمَّ وَ اجْعَلْ صَلَواتَکَ وَ بَرَکاتَکَ وَ مَنَّکَ وَ مَغْفِرَتَکَ وَ رَحْمَتَکَ وَ رِضْوانَکَ وَ فَضْلَکَ وَ سَلامَتَکَ وَ ذِکْرَکَ وَ نُورَکَ وَ شَرَفَکَ وَ نِعْمَتَکَ وَ خِیَرَتَکَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ کَما صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلی إِبْراهیمَ وَ آلِ إِبْراهیمَ إِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ اَللّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً الْوَسیلَهَ الْعُظْمی وَ کَریمَ جَزائِکَ فِی الْعُقْبی حَتّی تُشَرِّفَهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ یا إِلهَ الْهُدی اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلی جَمیعِ مَلائِکَتِکَ وَ أَنْبِیائِکَ وَ رُسُلِکَ سَلامٌ عَلی جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ إِسْرافیلَ وَ حَمَلَهِ الْعَرْشِ وَ مَلائِکَتِکَ الْمُقَرَّبینَ وَ الْکِرامَ الْکاتِبینَ وَ الْکَرُّوبینَ وَ سَلامٌ عَلی مَلائِکَتِکَ أَجْمَعینَ وَ سَلامٌ عَلی أَبینا آدَمَ وَ عَلی أُمِّنا حَوّاءَ وَ سَلامٌ عَلَی النَّبِیّینَ أَجْمَعینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحینَ وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلینَ أَجْمَعینَ وَ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ وَ حَسْبِیَ اللّه ُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ سَلَّمَ(2) کَثیراً».(3)
ص : 110
1- 1_ ع و آ: الماءِ وَ الثّری.
2- 2_ ع: + تَسْلیماً .
3- 3_ فلاح السائل، ص 202، فصل الحادی والعشرون فی صلاه العصر؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 85، باب 40، تعقیب العصر المختص بها… .
9- خواندن «الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی محمد…»
نهم: سیّد ابن طاوس و شیخ طوسی و دیگران به سند صحیح از معاویه بن عمّار روایت کرده اند که: حضرت امام جعفر صادق علیه السلام بعد از نماز عصر این دعا می خواندند:
«اَلْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیینَ وَ عَلی آلِهِ الطّاهِرینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه فِی النَّهارِ إِذا تَجَلّی وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه فِی الآخِرَهِ وَ الأُولی وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه ما لاحَ الْجَدیدانِ وَ ما اطَّرَدَ الخافِقانِ وَ ما حَدا الْحادِیانِ وَ ما عَسْعَسَ لَیْلٌ وَ ما اَدْلَهَمَّ ظَلامٌ وَ ما تَنَفَّسَ صُبْحٌ وَ ما أَضاءَ فَجْرٌ اَللّهُمَّ اجْعَلْ مُحَمَّداً خَطیبَ وَفْدِ الْمُوءْمِنینَ إِلَیْکَ وَ الْمَکْسُوَّ حُلَلَ الأَمانِ إِذا وَقَفَ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ النّاطِقَ إِذا خَرَسَتِ الاْءَلْسُنُ بِالثَّناءِ عَلَیْکَ اَللّهُمَّ أَعْلِ مَنْزِلَتَهُ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ وَ أَظْهِرْ حُجَّتَهُ وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَ ابْعَثْهُ الْمَقاَم الْمَحْمُودَ الَّذی وَعَدْتَهُ وَاغْفِر لَهُ ما أَحْدَثَ الْمُحْدِثُونَ مِنْ أُمَّتِه بَعْدَهُ اَللّهُمَّ بَلِّغْ رُوحَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِنّی(1) التَّحِیَّهَ وَ السَّلامَ وَ ارْدُدْ عَلَیَّ مِنْهُمْ تَحِیَّهً کَثیرَهً وَ سَلاماً یا ذَا الْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ وَ الْفَضْلِ وَ الاْءِنْعامِ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ مَضَلاّتِ الْفِتَنِ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الاْءِثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ أَنْ أُشْرِکَ بِکَ ما لَمْ تُنَزِّلْ بِه سُلْطاناً أَوْ(2) أَقُولَ عَلَیْکَ ما لا أَعْلَمُ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ مُوجِباتِ رَحْمَتِکَ وَ عَزائِمَ مَغْفِرَتِکَ وَ الْغَنیمَهَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ وَ السَّلامَهَ مِنْ کُلِّ إِثْمٍ وَ أَسْئَلُکَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّهِ(3) وَ النَّجاهَ مِنَ النّارِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْ لی فی صَلاتی وَ دُعائی بَرَکَهً تُطَهِّرُ بِها قَلْبی وَ تُؤمِنُ بِها رَوْعَتی وَ تَکْشِفُ بِها کَرْبی(4) وَ تَغْفِرُ بِها ذَنْبی وَ تُصْلِحُ بِها أَمْری وَ تُغْنی بِها فَقْری وَ تُذْهِبُ بِها ضُرّی وَ تُفَرِّجُ بِها هَمّی وَ تُسلّی بِها غَمّی وَ تَشْفی بِها سُقْمی وَ تُوءْمِنُ بِها خَوْفی وَ تَجْلُو بِها حُزْنی وَ تَقْضی بِها دَیْنی وَ تَجْمَعُ بِها شَمْلی وَ تُبَیِّضُ بِها وَجْهی وَ اجْعَلْ ما عِنْدَکَ خَیْراً لی اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
ص : 111
1- 1_ حاشیه متن و ع: عنّی.
2- 2_ متن ع و حاشیه آ: أن أقول.
3- 3_ حاشیه ع: بالخیر.
4- 4_ حاشیه هر سه نسخه: کُرْبَتی.
وَ لا تَدَعْ لی(1) ذَنْباً إِلاّ غَفَرْتَهُ وَ لا کَرْباً إِلاّ کَشَفْتَهُ وَ لا خَوْفاً إِلاّ آمَنْتَهُ وَ لا سُقْماً إِلاّ شَفَیْتَهُ وَ لا هَمّاً إِلاّ فَرَّجْتَهُ وَ لا غَمّاً إِلاّ أَذْهَبْتَهُ وَ لا حُزْناً إِلاّ سَلَّیْتَهُ(2) وَ لا دَیْناً إِلاّ قَضَیْتَهُ وَ لا عَدُوّاً إِلاّ کَفَیْتَهُ وَ لا حاجَهً إِلاّ قَضَیْتَها وَ لا دَعْوَهً إِلاّ أَجَبْتَها وَ لا مَسْئَلَهً إِلاّ أَعْطَیْتَها وَ لا أَمانَهً إِلاّ أَدَّیْتَها وَ لا فِتْنَهً إِلاّ صَرَفْتَها اَللّهُمَّ اصْرِفْ عَنّی مِنَ الْعاهاتِ وَ الاْآفاتِ(3) وَ الْبَلِیّاتِ ما أُطیقُ وَ ما لا أُطیقُ صَرْفَهُ إِلاّ بِکَ اَللّهُمَّ أَمْسی ظُلْمی مُسْتَجیراً بِعَفْوِکَ وَ أَمْسَتْ ذُنُوبی مُسْتَجیرَهً بِمَغْفِرَتِکَ وَ أَمْسی خَوْفی مُسْتَجیراً بِأَمانِکَ وَ أَمْسی فَقْری مُسْتَجیراً بِغِناکَ وَ أَمْسی ذُلّی مُسْتَجیراً بِعِزِّکَ وَ أَمْسی ضَعْفی مُسْتَجیراً بِقُوَّتِکَ وَ أَمْسی وَجْهی الْبالی الْفانی مُسْتَجیراً بِوَجْهِکَ الدّائِمِ الْباقی یا کائِناً قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ یا کائِناً بَعْدَ کُلِّ شیْ ءٍ وَ یا مُکَوِّنَ کُلِّ شَیْ ءٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اصْرِفْ عَنّی وَ عَنْ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی(4) وَ أَهْلِ حُزانَتی وَ إِخْوانی فیکَ شَرَّ کُلِّ ذی شَرٍّ وَ شَرَّ کُلِّ جَبّارٍ عَنیدٍ وَ شَیْطانٍ مَریدٍ وَ سُلْطانٍ جائِرٍ وَ عَدُوٍّ قاهِرٍ وَ حاسِدٍ مُعانِدٍ وَ باغٍ مُراصِدٍ وَ شَرَّ السّامَّهِ وَ الْهامَّهِ وَ ما دَبَّ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ مِنْ(5) شَرِّ فُسّاقِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ فَسَقَهِ الْجِنِّ وَ الاْءنْسِ وَ أَعُوذُ بِدِرْعِکَ الْحَصینَهِ الَّتی لا تُرامُ وَ أَسْئَلُکَ أنْ لا تُمیتَنی غَمّاً وَ لا هَمّاً وَ لا مُتَرَدِّیاً(6) وَ لا رَدْماً وَ لا غَرْقاً وَ لا حَرْقاً وَ لا جَرْقاً وَ لا عَطَشاً وَ لا صَبْراً وَ لا قَوَداً وَ لا أَکیلَ السَّبُعِ وَ أَمِتْنی عَلی فِراشی فی عافِیَهٍ أَوْ فِی الصَّفِ الَّذی نَعَتَّ أَهْلَهُ فی کِتابِکَ فَقُلْتَ: «کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ(7)» مُقْبِلینَ غَیْرَ مُدْبِرینَ عَلی طاعَتِکَ وَ طاعَهِ رَسُولِکَ صلی الله علیه و آله قائِماً بِحَقِّکَ غَیْرَ جاحِدٍ لاِآلائِکَ وَ لامُعانِداً لاِءَوْلِیائِکَ وَ لا مُوالِیاً لاِءَعْدائِکَ یا کَریمُ اَللّهُمَّ اجْعَلْ دُعائی فِی الْمَرْفُوعِ الْمُسْتَجابِ وَاجْعَلْنی عِنْدَکَ وَجیهاً فِی
ص : 112
1- 1_ حاشیه ع و آ: لنا.
2- 2_ ع و آ: سَلَّبْتَهُ.
3- 3_ ع: مِنَ الآفات والعاهات، و حاشیه آن: و مِنَ العاهات.
4- 4_ حاشیه ع: جیرانی.
5- 5_ ع و آ: _ من.
6- 6_ حاشیه ع: وَ لا تَرَدِّیا.
7- 7_ سوره مبارکه صف، آیه 4.
الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ الَّذینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ وَ اغْفِرْ لی وَ لِوالِدَیَّ وَ ما وَلَدا وَ ما وَلَدْتُ وَ ما تَوالَدُوا مِنَ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ یا خَیْرَ الْغافِرینَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی قَضی عَنّی صَلاهً کانَتْ عَلَی الْمُوءْمِنِینَ کِتاباً مَوْقُوتاً».(1)
10- دعای «تم نورک فهدیت فلک الحمد و…»
دهم: شیخ طوسی _ ره _ و غیر او در تعقیب عصر این دعا را ایراد کرده اند(2):
«تَمَّ نُورُکَ فَهَدَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ عَظُمَ حِلْمُکَ فَغَفَرْتَ(3) فَلَکَ الْحَمْدُ وَ بَسَطْتَ یَدَکَ فَأَعْطَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَجْهُکَ أَکْرَمُ الْوُجُوهِ وَ جاهُکَ خَیْرُ الْجاهِ وَ عَطِیَّتُکَ أَعْظَمُ(4) الْعَطایا وَ أَهْنَأُها یُطاعُ رَبُّنا فَیَشْکُرُ وَ یُعْصی فَیَغْفِرُ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ وَ یَکْشِفُ الشَّرَّ(5) وَ یُنْجی مِنَ الْکَرْبِ وَ یَغْفِرُ مِنَ الذَّنْبِ وَ یُغْنی الْفَقیرَ وَ یَشْکُرُ الْیَسیرَ لا یُجازی بِآلائِکَ أَحَدٌ وَ لا یَبْلُغُ مِدْحَتَکَ قَوْلُ قائِلٍ».(6)
11- دعای «اللهم مد لی أیسر العافیه و…»
یازدهم: این دعا را نیز ذکر کرده اند:
«اَللّهُمَّ مُدَّ لی أَیْسَرَ الْعافِیَهِ وَ اجْعَلْنی فی زُمْرَهِ النَّبِیَ صلی الله علیه و آله فِی الْعاجِلَهِ وَ الآجِلَهِ وَ بَلِّغْ بِیَ الْغایَهَ(7) وَ اصْرِفْ عَنِّی الْعاهاتِ وَ الاْآفاتِ وَ اقْضِ لی بِالْحُسْنی فی أُمُوری کُلِّها وَ اَعْزِمْ لی بِالرَّشادِ وَ لا تَکِلْنی إِلی نَفْسی أَبَداً یا ذَا الْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ اَللّهُمَّ مُدَّ لی فِی السَّعَهِ وَ الدَّعَهِ وَ جَنِّبنی ما حَرَّمتَهُ عَلَیَّ وَ وَجِّهْ لی(8) بِالْعافِیَهِ وَ السَّلامَهِ وَ الْبَرَکَهِ وَ لا تُشْمِتْ بِیَ الاْءعْداءَ وَ فَرِّجْ عَنّی الْکُرُوبَ(9) وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ نِعْمَتَکَ وَ أَصْلِحْ لِیَ الْحَرْثَ فِی الاْءِصْلاحِ لاِءَمْرِ
ص : 113
1- 1_ فلاح السائل، ص 206، فصل الحادی و العشرون فی صلاه العصر؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 75، فصل فی سیاقه الصلوات… .
2- 2_ آ: نموده اند.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: فَعَفَوْتَ.
4- 4_ حاشیه ع و آ: أَفْضَل.
5- 5_ حاشیه آ: السّوء.
6- 6_ مصباح، شیخ طوسی، ص 73، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ مصباح، شیخ کفعمی، ص 33، فصل الثامن فی تعقیب صلاه العصر… .
7- 7_ حاشیه هر سه نسخه: العافِیَه.
8- 8_ حاشیه متن: إلیَّ.
9- 9_ ع و آ: الکَرب.
دُنْیایَ وَ آخِرَتی وَ اجْعَلْنی سالِماً مِنْ کُلِّ سُوءٍ مُعافاً مِنَ الضَّرُورَهِ فی مُنْتَهَی الشُّکْرِ وَ الْعافِیَهِ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ نَبِیِّه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ».(1)
12- دعای «اللهم إنی أعوذ بک من نفس لا یقنع…»
دوازدهم: شیخ و دیگران این دعا را نیز در تعقیب عصر آورده اند:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْسٍ لا تَقْنَعُ وَ مِنْ بَطنٍ لایَشْبَعُ وَ مِنْ قَلْبٍ لا یَخْشَعُ وَ مِنْ عِلْمٍ(2) لا یَنْفَعُ وَ مِنْ صَلاهٍ لا تُرْفَعُ وَ مِنْ دُعاءٍ لا یُسْمَعُ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ الْیُسْرَ بَعْدَ الْعُسْرِ وَ الْفَرَجَ بَعْدَ الْکَرْبِ وَ الرَّخاءَ بَعْدَ الشِّدَّهِ اَللّهُمَّ ما بِنا مِنْ نِعْمَهٍ فَمِنْکَ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ».(3)
ص : 114
1- 1_ مصباح، شیخ طوسی، ص 73، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ مصباح، شیخ کفعمی، ص 33، فصل الثامن فی تعقیب صلاه العصر.
2- 2_ حاشیه متن و ع: عَمَلٍ.
3- 3_ مصباح، شیخ طوسی، ص 73، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 19، ثمّ قل ما یختص العصر… .
فصل پنجم: در تعقیب مخصوص فریضه مغرب است
اشاره
و بعضی مشترک میان نماز مغرب و نماز صبح، و انواع آن بسیار است:
1- خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم لا حول…»
اوّل: به اسانید صحیحه از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: هر که بعد از نماز صبح یا نماز مغرب پیش از آن که سخن بگوید هفت مرتبه بگوید:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ»
حق تعالی دفع کند از او هفتاد نوع از انواع بلا را که آسان ترِ آنها خُره و پیسی باشد.(1)
و ایضاً به سند صحیح از حضرت امام رضا علیه السلام منقولست که: هر که این ذکر را هفت مرتبه بعد از نماز صبح و نماز مغرب بخواند _ پیش از آن که پا را بگرداند و سخن بگوید _ هفتاد نوع بلا از او دور گردد(2) که کمتر آنها خُره و پیسی و ضرر پادشاه جائر(3) و شیطان کافر بوده باشد.(4)
ص : 115
1- 1_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 480، باب نبذه مما یستحب… ؛ جامع الأخبار، ص 55، فصل الخامس و العشرون فی التسبیح.
2- 2_ آ: بلا را از او بگرداند.
3- 3_ ع: جایر، و آ: جابر.
4- 4_ فلاح السائل، ص 230، فصل الثالث و العشرون فی…؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 97، باب 41، تعقیب صلاه المغرب.
و در روایت دیگر: محفوظ گردد از دیوانگی و تسلّط جنّیان، و اگر نامش در دیوان اشقیا باشد خدا از آن دیوان نام او را محو کند(1)، و در دیوان سعدا و نیکان ثبت نماید.(2)
و در روایت دیگر از آن حضرت منقولست که: چون نماز شام کردی برمخیز، و سخن مگو تا صد مرتبه این ذکر را بخوانی تا خدا هفتاد نوع بلا از تو دور گرداند که کمتر آنها خُره و پیسی و شیطان و سلطان باشد.(3)
و در روایت دیگر آن حضرت فرمود که: هر که این ذکر را سه مرتبه در صبح، و سه مرتبه در شام بگوید نترسد از شیطانی و نه پادشاهی و نه خُره و نه پیسی.
پس حضرت فرمود که: من صد مرتبه می گویم.(4)
و در بعضی از روایات: ده مرتبه نیز وارد شده که هر روز بخواند.(5)
2- دعای «الحمد لله الذی یفع ما یشاء…»
دویّم: کلینی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز مغرب سه مرتبه بگوید:
«اَلْحَمْدُللّه ِ الَّذی یَفْعَلُ ما یَشاءُ وَ لا یَفْعَلُ ما یَشاءُ غَیْرُهُ»
حق تعالی خیر بسیار به او کرامت فرماید.(6)
ص : 116
1- 1_ ع: گرداند.
2- 2_ کافی، ج 2، ص 531، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 478،باب نبذه مما یستحب… .
3- 3_ کافی، ج 2، ص 531، باب القول عند الإصباح والإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 479، باب نبذه مما یستحب… .
4- 4_ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 384، باب نبذه مما یقال… ؛ محاسن، ج 1، ص 41، ثواب بسم اللّه الرحمن الرحیم.
5- 5_ وسایل الشیعه، ج 6، ص 475، باب نبذه مما یستحب… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 19، باب 38، سائر ما یستحب عقیب کل صلاه. (البته بجای بسم اللّه الرحمن الرحیم، جمله سُبحان اللّه ِ الْعظیمِ و بِحمدهِ، آمده است).
6- 6_ کافی، ج 2، ص 545، باب الدعاء فی أدبار الصلوات… ؛ تهذیب الأحکام، ج 2،î Äص 115، باب کیفیه الصلاه و… .
3- دعای «اللهم إنی أسئلک بحق محمد و آل محمد…»
سیّم: کلینی و شیخ طوسی و دیگران به سند صحیح روایت کرده اند که:(1) مردی به خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کرد که: درد چشم، بسیار می کشم. حضرت فرمود که: می خواهی تو را دعایی تعلیم کنم که نافع باشد برای دنیا و آخرت تو، و از آزار چشم امان یابی؟ گفت: بلی؛ فرمود که: بعد از نماز صبح و مغرب بگو:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ النُّورَ فی بَصَری وَ الْبَصیرَهَ فی دینی وَ الْیَقینَ فی قَلْبی وَ الاْءِخْلاصَ فی عَمَلی وَ السَّلامَهَ فی نَفْسی وَ السَّعَهَ فی رِزْقی وَ الشُّکْرَ لَکَ أَبَداً ما أَبْقَیْتَنی».(2)
4- دعای «إن الله و ملائکته یصلون علی النبی…»
چهارم: سیّد بن طاوس و ابن بابویه _ رضی اللّه عنهما _ به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: هر که بعد از نماز صبح و نماز شام _ پیش از آن که پا بگرداند یا با احدی سخن بگوید _ این صلوات را یک مرتبه بخواند حق تعالی صد حاجت او را برآورد، هفتاد از حاجات آخرت، و سی از حاجات دنیا:
«إِنَّ اللّه َ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً الّلهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ النَّبیِّ وَ عَلی ذُرِیَّتِه وَ عَلی اَهْلِ بَیْتِه».(3)
و به روایت ابن بابویه: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ ذُرِیَّتِه».(4)
5- دعای «لا إله إلا الله وحده لا شریک له…»
پنجم: کلینی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز صبح و نماز مغرب _ پیش از آن که زانوهای خود را تغییر دهد(5) _ ده مرتبه این
ص : 117
1- 1_ ع: + روزی.
2- 2_ کافی، ج 2، ص 549، باب الدعاء فی أدبار الصلوات… ؛ أمالی، شیخ طوسی، ص 196، مجلس السابع… .
3- 3_ فلاح السائل، ص 230، فصل الثالث والعشرون… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 100، باب نبذه مما یستحب… .
4- 4_ ثواب الاعمال، ص 156، ثواب من قال… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 95، باب 41، تعقیب صلاه المغرب… .
5- 5_ آ: بگرداند.
تهلیل را بخواند، خدا را ملاقات نکند احدی با عملی بهتر از عمل او، مگر کسی که مثل آنچه او کرده است بکند:
«لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ وَ یُحیی وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(1)
و این تهلیل در ادعیه صباح و مساء به اسانید بسیار مذکور خواهد شد. انشاءاللّه تعالی.
6- دعای «سبحانک لا إله إلا أنت…»
ششم: سیّد بن طاوس به سند صحیح از امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز مغرب و نماز بامداد بگوید:
«سُبْحانَکَ لا إلهَ إِلاّ أَنْتَ اغْفِرْ لی ذُنُوبی کُلَّها جَمیعاً فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ کُلَّها جَمیعاً إلاّ أَنْتَ».
حق تعالی وحی کند به ملائکه که بنویسید برای بنده من آمرزش گناهان او را؛ برای آن که دانسته و اقرار دارد که گناهان را کسی به غیر از من نمی آمرزد.(2)
7- دعای «اللهم تقبل منی ما کان صالحاً و…»
هفتم: سیّد بن طاوس رضی الله عنه روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ بعد از نماز مغرب این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّی ما کانَ صالِحاً وَ أَصْلِحْ مِنّی ما کانَ فاسِداً اَللّهُمَّ لا تُسَلِّطْنی عَلی فِسادِ ما أَصْلَحْتَ مِنّی وَ أَصْلِحْ لی ما أَفْسَدْتُهُ مِنْ نَفْسی اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ قَوِیَ عَلَیْهِ بَدَنی بِعافِیَتِکَ وَ نالَتْهُ یَدی بِفَضْلِ نِعْمَتِکَ وَ بَسَطْتُ إِلَیْهِ یَدی بِسَعَهِ رِزْقِکَ وَ احْتَجَبْتُ فیهِ عَنِ النّاسِ بِسَتْرِکَ وَ اتَّکَلْتُ فیهِ عَلی کَریمِ عَفْوِکَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ وَ نَدِمْتُ عَلی فِعلِه وَ اسْتَحْیَیْتُ مِنْکَ وَ أَنَا عَلَیْهِ وَ رَهِبْتُکَ وَ أَ نَا فیهِ راجَعْتُهُ وَ عُدْتُ
ص : 118
1- 1_ کافی، ج 2، ص 518، باب من قال: لا اله الاّ اللّه وحده… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 477، باب نبذه مما یستحب… .
2- 2_ فلاح السائل، ص 231، فصل الثالث و العشرون… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 98، باب 41، تعقیب صلاه المغرب.
إِلَیْهِ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ عَلِمْتُهُ أَوْ جَهِلْتُهُ ذَکَرْتُهُ أَوْ نَسیتُهُ أَخْطَأْتُهُ أَوْ تَعَمَّدْتُهُ هُوَ مِمّا لا أَشُکُّ أَنَّ نَفْسی مُرْتَهَنَهٌ بِه وَ إِنْ کُنْتُ أُنْسیتُهُ وَ غَفَلْتُ عَنْهُ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ جَنَیْتُهُ عَلَیَّ بِیَدی وَ آثَرْتُ فیهِ شَهْوَتی أَوْ سَعَیْتُ فیهِ لِغَیْری أَو اسْتَغْوَیْتُ فیهِ مَنْ تابَعَنی أَوْ کابَرْتُ فیهِ مَنْ مَنَعَنی أَوْ قَهَرْتُهُ بِجَهْلی أَوْ لَطُفْتُ فیهِ بِحیلَهِ غَیْری أَو اسْتَزَلَّنی إِلَیْهِ نَیْلی(1) وَ هَوایَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ أَرَدْتُ بِه وَجْهَکَ فَخالَطَنی فیهِ ما لَیْسَ لَکَ وَ شارَکَنی فیهِ ما لَمْ یَخْلُص لَکَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ مِمّا عَقَدْتُهُ عَلی نَفْسی ثُمَّ خالَفَهُ هَوایَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعْتِقْنی مِنَ النّارِ وَ جُدْ عَلَیَّ بِفَضْلِکَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَریمِ الْباقی الدّائِمِ الَّذی أَشْرَقَتْ بِنُورِهِ السَّماواتُ وَ الأَرْضُ وَ کَشَفْتَ بِه ظُلُماتِ البَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ دَبَّرْتَ بِه أُمُورَ الجِنِّ وَ الاْءِنْسِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُصْلِحَ شَأْنی بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(2)
8- خواندن «الحمد لله الذی لا یحصی مدحه القائلون…»
هشتم: ایضاً سیّد بن طاوس روایت کرده است که: حضرت فاطمه زهرا _ صلوات اللّه علیها _ بعد از نماز مغرب این دعا می خواندند:
«اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یُحْصی مَدْحَهُ الْقائِلُونَ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یُحْصی نَعْمائَهُ الْعادُّونَ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یُوءَدّی حَقَّهُ الْمُجْتَهِدُونَ وَ لا إِلهَ إِلاّ اللّه ُ الاْءَوَّلُ وَ الاْآخِرُ وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ الظّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ الْمُحْیِی الْمُمیتُ وَ اللّه ُ أَکْبَرُ ذُو الطَّوْلِ وَ اللّه ُ أَکْبَرُ ذُو الْبَقاءِ الدّائِمِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یُدْرِکُ الْعالِمُونَ عِلْمَهُ وَ لا یَسْتَخِفُّ الْجاهِلُونَ حِلْمَهُ وَ لا یَبْلُغُ الْمادِحُونَ مِدْحَتَهُ وَ لا یَصِفُ الْواصِفُونَ صِفَتَهُ وَ لا یُحْسِنُ الْخَلْقُ نَعْتَهُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ(3) ذِی الْمُلْکِ وَ الْمَلَکُوتِ وَ الْعَظَمَهِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ العِزِّ وَ الْکِبْرِیاءِ وَ الْجَلالِ وَ الْبَهاءِ وَ الْمَهابَهِ وَ الْجَمالِ وَ الْعِزَّهِ وَ الْقُدْرَهِ وَ الْحَوْلِ وَ الْقُوَّهِ وَ المِنَّهِ وَ الْغَلَبَهِ وَ الْفَضْلِ وَ الطَّوْلِ وَ الْعَدْلِ
ص : 119
1- 1_ ع و آ: مَیْلی.
2- 2_ فلاح السائل، ص 237، فصل الرابع و العشرون…؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 101، باب 41، تعقیب صلاه المغرب.
3- 3_ آ: + الَّذی.
وَ الْحَقِّ وَ الْخَلْقِ وَ الْعَلاءِ(1) وَ الرَّفْعَهِ وَ الْمَجْدِ وَ الْفَضیلَهِ وَ الْحِکْمَهِ وَ الْغَناءِ(2) وَ السَّعَهِ وَ الْبَسْطِ وَ الْقَبْضِ وَ الْحِلْمِ وَ الْعِلْمِ وَ الْحُجَّهِ الْبالِغَهِ وَ النِّعْمَهِ السّابِغَهِ وَ الثَّناءِ الْحَسَنِ الْجَمیلِ وَ الاْآلاءِ الْکَریمَهِ مَلِکِ الدُّنْیا وَ الآخِرَهِ وَ الْجَنَّهِ وَ النّارِ وَ ما فیهِنَّ تَبارَکَ وَ تَعالی اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی عَلِمَ أَسْرارَ الْغُیُوبِ وَ اطَّلَعَ عَلی ما تُجِنُّ الْقُلُوبُ فَلَیْسَ عَنْهُ مَذْهَبٌ وَ لا مَهْرَبٌ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الْمُتَکَبِّرِ فی سُلْطانِه الْعَزیزِ فی مَکانِهِ الْمُتَجَبِّرِ فی مُلْکِه الْقَوِیِّ فی بَطْشِهِ الرَّفیعِ فَوْقَ عَرْشِه الْمُطَّلِعِ عَلی خَلْقِه وَ الْبالِغِ لِما أَرادَ مِنْ عِلْمِه اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی بِکَلِماتِه قامَتِ السَّماواتُ الشِّدادُ وَ ثَبَتَتِ الاْءَرَضُونَ الْمِهادُ وَ انْتَصَبَتِ الْجِبالُ الرَّواسِی الاْءَوْتادُ وَ جَرَتِ الرِّیاحُ اللَّواقِحُ وَ سارَ فی جَوِّ السَّماءِ السَّحابُ وَ وَقَفَتْ عَلی حُدُودِها الْبِحارُ وَ وَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ مَخافَتِه وَ انْقَمَعَتِ الاْءَرْبابُ لِرُبُوبِیَّتِهِ تَبارَکْتَ یا مُحْصِیَ قَطْرِ الْمَطَرِ وَ وَرَقِ الشَّجَرِ وَ مُحْیِیَ أَجْسادِ الْمَوْتی لِلْمَحْشَرِ سُبْحانَکَ یا ذَاالْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ ما فَعَلْتَ بِالْغَریبِ الْفَقیرِ إِذا أَتاکَ مُسْتَجیراً مُسْتَغیثاً ما فَعَلْتَ بِمَنْ أَناخَ بِفِنائِکَ وَ تَعَرَّضَ لِرِضاکَ وَ غَدا إِلَیْکَ فَجَثا بَیْنَ یَدَیْکَ یَشْکُو إِلَیْکَ ما لا یَخْفی عَلَیْکَ فَلا یَکُونَنَّ یا رَبِّ حَظِّی مِنْ دُعائِیَ الْحِرمانُ وَ لا نَصیبی مِمّا أَرجُو مِنْکَ الْخِذْلانَ یا مَنْ لَمْ یَزَلْ وَ لایَزالُ وَ لا یَزُولُ کَما لَمْ یَزَلْ قائِماً عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ یا مَنْ جَعَلَ أَیّامَ الدُّنْیا تَزُولَ وَ شُهُورَها تَحُولُ وَ سِنینَها(3) تَدُورُ وَ أَنْتَ الدّائِمُ لا تُبْلیکَ الاْءَزْمانُ وَ لا تُغَیِّرُکَ الدُّهُورُ یا مَنْ کُلُّ یَوْمٍ عِنْدَهُ جَدیدٌ وَ کُلُّ رِزْقٍ عِنْدَهُ عَتیدٌ لِلضَّعیفِ وَ الْقَوِیِّ وَ الشَّدیدِ(4) قَسَمْتَ الاْءَرْزاقَ بَیْنَ الْخَلائِقِ فَسَوَّیْتَ بَیْنَ الذَّرَّهِ وَ الْعُصْفُورِ اَللّهُمَّ إِذا ضاقَ الْمَقامُ بِالنّاسِ فَنَعُوذُ بِکَ مِنْ ضیقِ الْمَقامِ اَللّهُمَّ إِذا طالَ یَوْمُ الْقِیامَهِ عَلَی الْمُجْرِمینَ فَقَصِّرْ ذلِکَ الْیَوْمَ عَلَیْنا کَما بَیْنَ الصَّلاهِ إِلی الصَّلاهِ اَللّهُمَّ إِذا أُدْنِیَتِ الشَّمْسُ مِنَ الْجَماجِمِ فَکانَ بَیْنَها وَ بَیْنَ الْجَماجِمِ مِقْدارَ مَیْلٍ وَ زیدَ فی حَرِّها حَرُّ عَشْرِ سِنینَ فَإنّا نَسْئَلُکَ أَنْ تُظِلَّنا بِالْغَمامِ وَ تَنْصِبَ لَنَا المَنابِرَ وَ الْکَراسِیَّ
ص : 120
1- 1_ حاشیه ع و آ: وَالعُلی.
2- 2_ حاشیه متن: الغِناءِ، و حاشیه ع: أَلْغَنا.
3- 3_ ع: سِنیها.
4- 4_ آ: وَالقَویِّ التَسْدیدِ.
نَجْلِسُ عَلَیْها وَ النّاسُ یَنْطَلِقُونَ فی الْمَقامِ آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ أَسْئَلُکَ اللّهُمَّ بِحَقِّ هذِهِ الْمَحامِدِ إِلاّ غَفَرْتَ لی وَ تَجاوَزْتَ عَنّی وَ أَلْبَسْتَنی الْعافَیَهَ فی بَدَنی وَ رَزَقْتَنی السَّلامَهَ فی دینی فَإِنّی أَسْئَلُکَ وَ أَ نَا واثِقٌ بِإِجابَتِکَ إِیّایَ فی مَسْئَلَتی وَ أَدْعُوکَ وَ أَ نَا عالِمٌ بِاسْتِماعِکَ دَعْوَتی فَاسْتَمِعْ دُعائی وَ لا تَقْطَعْ رَجائی وَ لا تَرُدَّ ثَنائی وَ لا تُخَیِّبْ دُعائی أَ نَا مُحْتاجٌ إِلی رِضْوانِکَ وَ فَقیرٌ إِلی غُفْرانِکَ وَ أَسْئَلُکَ وَ لا آیَسُ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ أَدْعُوکَ وَ أَ نَا غَیْرُ مُحْتَرِزٍ مِنْ سَخَطِکَ رَبِّ وَ اسْتَجِبْ لی وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِعَفْوِکَ وَ تَوَفَّنی مُسْلِماً وَ أَلْحِقْنی بِالصّالِحینَ رَبِّ لا تَمْنَعْنی فَضْلَکَ یا مَنّانُ وَ لا تَکِلْنی إِلی نَفْسی مَخْذُولاً یا حَنّانُ رَبِّ ارْحَمْ عِنْدَ فِراقِ الاْءَحِبَّهِ صَرْعَتی وَ عِنْدَ سُکُونِ الْقَبْرِ وَحْدَتی وَ فی مَفازَهِ الْقِیامَهِ غُرْبَتی وَ بَیْنَ یَدَیْکَ مَوْقُوفاً لِلْحِسابِ فاقَتی رَبِّ أَسْتَجیرُ بِکَ مِنَ النّارِ فَأَجِرْنی رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنَ النّارِ فَأَعِذْنی رَبِّ أَفْزَعُ إِلَیْکَ مِنَ النّارِ فَأَبْعِدْنی رَبِّ أَسْتَرْحِمُکَ مَکْرُوباً فَارْحَمْنی رَبِّ أسْتَغْفِرُکَ لِما جَهِلْتُ فَاغْفِرْلی رَبِّ قَدْ أَبْرَزَنِی الدُّعاءُ لِلْحاجَهِ إِلَیْکَ فَلا تُوءْیِسْنی یا کَریمُ ذَا الاْآلاءِ وَ الاْءِحْسانِ وَ التَّجاوُزِ سَیِّدی یا بَرُّ یا رَحیمُ اَسْتَجِبْ بَیْنَ الْمُتُضَرِّعینَ إِلَیْکَ دَعْوَتی وَ ارْحَمْ مِنَ الْمُنْتَجَبینَ بِالْعَویلِ عَبْرَتی وَ اجْعَلْ فی لِقائِکَ یَوْمَ الْخُرُوجِ مِنَ الدُّنْیا راحَتی وَ اسْتُرْ بَیْنَ الاْءَمْواتِ یا عَظیمَ الرَّجاءِ عَوْرَتی وَ اعْطِفْ عَلَیَّ عِنْدَ التَّحَوُّلِ وَحیداً إِلی حَفْرَتی إِنَّکَ أَمَلی وَ مَوْضِعُ طَلِبَتی وَ الْعارِفُ بِما أُریدُ فی تَوْجیهِ مَسْئَلَتی فَاقْضِ یا قاضِیَ الْحاجاتِ حاجَتی فَإِلَیْکَ الْمُشْتَکی وَ أَنْتَ الْمُسْتَعانُ وَ الْمُرْتَجی أَفِرُّ إِلَیْکَ هارِباً مِنَ الذُّنُوبِ فَاقْبَلْنی وَ أَلْتَجِئُ مِنْ عَدْلِکَ إِلی مَغْفِرَتِکَ فَأَدْرِکْنی وَ أَلْتَاذُ بِعَفْوِکَ مِنْ بَطْشِکَ فَامْنَعْنی وَ أَسْتَرْوِحُ رَحْمَتَکَ مِنْ عِقابِکَ فَنَجِّنی وَ أَطْلُبُ الْقُرْبَهَ مِنْکَ بِالاْءِسْلامِ فَقَرِّبْنی وَ مِنَ الْفَزَعِ الاْءَکْبَرِ فَآمِنّی وَ فی ظِلِّ عَرْشِکَ فَظَلِّلْنی وَ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِکَ فَهَبْ لی وَ مِنَ الدُّنْیا سالِماً فَنَجِّنی وَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ فَأَخْرِجْنی وَ یَوْمَ القِیامَهِ فَبَیِّضْ وَجْهی وَ حِساباً یَسیراً فَحاسِبْنی وَ بِسَرائِری فَلا تَفْضَحْنی وَ عَلی بَلائِکَ فَصَبِّرْنی وَ کَما صَرَفْتَ عَنْ یُوسُفَ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ فَأَصْرِفْهُ عَنّی وَ ما لا طاقَهَ لی بِه فَلا تُحَمِّلْنی وَ إِلَی دارِ السَّلامِ فَاهْدِنی وَ بِالْقُرآنِ فَانْفَعْنی وَ بِالْقَوْلِ الثّابِتِ فَثَبِّتْنی وَ مِنَ
ص : 121
الشَّیْطانِ الرَّجیمْ فَاحْفَظْنی وَ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ جَبَرُوتِکَ فَاعْصِمْنی وَ بِحِلْمِکَ وَ عِلْمِکَ وَ سَعَهِ رَحْمَتِکَ مِنْ جَهَنَّمَ فَنَجِّنی وَ جَنَّتَکَ الْفِردَوْسَ فَاَسْکِنّی وَ النَّظَرَ إِلی وَجْهِکَ فَارْزُقْنی وَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فَأَلْحِقْنی وَ مِنَ الشَّیاطینِ وَ أَوْلِیائِهِمْ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ ذی شَرٍّ فَاکْفِنی اَللّهُمَّ وَ أَعْدائی وَ مَنْ کادَنی إِنْ أَتَوا بَرّاً فَجَبِّنْ شَجِعَهُم(1) فُضَّ جُمُوعَهُم کَلِّلْ سِلاْحَهُم(2) عَرْقِبْ دَوابَّهُم سَلِّطْ عَلَیْهِمُ الْعَواصِفَ وَ الْقَواصِفَ أَبَداً حَتّی تُصْلِیَهُمُ النّارَ أَنْزِلْهُمْ مِنْ صَیاصیهِمْ وَ أَمْکِنّا مِنْ نَواصیهِمْ آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ(3) آلِ مُحَمَّدٍ صَلاهً یَشْهَدُ الاْءَوَّلُونَ مَعَ الاْءَبْرارِ وَ سَیِّدِ الْمُتَّقینَ وَ خاتَمِ النَبِیّینَ وَ قائِدِ الْخَیْرِ وَ مِفْتاحِ الرَّحْمَهِ اَللّهُمَّ رَبَّ الْبَیْتِ الْحَرامِ وَ(4) الشَّهْرِ الْحَرامِ وَ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ وَ رَبَّ الرُّکْنِ وَ الْمَقامِ وَ رَبَّ الْحِلِّ وَ الاْءِحْرامِ(5) بَلِّغْ رُوحَ مُحَمَّدٍ مِنّا التَّحِیَّهَ وَ السَّلامَ سَلامٌ عَلَیْکَ یا رَسُولَ اللّه ِ سَلامٌ عَلَیْکَ یا أَمینَ اللّه ِ سَلامٌ عَلَیْکَ یا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللّه ِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَهُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ فَهُوَ کَما وَصَفْتَهُ بِالْمُوءْمِنینَ رَءُوفٌ رَحیمٌ اَللّهُمَّ أَعْطِه أَفْضَلَ ما سَأَلَکَ وَ أَفْضَلَ ما سُئِلْتَ(6) لَهُ وَ أَفْضَلَ ما أَنْتَ مَسْئُولٌ لَهُ إِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ».(7)
9- دعای «اللهم صل علی محمد البشیر النذیر…»
نهم: سیّد بن طاوس و شیخ طوسی و دیگران – رضی اللّه عنهم – به سند صحیح از معاویه بن عمّار روایت کرده اند که: حضرت صادق علیه السلام بعد از نماز مغرب این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ الْبَشیرِ النَّذیرِ السِّراجِ الْمُنیرِ الطُّهْرِ الطّاهِرِ الْخَیِّرِ الْفاضِلِ خاتَمِ أَنْبِیائِکَ وَ سَیِّدِ أَصْفِیائِکَ وَ خالِصِ أَخِلاّئِکَ ذِی الْوَجْهِ الْجَمیلِ وَ الشَّرَفِ الاْءَصیلِ وَ الْمِنْبَرِ
ص : 122
1- 1_ آ: شُجْعَهُم و حاشیه آن: شَجَعِهِمْ.
2- 2_ ع: إسْلاحَهُم.
3- 3_ حاشیه ع و آ: عَلی.
4- 4_ ع: + رَبَّ .
5- 5_ حاشیه متن: الحَرام، ولی در ع و آ: برعکس.
6- 6_ حاشیه متن: سَاَلْتُ، و حاشیه ع و آ: سَأَلَتْ.
7- 7_ فلاح السائل، ص 238، فصل الرابع و العشرون… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 102، باب 41، تعقیب صلاه المغرب.
النَّبیلِ وَ الْمَقامِ الْمَحْمُودِ وَ الْمَنْهَلِ الْمَشْهُودِ وَ الْحَوْضِ الْمَوْرُودِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ کَما بَلَّغَ رِسالاتِکَ وَ جاهَدَ فی سَبیلِکَ وَ نَصَحَ لاِءُمَّتِه وَ عَبَدَکَ حَتّی أَتاهُ الْیَقینُ وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه الطّاهِرینَ الاْءَخْیارِ الاْءَتْقِیاءِ الاْءَبْرارِ الَّذینَ انْتَجَبْتَهُمْ لِدینِکَ وَ اصْطَفَیْتَهُمْ مِنْ خَلْقِکَ وَ ائْتَمَنْتَهُم عَلی وَحْیِکَ وَ جَعَلْتَهُم خَزائِنَ(1) عِلْمِکَ وَ تَراجِمَهَ کَلِمَتِکَ(2) وَ أَعْلامَ نُورِکَ وَ حَفَظَهِ سِرِّکَ وَ أَذْهَبْتَ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَهُمْ تَطْهیراً اَللّهُمَّ انْفَعْنا بِحُبِّهِمْ وَ احْشُرْنا فی زُمْرَتِهِمْ وَ تَحْتَ لِوائِهِمْ وَ لا تُفَرِّقْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ وَ اجْعَلْنی بِهِمْ عِنْدَکَ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبینَ الَّذینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی ذَهَبَ(3) بِالنَّهارِ(4) بِقُدْرَتِه وَ جاءَ بِاللَّیْلِ بِرَحْمَتِه خَلْقاً جَدیداً وَ جَعَلَهُ لِباساً وَ سَکَناً(5) وَ جَعَلَ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ آیَتَیْنِ لِیُعْلَمَ بِهِما عَدَدُ السِّنینَ وَ الْحِسابُ اَلْحَمْدُ للّه ِ عَلی إِقْبالِ اللَّیْلِ وَ إِدْبارِ النَّهارِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه(6) وَ أَصْلِحْ لی دینِیَ الَّذی هُوَ عِصْمَهُ أَمْری وَ أَصْلِحْ لی دُنْیایَ الَّتی فیها مَعیشَتی وَ أَصْلِحْ لی آخِرَتِیَ الَّتی إِلَیْها مُنْقَلَبی وَ اجْعَلِ الْحَیْاهَ زِیادَهً لی فی(7) کُلِّ خَیْرٍ وَ اجْعَلِ الْمَوْتَ راحَهً لی مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ اکْفِنی أَمْرَ دُنْیایَ وَ آخِرَتی بِما کَفَیْتَ بِه أَوْلِیائَکَ وَ خِیَرَتَکَ مِنْ عِبادِکَ الصّالِحینَ وَ اصْرِفْ عَنّی شَرَّهُما وَ وَفِّقْنی لِما یُرْضیکَ عَنّی یا کَریمُ أَمْسَیْتُ(8) وَ الْمُلْکُ للّه ِ الْواحِدِ الْقَهّارِ وَ ما فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ اَللّهُمَّ إِنّی وَ هذَا اللَّیْلِ وَ النَّهارِ خَلْقانِ مِنْ خَلْقِکَ اَمْسَی(9) فَاعْصِمْنی(10) فیهِما بِقُوَّتِکَ وَ لا تُرِهِما جُرْاَهً مِنّی عَلی مَعاصیکَ وَ لا رُکُوباً مِنّی لِمَحارِمِکَ وَ اجْعَلْ عَمَلی فیهِما مَقْبُولاً وَ سَعْیی مَشْکُوراً وَ یَسِّرْ(11)لی ما أَخافُ عُسْرَهُ وَ سَهِّلْ لی ما صَعُبَ عَلَیَّ أَمْرُهُ وَ اقْضِ لی فیهِ بِالْحُسْنی
ص : 123
1- 1_ حاشیه ع: خُزّان، و حاشیه آ: خُزّانِ وَحْیِکَ.
2- 2_ حاشیه متن و ع: وَحْیِکَ.
3- 3_ آ: أَذْهَبَ .
4- 4_ حاشیه متن و ع: النَّهارَ.
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: مَسْکَناً.
6- 6_ حاشیه ع: و علی آل محمد.
7- 7_ حاشیه متن و ع: مِنْ.
8- 8_ حاشیه متن و آ و متن ع: أَمْسَیْنا.
9- 9_ حاشیه ع و آ: أمسی.
10- 10_ ع: فَأَعْصِمْنا، و حاشیه آن: فَاعْصِمْنی.
11- 11_ حاشیه هر سه نسخه: سَهِّلْ.
وَ آمِنّی مَکْرَکَ وَ لا تَهْتِکْ عَنّی سِتْرَکَ وَ لا تُنْسِنی ذِکْرَکَ وَ لا تَحُلْ بَیْنی وَ بَیْنَ حَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ لا تَکِلْنی(1) إِلی نَفْسی طَرْفَهَ عَیْنٍ أَبَداً وَ لا إِلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ یا کَریمُ اَللّهُمَّ(2) صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَافْتَحْ مَسامِعَ قَلْبی لِذِکْرِکَ حَتّی أَعِیَ وَحْیَکَ وَ أَتَّبِعَ کِتابَکَ وَ أُصَدِّقَ رُسُلَکَ وَ أُومِنَ بِوَعْدِکَ وَ أَخافُ وَعیدَکَ وَ أُوفِیَ بِعَهْدِکَ وَأَتَّبعَ أَمْرَکَ وَ أَجْتَنِبَ نَهْیَکَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ(3) مُحَمَّدٍ وَ لا تَصْرِفْ عَنّی وَجْهَکَ وَ لا تَمْنَعْنی فَضْلَکَ وَ لا تَحْرِمْنی عَفْوَکَ وَ اجْعَلْنی أُوالی أَوْلِیاءَکَ وَ أُعادی أَعْدائَکَ وَارْزُقْنِی الرَّهْبَهَ مِنْکَ وَ الرَّغْبَهَ إِلَیْکَ وَ الْخُشُوعَ وَ الْوَقارَ وَ التَّسْلیمَ لاِءَمْرِکَ وَ التَّصْدیقَ بِکِتابِکَ وَ اتِّباعَ سُنَّهِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْسٍ لا تَقْنَعُ وَ بَطْنٍ لا یَشْبَعُ وَ عَیْنٍ لا تَدْمَعُ وَ قَلْبٍ لا یَخْشَعُ وَ صَلاهٍ لا تُرْفَعُ وَ عَمَلٍ لا یَنْفَعُ وَ دُعاءٍ لا یُسْمَعُ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ سُوءِ الْقَضاءِ وَ دَرَکِ الشَّقاءِ وَ جَهْدِ الْبَلاءِ وَ شَماتَهِ الاْءَعْداءِ وَ مِنْ عَمَلٍ لا تَرْضی(4) وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْکُفْرِ وَ الْفَقْرِ وَ الْقَهْرِ(5) وَ الْغَدْرِ وَ مِنْ ضیقِ الصَّدْرِ وَ مِنْ شَتاتِ الاْءَمْرِ(6) وَ مِنَ الدّاءِ الْعُضالِ وَ غَلَبَهِ الرِّجالِ وَ خَیْبَهِ الْمُنْقَلَبِ وَ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِی النَّفْسِ وَ الدّینِ وَ الاْءَهْلِ وَ الْمالِ وَ الْوَلَدِ وَ عِنْدَ مُعایَنَهِ(7) الْمَوْتِ وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ مِنْ إِنْسانِ سَوْءٍ وَ جارِ سَوْءٍ وَ قَرینِ سَوْءٍ وَ یَوْمِ سَوْءٍ وَ ساعَهِ سَوْءٍ وَ مِنْ شَرِّ ما یَلِجُ فِی الاْءَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها و مِنْ شَرِّ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ مِنْ شَرِّ طَوارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ إِلاّ طارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ رَبّی آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللّه ُ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی قَضی عَنّی صَلاهً کانَتْ عَلَی الْمُوءْمِنینَ کِتاباً مَوْقُوتاً».(8)
ص : 124
1- 1_ حاشیه هر سه نسخه: لاتُلْجِئْنی.
2- 2_ حاشیه آ: صل علی محمّد و آل محمّد.
3- 3_ حاشیه متن: وَ آلِهِ.
4- 4_ ع: لایَرْضی.
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: وَالْوَقر.
6- 6_ حاشیه ع: و مِنْ سُوءِ الأَمْرِ وَ مِن بَلاءٍ لَیْسَ لی عَلَیْهِ صَبرٌ.
7- 7_ حاشیه هر سه نسخه: مَلَکِ.
8- 8_ فلاح السائل، ص 241، فصل الرابع و العشرون… ؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 103،î Äفصل فی سیاقه الصلوات… .
10- دعای «الحمدلله الذی یولج اللیل فی النهار…»
دهم: نصر بن مزاحم در کتاب صفّین روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ بعد از نماز مغرب این دعا خواندند:
«اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ اَلْحَمْدُ للّه ِ کُلَّما وَقَبَ لَیْلٌ وَ غَسَقَ وَ الْحَمْدُ للّه ِ کُلَّما لاحَ نَجْمٌ وَ خَفَقَ».(1)
11- دعای «أستعیذ بالله من الشیطان الرجیم…»
یازدهم: و به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: بعد از نماز صبح و نماز شام ده مرتبه بگو:
«اَسْتَعیذُ بِاللّه ِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ»
پس بگو:
«اُکْتُبا رَحِمَکُمَا اللّه ُ بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ أَمْسَیْتُ وَ أَصْبَحْتُ بِاللّه ِ مُوءْمِناً عَلی دینِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ سُنَّتِه وَ عَلی دینِ عَلیٍّ علیه السلام وَ سُنَّتِه وَ عَلی دینِ فاطِمَهَ علیهاالسلام وَ سُنَّتِها وَ عَلی دینِ الاْءَوْصِیاءِ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَیْهِمْ وَ سُنَّتِهِمْ آمَنْتُ بِسِرِّهِمْ وَ عَلاْنِیَتِهِمْ وَ بِغَیْبِهِمْ وَ شَهادَتِهِمْ وَأَسْتَعیذُ بِاللّه ِ فی لَیْلَتی هذِه وَ یَوْمی هذا مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ مُحَمَّدٌ وَ عَلیٌّ وَ فاطِمَهُ و الاْءَوْصِیاءُ صَلَّی اللّه ُ عَلَیْهِمْ وَ أَرْغَبُ إِلَی اللّه ِ فیما رَغِبُوا فیهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّهِ».(2)
دوازدهم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: سنّت است بعد از نماز مغرب ده مرتبه بگوید: «ماشاءاللّه لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّه ِ اَسْتَغْفِرُاللّه َ».
و بگوید: «اَللّهُمَ اِنّی اَسْئَلُکَ مُوجِباتِ رَحْمَتِکَ وَ عَزائِمَ مَغْفِرَتِکَ وَالسَّلامَهَ مِنْ کُلِّ اِثْمٍ وَالْغَنیمَهَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ وَالنَّجاهَ مِنَ النّارِ وَ مِنْ کُلِّ بَلِیَّهٍ وَالْفَوْزَ بِالجَنَّهِ وَالرِّضْوانِ فی
ص : 125
1- 1_ وقعه صفّین، ص 134، طریق الجیش إلی صفین؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 98، باب نبذه مما یستحب… .
2- 2_ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 99، باب نبذه مما یستحب… ؛ فلاح السائل، ص 229، فصل الثالث و العشرون… .
دارِالسَّلامِ وَ جِوارِ(1) نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ وَ آلِه علیهم السلام اَللّهُمَ ما بِنا مِنْ نِعْمَهٍ فَمِنْکَ لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ اَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ».(2)
فایده: بدان که اکثر علما گفته اند که: باید اکثر تعقیبات نماز مغرب بعد از نافله ها خوانده شود که وقت نوافل که تا برطرف شدن سرخیِ جانب مغربست بیرون نرود. و بعضی گفته اند که: تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام را پیش بخواند و باقی را بعد.
و گمان فقیر آنست که: آنچه توان پیش از نوافل خواندن، افضل آنست که پیشتر بخواند؛ خصوصاً تعقیباتی که وارد شده است که پیش از آن که پا را حرکت دهد بخواند؛ و چون خوفِ بیرون رفتنِ وقت نوافل به هم رساند باقی را تأخیر کند؛ چنانچه در حدیث معتبر وارد شده است که: فضیلت تعقیب فریضه بر تعقیب نافله به قدر فضیلت فریضه است بر نافله.(3)
و در سجده شکر خلافی هست، و احادیث نیز اختلافی دارد، و ظاهراً مقدّم داشتن بر نوافل افضل باشد، و اگر تأخیر کند نیز خوبست، و اگر هر دو را به عمل آورد شاید بهتر باشد.
ص : 126
1- 1_ ع و آ: جَوارِ.
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 102، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 28، ما یعقب به صلاه المغرب.
3- 3_ کافی، ج 3، ص 341، باب التعقیب بعد الصلاه والدعاء؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 436، باب استحباب اختیار الدعاء… .
فصل ششم: در بیان تعقیب مخصوص نماز خفتن است
اشاره
و انواع آن بسیار است:
1- دعای «اللهم صل علی محمد و آل محمد و احرسنی بعینک…»
اوّل: سیّد ابن طاوس رضی الله عنه در کتاب فلاح السائل روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ بعد از نماز عشاء این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ وَ احْرُسْنی بِعَیْنِکَ الَّتی لا تَنامُ وَ اکْنُفْنی بِرُکْنِکَ الّذی(3) لایُرامُ وَ اغْفِرْ لی بِقُدْرَتِکَ عَلَیَّ یا ذَاالْجَلاْلِ وَ الاْءکْرامِ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ طَوارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ مِنْ جَورِ کُلِّ جائِرٍ وَ حَسَدِ کُلِّ حاسِدٍ وَ بَغْیِ کُلِّ باغٍ اَللّهُمَّ احْفَظْنی فی نَفْسی وَ أَهْلی وَ مالی وَ جَمیعِ ما خَوَّلْتَنی مِنْ نِعَمِکَ اَللّهُمَّ تَوَلَّنی فیما عِنْدَکَ مِمّا غِبْتُ عَنْهُ وَ لا تَکِلْنی إِلی نَفْسی فیما حَضَرْتُهُ یا مَنْ لا تَضُرُّهُ الذُّنُوبُ وَ لا تَنْقُصُهُ الْمَغْفِرَهُ اِغْفِرْلی ما لا یَضُرُّکَ وَ أَعْطِنی ما لا یَنْقُصُکَ إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْأَلُکَ فَرَجاً قَریباً وَ صَبْراً جَمیلاً وَ رِزْقاً واسِعاً وَ الْعَفْوَ وَ الْعافِیَهَ فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی(4) آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْلی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ الاْءَحْیاءِ مِنْهُمْ وَ الاْءَمْواتِ اَللّهُمَّ اجْعَلْنی مِمَّنْ یُکْثِرُ ذِکْرَکَ وَ یُتابِعُ شُکْرَکَ وَ یَلْزَمُ عِبادَتَکَ وَ یُوءَدّی أَمانَتَکَ اَللّهُمَّ طَهِّرْ لِسانی مِنَ
ص : 127
1- 1_ ع: _ بیان .
2- 2_ عشاء.
3- 3_ ع: الّتی.
4- 4_ ع: _ و علی .
الْکِذْبِ وَ قَلْبی مِنَ النِّفاقِ وَ عَمَلی مِنَ الرِّیاءِ وَ بَصَری مِنَ الْخِیانَهِ إِنَّکَ تَعْلَمُ خائِنَهَ الاْءَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ اَللّهُمَّ رَبَّ السَّماواتِ السَّبْعِ وَ ما أَظَلَّتْ وَ رَبَّ الاْءَرَضینَ السَّبْعِ(1) وَ ما أَقَلَّتْ وَ رَبَّ الرِّیاحِ وَ ما ذَرَتْ وَ رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ إِلهَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ آخِرَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ رَبَّ جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ إِسْرافیلَ وَ إِلهَ إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی(2) آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَتَوَلاّنی بِرَحْمَتِکَ وَ تَشْمَلَنی بِعافِیَتِکَ وَ تُسْعِدَنی بِمَغْفِرَتِکَ وَ لا تُسَلِّطْ عَلَیَّ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ اَللّهُمَّ إِلَیْکَ فَقَرِّبْنی وَ عَلی حُسْنِ الْخُلْقِ فَقَوِّمْنی وَ مِنْ شَرِّ شَیاطینِ الْجِنِّ وَ الاْءِنْسِ فَسَلِّمْنی وَ فی آناءِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ فَاحْرُسْنی وَ فی أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ إِخْوانی وَ جَمیعِ ما أَنْعَمْتَ بِه عَلَیَّ فَاحْفَظْنی وَ اغْفِرْلی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِسائِرِ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ یا ربَّ الْباقِیاتِ الصّالِحاتِ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ وَ نِعْمَ الْمَوْلی وَ نِعْمَ النَّصیرُ بِرَحْمَتِکَ یا رَحیمُ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَواتُهُ(3) عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ النَّبیِّ وَ الِهِ وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرینَ».(4)
2- دعای «سبحان من تواضع کل شیء لعظمته…»
دویّم: ایضاً سیّد ابن طاوس رحمه الله روایت کرده است که: حضرت فاطمه زهرا _ صلوات اللّه علیها _ بعد از نماز عشاء این دعا می خواندند:
«سُبْحانَ مَنْ تَواضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعَظَمَتِه سُبْحانَ مَنْ ذَلَّ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعِزَّتِه سُبْحانَ مَنْ خَضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لاِءَمْرِه وَ مُلْکِه سُبْحانَ مَنِ انْقادَتْ لَهُ الاْءُمُورُ بِأَزِمَّتِها اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یَنْسی مِنْ ذِکْرِه اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یَخیبُ مَنْ دَعاهُ اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی مَنْ تَوَکَّلَ عَلَیْهِ کَفاهُ اَلْحَمْدُ للّه ِ سامِکِ السَّماءِ وَ ساطِحِ الاْءَرْضِ وَ حاصِرِ(5) الْبِحارِ وَ ناضِدِ الْجِبالِ وَ بارِئِ الْحَیَوانِ وَ خالِقِ الشَّجَرِ وَ فاتِحِ یَنابیعِ الاْءَرْضِ وَ مُدَبِّرِ الاْءُمُورِ وَ مُسَیِّرِ السَّحابِ وَ مُجْرِی الرِّیحِ(6) وَ الْماءِ
ص : 128
1- 1_ آ: _ السَّبعِ.
2- 2_ ع و آ: _ و علی.
3- 3_ ع: صَلواتُ اللّه.
4- 4_ فلاح السائل، ص 249، فصل السادس والعشرون… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 113، باب 42، تعقیب صلاه العشاء.
5- 5_ ع و آ: حاضر.
6- 6_ حاشیه ع: الرِیّاح.
وَ النّارِ مِنْ أَعْوادِ(1) الاْءَرْضِ مُتَضارِعاتٍ(2) فِی الْهَواءِ وَ مُهْبِطِ الْحَرِّ وَ الْبَرْدِ الَّذی بِنِعْمَتِه تَتِمُّ الصّالِحاتُ وَ بِشُکْرِه تُسْتَوْجِبُ الزِّیاداتُ وَ بِأَمْرِه قامَتِ السَّماواتُ وَ بِعِزَّتِه اِسْتَقَرَّتِ الرّاسِیاتُ وَ سَبَّحَتِ الْوُحُوشُ فِی الْفَلَواتِ وَ الطَّیْرُ(3) فِی الْوَکَناتِ اَلْحَمْدُ للّه ِ رَفیعِ الدَّرَجاتِ مُنْزِلِ الاْآیاتِ واسِعِ الْبَرَکاتِ ساتِرِ الْعوراتِ قابِلِ الْحَسَناتِ مُقیلِ الْعَثَراتِ مُنَفِّسِ الْکُرُباتِ مُنْزِلِ الْبَرَکاتِ مُجیبِ الدَّعَواتِ مُحْیِیَ الاْءَمْواتِ إِلهَ مَنْ فِی الاْءَرْضِ وَ السَّماواتِ اَلْحَمْدُ للّه ِ عَلی کُلِّ حَمْدٍ وَ ذِکْرٍ وَ شُکْرٍ وَ صَبْرٍ وَ صَلاهٍ وَ زَکاهٍ وَ قِیامٍ وَ عِبادَهٍ وَ سَعادَهٍ وَ بَرَکَهٍ وَ زِیادَهٍ وَ رَحْمَهٍ وَ نِعْمَهٍ وَ کَرامَهٍ وَ فَریضَهٍ وَ سَرّاءَ وَ ضَرّاءَ وَ شِدَّهٍ وَ رَخاءٍ وَ مُصیبَهٍ وَ بَلاءٍ وَ عُسْرٍ وَ یُسْرٍ وَ غِناءٍ وَ فَقْرٍ وَ عَلی کُلِّ حالٍ وَ فی کُلِّ أَوانٍ وَ زَمانٍ وَ کُلِّ مَثْویً وَ مُنْقَلَبٍ وَ مَقامٍ اَللّهُمَّ إِنّی عائِذٌ بِکَ فَأَعِذْنی وَ مُسْتَجیرٌ بِکَ فَأَجِرْنی وَ مُسْتَعینٌ بِکَ فَأَعِنّی وَ مُسْتَغیثٌ بِکَ فَأَغِثْنی وَ داعیکَ فَأَجِبْنی وَ مُسْتَغْفِرُکَ فَاغْفِرْلی وَ مُسْتَنْصِرُکَ فَانْصُرْنی وَ مُسْتَهْدیکَ فَاهْدِنی وَ مُسْتَکْفیکَ فَاکْفِنی وَ مُلْتَجِأٌ إِلَیْکَ فَاوِنی وَ مُسْتَمْسِکٌ بِحَبْلِکَ فَاعْصِمْنی وَ مُتَوَکِّلٌ عَلَیْکَ فَاکْفِنی وَ اجْعَلْنی فی عِیاذِکَ وَ جِوارِکَ وَ حِرْزِکَ وَ کَهْفِکَ(4) وَ حَیاطَتِکَ وَ حَراسَتِکَ وَ کِلائَتِکَ وَ حُرْمَتِکَ وَ أَمْنِکَ وَ تَحْتَ ظِلِّکَ وَ تَحْتَ جَناحِکَ وَ اجْعَلْ عَلَیَّ واقِیَهً مِنْکَ وَ اجْعَلْ حِفْظَکَ وَ حَیاطَتَکَ وَ حَراسَتَکَ وَ کَلائَتَکَ مِنْ وَرائی وَ أَمامی وَ عَنْ یَمینی وَ عَنْ شِمالی وَ مِنْ فَوْقی وَ مِنْ تَحْتی وَ حَوالِیَّ حَتّی لا یَصِلَ أَحَدٌ مِنَ الْمَخْلُوقینَ إِلی مَکْرُوهی وَ أَذایَ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الْمَنّانُ بَدیعُ السَّماواتِ وَالاْءَرْضِ ذُوالْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ اَللّهُمَّ اکْفِنی حَسَدَ الْحاسِدینَ وَ بَغْیَ الْباغینَ وَ کَیْدَ الْکائِدینَ وَ مَکْرَ الْماکِرینَ وَ حیلَهَ الْمُحْتالینَ وَ غیلَهَ الْمُغْتالینَ وَ ظُلْمَ الظّالِمینَ وَ جَوْرَ الْجائِرینَ وَاعْتِداءَ الْمُعْتَدینَ وَ سَخَطَ الْمُسْخِطینَ(5) وَ تَشَحُّبَ الْمُتَشَحَّبینَ وَ صَوْلَهَ الصّائِلینَ وَ اقْتِسارَ الْمُقْتَسِرینَ(6) وَ غَشْمَ الْغاشِمینَ وَ خَبْطَ
ص : 129
1- 1_ حاشیه متن: أعوار، و حاشیه ع: أغوار.
2- 2_ ع: مُتَصارِعاً، و حاشیه آن: مُتَساعِداتٍ.
3- 3_ ع: الطّیور.
4- 4_ حاشیه هر سه نسخه: کَنَفِکَ.
5- 5_ حاشیه ع: تَسَخِّطینَ، و حاشیه آ: المُسْتَخِطّین.
6- 6_ ع: وَاقْتِصارَالْمُقْتَصِرینَ.
الْخابِطینَ وَ سِعایَهَ السّاعینَ وَ نَمیمَهَ النّامّینَ وَ سِحْرَ السَّحَرَهِ وَ الْمَرَدَهِ وَ الشَّیاطینِ وَ جَوْرَ السَّلاطینَ وَ مَکْرُوهَ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَخْزُونِ الطَّیِّبِ الطّاهِرِ الَّذی قامَتْ بِهِ السَّماواتُ وَالاْءَرْضُ وَ أَشْرَقَتْ لَهُ الظُّلَمُ وَ سَبَّحَتْ لَهُ الْمَلائِکَهُ وَ وَجِلَتْ عَنْهُ الْقُلُوبُ وَ خَضَعَتْ لَهُ الرِّقابُ وَ أَحْیَیْتَ بِهِ الْمَوْتی أَنْ تَغْفِرَلی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ فی ظُلَمِ اللَّیْلِ وَ ضَوْءِ النَّهارِ عَمْداً أَوْ خَطَأً سِرّاً أَوْ عَلانِیَهً وَ أَنْ تَهَبَ لی یَقیناً وَ هَدْیاً وَ نُوراً وَ عِلْماً وَ فَهْماً حَتّی أُقیمَ کِتابَکَ وَ أُحِلَّ حَلالَکَ وَ أُحَرِّمَ حَرامَکَ وَ أَوءَدِّیَ فَرائِضَکَ وَ أُقیمَ سُنَّهَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله اَللّهُمَّ أَلْحِقْنی بِصالِحِ مَنْ مَضی وَ اجْعَلْنی مِنْ صالِحِ مَنْ بَقِیَ وَ اخْتِمْ لی عَمَلی بِأَحْسَنِه إِنَّکَ غَفُورٌ رَحیمٌ اَللّهُمَّ إِذا فَنِیَ عُمْری وَ تَصَرَّمَتْ أَیّامُ حَیاتی وَ کانَ لابُدَّ لی مِنْ لِقائِکَ فَأَسْئَلُکَ یا لَطیفُ أَنْ تُوجِبَ لی مِنَ الْجَنَّهِ مُنْزِلاً یَغْبِطُنی بِه الاْءَوَّلُونَ وَ الاْآخِرُونَ اَللّهُمَّ اقْبَلْ مِدْحَتی وَ الْتِهافی وَ ارْحَمْ ضَراعَتی وَ هُتافی وَ إِقْراری عَلی نَفْسی وَ اعْتِرافی فَقَدْ أَسْمَعْتُکَ صَوْتی فِی الدّاعینَ وَ خُشُوعی فِی الضّارِعینَ وَ مِدْحَتی فِی الْقائِلینَ وَ تَسْبیحی فِی الْمادِحینَ وَ أَنْتَ مُجیبُ الْمُضطَرِّینَ وَ مُغیثُ الْمُسْتَغیثینَ وَ غِیاثُ الْمَلْهُوفینَ وَ حِرْزُ الْهارِبینَ وَ صَریخُ الْمُوءْمِنینَ وَ مُقیلُ الْمُذْنِبینَ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلَی الْبَشیرِ النَّذیرِ وَ السِّراجِ الْمُنیرِ وَ عَلَی الْمَلائِکَهِ وَ النَّبِیّینَ اَللّهُمَّ داحِیَ الْمَدْحُوّاتِ وَ بارِئَ الْمَسْمُوکاتِ وَ جَبّالَ الْقُلُوبِ عَلی فِطْرَتِها شَقِیِّها وَ سَعیدِهَا اجْعَلْ شَرائِفَ صَلَواتِکَ وَ نَوامِیَ بَرَکاتِکَ(1) وَ کَرائِمَ تَحِیّاتِکَ عَلی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ أَمینِکَ عَلی وَحْیِکَ الْقائِمِ بِحُجَّتِکَ وَ الذّابِّ عَنْ حَرَمِکَ وَ الصّادِعِ بِأَمْرِکَ وَ الْمُشَیِّدِ لاِآیاتِکَ وَ الْمُوْفی لِنَذْرِکَ اَللّهُمَّ فَأَعْطِه بِکُلِّ فَضیلَهٍ مِنْ فَضائِلِه وَ (2)نَقیبَهٍ مِنْ مَناقِبِه وَ حالٍ مِنْ أَحْوالِه وَ مَنْزِلَهٍ مِنْ مَنازِلِه رَأَیْتَ مُحَمَّداً لَکَ فیها ناصِراً وَ عَلی مَکْرُوهِ بَلائِکَ صابِراً وَ لِمَنْ عاداکَ مُعادِیاً وَ لِمَنْ والاکَ مُوالِیاً وَ عَنْ ما کَرِهْتَ نائِیاً(3) وَ إِلی ما أَجَبْتَ داعِیاً فَضائِلَ مِنْ جَزائِکَ وَ خَصائِصَ مِنْ عَطائِکَ وَ حِبائِکَ تُسْنی بِها
ص : 130
1- 1_ ع: + و رأفَهِ تَحِیَّتِکَ، و حاشیه آن: تحیّاتِکَ. ولی در آ: برعکس.
2- 2_ حاشیه ع و آ: مَنْقَبَهٍ.
3- 3_ حاشیه ع: تائیاً.
أَمْرَهُ وَ تُعْلی بِها دَرَجَتَهُ مَعَ الْقُوّامِ بِقِسْطِکَ وَ الذّابّینَ عَنْ حَرَمِکَ حَتّی لا یَبْقی ثَناءٌ وَ لا بَهاءٌ وَ لا رَحْمَهٌ وَ لا کَرامَهٌ إِلاّ خَصَصْتَ مُحَمَّداً بِذلِکَ وَ آتَیْتَهُ مِنْهُ الذُّری وَ بَلَّغْتَهُ الْمَقاماتِ الْعُلی آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَوْدِعُکَ دینی وَ نَفْسی وَ جَمیعَ نِعْمَتِکَ عَلَیَّ وَاجْعَلْنی فی کَنَفِکَ وَ حِفْظِکَ وَ عِزِّکَ وَ مَنْعِکَ عَزَّ جارُکَ وَ جَلَّ ثَناوءُکَ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْماوءُکَ وَ لا إِلهَ غَیْرُکَ حَسْبی أَنْتَ فِی السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ الشِّدَّهِ وَ الرَّخاءِ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ رَبَّنا عَلَیْکَ تَوَکَّلْنا وَ إِلَیْکَ أَنَبْنا وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَهً لِلَّذِینَ کَفَرُوا وَ اغْفِرْ لَنا رَبَّنا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها کانَ غَراماً إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً رَبَّنَا افْتَحْ بَیْنَنا وَ بَیْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ أَنْتَ خَیْرُ الْفاتِحِینَ رَبَّنا إنَّنا آمَنّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الاْءَبْرارِ رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکَ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَهِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعادَ رَبَّنا لا تُوءاخِذْنا إِنْ نَسِینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَهَ لَنا بِهِ وَ اعْفُ عَنّا وَ اغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا أَنْتَ مَوْلانا فَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِی الاْآخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنا بِرَحْمَتِکَ عَذابَ النّارِ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطّاهِرینَ و سَلَّمَ تَسْلیماً».(1)
3- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم اللهم صل علی محمد و آل محمد صلاه…»
سیّم: سیّد بن طاوس و شیخ طوسی و دیگران به سندهای صحیح از معاویه بن عمّار روایت کرده اند که: حضرت صادق علیه السلام بعد از نماز عشا این دعا می خواندند:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ(2) مُحَمَّدٍ صَلاهً تُبَلِّغُنا بِها رِضْوانَکَ وَ الْجَنَّهَ وَ تُنَجِّینا بِها مِنْ سَخَطِکَ وَ النّارِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ(3) مُحَمَّدٍ وَ أَرِنی الْحَقَّ حَقّاً حَتّی أَتَّبِعَهُ وَ أَرِنِی الْباطِلَ باطِلاً حَتّی أَجْتَنِبَهُ وَ لا تَجْعَلْهُما(4) عَلَیَّ
ص : 131
1- 1_ فلاح السائل، ص 251، فصل السادس و العشرون… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 115، باب 42، تعقیب صلاه العشاء.
2- 2_ حاشیه ع و آ: وَ آلِهِ.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: وَ آلِهِ.
4- 4_ حاشیه متن: تَجْعَلْهُ، و حاشیه آ: وَلاَتَجْعَلْهُ عَلَیَّ.
مُتَشابِهَیْنِ(1) فَأَتَّبعَ هَوایَ بِغَیْرِ هُدیً مِنْکَ وَ اجْعَلْ هَوایَ تَبَعاً لِرِضاکَ وَ طاعَتِکَ وَ خُذْ لِنَفْسِکَ رِضاها مِنْ نَفْسی وَ اهْدِنی لِمَا اخْتُلِفَ فیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِکَ إِنَّکَ تَهْدی مَنْ تَشاءُ إِلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ اهْدِنی فیمَنْ هَدَیْتَ وَ عافِنی فیمَنْ عافَیْتَ وَ تَوَلَّنی فیمَنْ تَوَلَّیْتَ وَ بارِکْ لی فیما أَعْطَیْتَ وَ قِنی شَرَّ ما قَضَیْتَ إِنَّکَ تَقْضی وَ لا یُقْضی عَلَیْکَ وَ تُجیرُ وَ لا یُجارُ عَلَیْکَ تَمَّ نُورُکَ اَللّهُمَّ فَهَدَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَ عَظُمَ حِلْمُکَ فَعَفَوْتَ(2) فَلَکَ الْحَمْدُ وَ بَسَطْتَ یَدَکَ فَأَعْطَیْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ تُطاعُ رَبَّنا فَتَشْکُرُ وَ تُعْصَی رَبَّنا فَتَسْتُرُ وَ تَغْفِرُ أَنْتَ کَما أَثْنَیْتَ عَلی نَفْسِکَ بِالْکَرَمِ وَ الْجُودِ لَبَّیْکَ وَ سَعْدَیکَ تَبارَکْتَ وَ تَعالَیْتَ لا مَلْجَأَ وَ لا مَنْجا مِنْکَ إِلاّ إِلَیْکَ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ اَللّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ عَمِلْتُ سُوءً وَ ظَلَمْتُ نَفْسی فَارْحَمْنی(3) وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ اَللّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ عَمِلْتُ سُوءً وَ ظَلَمْتُ نَفْسی فَاغْفِرلی یا خَیْرَ الْغافِرینَ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ اَللّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ عَمِلْتُ سُوءً وَ ظَلَمْتُ نَفْسی فَتُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَوّابُ الرَّحیمُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّهِ عَمّا یَصِفُونَ وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمِینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَیِّتْنی مِنْکَ فی عافِیَهٍ وَ صَبِّحْنی مِنْکَ فی عافِیَهٍ وَ اسْتُرْنی مِنْکَ بِالْعافِیَهِ وَ ارْزُقْنی تَمامَ الْعافِیَهِ وَ دَوامَ الْعافِیَهِ وَ الشُّکْرَ عَلَی الْعافِیَهِ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَوْدِعُکَ نَفْسی وَ دینی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ أَهْلَ حُزانَتی وُ کُلَّ نِعْمَهٍ أَنْعَمْتَ بِها عَلَیَّ اَوْ تُنْعِمُ(4) فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ اجْعَلْنی فی کَنَفِکَ وَ أَمْنِکَ وَ کَلائَتِکَ وَ حِفْظِکَ وَ حَیاطَتِکَ وَ کِفایَتِکَ وَ سِتْرِکَ وَ ذِمَّتِکَ وَ جَوارِکَ وَ وَدائِعِکَ یا مَنْ لا تَضیعُ وَدائِعُهُ وَ لایَخیبُ سائِلُهُ وَ لا یَنْفَدُ ما عِنْدَهُ اَللّهُمَّ إِنّی أَدْرَءُ بِکَ فی نُحُورِ أَعْدائی وُ کُلِّ(5) مَنْ کادَنی وَ بَغی عَلَیَّ اَللّهُمَّ مَنْ أَرادَنا فَأَرِدْهُ وَ مَنْ کادَنا
ص : 132
1- 1_ حاشیه متن و ع: مُتَشَابِها.
2- 2_ حاشیه هر سه نسخه: فَغَفَرْتَ.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: فَاغْفِرْ لی وَارْحَمْنی.
4- 4_ حاشیه ع: أوْ تُنعِمُ.
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: وَکِدْ.
فَکِدْهُ وَ مَنْ نَصَبَ لَنا فَخُذْهُ یا رَبِّ أَخْذَ عَزیزٍ مُقْتَدِرٍ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اصْرِفْ عَنّی مِنَ الْبَلِیّاتِ وَالاْآفاتِ وَ الْعاهاتِ وَ النِّقَمِ وَ لُزُومِ السَّقَمِ وَ زَوالِ النِّعَمِ وَ عَواقِبِ التَّلَفِ وَ ما طَغی بِهِ الْماءُ لِغَضَبِکَ وَ ما عَتَتْ بِهِ الرّیحُ عَنْ أَمْرِکَ وَ ما أَعْلَمُ وَ ما لا أَعْلَمُ وَ ما أَخافُ وَ ما لا أَخافُ وَ ما أَحْذَرُ وَ ما لا أَحْذَرُ وَ ما أَنْتَ بِهِ أَعْلَمُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّجْ هَمّی وَ نَفِّسْ غَمّی وَ سَلِّ حُزْنی وَ اکْفِنی ما ضاقَ بِه صَدْری وَ ما عیلَ بِه صَبْری وَ قَلَّتْ فیهِ(1) حیلَتی وَ ضَعُفَتْ عَنْهُ قُوَّتی وَ عَجَزَتْ عَنْهُ طاقَتی وَ رَدَّتْنی فیهِ الضَّرُورَهُ عِنْدَ انْقِطاعِ الاْآمالِ وَ خَیْبَهِ الرَّجاءِ مِنَ الْمَخْلُوقینَ إِلَیْکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْفِنیهِ یا کافِیاً مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ لا یَکْفی مِنْهُ شَیْ ءٌ اِکْفِنی کُلَّ شَیْ ءٍ حَتّی لا یَبْقی مِنْهُ شَیْ ءٌ یا کَریمُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ(2) وَ ارْزُقْنی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرامِ وَ زِیارَهَ قَبْرِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله (3) مَعَ التَّوْبَهِ وَ النَّدَمِ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَوْدِعُکَ نَفْسی وَ دینی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ إِخْوانی وَ أَسْتَکْفیکَ ما أَهَمَّنی وَ ما لَمْ یُهِمَّنی وَ أَسْئَلُکَ بِخَیرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ الَّذی لا یَمُنُّ بِه سِواکَ یا کَریمُ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی قَضی عَنّی صَلاهً کانَتْ عَلَی الْمُوءْمِنینَ کِتاباً مَوْقُوتاً».(4)
4- دعای «اللهم إنه لیس لی علم بموضع رزقی…»
چهارم: سیّد بن طاوس رضی الله عنه از عبید بن زراره روایت کرده است که: مردی به خدمت حضرت صادق علیه السلام آمد و از تنگدستی شکایت کرد، و گفت: هر چند در طلب روزی به شهرها می گردم تنگی معیشتِ من زیاده می گردد. حضرت فرمود که: چون از نماز خفتن فارغ شوی، با تأنّی این دعا بخوان.
راوی گفت: بعد از اندک مدّتی حال آن مرد نیکو شد، و مال بسیار به هم رسانید. و دعا این است:
ص : 133
1- 1_ حاشیه ع و آ: بِهِ.
2- 2_ حاشیه هر سه نسخه: وَ الأَئمهَ عَلَیه وَ عَلَیهمُ السَّلامُ.
3- 3_ حاشیه متن و ع: علیه السّلام.
4- 4_ فلاح السائل، ص 254، فصل السادس و العشرون… ؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 110، أربع رکعات آخر.
«اَللّهُمَّ إِنَّهُ لَیْسَ لی عِلْمٌ بِمَوْضِعِ رِزْقی وَ إِنَّما أنا أَطْلُبُهُ بِخَطَراتٍ تَخْطُرُ عَلی قَلْبی فَأَجُولُ فی طَلَبِهِ الْبُلْدانَ وَ أَ نَا فیما أَ نَا طالِبٌ کَالْحِیرانِ لا أَدْری أَفی سَهْلٍ هُوَ أَمْ فی جَبَلٍ أَمْ فی أَرْضٍ أَمْ فی سَماءٍ أَمْ فی بَرٍّ أَمْ فی بَحْرٍ وَ عَلی یَدَیْ مَنْ وَ مِنْ قِبَلِ مَنْ وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ عِلْمَهُ عِنْدَکَ وَ أَسْبابَهُ بِیَدِکَ وَ أَنْتَ الَّذی تَقْسِمُهُ بِلُطْفِکَ وَ تُسَبِّبُهُ بِرَحْمَتِکَ اَللّهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ اجْعَلْ یا رَبِّ رِزْقَکَ لی واسِعاً وَ مَطْلَبَهُ سَهْلاً وَ مَأْخَذَهُ قَریباً وَ لا تُعَنِّنی بِطَلَبِ ما لَمْ تُقَدِّرْ لی فیهِ رِزْقاً فَإِنَّکَ غَنیٌّ عَنْ عَذابی وَ أَ نَا فَقیرٌ إِلی رَحْمَتِکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَجُدْ عَلی عَبْدِکَ بِفَضْلِکَ إِنَّکَ ذُو فَضْلٍ عَظیمٍ».(1)
5- دعای «اللهم بیدک مقادیر اللیل والنهار و…»
پنجم: کلینی به سند معتبر از اهل بیت علیهم السلام روایت کرده است که: بعد از نماز خفتن این دعا را باید خواند. و دیگران این دعا را بعد از نماز شام ذکر کرده اند:
«اَللّهُمَّ بِیَدِکَ مَقادیرُ اللَّیْلِ وَ مَقادیرُ النَّهارِ وَ مَقادیرُ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ مَقادیرُ الْمَوْتِ وَ الْحَیاهِ وَ مَقادیرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ مَقادیرُ النَّصْرِ وَ الْخِذْلانِ وَ مَقادیرُ الْغِنی وَ الْفَقْرِ اَللّهُمَّ بارِکْ لی فی دینی وَ دُنْیایَ وَ فی جَسَدی وَ أَهْلی(2) وَ وُلْدی اَللّهُمَّ ادْرَأْ عَنّی فَسَقَهَ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ الْجِنِّ وَ الاْءِنْسِ وَ اجْعَلْ مُنْقَلَبی إِلی خَیْرٍ دائِمٍ وَ نَعیمٍ لا یَزُولُ».(3)
6- دعای «أعوذ بعزه الله و أعوذ بقدره الله و…»
ششم: در کتاب طبّ الأئمّه از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز خفتن این دعا بخواند در آن شب و روزش از ضرر دزدان ایمن گردد:
«أَعُوذُ بِعِزَّهِ اللّه ِ وَ أَعُوذُ بِقُدْرَهِ اللّه ِ وَ أَعُوذُ بِمَغْفِرَهِ اللّه ِ وَ أَعُوذُ بِرَحْمَهِ اللّه ِ وَ أَعُوذُ بِسُلْطانِ اللّه ِ الَّذی هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ وَ أَعُوذُ بِکَرَمِ اللّه ِ وَ أَعُوذُ بِجَمْعِ اللّه ِ مِنْ شَرِّ کُلِّ جَبّارٍ عَنیدٍ وَ شَیْطانٍ مَریدٍ وَ کُلِّ مُغْتالٍ وَ سارِقٍ وَ عارِضٍ وَ مِنْ شَرِّ السّامَّهِ وَ الْهامَّهِ وَ الْعامَّهِ وَ مِنْ شَرِّ
ص : 134
1- 1_ فلاح السائل، ص 256، فصل السادس والعشرون… ؛ مصباح، شیخ کفعمی، ص 168، فصل العشرون فی أدعیه الأرزاق.
2- 2_ ع: + وَ مالی .
3- 3_ کافی، ج 2، ص 545، باب الدعاء فی ادبار الصلوات؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 484، باب نبذه مما یستحب… .
کُلِّ دابَّهٍ صَغیرَهٍ أَوْ کَبیرَهٍ بِلَیْلٍ أَوْ نَهارٍ وَ مِنْ شَرِّ فُسّاقِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ فُجّارِهِمْ وَ مِنْ شَرِّ فَسَقَهِ الجِنِّ وَ الاْءِنْسِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ رَبّی آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ».(1)
7- خواندن سوره «إنا أنزلناه فی لیله القدر…»
هفتم: سیّد بن طاوس رضی الله عنه به سند معتبر از حضرت امام محمّد تقی علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز خفتن هفت مرتبه سوره «إنّا أنْزَلْناه» بخواند در آن شب تا صبح در ضمان حق تعالی باشد از بلاها.(2)
8- دعای «اللهم رب السماوات السب و ما أظلت…»
هشتم: شیخ طوسی و کفعمی و دیگران ذکر کرده اند که: سنّت است بعد از نماز عشاء هفت مرتبه خواندن سوره «إنّا أنْزَلْناهُ» و بعد از آن این دعا بخواند:
«اَللّهُمَّ رَبَّ السَّماواتِ السَّبْعِ وَ ما أَظَلَّتْ وَ رَبَّ الاْءَرَضینَ السَّبْعِ وَ ما أَقَلَّتْ وَ رَبَّ الشَّیاطینِ وَ ما أَظَلَّتْ وَ رَبَّ الرِّیاحِ وَ ما ذَرَتْ اَللّهُمَّ رَبَّ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ إِلهَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ خالِقَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مَلیکَ کُلِّ شَیْ ءٍ أَنْتَ اللّه ُ الْمُقْتَدِرُ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ أَنْتَ اللّه ُ الاْءَوَّلُ فَلا شَیْ ءَ قَبْلَکَ وَ أَنْتَ الاْآخِرُ فَلا شَیْ ءَ بَعْدَکَ وَ أَنْتَ الظّاهِرُ فَلا شَیْ ءَ فَوْقَکَ وَ أَنْتَ الْباطِنُ فَلا شَیْ ءَ دُونَکَ وَ رَبَّ جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ إِسْرافیلَ وَ إِلهَ إِبْراهیمَ(3) وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الاْءَسْباطَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَوَلاّنی بِرَحْمَتِکَ وَ لا تُسَلِّطْ عَلَیَّ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ مِمَّنْ لا طاقَهَ لی بِه اَللّهُمَّ إِنّی أَتَحَبَّبُ إِلَیْکَ فَحَبِّبْنی(4) وَ فِی النّاسِ فَعَزِّزْنی وَ مِنْ شَرِّ شَیاطینِ الْجِنِّ وَ الاْءِنْسِ فَسَلِّمْنی یا رَبَّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه» پس هر دعایی که خواهی بکن.(5)
ص : 135
1- 1_ طبّ الأئمه، ص 119، عوذه للسارق؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 127، باب 42، تعقیب صلاه العشاء.
2- 2_ فلاح السائل، ص 257، فصل السادس والعشرون… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 102، باب نبذه مما یستحب… .
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: وَ الأسباط.
4- 4_ حاشیه متن و ع و متن آ: اللّهم إِلَیکَ فَحَبِّبْنی.
5- 5_ مصباح، شیخ طوسی، ص 109، أربع رکعات آخر؛ بلدالأمین، ص 30، ما یختص به صلاه العشاء.
9- دعای «اللهم بحق محمد و آل محمد صل علی محمد…»
نهم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: سنّت است که این دعا نیز بخوانند:
«اَللّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ محمّدٍ وَ لا تُوءْمِنّا مَکْرَکَ وَ لا تُنْسِنا ذِکْرَکَ وَ لاتَکْشِفْ عَنّا سِتْرَکَ وَ لا تَحْرِمْنا فَضْلَکَ وَ لا تُحِلَّ عَلَیْنا غَضَبَکَ وَ لا تُباعِدْنا مِنْ جِوارِکَ وَ لا تَنْقُصْنا مِنْ رَحْمَتِکَ وَ لا تَنْزِعْ مِنّا(1) بَرَکَتَکَ وَ لا تَمْنَعْنا عافِیَتَکَ وَ أَصْلِحْ لَنا ما أَعْطَیْتَنا وَ زِدْنا مِنْ فَضْلِکَ الْمُبارَکِ الطَّیِّبِ الْحَسَنِ الْجَمیلِ وَ لا تُغَیِّرْ ما بِنا مِنْ نِعْمَتِکَ وَ لا تُوءْیِسْنا مِنْ رَوْحِکَ وَ لا تُهِنّا بَعْدَ کَرامَتِکَ وَ لا تُضِلَّنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهّابُ اَللّهُمَّ اجْعَلْ قُلُوبَنا سالِمَهً وَ أَرْواحَنا طَیِّبَهً وَ أَزْواجَنا مُطَهَّرَهً وَ أَلْسِنَتَنا صادِقَهً وَ اَیْمانَنا دائِماً وَ یَقینَنا صادِقاً وَ تِجارَتَنا لا تَبُورُ اَللّهُمَّ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِی الاْآخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنا بِرَحْمَتِکَ عَذابَ النّارِ».(2)
10- خواندن سوره فاتحه، قل هوالله، معوذتین و دعای «سبحان الله…»
دهم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: مستحب است که بعد از نماز عشاء هر یک از سوره «فاتحه» و «قُلْ هُوَ اللّه ُ أحَد» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النّاس» را ده مرتبه بخواند.
و ده نوبت بگوید: «سُبْحانَ اللّه ِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَ اللّه ُ أَکْبَر»
و ده مرتبه بگوید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
و گفته اند که: سنّت است که این دعا نیز بخواند:
«اَللّهُمَّ افْتَحْ لی أَبْوابَ رَحْمَتِکَ وَ أَسْبِغْ عَلَیَّ مِنْ حَلالِ رِزْقِکَ وَ مَتِّعْنی بِالْعافِیَهِ ما أَبْقَیْتَنی فی سَمْعی وَ بَصَری وَ جَمیعِ جَوارِحِ بَدَنی اَللّهُمَّ ما بِنا مِنْ نِعْمَهٍ فَمِنْکَ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(3)
ص : 136
1- 1_ ع و آ: عنّا.
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 110، أربع رکعات آخر؛ بلدالأمین، ص 30، ما یختص به صلاه العشاء.
3- 3_ همان؛ (در روایت بلدالأمین به جای سُبْحانَ اللّه ِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ وَ لا إِلهَ إِلاّ اللّه ُ وَ اللّه ُ اَکْبَر، جمله الباقِیاتُ الصالِحات آمده است).
11-دعای «أعیذ نفسی و ذریتی و أهل بیتی و…»
یازدهم: در کتاب طبّ الأئمّه علیهم السلام از حضرت صادق _ صلوات اللّه علیه _ روایت کرده(1) است که: محافظت نمایید زنان و فرزندان و مال های خود را به خواندن این دعا بعد از نماز عشاء:
«أُعیذُ نَفْسی وَ دینی وَ ذُرِیَّتی وَ اَهْلَ بَیْتی وَ مالی بِکَلِماتِ اللّه ِ التّامّاتِ مِنْ کُلِّ شَیْطانٍ وَ هامَّهٍ وَ مِنْ کُلِّ عَیْنٍ لامَّهٍ».(2)
12- خواندن آیه الکرسی
دوازدهم: جعفر بن احمد قمی در کتاب مسلسلات از حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ روایت کرده است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: آیه الکرسی را به من عطا کردند از گنجی در زیر عرش، و به هیچ پیغمبری پیش از من داده نشده.
پس حضرت امیر علیه السلام فرمود که: هر شب سه مرتبه این آیه شریفه را می خوانم اوّل: بعد از نماز خفتن پیش از نماز وتیره، دویّم: در هنگام خوابیدن، سیّم: پیش از نماز وتر در سحر.
پس حضرت فرمود که: تا از حضرت رسول صلی الله علیه و آله این حدیث را شنیدم، هیچ شب خواندن این آیه کریمه را در این سه وقت ترک نکردم.(3)
ص : 137
1- 1_ آ: شده.
2- 2_ طب الأئمه، ص 119، عوذه للمال و الولد؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 116، باب کیفیه الصلاه و… .
3- 3_ أمالی، شیخ طوسی، ص 508، مجلس الثامن عشر فیه من الأخبار؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 125، باب 42، تعقیب صلاه العشاء.
ص : 138
فصل هفتم: در بیان تعقیبات مخصوص نماز صبح است
فضیلت بیداری و خواندن دعا و تعقیبات
و آن زیاده از سایر صلوات است، و احادیث در فضیلت خواص(1) این تعقیب بسیار است، چنانچه در روایات بسیار وارد شده است که: ما بین طلوع صبح تا طلوع آفتاب روزیِ فرزندانِ آدم را قسمت می کنند؛ هر که در این وقت مشغول عبادت و دعا و تلاوت باشد روزی او فراخ می شود، و هر که در این وقت به خواب رود از زیادتی روزی محروم می شود؛ و خوابِ اینوقت شوم است، روزی را دور می کند، و رنگ را زرد می کند، و رو(2) را قبیح می کند؛ زینهار که حذر کنید از این خواب.(3)
و به سند معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام منقولست که: هر روزی که بر فرزندان آدم وارد می شود خطاب می کند به او که من روز تازه ام، و بر تو گواهم(4)؛ پس در من کار نیکویی بکن، و سخن نیکویی بگو تا گواهی دهم برای تو در قیامت، که بعد از این مرا نخواهی دید.(5)
ص : 139
1- 1_ ع و آ: خصوص.
2- 2_ ع: روی.
3- 3_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 502، باب کراهه النوم بعد الغداه؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 496، باب کراهه النوم ما بین طلوع الفجر.
4- 4_ ع: گواهی میدهم.
5- 5_ من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 379، و من الفاظ رسول اللّه… ؛ وسایل الشیعه، ج 16، ص 99، باب وجوب محاسبه النفس.
و از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام منقولست که: ذکر خدا بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب کامل تر است در تحصیل روزی، از سفر کردن در زمین.(1)
و از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقولست که: هر که از طلوع صبح تا طلوع آفتاب، در مصلاّی خود قرار گیرد و به تعقیب مشغول باشد، خدا او را از آتش جهنّم مستور گرداند.(2)
و از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام منقولست که: شیطان لشکر روز را از طلوع صبح تا طلوع آفتاب پهن می کند، و لشکر شب را از غروب آفتاب تا ذهاب حمره مغربی؛ پس خدا را در این دو ساعت بسیار یاد کنید که در این دو ساعت، شیطان آدمی را از عبادت خدا غافل می سازد.(3)
و به سند صحیح منقولست که: حضرت امام رضا علیه السلام در خراسان چون نماز صبح می کردند تا طلوع آفتاب در مصلاّی خود می نشستند، و مشغول تعقیب بودند؛ پس خریطه ای(4) برای آن حضرت می آوردند که مسواکها در آن بود، و به یک یک از آنها مسواک می کردند؛ پس اندک کندر می خواییدند؛ پس قرآن را برمی گرفتند و تلاوت می کردند.(5)
و از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقولست که: هر که از طلوع صبح تا طلوع آفتاب مشغول تعقیب باشد ثواب حج برای او نوشته شود.(6)
ص : 140
1- 1_ مکارم الاخلاق، ص 305، فی الرجوع من المصلی؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 58، باب تأکد استحباب الجلوس… .
2- 2_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 139، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 459، باب تأکد استحباب الجلوس بعد الصبح.
3- 3_ مفتاح الفلاح، ص 252 ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 129، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
4- 4_ کیسه ای از جنس چرم. (دهخدا)
5- 5_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 504، باب کراهیه النوم بعد الغداه؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 460، باب تأکد استحباب الجلوس بعد الصبح.
6- 6_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 138، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… ؛ وسایل الشیعه، ج 6،î Äص 458، باب تأکد استحباب الجلوس بعد الصبح.
و در حدیث قدسی وارد شده است که حق تعالی می فرماید که: ای فرزند آدم! یاد کن مرا بعد از صبح یک ساعت، و بعد از عصر یک ساعت، تا کفایت کنم جمیع مهمّات تو را.(1)
امّا تعقیبات:
تعقیبات
1- خواندن «أستغفر الله ربی و أتوب إلیه…»
اوّل: ابن بابویه به سند معتبر از امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه «أَسْتَغْفِرُاللّه َ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیهِ» بگوید، خدا او را بیامرزد، هر چند در آن روز هفتاد هزار گناه بکند. و به روایت دیگر: هفتصد گناه بکند.(2)
2- خواندن سوره «قل هو الله أحد…»
دویّم: ایضاً ابن بابویه به سند صحیح و سندهای معتبر از حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ روایت کرده است که: هر که بعد از نماز صبح یازده مرتبه سوره «قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَد» بخواند، در آن روز گناهی بر او نوشته نشود به رغم انف شیطان.(3)
و در بلد الأمین از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت کرده است که: هر که سوره «قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَد» را هر روز ده مرتبه بخواند، در آن روز هر چند شیطان سعی کند گناهی بر او نوشته نشود.(4)
3- دعای «اللهم اصلح دینی الذی جعلته لی إلیه…»
سیّم: شیخ طوسی رحمه الله در کتاب مجالس روایت کرده است که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله چون از نماز صبح فارغ می شدند، صدا بلند می کردند که صحابه می شنیدند، و سه مرتبه می گفتند:
ص : 141
1- 1_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 329، باب التعقیب… ؛ ثواب الأعمال، ص 45، ثواب التعقیب… .
2- 2_ خصال، ج 2، ص 581، ثواب من استغفر اللّه… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 134، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
3- 3_ ثواب الأعمال، ص 45، ثواب من صلی الفجر و… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 135، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
4- 4_ بلدالأمین، ص 175، و اما صلوات رمضان نقلتها من کتاب اللّه؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 160، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
«اَللّهُمَّ أَصْلِحْ دینِیَ الَّذی جَعَلْتَهُ لی عِصْمَهً»
پس سه مرتبه: «اَللّهُمَّ أَصْلِحْ لی دُنْیایَ الَّتی جَعَلْتَ فیها مَعاشی»
پس سه مرتبه: «اَللّهُمَّ أَصْلِحْ لی آخِرَتی الَّتی جَعَلْتَ إِلَیْها مَرْجِعی»
پس سه مرتبه: «اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِرِضاکَ مِنْ سَخَطِکَ وَ أَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ نَقِمَتِکَ»
پس سه مرتبه: «اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْکَ لا مانِعَ لِما أَعْطَیْتَ وَ لا مُعْطِیَ لِما مَنَعْتَ وَ لایَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْکَ الْجَدُّ».(1)
4-خواندن «ماشاء الله کان لا حول و لا قوه…»
چهارم: کلینی به سند صحیح روایت کرده است از حضرت صادق علیه السلام که: هر که بعد از نماز صبح صد مرتبه بگوید: «ما شاءَ اللّه ُ کانَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ» در آن روز مکروهی نبیند.(2)
و شیخ طوسی و دیگران نیز در کتب دعا ذکر کرده اند.
5- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله رب العالمین…»
پنجم: در بلدالأمین روایت کرده است که: مردی به دردی مبتلا شد که اطبّا از معالجه او به عجز اعتراف کردند، روزی کتابی از کتب علما را گشود؛ در اوّل صفحه نظرش بر این حدیث افتاد که حضرت صادق علیه السلام فرمود که: هر که علّتی داشته باشد، بعد از نماز صبح چهل مرتبه این دعا بخواند. چون چهل روز بر این دعا مداومت کرد شفا یافت. و بعد از آن تجربه بسیار از این دعا نقل کرده.
و ابن ادریس رحمه الله در کتاب سرایر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که: هر که هر روز این دعا را سی مرتبه بخواند حق تعالی نود و نه نوع بلا را از او دفع کند که کمتر آنها خوره(3) باشد.
و شیخ طوسی رحمه الله گفته است که: در تعقیب صبح سی مرتبه این دعا بخوانند.
ص : 142
1- 1_ امالی، شیخ طوسی، ص 158، مجلس السادس… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 134، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
2- 2_ کافی، ج 2، ص 530، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 208، صلاه الصبح.
3- 3_ آ: خُره، و ع: خُره و پیسی.
و دعا به روایت شیخ و ابن ادریس اینست: «بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ تَبارَکَ اللّه ُ اَحْسَنُ الْخالِقینَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ».(1)
و به روایت کفعمی بعد از بسمله: «اَلْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ حَسْبُنَا اللّه ُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ» تا آخر دعا.(2) و هر دو خوبست.
6- خواندن «سوره إنا انزلناه فی لیله القدر…»
ششم: کفعمی و غیر او از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده اند که: هر که سوره «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدرِ» را بعد از نماز صبح ده مرتبه، و نزد زوال شمس ده مرتبه، و بعد از عصر ده مرتبه بخواند هزار کاتب را سی سال به تَعَب اندازد در نوشتنِ ثواب او.(3)
و ایضاً از آن حضرت روایت کرده است که: هر که بعد از طلوع صبح هفت مرتبه بخواند، هفتاد صف از ملائکه هفتاد صلوات بر او می فرستند، و هفتاد مرتبه بر او ترحّم کنند.(4)
و از امام محمّد تقی _ صلوات اللّه علیه _ ثواب بسیار منقولست برای کسی که سوره «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ» را در شبانه روزی هفتاد و شش مرتبه بخواند: بعد از طلوع صبح پیش از نماز صبح، هفت مرتبه؛ و بعد از نماز صبح، ده مرتبه؛ و بعد از زوال شمس پیش از نافله، ده مرتبه؛ و بعد از نوافلِ زوال، بیست و یک مرتبه؛ و بعد از عصر، ده مرتبه؛ و بعد از عشاء، هفت مرتبه؛ و در وقت خواب، یازده مرتبه.
ص : 143
1- 1_ مصباح، شیخ طوسی، ص 213، صلاه الصبح… .
2- 2_ مصباح، شیخ کفعمی، ص 148، فصل الثامن عشر فی أدعیه الآلام و… .
3- 3_ این روایت از کفعمی یافت نشد؛ ر . ک به: بحارالأنوار، ج 83، ص 161، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر (مصحح بحارالأنوار نیز این روایت را در کتاب کفعمی نیافته است)؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 92، باب نبذه مما یستحب… .
4- 4_ همان.
و از جمله ثوابش آنست که: حق تعالی هزار ملک خلق کند که در سی و شش هزار سال، ثواب آن را برای او بنویسند.(1)
7- خواندن «سبحان الله العظیم و بحمده و…»
هفتم: ابن بابویه و سایر علماء _ رضوان اللّه علیهم _ به سند معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده اند که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: هر که هر روز عقب نماز صبح، ده مرتبه بگوید: «سُبْحانَ اللّه ِ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ» حق تعالی او را عافیت دهد از کوری و دیوانگی و خوره(2) و پیسی(3) و پریشانی و خانه بر سرش فرود آمدن یا خرافت در هنگام پیری.(4)
8- دعای «سبحان الله ملأ المیزان و منتهی العلم و…»
هشتم: در بلد الأمین از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: هر که خواهد که خدا در اجل او تأخیر کند، و او را بر دشمنان یاری دهد، و از مرگهای بد او را نگاه دارد، باید که هر بامداد و پسین بر این دعا مداومت نماید:
سه مرتبه بگوید: «سُبْحانَ اللّه ِ مِلاْءَ الْمیزانِ وَ مُنْتَهَی الْعِلْمِ وَ مَبْلَغَ الرِّضا وَ زِنَهَ الْعَرْشِ وَ سَعَهَ الْکُرْسیّ»
و سه مرتبه بگوید: «اَلْحَمْدُ للّه ِ مِلاْءَ الْمیزانِ وَ مُنْتَهَی الْعِلْمِ وَ مَبْلَغَ الرِّضا وَ زِنَهَ العَرْشِ وَ سَعَهَ الْکُرْسیّ»
و سه مرتبه بگوید: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ مِلاْءَ الْمیزانِ وَ مُنْتَهَی الْعِلْمِ وَ مَبْلَغَ الرِّضا وَ زِنَهَ الْعَرْشِ وَ سَعَهَ الْکُرْسیّ»
و سه مرتبه بگوید: «اَللّه ُ اَکْبَرُ مِلاْءَ الْمیزانِ وَ مُنْتَهَی الْعِلْمِ وَ مَبْلَغَ الرِّضا وَ زِنَهَ الْعَرْشِ وَ سَعَهَ الْکُرْسیّ».(5)
ص : 144
1- 1_ بحارالأنوار، ج 83، ص 161، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر؛ مستدرک الوسایل، ج 4، ص 171، باب ما یستحب أن یقرأ فی نوافل… .
2- 2_ ع و آ: خُره.
3- 3_ آ: _ پیسی.
4- 4_ ثواب الأعمال، ص 159، ثواب من قال… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 475، باب نبذه مما یستحب… .
5- 5_ بلدالأمین، ص 51، ما یدعی به بعد صلاه الفجر؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 160، بابî Ä43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
9- خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم لا حول و لا قوه…»
نهم: سیّد بن طاوس به سند معتبر از حضرت امام رضا علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز صبح صد مرتبه بگوید: «بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیم» به اسم اعظمِ خدا نزدیکتر باشد از سیاهی چشم به سفیدی آن.(1)
و به سندهای معتبر از حضرت صادق و کاظم علیهماالسلام منقولست که: هر که بعد از نماز صبح _ پیش از آن که سخن گوید و حرکت کند _ هفت مرتبه این دعا بخواند، هفتاد نوع بلا از او دور گردد که سهل ترِ آنها خوره و پیسی و شرّ شیاطین و شرّ پادشاهان باشد.(2)
و در بعضی از روایات معتبره سه مرتبه نیز وارد شده است، و بعضی ده مرتبه، و اقّلش سه مرتبه است، و اکثرش صد مرتبه و هر یک که بیشتر است ثوابش بیشتر است، و احادیث در این باب در تعقیب نماز مغرب مذکور شد.
10- خواندن «لا إله إلا الله وحده لا شریک له…»
دهم: کلینی رحمه الله به سند صحیح روایت کرده است که: محمّد بن مسلم از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام پرسید از تسبیح بعد از نماز، فرمود که: چیز مقرّری نمی دانم بغیر تسبیح فاطمه علیهاالسلام بعد از هر نماز، و ده مرتبه این تهلیل بعد از نماز صبح: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».
پس تسبیح تطوّع و سنّت آنچه داند بخواند.(3)
11- خواندن «أصبحنا و أصبح الملک لله…»
یازدهم: در کتاب مَن لایَحضر و ذکری و مکارم الأخلاق روایت کرده اند به سند معتبر از(4) مسمع که گفت: چهل صباح با حضرت صادق علیه السلام نماز کردم، چون از نماز فارغ می شد دست مبارک به سوی آسمان بلند می کرد و می گفت:
ص : 145
1- 1_ مهج الدعوات، ص 316، و من ذلک ما نذکره… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 162، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر… .
2- 2_ امالی، شیخ طوسی، ص 415، مجلس الرابع عشر فیه بقیه… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 480، باب نبذه مما یستحب… .
3- 3_ کافی، ج 2، ص 533، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 476، باب نبذه مما یستحب… .
4- 4_ ع: _ معتبر از .
«أَصْبَحْنا وَ أَصْبَحَ الْمُلْکُ للّه ِ اَللّهُمَّ إِنّا عَبیدُکَ وَ أَبْناءُ عَبیدِکَ اَللّهُمَّ احْفَظْنا مِنْ حَیْثُ نَحْتَفِظُ وَ مِنْ حَیْثُ لا نَحْتَفِظُ اَللّهُمَّ احْرُسْنا مِنْ حَیْثُ نَحْتَرِسُ وَ مِنْ حَیْثُ لا نَحْتَرِسُ اَللّهُمَّ اسْتُرْنا مِنْ حَیْثُ نَسْتَتِرُ وَ مِنْ حَیْثُ لا نَسْتَتِرُ اَللّهُمَّ اسْتُرْنا بِالْغِنا وَ الْعافِیَهِ اَللّهُمَّ ارْزُقْنَا الْعافِیَهَ وَ دَوامَ الْعافِیَهِ وَ ارْزُقْنَا الشُّکْرَ عَلَی الْعافِیَهِ».(1)
12- خواندن «سبحان الله العظیم و بحمده…»
دوازدهم: شیخ کلینی و دیگران روایت کرده اند که: مردی به خدمت حضرت امام موسی علیه السلام (2) شکایت کرد که کار بر من بسته شده است، و به هر کاری که متوجّه می شوم سودی نمی یابم، و به هر حاجت که رو می کنم(3) برآورده نمی شود. حضرت فرمود که بعد از نماز صبح ده نوبت(4) بگو:
«سُبْحانَ اللّه ِ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِه اَسْتَغْفِرُاللّه َ(5) وَ اَسْئَلُهُ مِنْ فَضْلِه».
راوی گفت: اندک زمانی که بر این مداومت کردم؛ جمعی از بادیه آمدند، و مرا خبر دادند که مردی از قوم من مرده، و به غیر از من وارثی ندارد. پس مال بسیار(6) به دست من آمد و تا حال بی نیازم.(7)
و در مکارم روایت کرده که: به آن حضرت عرض کرد که دعایی مرا تعلیم کن که جامع باشد برای دنیا و آخرت، و آسان باشد. حضرت این دعا را تعلیم او کرد، و حالش نیکو شد.(8)
13- دعای «اللهم متفنی بسمعی و بصری واجعلهما…»
سیزدهم: قطب راوندی رحمه الله روایت کرده است که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله چون از نماز
ص : 146
1- 1_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 338، باب ما یستحب من الدعاء… ؛ مکارم الأخلاق، ص 277، فیما یختص بالصباح والمساء.
2- 2_ آ: + آمد.
3- 3_ آ: می آورم.
4- 4_ ع: _ ده نوبت.
5- 5_ آ: + و أتوب الیه .
6- 6_ آ: + داشت .
7- 7_ کافی، ج 5، ص 315، باب نوادر؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 475، باب نبذه مما یستحب… .
8- 8 _ مکارم الأخلاق، ص 283، دعاء آخر… ؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 328، باب التعقیب… .
بامداد فارغ می شد این دعا می خواند: «اَللّهُمَّ مَتِّعْنی بِسَمْعی وَ بَصَری وَ اجْعَلْهُمَا الْوارِثَیْنِ مِنّی وَ اَرِنی ثاری فی عَدُوّی».(1)
14- خواندن «سبحان الله، أستغفر الله» و آیه «استغفروا ربکم…»
چهاردهم: در کتاب طبّ الأئمّه روایت کرده است که: مردی به خدمت حضرت امام محمّد باقر علیه السلام شکایت کرد که هر چند آزاد و بنده را به حباله نکاح خود به درمی آورم مرا فرزند روزی نمی شود، و عمرم به شصت سال رسیده است. حضرت فرمود که سه روز بعد از نماز خفتن، و بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه: «سُبْحَانَ اللّه ِ» و هفتاد مرتبه: «أَسْتَغْفِرُ اللّه َ» بگو، پس این آیه را بخوان: «اِسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ اِنَّهُ کانَ غَفّاراً * یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً * وَ یُمْدِدْکُم بِاَمْوالٍ وَ بَنینَ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنّاتٍ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ اَنْهاراً (2).(3)»
15- صلوات
پانزدهم: در عدّه الداعی از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که بعد از نماز صبح بگوید: «رَبِّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی اَهْلِ بَیْتِه» حق تعالی روی او را از زبانه آتش جهنم نگاه دارد.(4)
و ابن بابویه در ثواب الأعمال به سند معتبر روایت کرده است که: بعد از نماز صبح، صد مرتبه بگو: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» تا حق تعالی روی تو را از حرارت جهنّم نگاه دارد.(5)
و به روایت دیگر صد مرتبه بگوید پیش از سخن گفتن: «یا رَبِّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أعْتِقْ رَقَبَتی مِنَ النّارِ».(6)
ص : 147
1- 1_ الدعوات، ص 82، فصل فی صحه البدن… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 91، باب نبذه مما یستحب… .
2- 3_ طب الأئمّه، ص 129، لقله الولد… ؛ مستدرک الوسایل، ج 15، ص 120، باب ما یستحب من الاستغفار.
3- 2_ سوره مبارکه نوح، آیه 10 _ 12.
4- 4_ عدّه الداعی، ص 268 ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 91، باب نبذه مما یستحب… .
5- 5_ ثواب الأعمال، ص 155، ثواب من صلی علی محمد و آله مأه مره؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 479، باب نبذه مما یستحب… .
6- 6_ بحارالأنوار، ج 83، ص 133، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
16- دعای «توکلت علی الحی القیوم الذی لا یموت و…»
شانزدهم: عیّاشی از عبداللّه بن سنان روایت کرده است که(1): به خدمت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام رفتم؛ حضرت فرمود که: می خواهی تو را دعایی تعلیم کنم که چون بخوانی حق تعالی قرض تو را ادا کند، و حال تو نیکو شود؟ گفتم: چه بسیار محتاجم به چنین دعایی. حضرت فرمود که بعد از نماز صبح بگو: «تَوَکَّلْتُ عَلَی الْحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْبُوءْسِ وَ الْفَقْرِ وَ مِنْ غَلَبَهِ الدَّیْنِ وَ السُّقْمِ وَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُعینَنی عَلی أَداءِ حَقِّکَ إِلَیْکَ وَ إِلَی النّاسِ».(2)
و به روایت شیخ طوسی و دیگران چنین است: «وَ مِنْ غَلَبَهِ الدَّیْنِ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ اَعِنّی عَلی اَداءِ حَقِّکَ اِلَیْکَ وَ اِلَی النّاسِ».(3)
17- دعای «الحمد لله الذی لا ینسی من ذکره و…»
هفدهم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: سنّت است که بعد از نماز صبح این دعا بخوانند:
«اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یَنْسی مَنْ ذَکَرَهُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یَخیبُ مَنْ دَعاهُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یَقْطَعُ رَجاءَ مَنْ رَجاهُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لا یَذِلُّ مَنْ والاهُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی یَجْزی بِالاْءِحْسانِ إِحْساناً وَ بِالصَّبْرِ نَجاهً وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی هُوَ ثِقَتُنا حینَ تَنْقَطِعُ الْحِیَلُ عَنّا وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی هُوَ رَجاوءُنا حینَ یَسُوءُ ظَنُّنا بِأَعْمالِنا وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی مَنْ تَوَکَّلَ عَلَیْهِ کَفاهُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی(4) یَغْدُو عَلَیْنا وَ یَرُوحُ بِنِعْمَتِه فَنَظِلُّ فیها وَ نَبیتُ بِرَحْمَتِه ساکِنینَ وَ نُصْبِحُ بِنِعْمَتِه مُعافینَ فَلَکَ الْحَمْدُ کَثیراً وَ لَکَ الْحَمْدُ فاضِلاً الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی خَلَقَنی فَأَحْسَنَ خَلْقی وَ صَوَّرَنی فَأَحْسَنَ صُورَتی وَ أَدَّبَنی فَأَحْسَنَ أَدَبی وَ بَصَّرَنی دینَهُ وَ بَسَطَ عَلَیَّ رِزْقَهُ وَ أَسْبَغَ
ص : 148
1- 1_ ع و آ: + گفت .
2- 2_ تفسیر عیّاشی، ج 2، ص 320، و من سوره بنی اسرائیل؛ بحارالأنوار، ج 92، ص 302، باب 111، الأدعیه للدین.
3- 3_ مصباح، شیخ طوسی، ص 215، صلاه الصبح؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 132، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
4- 4_ آ: _ الَّذی.
عَلَیَّ نِعَمَهُ وَ کَفانی الْهَمَّ(1) اَللّهُمَّ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلی کُلِّ حالٍ کَثیراً وَ لَکَ الْمَنُّ فاضِلاً وَ بِنِعْمَتِکَ تَتِمُّ الصّالِحاتُ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً خالِداً مَعَ خُلُودِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا نِهایَهَ لَهُ دُونَ عِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا أَمَدَ لَهُ دُونَ مَشِیَّتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا أَجْرَ لِقائِلِه دُونَ رِضاکَ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ(2) وَ إِلَیْکَ الْمُشْتَکی وَ أَنْتَ الْمُسْتَعانُ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ(3) کَما أَنْتَ أَهْلُهُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ بِمَحامِدِه کُلِّها عَلی نَعْمائِه(4) کُلِّها حَتّی یَنْتَهی الْحَمْدُ إِلی ما یُحِبُّ رَبُّنا وَ یَرْضی اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَما نَقُولُ وَ فَوْقَ ما یَقُولُ الْقائِلُونَ وَ کَما یُحِبُّ رَبُّنا أَنْ یُحْمَدَ».(5)
18- دعای «أنت الله لا إله إلا أنت رب العالمین…»
هجدهم: ایضاً گفته اند که این دعا بخواند. و در تهذیب و سایر کتب معتبره این دعا مذکور است به سندهای معتبر؛ امّا اختصاص به تعقیب نماز صبح از آنها ظاهر نمی شود:
«أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ رَبُّ الْعالَمینَ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْعَظیمُ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ مَلِکُ(6) یَوْمِ الدّینِ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ مَبْدَأُ(7) کُلِّ شَیْ ءٍ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ لَمْ تَزَلْ وَ لا تَزالُ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ خالِقُ الْجَنَّهِ وَ النّارِ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ خالِقُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الْواحِدُ الاْءَحَدُ الْفَرْدُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُوءْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللّه ِ عَمّا یُشْرِکُونَ وَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الْکَبیرُ الْمُتَعالِ وَ الْکِبْرِیاءُ رِداوءُکَ أَسْئَلُکَ یا اَللّه ُ بِجُودِکَ الَّذی أَنْتَ أَهْلُهُ وَ أَسْئَلُکَ یا اَللّه ُ بِرَحْمَتِکَ الَّتی أَنْتَ أَهْلُها أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعْطِیَنی مِنْ جَزیلِ ما
ص : 149
1- 1_ ع و آ: أَلْمُهِمَّ.
2- 2_ ع: + حمداً .
3- 3_ ع: الحمدُ حمداً .
4- 4_ حاشیه ع و آ: لِنِعْمَتِهِ.
5- 5_ مصباح، شیخ طوسی، ص 200، صلاه الصبح؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 138، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
6- 6_ حاشیه هر سه نسخه: مالک.
7- 7_ حاشیه متن: مَنِّکَ بَدَأَ کُلِّ شَیْ ءٍ .
أَعْطَیْتَ أَوْلِیائَکَ ما(1) آمَنُ بِه مِنْ عَذابِکَ وَ أَسْتَوْجِبُ بِه کَرامَتَکَ فَإِنَّ فی عَطائِکَ خَلَفاً مِنْ مَنْعِ غَیْرِکَ وَ لَیْسَ فی مَنْعِکَ خَلَفٌ مِنْ عَطاءِ غَیْرِکَ یا سامِعَ کُلِّ صَوْتٍ یا جامِعَ کُلِّ فَوْتٍ یا بارِئَ النُّفُوسِ بَعْدَ الْمَوْتِ یا مَنْ لا تَتَشابَهُ عَلَیْهِ الاْءَصْواتُ وَ لا تَغْشاهُ الظُّلُماتُ یا مَنْ لا یَشْغَلُهُ شَیْ ءٌ عَنْ شَیْ ءٍ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَلی ما سَلَفَ مِنْ ذُنُوبی وَ تُعْطِیَنی سُوءْلی فی دُنْیایَ وَ آخِرَتی یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(2)
19- خواندن «أعیذ نفسی و أهلی و مالی و ولدی…»
نوزدهم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: در تعقیب نماز صبح سه مرتبه بگوید:
«أُعیذُ نَفْسی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ ما رَزَقَنی رَبّی وَ کُلَّ ما یَعْنینی أَمْرُهُ بِعِزَّهِ اللّه ِ وَ عَظَمَهِ اللّه ِ وَ قُدْرَهِ اللّه ِ وَ جَلالِ(3) اللّه ِ وَ کَمالِ اللّه ِ وَ سُلْطانِ اللّه ِ وَ غُفْرانِ اللّه ِ وَ مَنِّ اللّه ِ وَ عَفْوِ اللّه ِ وَ حِلْمِ اللّه ِ وَ جَمْعِ اللّه ِ وَ رَسُولِ اللّه ِ وَ أَهْلِ بَیْتِ رَسُولِ اللّه ِ _ صَلَّی اللّه ُ عَلَیهِ وَ عَلَیْهِمْ _ مِنْ شَرِّ السّامَّهِ وَ الْهامَّهِ وَ الْعامَهِ وَ الْلاّمَهِ وَ مِنْ شَرِّ طَوارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ رَبّی آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ أُعیذُ نَفْسی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ مَنْ یَعْنینی أَمْرُهُ بِکَلِماتِ اللّه ِ التّامّاتِ مِنْ شَرِّ کُلِّ شَیْطانٍ وَ هامَّهٍ وَ کُلِّ عَیْنٍ لامَّهٍ».(4)
پس سه مرتبه بگوید:
«مَرْحَباً بِالْحافِظَیْنِ وَ حَیّاکُمَا اللّه ُ مِنْ کاتِبَیْنِ اکْتُبا رَحِمَکُمَا اللّه ُ بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکُ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الدّینَ کَما شَرَعَ وَ أَنَّ الاْءِسْلامَ کَما وَصَفَ وَ أَنَّ الْقَوْلَ کَما حَدَّثَ وَ أَنَّ الْکِتابَ کَما أَنْزَلَ وَ أَنَّ اللّه َ هُوَ الْحَقُّ الْمُبینُ اَللّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ تَحِیَّهً وَ أَفْضَلَ السَّلامِ أَصْبَحْتُ لِرَبّی حامِداً أَصْبَحْتُ لاأُشْرِکَ بِاللّه ِ شَیْئاً وَ لا أَدْعُوا مَعَ اللّه ِ إِلهاً وَ لا اتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّاً أَصْبَحْتُ مُرْتَهَناً
ص : 150
1- 1_ ع: مَن .
2- 2_ تهذیب الأحکام، ج 83، ص 80، الدعا فی الزیاده… ؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 203، صلاه الصبح.
3- 3_ ع: جَمالِ .
4- 4_ مصباح، شیخ طوسی، ص 203، صلاه الصبح؛ بلدالأمین، ص 50، ما یدعی به بعد صلاه الفجر.
بِعَمَلی أَصْبَحْتُ لا فَقیرَ أَفْقَرُ مِنّی وَ اللّه ُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ بِاللّه ِ أُصْبِحُ وَ بِاللّه ِ أُمْسی وَ بِاللّه ِ نُحْیی وَ بِاللّه ِ نَمُوتُ(1) وَ إِلَی اللّه ِ النُّشُورُ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحَزَنِ(2) وَ الْعَجْزِ وَ الْکَسَلِ وَ الْجُبْنِ وَ الْبُخْلِ وَ ضَلَعِ الدَّیْنِ وَ غَلَبَهِ الرِّجالِ أَصْبَحْتُ وَ الْجُودُ وَ الْجَمالُ وَ الْجَلالُ وَ الْبَهاءُ وَ العِزَّهُ وَ الْقُدْرَهُ وَ السُّلْطانُ وَ الْخَلْقُ وَ الاْءَمْرُ وَ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهُ وَ ما سَکَنَ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ».
پس سه مرتبه بگوید: «اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی أَذْهَبَ اللَّیْلَ وَ جاءَ بِالنَّهارِ بِرَحْمَتِه خَلْقاً جَدیداً وَ نَحْنُ مِنْهُ فی عافِیَهٍ وَ رَحْمَهٍ سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولاً».(3)
20- دعای «اللهم إنی و هذا الیوم المقبل خلقان…»
بیستم: شیخ طوسی و ابن باقی گفته اند که: مستحب است که در تعقیب نماز صبح این دعا بخواند:
«اَللّهُمَّ إِنّی وَ هذا الْیَوْمَ الْمُقْبِلَ خَلْقانِ مِنْ خَلْقِکَ فَلا یُهِمَّنی الْیَوْمَ شَیْ ءٌ مِنْ رُکُوبِ مَحارِمِکَ وَ لا الْجُرْأَهُ عَلی مَعاصیکَ وَ ارْزُقْنی فیهِ عَمَلاً مَقْبُولاً وَ سَعْیاً مَشْکُوراً وَ تِجارَهً لَنْ تَبُورَ اَللّهُمَّ إِنّی أَقدِّمُ بَیْنَ یَدَیْ نِسْیانی وَ عَجَلَتی فی یَوْمی هذا بِسْمِ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ أَصْبَحْتُ بِاللّه ِ مُوءْمِناً(4) مُوْقِناً عَلی دینِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ سُنَّتِه وَ عَلی دینِ عَلِیٍّ علیه السلام وَ سُنَّتِه وَ عَلی دینِ الاْءَوْصِیاءِ علیهم السلام وَ سُنَّتِهِمْ آمَنْتُ بِسِرِّهِمْ وَ عَلانِیَتِهِمْ وَ شاهِدِهِمْ وَ غائِبِهِم اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَعیذُ بِکَ مِمّا اسْتَعاذَ مِنْهُ مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ وَ الاْءَوْصِیاء علیه و علیهِم السَّلام وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فیما رَغِبُوا إِلَیْکَ فیهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ اَللّهُمَّ تَوَفَّنی عَلَی الاْءیمانِ بِکَ وَ التَّصْدیقِ بِرُسُلِکَ وَ الْوِلایَهِ لِعَلِیِّ بْنِ أَبیطالِبٍ علیه السلام وَ الاْیتِمامِ بِالاْءَئِمَّهِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ فَإِنّی قَدْ رَضیتُ بِذلِکَ یا رَبِّ أَصْبَحْتُ عَلی فِطْرَهِ الاْءِسْلامِ وَ کَلِمَهِ الاْءِخْلاصِ وَ مِلَّهِ إِبْراهیمَ وَ دینِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اَللّهُمَّ أَحْیِنی ما أَحْیَیْتَنی عَلَیْهِ وَ تَوَفَّنی(5) إِذا
ص : 151
1- 1_ ع: نُمیتُ.
2- 2_ ع: وَالحُزْنِ.
3- 3_ مصباح، شیخ طوسی، ص 205، صلاه الصبح؛ بلدالأمین، ص 51، ما یدعی به بعد صلاه الفجر.
4- 4_ حاشیه ع: مُؤْمِناً.
5- 5_ ع و آ: + عَلَیْهِ وَ ابْعَثْنی عَلَیْهِ .
تَوَفَّیْتَنی عَلَیْهِ وَ ابْعَثَنی عَلَیْهِ(1) إِذا بَعَثْتَنی وَ اجْعَلْنی مَعَهُمْ فِی الدُّنْیا وَالاْآخِرَه وَ لا تُفَرِّقْ بَیْنی وَ بَیْنَهُم طَرْفَهَ عَیْنٍ وَ لا أَقَلَّ مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ رَضیتُ بِاللّه ِ رَبّاً وَ بِالاْءِسْلامِ دیناً وَ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله نَبِیّاً وَ بِالْقُرْآنِ کِتاباً وَ بِعَلِیٍّ إِماماً وَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُوسی وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ الْحُجَّهِ الْخَلَفِ الصّالِحِ أَئِمَهً وَ سادَهً وَ قادَهً اَللّهُمَّ اجْعَلْهُمْ أَئِمَّتی وَ قادَتی فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ اَللّهُمَّ أَدْخِلْنی فی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَخْرِجْنی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنی مَعَهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ فی کُلِّ شِدَّهٍ وَ رَخاءٍ وَ فی کُلِّ عافِیَهٍ وَ بَلاءٍ وَ فِی الْمَشاهِدِ کُلِّها وَ لا تُفَرِّقْ بَیْنی وَ بَیْنَهُمْ طَرْفَهَ عَیْنٍ أَبَداً لا أَقَلَّ مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْثَرَ فَإِنّی بِذلِکَ راضٍ یا رَبِّ».(2)
و سیّد بن باقی از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که: هر که هر صبح و شام بگوید: «رَضیتُ بِاللّه ِ رَبّاً» تا آخر دعا؛ بر خداوند(3) جبّار لازم است که در روز قیامت او را راضی گرداند.(4)
21- خواندن «اللهم صل علی محمد و آل محمد الأوصیاء الراضین…»
بیست و یکم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: در تعقیب صبح ده مرتبه بگوید:
«اَللّهُمَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ الاَْوْصِیاءِ الراضینِ الْمَرْضیّینَ بِأَفْضَلِ صَلَواتِکَ وَ بارِکْ عَلَیْهِمْ بِاَفْضَلِ بَرَکاتِکَ وَ السَّلامُ عَلَیْهِمْ وَ عَلی أَرْواحِهِمْ وَ أَجْسادِهِمْ وَ رَحْمَهُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ»(5)
پس بگوید: «اَللّهُمَّ أَحْیِنی عَلی ما أَحْیَیْتَ عَلَیْهِ عَلِیَّ بْنَ أَبیطالِبٍ علیه السلام وَ أَمِتْنی عَلی ما ماتَ عَلَیْهِ عَلِیُّ بْنُ أَبیطالِبٍ علیه السلام »
ص : 152
1- 1_ ع و آ: _ إذا تَوَفَّیْتَنی عَلَیْهِ وَ ابْعَثْنی علیه .
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 205، صلاه الصبح؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 142، باب 142، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
3- 3_ ع و آ: + عزیز .
4- 4_ بحارالأنوار، ج 83، ص 143. (به نقل از سید بن باقی)
5- 5_ مصباح، شیخ طوسی، ص 205، صلاه الصبح؛ بلدالأمین، ص 51، ما یدعی به بعد صلاه الفجر.
پس بگوید:
«اَللّهُمَّ إِنَّکَ تُنْزِلُ فی هذَا اللَّیْلِ وَ النَّهارِ ما شِئْتَ فَأَنْزِلْ عَلَیَّ وَ عَلی إِخْوانی وَ أَهْلی وَ أَهْلِ حُزانَتی مِنْ رَحْمَتِکَ وَ رِضْوانِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ وَ رِزْقِکَ الْواسِعِ ما تَجْعَلُهُ قِواماً لِدینی وَ دُنْیایَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ مِنْ فَضْلِکَ الْواسِعِ الْفاضِلِ الْمُفْضِلِ رِزْقاً واسِعاً حَلالاً طَیِّباً بَلاغاً لِلاْآخِرَهِ وَ الدُّنْیا هَنیئاً مَریئاً صَبّاً صَبّاً مِنْ غَیْرِ مَنٍّ مِنْ أَحَدٍ إِلاّ سَعَهً مِنْ فَضْلِکَ وَ طَیِّباً مِنْ رِزْقِکَ وَ حَلالاً مِنْ واسِعِکَ تُغْنینی بِه مِنْ فَضْلِکَ أَسْئَلُ وَ مِنْ عَطِیَّتِکَ أَسْئَلُ وَ مِنْ یَدِکَ الْمَلاْءَی أَسْئَلُ وَ مِنْ خَیْرِکَ أَسْئَلُ یا مَنْ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ نَفْحَهً مِنْ نَفَحاتِ رِزْقِکَ تَجْعَلُها عَوْناً(1) عَلی نَفْسی وَ دُنْیایَ وَ آخِرَتی اَللّهُمَّ افْتَحْ لی وَ لاِءَهْلِ بَیْتی بابَ رَحْمَتِکَ وَ رِزْقاً مِنْ عِنْدِکَ اَللّهُمَّ لا تَخْطُرْ عَلَیَّ رِزْقی وَ لا تَجْعَلْنی مُحارَفاً وَ اجْعَلْنی مِمَّن یَخافُ مَقامَکَ وَ یَخافُ وَعیدَکَ وَ یَرْجُو لِقاءَکَ وَ یَرْجُو أَیّامَکَ وَ اجْعَلْنی أَتُوبُ إِلَیْکَ تَوْبَهً نَصُوحاً وَ ارْزُقْنی عَمَلاً مُتَقَبَّلاً وَ عَمَلاً نَجیحاً وَ سَعْیاً مَشْکُوراً وَ تِجارَهً لَنْ تَبُورَ».(2)
22- خواندن «أستغفر الله ربی و أتوب إلیه…»
بیست و دویّم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: بعد از نماز صبح صد مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللّه َ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ»
و صد مرتبه بگوید: «أَسْئَلُ اللّه َ الْعافِیَهَ»
و صد مرتبه بگوید: «أَسْتَجیرُ بِاللّه ِ مِنَ النّارِ وَ أَسْئَلُهُ الجَنَّهَ»
و صد مرتبه بگوید: «أَسْئَلُ اللّه َ الحُورَالْعینَ»
و صد مرتبه بگوید: «لا إِلهَ إِلاّ اللّه ُ(3) الحَقُّ الْمُبینُ»
ص : 153
1- 1_ ع و آ: + لی .
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 205، صلاه الصبح؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 143، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
3- 3_ حاشیه ع و متن آ: المَلِکُ الْحَقُّ الْمُبینُ.
و صد مرتبه سوره «قُلْ هُوَ اللّه ُ أحَد »بخواند
و صد مرتبه بگوید: «صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
و صد مرتبه بگوید: «سُبْحانَ اللّه ِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَ اللّه ُ أَکْبَرُ»
و صد مرتبه بگوید: «ماشاءَ اللّه ُ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ»
و صد مرتبه بگوید: «اَللّهُمَّ قَدْ رَضیتُ بِقَضائِکَ وَ سَلَّمْتُ لاِءَمْرِکَ اَللّهُمَّ اقْضِ لی بِالْحُسْنی وَ اکْفِنی ما أَهَمَّنی»
و صد مرتبه بگوید: «اَللّهُمَّ أَوْسِعْ لی فی رِزْقی وَ امْدُدْ لی فی عُمْری وَ اغْفِرْلی ذَنْبی وَ اجْعَلْنی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِه لِدینِکَ».(1)
23- دعای «لا حول و لا قوه إلا بالله…»
بیست و سیّم: کفعمی رحمه الله روایت کرده است که: مردی به حضرت رسول صلی الله علیه و آله شکایت کرد از تنگدستی و پریشانی و بیماری؛ حضرت فرمود که: هر صبح و شام ده مرتبه این دعا بخوان. او سه روز بر این دعا مداومت کرد، حال او به صحّت و توانگری و رفاهیّت برگشت.(2)
و شیخ طوسی و دیگران در تعقیب نماز صبح ذکر کرده اند؛ و دعا اینست(3):
«لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً».(4)
24- دعای «اللهم اقذف فی قلوب العباد محبتی و…»
بیست و چهارم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: بعد از نماز صبح ده مرتبه این دعا بخواند:
«اَللّهُمَّ اقْذِفْ فی قُلُوبِ الْعِبادِ مَحَبَّتی وَ ضَمِّنِ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضَ رِزْقی وَ أَلْقِ
ص : 154
1- 1_ مصباح، شیخ طوسی، ص 208، صلاه الصبح؛ بلدالأمین، ص 51 ، ما یدعی به بعد صلاه الفجر.
2- 2_ جامع الأخبار، ص 111، فصل السابع و الستون فی الفقراء.
3- 3_ ع : _ و دعا اینست : .
4- 4_ مصباح، شیخ طوسی، ص 208، صلاه الصبح؛ بلدالأمین، ص 51 ، ما یدعی به بعد صلاه الفجر.
الرُّعْبَ فی قُلُوبِ أَعْدائِکَ مِنّی وَ انْشُرْ رَحْمَتَکَ لی وَ أَتْمِمْ نِعْمَتَکَ عَلَیَّ وَ اجْعَلْها مَوصُولَهً بِکَرامَتِکَ إِیّایَ وَ أَوْزِعْنی شُکْرَکَ وَ أَوْجِبْ لِیَ الْمَزیدَ مِنْ لَدُنْکَ وَ لا تُنْسِنی ذِکْرَکَ وَ لا تَجْعَلْنی مِنَ الْغافِلینَ».
و ده مرتبه بگوید:
«اَللّهُمَّ یَسِّرْ لَنا ما نَخافُ عُسْرَتَهُ وَ سَهِّلْ لَنا ما نَخافُ حُزُونَتَهُ وَ نَفِّسْ عَنّا ما نَخافُ کُرْبَتَهُ وَ اکْشِفْ عَنّا ما نَخافُ غَمَّهُ وَ اصْرِفْ عَنّا ما نَخافُ بَلِیَّتَهُ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».
و ده مرتبه بگوید:
«اَللّهُمَّ لا تَنْزِعْ مِنّی صالِحاً أَعْطَیْتَهُ(1) أَبَداً وَ لا تَرُدَّنی فی سُوْءٍ اسْتَنْقَذْتَنی مِنْهُ أَبَداً وَ لا تُشْمِتْ بی عَدُوّاً وَ لا حاسِداً أَبَداً وَ لا تَکِلْنی إِلی نَفْسی طَرْفَهَ عَیْنٍ أَبَداً».
و ده مرتبه بگوید:
«اَللّهُمَّ بارِکْ لی فیما أَعْطَیْتَنی وَ بارِکْ لی فیما رَزَقْتَنی وَ زِدْنی مِنْ فَضْلِکَ وَ اجْعَلْ لِیَ الْمَزیدَ مِنْ کَرامَتِکَ».
و ده مرتبه بگوید:
«أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إلاّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ إِلهاً واحِداً أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَهً وَ لا وَلَداً».
و ده مرتبه بگوید:
«لا إِلهَ إِلاّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ أَحَداً صَمَداً لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ إِلهاً واحِداً لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَهً وَ لا وَلَداً».
و ده مرتبه بگوید:
«اَللّهُمَّ ما أَصْبَحَتْ(2) بی مِنْ نِعْمَهٍ أَوْ عافِیَهٍ فی دینٍ أَوْ دُنْیایَ فَمِنْکَ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِها عَلَیَّ یا رَبِّ حَتّی تَرْضی وَ بَعْدَ الرِّضا».
ص : 155
1- 1_ ع و آ: أعْطَیْتَنیه.
2- 2_ آ: أصبحتُ.
و ده مرتبه بگوید:
«لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(1)
25- دعای «اللهم مقلب القلوب و الأبصار ثبت…»
بیست و پنجم: شیخ و دیگران گفته اند که: این دعا بخواند:
«اَللّهُمَّ مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الاْءَبْصارِ ثَبِّتْ قَلْبی عَلی دینِکَ وَ لا تُزِغْ قَلْبی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنی وَ هَبْ لی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهّابُ وَ أَجِرْنی مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِکَ اَللّهُمَّ امْدُدْ لی فی عُمْری وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ فی رِزْقی وَ انْشُرْ عَلَیَّ رَحْمَتَکَ وَ إِنْ کُنْتُ عِنْدَکَ فی أُمِّ الْکِتابِ شَقِیّاً فَاجْعَلْنی سَعیداً فَإِنَّکَ تَمْحُو ما تَشاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَکَ أُمُّ الْکِتابِ».(2)
26- خواندن «أحطت علی نفسی و أهلی و مالی و …»
بیست و ششم: گفته اند بگوید:
«أَحَطْتُ عَلی نَفْسی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی مِنْ شاهِدٍ وَ غائِبٍ بِاللّه ِ الَّذی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَهِ الرَّحْمنُ الرَّحیم الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَهٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الاْءَرْضِ مَنْ ذَا الَّذی یَشْفَعُ عِنْدَهُ(3) إِلاّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضَ وَ لا یَوءُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ».(4)
27-دعای «اللهم إنی أصبحت أستغفرک فی…»
بیست و هفتم: کلینی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: ترک مکن در هر صبح و شام خواندن این دعا را. و شیخ و دیگران در تعقیب نماز صبح ایراد نمودند. دعا اینست:
ص : 156
1- 1_ مصباح، شیخ طوسی، ص 208، صلاه الصبح؛ مصباح، شیخ کفعمی، ص 64، فصل الرابع عشر فی تعقیب صلاه الصبح.
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 211، صلاه الصبح؛ بلدالأمین، ص 23، ثمّ قل صباحا و مساء… .
3- 3_ آ: _ عِنْدَهُ.
4- 4_ مصباح، شیخ طوسی، ص 211، صلاه الصبح… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 146، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
«اَللّهُمَّ إِنّی أَصْبَحْتُ أَسْتَغْفِرُکَ فی هذَا الصَّباحِ وَ فی هذَا الْیَوْمِ لاِءَهْلِ رَحْمَتِکَ وَ أَبْرَأُ إِلَیْکَ مِنْ أَهْلِ لَعْنَتِکَ اَللّهُمَّ إِنّی أَصْبَحْتُ أَبْرَأُ إِلَیْکَ فی هذَا الْیَوْمِ وَ فی هذَا الصَّباحِ مِمَّنْ نَحْنُ بَیْنَ ظَهْرَانَیْهِمْ مِنَ الْمُشْرِکینَ وَ ما کانُوا یَعْبُدُونَ إِنَّهُمْ کانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فاسِقِینَ اَللّهُمَّ اجْعَلْ ما أَنْزَلْتَ مِنَ السَّماءِ إِلَی الاْءَرْضِ فی هذا الصَّباحِ وَ فی هذا الْیَوْمِ بَرَکَهً عَلی أَوْلِیائِکَ وَ عَذاباً عَلی أَعْدائِکَ اَللّهُمَّ والِ مَنْ والاکَ وَ عادِ مَنْ عاداکَ اَللّهُمَّ اخْتِمْ لی بِالاْءَمْنِ وَ الاْءیمانِ کُلَّما طَلَعَتْ شَمْسٌ أَوْ غَرَبَتْ اَللّهُمَّ اغْفِرْلی وَ لِوالِدَیَّ وَ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانی صَغیراً اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ وَالْمُسْلِمینَ وَالْمُسْلِماتِ(1) الاْءَحْیاءِ مِنْهُمْ وَ الاْءَمْواتِ إِنَّکَ تَعْلَمُ مُتَقَلَّبُهُم وَ مَثْواهُمْ اَللّهُمَّ احْفَظْ إِمامَ الْمُسْلِمینَ بِحِفْظِ الاْءیمانِ وَ انْصُرْهُ نَصْراً عَزیزاً وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً یَسیراً وَ اجْعَلْ لاِءِمامِ الْمُسْلِمینَ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصیراً(2) اَللّهُمَّ الْعَنِ الْفِرَقَ الْمُخالِفَهَ عَلی رَسُولِکَ وَ الْمُتَعَدِّیَهَ لِحُدُودِکَ وَ الْعَنْ أَشْیاعَهُمْ وَ أَتْباعَهُمْ وَ أَسْئَلُکَ الزِّیادَهَ مِنْ فَضْلِکَ وَ الاِْقْتِداءَ بِما جاءَ مِنْ عِنْدِکَ وَ التَّسْلیمَ لاِءَمْرِکَ وَ الْمُحافَظَهَ عَلی ما أَمَرْتَ بِه لا أبْغِی بِه بَدَلاً وَ لا أَشْتَری بِهِ ثَمَناً قَلیلاً اَللّهُمَّ اهْدِنی فیمَنْ هَدَیْتَ وَ قِنی شَرَّ ما قَضَیْتَ إِنَّکَ تَقْضی وَ لا یُقْضی عَلَیْکَ وَ لا یَعزُّ مَنْ عادَیْتَ وَ لا یَذِلُّ مَنْ والَیْتَ تَبارَکْتَ وَ تَعالَیْتَ سُبْحانَکَ رَبَّ الْبَیْتِ الْحَرامِ(3) تَقَبَّلْ مِنّی دُعائی وَ ما تَقَرَّبْتُ بِه إِلَیْکَ مِنْ خَیْرٍ فَضاعِفْهُ لی یا رَبِّ(4) أَضْعافاً کَثیرَهً وَ آتِنی مِنْ لَدُنْکَ أَجْراً عَظیماً رَبِّ ما أَحْسَنَ(5) ما أَبْلَیْتَنی وَ أَعْظَمَ ما آتَیْتَنی وَ أَطْوَلَ ما عافَیْتَنی وَ أَکْثَرَ ما سَتْرَتَ عَلَیَّ فَلَکَ الْحَمْدُ یا إلهی کَثیراً طَیِّباً مُبارَکاً عَلَیْهِ مِلاْءَ السَّماواتِ وَ مِلاْءَ الاْءَرْضِ وَ مِلاْءَ ما شاءَ رَبّی وَ کَما یُحِبُّ رَبّی وَ یَرْضی وَ کَما یَنْبَغی لِکَرَمِ وَجْهِه وَ عِزِّ جَلالِه ذِی الْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ».(6)
ص : 157
1- 1_ حاشیه متن و ع: وَ الْمُسلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ.
2- 2_ آ: _ نَصیراً .
3- 3_ حاشیه ع: رَبَّ الْبیتِ الحرام.
4- 4_ حاشیه ع: یا ربِّ.
5- 5_ حاشیه ع: وَ أعْظمُ ما أَبْلَیْتَنی.
6- 6_ کافی، ج 2، ص 529، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ مصباح، شیخ طوسی،î Äص 213، صلاه الصبح… .
28- دعای «اللهم فاطر السماوات والأرض عالم الغیب…»
بیست و هشتم: شیخ طبرسی و کفعمی و دیگران از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت کرده اند که: با اصحاب خود گفت: آیا عاجزید از آن که هر صبح و شام نزد خداوند عالمیان عهدی بگیرید؟ گفتند: چگونه عهد بگیریم؟ فرمود که: این دعا بخوانید؛ هر که این دعا بخواند مُهری بر آن می زنند، و در زیر عرش الهی می گذارند؛ چون روز قیامت شود منادی ندا کند که کجایند آنان که نزد خداوندِ رحمان، عهدی دارند؟ پس آن عهد را به ایشان دهند، و با آن(1) عهد داخل بهشت شوند.
و شیخ طوسی رحمه الله این دعا را در تعقیب صبح ایراد کرده، و دعا اینست(2):
«اَللّهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضِ عالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَهِ الرَّحْمنَ الرَّحیمَ أَعْهَدُ إِلَیْکَ فی هذِهِ الدُّنْیا اِنَّکَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ وَ أَنَّ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ(3) اَللّهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ لا تَکِلْنی إِلی نَفْسی طَرْفَهَ عَیْنٍ أَبَداً وَ لا إِلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ فَإِنَّکَ إِنْ وَکَلْتَنی إِلَیْها تُباعِدْنی مِنَ الْخَیْرِ وَ تُقَرِّبْنی(4) مِنَ الشَّرِّ أَیْ رَبِّ لا أَثِقُ إِلاّ بِرَحْمَتِکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِبینَ وَ اجْعَلْ لی عِنْدَکَ عَهْداً تُوءَدّیهِ إِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمیعادَ».(5)
29- دعای «اللهم إنی أسئلک بحق محمد و آل محمد و…»
بیست و نهم: در تعقیب شام گذشت که این دعا بعد از نماز صبح و شام باید خواند؛ و شیخ در تعقیب صبح ایراد نموده:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ
ص : 158
1- 1_ ع و آ: و بآن .
2- 2_ ع : _ و دعا اینست : .
3- 3_ ع: + وَ أنَّ عَلِیّاً علیه السلام عَبْدُکَ وَ وَلِیُّکَ و وَ وَصِیُّ رَسُولِکَ وَ أنَّ الأَئِمَّهَ المعصومینَ علیهم السلام أصفیاؤُکَ هُمْ أئِمَّتی وَ سادَتی وَ قادَتی بِهِم أتَوَلّی وَ مِن أعدائهم أتَبَرَّاُ.
4- 4_ ع: تُقَرِّبُنی.
5- 5_ مصباح، شیخ طوسی، ص 213، صلاه الصبح… ؛ بلدالأمین، ص 53، ما یدعی به بعد صلاه الفجر.
تَجْعَلَ النُّورَ فی بَصَری وَ الْبَصیرَهَ فی دینی وَ الْیَقینَ فی قَلْبی وَ الاْءِخْلاصَ فی عَمَلی وَ السَّلامَهَ فی نَفْسی وَ السَّعَهَ فی رِزْقی وَ الشُّکْرَ لَکَ أَبَداً ما أَبْقَیْتَنی».(1)
30- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی…»
سی ام: شیخ طوسی و کفعمی و سیّد بن طاوس به سندهای صحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند در تعقیب نماز صبح این دعا را:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ(2) أَهْلِ بَیْتِهِ الطّاهِرینَ الاْءَخْیارِ الاْءَتْقِیاءِ الاْءَبْرارِ الَّذینَ أَذْهَبَ اللّه ُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهیراً وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَی اللّه ِ وَ ما تَوْفیقی إِلاّ بِاللّه ِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللّه ِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللّه َ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللّه ُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ قَدْراً ما شاءَ اللّه ُ کانَ حَسْبُنَا اللّه ُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ السَّمیعِ الْعَلیمْ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ وَ مِنْ هَمَزاتِ الشَّیاطینِ وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونَ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ اَلْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ کَثیراً کَما هُوَ أَهْلُهُ وَ مُسْتَحِقُّهُ وَ کَما یَنْبَغی لِکَرَمِ وَجْهِه وَ عِزِّ جَلالِه عَلی إِدْبارِ اللَّیْلِ وَ إِقْبالِ النَّهارِ اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی ذَهَبَ بِاللَّیْلِ مُظْلِماً بِقُدْرَتِه وَ جاءَ بِالنَّهارِ مُبْصِراً بِرَحْمَتِه خَلْقاً جَدیداً وَ نَحْنُ فی عافِیَتِه وَ سَلامَتِه وَ سِتْرِهِ وَ کِفایَتِه وَ جَمیلِ صُنْعِه مَرْحَباً بِخَلْقِ اللّه ِ الْجَدیدِ وَ الْیَوْمِ الْعَتیدِ وَ الْمَلَکِ الشَّهیدِ مَرْحَباً بِکُما مِنْ مَلَکَیْنِ کَریمَیْنِ وَ حَیّاکُما اللّه ُ مِنْ کاتِبَیْنِ حافِظَیْنِ أُشْهِدُکُما فَاشْهَدا لی وَ اکْتُبا شَهادَتی هذِه مَعَکُما حَتّی أَلْقا بِها رَبّی اَنّی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالْهُدی وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون وَ أَنَّ الدّینَ کَما شَرَعَ وَ أَنَّ الاْءِسْلامَ کَما وَصَفَ وَ الْقَوْلَ کَما حَدَّثَ وَ أَنَّ اللّه َ هُوَ الْحَقُّ الْمُبینُ وَ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ الْقُرآنَ حَقٌّ وَ الْمَوْتَ حَقٌّ وَ مُسَائَلَهَ مُنْکَرٍ وَ نَکیرٍ فِی الْقَبْرِ حَقٌّ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ وَ الصِّراطَ حَقٌّ وَ الْمیزانَ حَقٌّ وَ الْجَنَّهَ حَقٌّ وَ النّارَ حَقٌّ وَ السّاعَهَ آتِیَهٌ لا
ص : 159
1- 1_ مصباح، شیخ طوسی، ص 213، صلاه الصبح… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 153، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
2- 2_ حاشیه ع و متن آ: وَ علی أهلِ.
رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللّه َ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْتُبْ اللّهُمَّ شَهادَتی عِنْدَکَ مَعَ شَهادَهِ أُولِی الْعِلْمِ بِکَ یا رَبِّ وَ مَنْ أَبی أَنْ یَشْهَدَ لَکَ بِهذِهِ الشَّهادَهِ وَ زَعَمَ أَنَّ لَکَ نِدّاً أَوْ لَکَ وَلَداً أَوْ لَکَ صاحِبَهً أَوْ لَکَ شَریکاً أَوْ مَعَکَ خالِقاً أَوْ رازِقاً لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ تَبارَکْتَ(1) وَ تَعالَیْتَ عَمّا یَقُولُ الظّالِمُونَ عُلُوّاً کَبیراً فَاکْتُبْ اللّهُمَّ شَهادَتی مَکانَ شَهادَتِهِمْ وَ أَحْیِنی عَلی ذلِکَ وَ أَمِتْنی عَلَیْهِ وَ ابْعَثْنی عَلَیْهِ(2) وَ أَدْخِلْنِی بِرَحْمَتِکَ فی عِبادِکَ الصّالِحِینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صَبِّحْنی مِنْکَ صَباحاً صالِحاً مُبارَکاً مَیْمُوناً لا خازِیاً وَ لا فاضِحاً اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْ أَوَّلَ یَوْمی هذا صَلاحاً وَ أَوْسَطَهُ فَلاحاً وَ آخِرَهُ نَجاحاً وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ یَوْمٍ أَوَّلُهُ فَزَعٌ وَ أَوَسْطُهُ جَزَعٌ وَ آخِرُهُ وَجَعٌ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْزُقْنی خَیْرَ یَوْمی هذا وَ خَیْرَ ما فیهِ وَ خَیْرَ ما قَبْلَهُ وَ خَیْرَ ما بَعْدَهُ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّه وَ شَرِّ ما فیهِ وَ شَرِّ ما قَبْلَهُ وَ شَرِّ ما بَعْدَهُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْتَحْ لی بابَ کُلِّ خَیْرٍ فَتَحْتَهُ عَلی أَحَدٍ مِنْ أَهْلِ الْخَیْرِ وَ لا تُغْلِقْهُ عَنّی أَبَداً وَ أَغْلِقْ عَنّی بابَ کُلِّ شَرٍّ فَتَحْتَهُ عَلی أَحَدٍ مِنْ أَهْلِ الشَّرِّ وَ لا تَفْتَحْهُ عَلَیَّ أَبَداً اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ اجْعَلْنی مَعَ(3) مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فی کُلِّ مَوْطِنٍ وَ مَشْهَدٍ وَ مَقامٍ وَ مَحَلٍّ وَ مُرْتَحَلٍ وَ فی کُلِّ شِدَّهٍ وَ رَخاءٍ وَ عافِیَهٍ وَ بَلاءٍ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ(4) وَ اغْفِرْلی مَغْفِرَهً عَزْماً جَزْماً لا تُغادِرُ لی ذَنْباً وَ لا خَطیئَهً وَ لا إِثْماً اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ ثُمَّ عُدْتُ فیهِ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِما أَعْطَیْتُکَ(5) مِنْ نَفْسی ثُمَّ لَمْ أَفِ لَکَ بِه وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِما أَرَدْتُ بِه وَجْهَکَ فَخالَطَهُ ما لَیْسَ لَکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ اغْفِرْلی یا رَبِّ وَ لِوالِدَیَّ وَ ما وَلَدا وَ ما وَلَدْتُ وَ ما تَوالَدُوا مِنَ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ الاْءَحْیاءِ مِنْهُمْ وَ الاْءَمْواتِ وَ لاِءِخْوانِنَا الَّذینَ
ص : 160
1- 1_ حاشیه ع: تَبارَکْتَ.
2- 2_ حاشیه ع: وَابْعَثَنِی عَلَیْهِ.
3- 3_ حاشیه متن و ع: مَعَهُمْ.
4- 4_ حاشیه ع: و آلِ محمّدٍ.
5- 5_ حاشیه متن و ع: أعْطَیْتُ.
سَبَقُونا بِالاْءیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فی قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَوءُفٌ رَحِیمٌ اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی قَضی عَنّی صَلاهً کانَتْ عَلَی الْمُوءْمِنینَ کِتاباً مَوْقُوتاً وَ لَمْ یَجْعَلْنی مِنَ الْغافِلینَ».(1)
31- دعای «اللهم إنی أصبحت أشهدک و کفی…»
سی و یکم: شیخ طوسی و کفعمی و علاّمه حلّی _ رضی اللّه عنهم _ این دعا را در تعقیب نماز صبح ایراد نموده اند، و مسمّی است به دعای حریق؛ و سبب این تسمیه آنست که: از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام روایت کرده اند که گفت: شنیدم از پدرم(2) امام محمّد باقر علیه السلام که گفت: روزی با پدرم امام زین العابدین علیه السلام رفتیم به عیادت مرد پیری از انصار؛ ناگاه مردی آمد و گفت: با پدرم که زود برگردید که آتش در خانه شما افتاد و سوخت. پدرم گفت: واللّه که نسوخته است. آن مرد رفت و به زودی معاودت کرد و گفت: خانه شما سوخت. پدرم سوگند یاد کرد که نسوخته(3). باز جمعی از یاران و خویشان آمدند و خبر سوختن را گفتند و حضرت انکار کرد؛ تا آن که ظاهر شد که خانه های اطراف خانه آن حضرت سوخته بود و آن خانه مقدّسه سالم مانده بود.
من از پدرم پرسیدم که سبب این امر غریب چه بود که جمیع خانه های اطراف سوخت و خانه شما محفوظ ماند؟ حضرت فرمود که: این به سبب میراثی است که از علوم حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله به ما رسیده است، و ما آن را دوست تر می داریم از دنیا و آنچه در آن هست از مال و جواهر و املاک و لشکر و حربه(4) و سلاح؛ و آن سرّی است که حضرت جبرئیل علیه السلام برای حضرت رسول صلی الله علیه و آله آورد، و آن حضرت به حضرت امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه علیهماالسلام تعلیم نمود، و به ما میراث رسیده؛ و این دعای کامل است، هر که این دعا را در اوّلِ روز بخواند در هر روز، حق تعالی موکّل گرداند بر او هزار ملک که حفظ نمایند جان و اهل و فرزندان و مال و حشم و خدم او را و هر چه اعتنا به
ص : 161
1- 1_ مصباح، شیخ طوسی، ص 217، صلاه الصبح… ؛ مصباح، شیخ کفعمی، ص 68، فصل الرابع عشر فی تعقیب صلاه الصبح.
2- 2_ ع: از پدرم شنیدم.
3- 3_ آ: پدرم گفت واللّه نسوخته است.
4- 4_ ع: + و خزینه .
شأن او دارد، از سوختن، و غرق شدن، و لقمه در گلو ماندن، و خانه انبوه شدن، و به زمین فرو رفتن، و عذابهای آسمانی، و ایمن گرداند خدا او را از شرّ شیطان، و شرّ پادشاهان، و شرّ هر صاحب شرّی، و در امان و ضمان خدا باشد و اگر با اخلاص و یقین(1) بخواند خدا ثواب صد صدّیق او را کرامت فرماید، و اگر در آن روز بمیرد داخل بهشت شود. پس ای فرزند! این دعا را حفظ کن، و تعلیم مکن مگر(2) به کسی که اعتماد بر او داشته باشی؛ زیرا که برای هر حاجت که خوانده شود برآورده می شود.
اینست دعا:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَصْبَحْتُ أُشْهِدُکَ وَ کَفی بِکَ شَهیداً وَ أُشْهِدُ مَلائِکَتَکَ وَ حَمَلَهَ عَرْشِکَ وَ سُکّانَ سَبْعِ سَماواتِکَ وَ أَرَضیکَ وَ أَنْبِیائَکَ وَ رُسُلَکَ وَ وَرَثَهَ أَنْبِیائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ الصّالِحینَ مِنْ عِبادِکَ وَ جَمیعَ خَلْقِکَ فَاشْهَدْ لی وَ کَفی بِکَ شَهیداً إِلهی إِنّی أَشْهَدُ أَ نَّکَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الْمَعْبُودُ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ وَ أَنَّ مُحَمَّداً(3) عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ وَ أَنَّ کُلَّ مَعْبُودٍ مِمّا دُونَ عَرْشِکَ إِلی قَرارِ أَرْضِکَ السّابِعَهِ السُّفْلی باطِلٌ مُضْمَحِلٌّ ما خَلا وَجْهَکَ الْکَریمَ فَإِنَّهُ أَعَزُّ وَ أَکْرَمُ وَ أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ یَصِفَ الْواصِفُونَ کُنْهَ جَلالِه أَوْ تَهْتَدِیَ الْقُلُوبُ إِلی کُنْهِ عَظَمَتِه یا مَنْ فاقَ مَدْحَ الْمادِحینَ فَخْرُ مَدْحِه وَ عَدا وَصْفَ الْواصِفینَ مَاثِرُ حَمْدِهِ وَ جَلَّ عَنْ مَقالَهِ النّاطِقینَ تَعْظیمُ شَأْنِه صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ افْعَلْ بِنا ما أَنْتَ أَهْلُهُ یا أَهْلَ التَّقْوی وَ أَهْلَ الْمَغْفِرَهِ».
سه مرتبه این(4) را بخواند. پس یازده مرتبه بگوید:
«لا إلهَ إِلاّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ سُبْحانَ اللّه ِ وَ بِحَمْدِه أَسْتَغْفِرُ اللّه َ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ما شاءَ اللّه ُ(5) وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ هُوَ الاْءَوَّلُ وَ الاْآخِرُ وَ الظّاهِرُ وَ الْباطِنُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ وَ یُحْیی وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».
ص : 162
1- 1_ آ: _ یقین.
2- 2_ ع: اِلاّ.
3- 3_ حاشیه متن و ع: صَلَّی اللّه ُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ.
4- 4_ ع: + دعا .
5- 5_ آ: + لاحَوْلَ .
پس یازده مرتبه بگوید:
«سُبْحانَ اللّه َ وَ الْحَمْدُ للّه ِ وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَ اللّه ُ أَکْبَرُ أَسْتَغْفِرُ اللّه َ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ما شاءَ اللّه ُ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاَّ بِاللّه ِ الْحَلیمِ الْکَریمِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الحَقِّ الْمُبینِ عَدَدَ خَلْقِه وَ زِنَهَ عَرْشِه وَ مِلاْءَ سَماواتِه وَ أَرَضیهِ وَ عَدَدَ ما جَری بِه قَلَمُهُ وَ أَحْصاهُ کِتابُهُ وَ مِدادَ کَلِماتِه وَ رِضا نَفْسِه».
پس بگوید:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ الْمُبارَکینَ وَ صَلِّ عَلی جَبْرَئیلَ وَ میکائیلَ وَ حَمَلَهِ عَرْشِکَ أَجْمَعینَ وَ الْمَلائِکَهِ الْمُقَرَّبینَ اللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِمْ جَمیعاً(1) حَتّی تُبَلِّغَهُمُ الرِّضا وَ تَزیدَهُمْ بَعْدَ الرِّضا ما أَنْتَ أَهْلُهُ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صَلِّ عَلی مَلَکِ الْمَوْتِ وَ أعْوانِه وَ صَلِّ عَلی رِضْوانَ وَ خَزَنَهِ الْجِنانِ وَ صَلِّ عَلی مالِکٍ وَ خَزَنَهِ النّیرانِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِمْ جَمیعاً(2) حَتّی تُبَلِّغَهُمُ الرِّضا وَ تَزیدَهُمْ بَعْدَ الرِّضا(3) مِمّا أَنْتَ أَهْلُهُ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی الْکِرامِ الْکاتِبینَ وَ السَّفَرَهِ الْکِرامِ الْبَرَرَهِ وَ الْحَفَظَهِ لِبَنی آدَمَ وَ صَلِّ عَلی مَلائِکَهِ الْهَواءِ وَ السَّماواتِ الْعُلی وَ مَلائِکَهِ الاْءَرَضینَ السُّفْلی وَ مَلائِکَهِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ الاْءَرْضِ وَ الاْءَقْطارِ وَ الْبِحارِ وَ الاْءَنْهارِ وَ الْبَراری وَ الْفَلَواتِ وَ الْقِفارِ وَ الاْءَشْجارِ(4) وَ صَلِّ عَلَی الْمَلائِکَتِکَ الَّذینَ أَغْنَیْتَهُمْ عَنِ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ بِتَسْبیحِکَ وَ تَقْدیسِکَ(5) وَ عِبادَتِکَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِمْ حَتّی تُبَلِّغَهُمُ الرِّضا وَ تَزیدَهُمْ بَعْدَ الرِّضا مِمّا أَنْتَ أَهْلُهُ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صَلِّ عَلی أَبینا آدَمَ وَ أُمِّنا حَوّاءَ وَ ما وَلَدا مِنَ النَّبِیینَ وَ الصِّدّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِمْ حَتّی تُبَلِّغَهُمُ الرِّضا وَ تَزیدَهُمْ بَعْدَ الرِّضا مِمّا أَنْتَ أَهْلُهُ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ
ص : 163
1- 1_ حاشیه ع: جَمیِعاً.
2- 2_ حاشیه ع: جَمیِعاً.
3- 3_ حاشیه ع: ما.
4- 4_ حاشیه ع: الأَشْجار.
5- 5_ حاشیه متن و ع: تَقْدِیسِکَ.
عَلی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبینَ وَ عَلی أَصْحابِه الْمُنْتَجَبینَ وَ عَلی أَزْواجِهِ الْمُطَهَّراتِ وَ عَلی ذُرِیَّهِ مُحَمَّدٍ وَ عَلی کُلِّ نَبِیٍّ بَشَّرَ بِمُحَمَّدٍ وَ عَلی کُلِّ نَبِیٍّ وَلَدَ مُحَمَّداً وَ عَلی کُلِّ اِمْرَأَهٍ صالِحَهٍ کَفَّلَتْ مُحَمَّداً وَ عَلی کُلِّ مَلَکٍ هَبَطَ إِلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی کُلِّ مَنْ فی صَلاتِکَ عَلَیْهِ وَ رِضاً لَکَ وَ رِضاً لِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِمْ حَتّی تُبَلِّغَهُمُ الرِّضا وَ تَزیدَهُمْ بَعْدَ الرِّضا مِمّا أَنْتَ أَهْلُهُ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بارِکْ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ کَأَفْضَلِ ما صَلَّیْتَ وَ بارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلی إِبْراهیمَ وَ آلِ إِبْراهیمَ إِنَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ اَللّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً الْوَسیلَهَ وَ الْفَضْلَ وَ الْفَضیلَهَ وَ الدَّرَجَهَ الرَّفیعَهَ وَ أَعْطِه حَتّی یَرْضی وَ زِدْهُ بَعْدَ الرِّضا مِمّا أَنْتَ أَهْلُهُ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما أَمَرْتَنا أَنْ نُصَلِّیَ عَلَیْهِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَما یَنْبَغی لَنا أَنْ نُصَّلِیَ عَلَیْهِ(1) اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ کُلِّ حَرْفٍ فی صَلاهٍ صَلَّیْتَ عَلَیْهِ اَللّهُمَّ(2) صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ مَنْ صَلّی عَلَیْهِ وَ مَنْ لَمْ یُصَلِّ عَلَیْهِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ کُلِّ شَعْرَهٍ وَ لَفْظَهٍ وَ لَحْظَهٍ وَ نَفْسٍ وَ صِفَهٍ وَ سُکُونٍ وَ حَرَکَهٍ مِمَّنْ صَلَّی عَلَیْهِ وَ مِمَّنْ لَمْ یُصَلِّ عَلَیْهِ وَ بِعَدَدِ ساعاتِهِمْ وَ دَقائِقِهِمْ وَ سُکُونِهِمْ وَ حَرَکاتِهِمْ وَ حَقائِقِهِمْ وَ میقاتِهِمْ وَ صِفاتِهِمْ وَ أَیّامِهِمْ وَ شُهُورِهِمْ وَ سِنینِهِمْ(3) وَ أَشْعارِهِمْ وَ أَبْشارِهِمْ وَ بِعَدَدِ زِنَهِ ذَرِّ ما عَمِلُوا أَوْ یَعْمَلُونَ أَوْ بَلَغَهُمْ أَوْ رَأَوْا أَوْ ظَنُّوا(4) أَوْ کانَ مِنْهُمْ أَوْ یَکُونُ إِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ وَ کَأَضْعافِ ذلِکَ أَضْعافاً مُضاعَفَهً إِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ ما خَلَقْتَ وَ ما أَنْتَ خالِقُهُ إِلی یَوْمِ
ص : 164
1- 1_ ع و آ: + اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ مَن صَلّی عَلَیْهِ اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ مَن لَمْ یُصَلِّ عَلَیْهِ.
2- 2_ حاشیه متن: اللَّهمُّ صَلِّ عَلی مُحمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ کُلِّ شَعْرَهِ مَنْ صَلّی عَلَیهِ وَ مَنْ یُصَلِّ عَلَیه.
3- 3_ ع: سِنیهِم.
4- 4_ حاشیه ع: أَوْ فُطِنُوا.
الْقِیامَهِ صَلاهً تُرْضیهِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ ما ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ الثَّناءُ وَ الشُّکْرُ وَ الْمَنُّ وَ الْفَضْلُ وَ الطَّوْلُ وَ الْخَیْرُ وَ الْحُسْنی وَ النِّعْمَهُ وَ الْعَظَمَهُ وَ الْجَبَرُوتُ وَ الْمُلْکُ وَ الْمَلَکُوتُ وَ الْقَهْرُ وَ السُّلْطانُ وَ الْفَخْرُ وَ السُّوءْدَدُ وَ الاِْمْتِنانُ وَ الْکَرَمُ وَ الْجَلالُ وَ الاْءِکْرامُ وَ الْجَمالُ وَ الْکَمالُ وَ الْخَیْرُ وَ التَوْحیدُ وَ التَّمْجیدُ وَالتَّحْمیدُ وَ التَّهْلیلُ وَ التَّکْبیرُ وَ التَّقْدیسُ وَ الرَّحْمَهُ وَ الْمَغْفِرَهُ وَ الْکِبْرِیاءُ وَ الْعَظَمَهُ وَ لَکَ ما زَکی وَ طابَ وَ طَهُرَ مِنَ الثَّناءِ الطَّیِّبِ وَ الْمَدیحِ الْفاخِرِ وَ الْقولِ الْحَسَنِ الجَمیلِ الَّذی تَرْضی بِه عَنْ قائِلِه وَ تُرْضی بِه قائِلَهُ وَ هُوَ رِضیً لَکَ حَتّی یَتَّصِلَ حَمْدی بِحَمْدِ أَوَّلِ الْحامِدینَ وَ ثَنائی(1) بِأَوَّلِ ثَناءِ الْمُثْنینَ عَلی رَبِّ الْعالَمینَ مُتَّصِلاً ذلِکَ بِذلِکَ وَ تَهْلیلی بِتَهْلیلِ أَوَّلِ الْمُهَلِّلینَ وَ تَکْبیری بِتَکْبیرِ أَوَّلِ الْمُکَبِّرینَ وَ قَوْلِی الْحَسَنُ الْجَمیلُ بِقَوْلِ أَوَّلِ الْقائِلینَ الْمُجْمِلینَ الْمُثْنینَ عَلی رَبِّ الْعالَمینَ مُتَّصِلاً ذلِکَ بِذلِکَ مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ إِلی آخِرِه وَ بِعَدَدِ زِنَهِ ذَرِّ السَّماواتِ وَ الاْءَرَضینَ وَ الرِّمالِ وَ التِّلالِ(2) وَ الْجِبالِ وَ عَدَدِ جُرَعِ ماءِ الْبِحارِ وَ عَدَدِ قَطْرِ الاْءَمْطارِ وَ وَرَقِ الاْءَشْجارِ وَ عَدَدِ النُّجُومِ وَ عَدَدِ الثَّری وَ الْحَصی وَ النَّوی وَ الْمَدَرِ وَ عَدَدِ زِنَهِ ذلِکَ کُلِّه وَ عَدَدِ زِنَهِ ذَرِّ السَّماواتِ وَ الاْءَرَضینِ وَ ما فیهِنَّ وَ ما بَیْنَهُنَّ وَ ما تَحْتَهُنَّ وَ ما بَیْنَ ذلِکَ وَ ما فَوْقَهُنَّ إِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ مِنْ لَدُنِ الْعَرْشِ(3) إِلی قَرارِ أَرْضِکَ السّابِعَهِ السُّفْلی وَ بِعَدَدِ حُرُوفِ أَلْفاظِ أَهْلِهِنَّ وَ عَدَدِ أَرْماقِهِمْ(4) وَ دَقائِقِهِمْ وَ شَعائِرِهِمْ وَ ساعاتِهِمْ وَ أَیّامِهِمْ وَ شُهُورِهِمْ وَ سِنینِهِمْ(5) وَ سُکُونِهِمْ وَ حَرَکاتِهِمْ وَ أَشْعارِهِمْ وَ أَبْشارِهِمْ وَ أَنْفاسِهِمْ وَ بِعَدَدِ(6) زِنَهِ ما عَمِلُوا أَوْ یَعْمَلُونَ بِه أَوْ بَلَغَهُم أَوْ رَأَوْا أَوْ ظَنُّوا اَوْ فَطِنُوا أَوْ کانَ مِنْهُمْ أَوْ یَکُونَ ذلِکَ إِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ وَ عَدَدِ زِنَهِ ذَرِّ ذلِکَ وَ أَضْعافِ ذلِکَ وَ کَأَضْعافِ ذلِکَ أَضْعافاً مُضاعَفَهً لا یَعْلَمُها
ص : 165
1- 1_ حاشیه ع و آ: بثناءِ اوّلِ.
2- 2_ حاشیه ع: القلال، و حاشیه آ: الفلال.
3- 3_ آ: عرشک.
4- 4_ حاشیه ع: أزمانهم.
5- 5_ ع: سِنیهِم.
6- 6_ حاشیه متن: وَ عَدَدِ ذرّ.
وَ لا یُحْصیها غَیْرُکَ یا ذَا الْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ وَ أَهْلُ ذلِکَ أَنْتَ وَ مُسْتَحِّقُّهُ وَ مُسْتَوْجِبُهُ مِنّی وَ مِنْ جَمیعِ خَلْقِکَ یا بَدیعَ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضِ اَللّهُمَّ إِنَّکَ لَسْتَ بِرَبٍّ اسْتَحْدَثْناکَ وَ لا مَعَکَ إِلهٌ فَیُشْرِکَکَ فی رُبُوبِیَّتِکَ وَ لا مَعَکَ إِلهٌ أَعانَکَ عَلی خَلْقِنا أَنْتَ رَبُّنا کَما تَقُولُ وَ فَوْقَ ما یَقُولُ الْقائِلُونَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعطِیَ مُحَمَّداً أَفْضَلَ ما سَئَلَکَ وَ أَفْضَلَ ما سُئِلْتَ لَهُ وَ أَفْضَلَ ما أَنْتَ مَسْئُولٌ لَهُ إِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ أُعیذُ أَهْلَ بَیْتِ النَّبِیِّ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ نَفْسی وَ دینی وَ مالی وَ وُلْدی وَ أَهْلی وَ قَراباتی وَ أَهْلَ بَیْتی وَ کُلَّ ذی رَحِمٍ لی دَخَلَ فِی الاْءِسْلامِ أَوْ یَدْخُلُ إِلی یَوْمِ الْقِیامَهِ وَ حُزانَتی وَ خاصَّتی وَ مَنْ قَلَّدَنی دُعاءً أَوْ أَسْدی إِلَیَّ یَداً أَوْ رَدَّ عَنّی غَیْبَهً أَوْ قالَ فِیَّ خَیْراً أَوِ اتَّخَذْتُ عِنْدَهُ یَداً أَوْ صَنیعَهً وَ جیرانی وَ إِخْوانی مِنَ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ بِاللّه ِ وَ بِأَسْمائِهِ التّامَّهِ الْعامَّهِ الشّامِلَهِ الْکامِلَهِ الطّاهِرَهِ الْفاضِلَهِ الْمُبارَکَهِ الْمُتَعالِیَهِ الزّاکِیَهِ الشَّریفَهِ الْمَنیعَهِ الْکَریمَهِ الْعَظیمَهِ الْمَخْزُونَهِ الْمَکْنُونَهِ الَّتی لا یُجاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لا فاجِرٌ وَ بِأُمِّ الْکِتابِ وَ خاتِمَتِه وَ ما بَیْنَهُما مِنْ سُورَهٍ شَریفَهٍ وَ آیَهٍ مُحْکَمَهٍ وَ شِفاءٍ وَ رَحْمَهٍ وَ عَوْذَهٍ وَ بَرَکَهٍ وَ بِالتَّوراهِ وَ الاْءِنْجیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقانِ وَ صُحُفِ إِبْراهیمَ وَ مُوسی وَ بِکُلِّ کِتابٍ أَنْزَلَهُ اللّه ُ وَ بِکُلِّ رَسُولٍ أَرْسَلَهُ اللّه ُ وَ بِکُلِّ حُجَّهٍ أَقامَها اللّه ُ وَ بِکُلِّ بُرْهانٍ أَظْهَرَهُ اللّه ُ وَ بِکُلِّ نُورٍ أَنارَهُ اللّه ُ وَ بِکُلِّ آلاءِ اللّه ِ وَ عَظَمَتِه أُعیذُ نَفْسی وَ أَسْتَعیذُ مِنْ شَرِّ کُلِّ ذی شَرٍّ وَ مِنْ شَرِّ ما أَخافُ وَ أَحْذَرُ وَ مِنْ شَرِّ ما رَبّی مِنْهُ أَکْبَرُ وَ مِنْ شَرِّ فَسَقَهِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ مِنْ شَرِّ فَسَقَهِ الجِنِّ وَ الاْءِنْسِ وَ الشَّیاطینِ وَ السَّلاطینِ وَ إِبْلیسَ وَ جُنُودِه وَ أَشْیاعِه وَ أَتْباعِه وَ مِنْ شَرِّ ما فِی النُّورِ وَ الظُّلْمَهِ وَ مِنْ شَرِّ ما دَهَمَ أَوْ هَجَمَ أَوْ أَلَمَّ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ غَمٍّ وَ هَمٍّ وَ آفَهٍ وَ نَدَمٍ وَ نازِلَهٍ وَ سَقَمٍ وَ مِنْ شَرِّ ما یَحْدُثُ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ تَأْتی بِهِ الاْءَقْدارُ وَ مِنْ شَرِّ ما فِی النّارِ وَ مِنْ شَرِّ ما فِی الاْءَرْضِ وَ الاْءَقْطارِ وَ الْفَلَواتِ وَ الْقِفارِ وَ الْبِحارِ وَ الاْءَنْهارِ وَ مِنْ شَرِّ الْفُسّاقِ وَ الْفُجّارِ وَ الْکُهّانِ وَ السُّحّارِ وَ الْحُسّادِ وَ الذُّعّارِ وَ الاْءَشْرارِ وَ مِنْ شَرِّ ما یَلِجُ فِی الاْءَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ ذی شَرٍّ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ رَبّی آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبِّی
ص : 166
عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ أَعُوذُ بِکَ اَللّهُمَّ مِنَ الْهَمِّ وَ الْغَمِّ وَ الْحُزْنِ وَ الْعَجْزِ وَ الْکَسَلِ وَ الْجُبْنِ وَ الْبُخْلِ وَ مِنْ ضَلَعِ الدَّیْنِ وَ غَلَبَهِ الرِّجالِ(1) وَ مِنْ عَمَلٍ لا یَنْفَعُ وَ مِنْ عَیْنٍ لا تَدْمَعُ وَ مِنْ قَلْبٍ لایَخْشَعُ وَ مِنْ دُعاءٍ لا یُسْمَعُ وَ مِنْ نَصیحَهٍ لا تَنْجَعُ وَ مِنْ صَحابَهٍ لا تَرْدَعُ وَ مِنْ اِجْماعٍ عَلی نُکْرٍ وَ تَوَدُّدٍ عَلی خُسْرٍ أَوْ تُوءاخِذٍ(2) عَلی خُبْثٍ وَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ(3) مَلائِکَتُکَ الْمُقَرَّبُونَ وَ الاْءَنْبِیاءُ الْمُرْسَلُونَ وَ الاْءَئِمَهُ الْمُطَهَّرُونَ الطّاهِروُنَ وَ الشُّهَداءُ وَ الصّالِحُونَ وَ عِبادُکَ الْمُتَّقُونَ وَ أَسْئَلُکَ اللّهُمَّ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعْطِیَنی مِنَ الْخَیْرِ ما سَأَلُوا وَ أَنْ تُعیذَنی مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعاذُوا وَ أَسْئَلُکَ اللّهُمَّ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّه عاجِلِه وَ آجِلِه ما عَلِمْتُ مِنْهُ وَ ما لَمْ أَعْلَمْ وَ أَعُوذُ بِکَ یا رَبِّ مِنْ هَمَزاتِ الشَّیاطِینَ وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ بِسْمِ اللّه ِ عَلی أَهْلِ بَیْتِ النَّبِیِّ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله بِسْمِ اللّه ِ عَلی نَفْسی وَ دینی بِسْمِ اللّه ِ عَلی أَهْلی وَ مالی بِسْمِ اللّه ِ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ أَعْطانی رَبّی بِسْمِ اللّه ِ عَلی أَحِبَّتی وَ وُلْدی وَ قَراباتی بِسْمِ اللّه ِ عَلی جیرانِیَ الْمُوءْمِنینَ وَ إِخْوانی وَ مَنْ قَلَّدَنی دُعاءً أَوِ اتَّخَذَ عِنْدی(4) یَداً أَوْ أسْدی إِلَیَّ بِرّاً مِنَ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ بِسْمِ اللّه ِ عَلی ما رَزَقَنی رَبّی وَ یَرْزُقُنی بِسْمِ اللّه ِ الَّذی لا یَضُرُّ مَعَ اسْمِه شَیْ ءٌ فِی الاْءَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صِلْنی بِجَمیعِ ما سَأَلَکَ عِبادُکَ الْمُوءْمِنُونَ أَنْ تَصِلَهُمْ بِه مِنَ الْخَیْرِ وَ اصْرِفْ عَنّی جَمیعَ ما سَأَلَکَ عِبادُکَ الْمُوءْمِنُونَ أَنْ تَصْرِفَهُ عَنْهُمْ مِنَ السُّوءِ وَ الرَّدَی وَ زِدْنی مِنْ فَضْلِکَ ما أَنْتَ أَهْلُهُ وَ وَلِیُّهُ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ(5) وَ أَهْلِ بَیْتِه الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ(6) وَ عَجِّلِ اللّهُمَّ فَرَجَهُمْ وَ فَرَجی وَ فَرِّجْ(7) عَنْ کُلِّ مَهْمُومٍ مِنَ الْمُوءْمِنینَ
ص : 167
1- 1_ حاشیه متن و ع: الرَجّال.
2- 2_ حاشیه متن و ع: و تُواجِدُ.
3- 3_ حاشیه ع: مِنْهُ مُحَمَّدٌ وَ آلُهُ وَالمَلائِکَهُ الْمُقَرَّبُونَ .
4- 4_ حاشیه ع و متن آ: صَنیعَهً.
5- 5_ حاشیه ع: وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
6- 6_ حاشیه ع: الطّاهِرینْ.
7- 7_ حاشیه آ: فَرِّج کُلَّ.
وَ الْمُوءْمِناتِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنی نَصْرَهُمْ وَ أَشْهِدْنی أَیّامَهُمْ وَ اجْمَعْ بَیْنی وَ بَیْنَهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ اجْعَلْ مِنْکَ عَلَیْهِم واقِیَهً حَتّی لا یَخْلُصَ إِلَیْهِمْ إِلاّ بِسَبیلِ خَیْرٍ وَ عَلَیَّ مَعَهُمْ(1) وَ عَلی شیعَتِهِمْ وَ مُحِبّیهِمْ وَ عَلی أَوْلِیائِهِمْ وَ عَلی جَمیعِ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ فَإِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ بِسْمِ اللّه ِ وَ بِاللّه ِ وَ مِنَ اللّه ِ وَ إِلَی اللّه ِ وَ لا غالِبَ إِلاّ اللّه ُ ما شاءَ اللّه ُ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ حَسْبِیَ اللّه ُ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللّه ِ وَ أُفَوِّضُ أَمْری إِلَی اللّه ِ وَ أَلْتَجِأُ إِلَی اللّه ِ وَ بِاللّه ِ أُحاوِلُ وَ أُصاوِلُ وَ أُکاثِرُ وَ أُفاخِرُ وَ أَعْتَزُّ وَ أَعْتَصِمُ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ مَتابِ لا إِلهَ إِلاّ اللّه ُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ عَدَدَ الثَّری وَ الْحَصی وَ النُّجُومِ وَ الْمَلائِکَهِ الصُّفُوفِ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ العَلِیُّ الْعَظیمُ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ سُبْحانَکَ إِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ».(2)
و از حضرت صاحب الامر علیه السلام نیز دعای سابق مرویست با این زیادتی:
«اَللّهمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظیمِ وَ رَبَّ الْکُرْسِیِّ الرَّفیعِ وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ وَ مُنْزِلَ التَّوراهِ وَ الاْءِنْجیلِ وَ الزَّبُورِ وَ رَبَّ الظِّلِّ وَ الْحَرُورِ وَ مُنْزِلَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقانِ(3) الْعَظیمِ وَ رَبَّ الْمَلائِکَهِ الْمُقَرَّبینَ وَالاْءَنْبِیاءِ وَ الْمُرْسَلینَ أَنْتَ إِلهُ مَنْ فِی السَّماءِ وَ إِلهُ مَنْ فِی الاْءَرْضِ لا إِلهَ فیهِما غَیْرُکَ وَ أَنْتَ جَبّارُ مَنْ فِی السَّماءِ وَ جَبّارُ مَنْ فِی الاْءَرْضِ لا جَبّارَ فیهِما غَیْرُکَ وَ أَنْتَ خالِقُ مَنْ فِی السَّماءِ وَ خالِقُ مَنْ فِی الاْءَرْضِ لا خالِقَ فیهِما غَیْرُکَ وَ أَنْتَ حَکَمُ مَنْ فِی السَّماءِ وَ حَکَمُ مَنْ فِی الاْءَرْضِ لا حَکَمَ فیها غَیْرُکَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَریمِ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ الْمُشْرِقِ الْمُنیرِ(4) وَ مُلْکِکَ الْقَدیمِ یا حَیُّ یا قَیُّومُ أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذی أَشْرَقَتْ بِهِ السَّماواتُ وَ الاْءَرَضُونَ وَ بِاسْمِکَ الَّذی یَصْلُحُ عَلَیْهِ الاْءَوَّلُونَ وَ الاْآخِرُونَ یا حَیّاً قَبْلَ کُلِّ حَیٍّ وَ یا حَیّاً بَعْدَ کُلِّ حَیٍّ وَ یا حَیّاً حینَ لا حَیَّ وَ یا حَیُّ یا مُحْیِیَ الْمَوْتی وَ یا حَیُّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ یا حَیُّ یا قَیُّومُ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنی مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لا
ص : 168
1- 1_ حاشیه هر سه نسخه: وَ عَلی مَنْ مَعَهُمْ.
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 220، صلاه الصبح… ؛ بلدالأمین، ص 55، الدعاء فی الصباح… .
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: القُرآن.
4- 4_ حاشیه ع و آ: المُبین.
أَحْتَسِبُ رِزْقاً واسِعاً حَلالاً طَیِّباً وَ أَنْ تُفَرِّجَ عَنّی کُلَّ غَمٍّ وَ(1) هَمٍّ وَ أَنْ تُعْطِیَنی ما أَرْجُوهُ وَ آمُلُهُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(2)
32- دعای «یا کبیر کل کبیر یا من لا شریک له و لا وزیر…»
سی و دویّم: شیخ طوسی و دیگران در تعقیب نماز صبح این دعا را روایت کرده اند از حضرت امام علیّ نقی علیه السلام ؛ و ظاهراً از دعاهای صباح است.
و کفعمی(3) و شیخ طبرسی روایت کرده اند که: هر که این دعا را در هر صباح بخواند حق تعالی هفتاد حاجت از حاجات دنیا و آخرت او را برآورد. اینست دعا:
«یا کَبیرَ کُلِّ کَبیرٍ یا مَنْ لا شَریکَ لَهُ وَ لا وَزیرَ یا خالِقَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ الْمُنیرِ یا عِصْمَهَ الْخائِفِ الْمُسْتَجیرِ یا مُطْلِقَ الْمُکَبَّلِ الاْءَسیرِ یا رازِقَ الطِّفْلِ الصَّغیرِ یا جابِرَ الْعَظْمِ الْکَسیرِ یا راحِمَ الشَّیْخِ الْکَبیرِ یا نُورَ النُّورِ یا مُدَبِّرَ الاْءُمُورِ یا باعِثَ مَنْ فِی الْقُبُورِ یا شافِیَ الصُّدُورِ یا جاعِلَ الظِّلِّ وَ الْحَرُورِ یا عالِماً بِذاتِ الصُّدُورِ یا مُنْزِلَ الْکِتابِ وَ النُّورِ وَ الْفُرْقانِ الْعَظیمِ وَ الزَّبُورِ وَ یا مَنْ یُسَبِّحُ لَهُ الْمَلائِکَهُ بِالاْءِبْکارِ وَ الظُّهُورِ یا دائِمَ الثَّباتِ یا مُخْرِجَ النَّباتِ بِالْغُدُوِّ وَ الاْآصالِ یا مُحْیِیَ الاْءَمْواتِ یا مُنْشِئَ الْعِظامِ الدّارِساتِ یا سامِعَ الصَّوْتِ یا سابِقَ الْفَوْتِ یا کاسِیَ العِظامِ الْبالِیَهِ بَعْدَ الْمَوْتِ یا مَنْ لا یَشْغُلُهُ شُغْلٌ عَنْ شُغْلٍ یا مَنْ لا یَتَغَیَّرُ مِنْ حالٍ إِلی حالٍ یا مَنْ لا یَحْتاجُ إِلی تَجَشُّمِ حَرَکَهٍ وَ لا اِنْتِقالٍ یا مَنْ لا یَمْنَعُهُ شَأْنٌ عَنْ شَأْنٍ یا مَنْ لا یَرُدُّ بِأَلْطَفِ الصَّدَقَهِ وَ الدُّعاءِ عَنْ أَعْنانِ السَّماءِ ما حَتَمَ وَ أَبْرَمَ مِنْ سُوءِ الْقَضاءِ یا مَنْ لا یُحیطُ بِه مَوْضِعٌ وَ مَکانٌ یا مَنْ یَجْعَلُ الشِّفاءَ فیما یَشاءُ مِنَ الاْءَشْیاءِ یا مَنْ یُمْسِکُ الرَّمَقَ مِنَ الدَّنَفِ الْعَمیدِ بِما قَلَّ(4) مِنَ الْغَداءِ(5) یا مَنْ یُزیلَ بِأَدْنی الدَّواءِ(6) ما غَلُظَ مِنَ الدّاءِ یا مَنْ
ص : 169
1- 1_ حاشیه آ: کُلِّ.
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 227، صلاه الصبح… ؛ بلدالأمین، ص 59، الدعاء فی الصباح… .
3- 3_ ع و آ: کفعمی از شیخ طبرسی رحمه الله روایت کرده است.
4- 4_ حاشیه ع و آ: بِأقَلَّ.
5- 5_ ع و آ: الغذاء.
6- 6_ آ: یَزیل مِن الدواء .
إِذا وَعَدَ وَفی وَ إِذا تَوَعَّدَ عَفی یا مَنْ یَمْلِکُ حَوائِجَ السّائِلینَ یا مَنْ یَعْلَمُ ما فِی ضَمیرِ الصّامِتینَ یا عَظیمَ الْخَطَرِ یا کَریمَ الظَّفَرِ یا مَنْ لَهُ وَجْهٌ لا یَبْلی یا مَنْ لَهُ مُلْکٌ لا یَفْنی یا مَنْ لَهُ نُورٌ لا یُطْفَأُ یا مَنْ فَوْقَ کُلِّ شَیْ ءٍ عَرْشُهُ یا مَنْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ سُلْطانُهُ یا مَنْ فی جَهَّنَمَ سَخَطُهُ یا مَنْ فِی الْجَنَّهِ رَحْمَتُهُ یا مَنْ مَواعیدُهُ صادِقَهٌ یا مَنْ أَیادیهِ فاضِلَهٌ یا مَنْ رَحْمَتُهُ واسِعَهٌ یا غِیاثَ الْمُسْتَغیثینَ یا مُجیبَ دَعْوَهِ الْمُضْطَرِّینَ یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاْءَعْلی وَ خَلْقُهُ بِالْمَنْزِلِ الاْءَدْنی یا رَبَّ الاْءَرْواحِ الْفانِیَهِ یا رَبَّ الاْءَجْسادِ الْبالِیَهِ یا أَبْصَرَ النّاظِرینَ یا أَسْمَعَ السّامِعینَ یا أَسْرَعَ الْحاسِبینَ یا أَحْکَمَ الْحاکِمینَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ یا وَهّابَ الْعَطایا یا مُطْلِقَ الاْءُساری یا رَبَّ الْعِزَّهِ یا أَهْلَ التَّقْوی وَ أَهْلَ الْمَغْفِرَهِ یا مَنْ لا یُدْرَکُ أَمَدُهُ یا مَنْ لا یُحْصی عَدَدُهُ یا مَنْ لا یَنْقَطِعُ مَدَدُهُ أَشْهَدُ وَ الشَّهادَهُ لی رِفْعَهٌ وَ عُدَّهٌ وَ هِیَ مِنّی سَمْعٌ وَ طاعَهٌ وَ بِها أَرْجُو النَّجاهَ یَوْمَ الْحَسْرَهِ وَ النَّدامَهِ إِنَّکَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ أَ نَّهُ قَدْ بَلَّغَ عَنْکَ وَ أَدّی ما کانَ واجِباً عَلَیْهِ لَکَ وَ أَنَّکَ تَخْلُقُ دائِماً وَ تَرْزُقُ وَ تُعْطی وَ تَمْنَعُ وَ تَرْفَعُ وَ تَضَعُ وَ تُغْنی وَ تُفْقِرُ وَ تَخْذُلُ وَ تَنْصُرُ وَ تَعْفُو وَ تَرْحَمُ وَ تَصْفَحُ وَ تَجاوَزُ عَمّا تَعْلَمُ وَ لا تَجُورُ وَ لا تَظْلِمُ وَ أَ نَّکَ تَقْبِضُ وَ تَبْسُطُ وَ تَمْحُو وَ تُثْبِتُ وَ تُبْدِئُ وَ تُعیدُ وَ تُحْیی وَ تُمیتُ وَ أَنْتَ حَیٌّ لا تَمُوتُ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ محمّد وَ اهْدِنی مِنْ عِنْدِکَ وَ أَفِضْ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ وَ انْشُرْ عَلَیَّ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ أَنْزِلْ عَلَیَّ مِنْ بَرَکاتِکَ فَطالَ ما عَوَّدْتَنِی الْحَسَنَ الْجَمیلَ وَ أَعْطَیْتَنِی الْکَثیرَ الْجَزیلَ وَ سَتَرْتَ عَلَیَّ الْقَبیحَ اَللّهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ عَجِّلْ فَرَجی وَ أَقِلْنی عَثْرَتی وَ ارْحَمْ عَبْرَتی وَ ارْدُدْنی إِلی أَفْضَلِ عادَتِکَ عِنْدی وَ اسْتَقْبِلَ بی صِحَّهً مِنْ سُقْمی وَ سِعَهً مِنْ عُدْمی وَ سَلامَهً شامِلَهً فی بَدَنی وَ بَصیرَهً(1) نافِذَهً فی دینی وَ مَهِّدْنی وَ أَعِنّی عَلَی اسْتِغْفارِکَ وَ اسْتِقالَتِکَ قَبْلَ أَنْ یَفْنَی الاْءَجَلُ وَ یَنْقَطِعُ الْعَمَلُ وَ أَعِنّی عَلَی الْمَوْتِ وَ کُرْبَتِه وَ عَلَی الْقَبْرِ وَ وَحْشَتِه وَ عَلَی الْمیزانِ وَ خِفَّتِه وَ عَلَی الصِّراطِ وَ زِلَّتِه وَ عَلی یَوْمِ الْقِیامَهِ
ص : 170
1- 1_ آ: و نَظَرهً.
وَ رَوْعَتِه وَ أَسْئَلُکَ نَجاحَ الْعَمَلِ قَبْلَ انْقِطاعِ الاْءَجَلِ وَ قُوَّهً فی سَمْعی وَ بَصَری وَ اسْتِعْمالاً لِصالِحِ ما عَلَّمْتَنی وَ فَهَّمْتَنی إِنَّکَ أَنْتَ الرَّبُ الجَلیلُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلیلُ وَ شَتّانَ ما بَیْنَنا یا حَنّانُ یا مَنّانُ یا ذَاالْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صَلِّ عَلی(1) مَنْ بِه فَهَّمْتَنا وَ هُوَ أَقْرَبُ وَسائِلِنا إِلَیْکَ رَبَّنا مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ عِتْرَتِهِ الطّاهِرینَ».(2)
33- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم أصبحت بالله ممتنعاً…»
سی و سیّم: ایضاً شیخ و دیگران از حضرت صادق علیه السلام این دعا را روایت کرده اند که: در صباح خوانده شود:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ أَصْبَحْتُ بِاللّه ِ مُمْتَنِعاً وَ بِعِزَّتِه مُحْتَجِباً وَ بِأَسْمائِه عائِذاً مِنْ شَرِّ الشَّیْطانِ وَ السُّلْطانِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ رَبّی آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللّه ُ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ فَاللّه ُ خَیْرٌ حافِظاً وَ هُوَ أَرْحَمُ الرّاحِمِینَ إِنَّ اللّه َ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِه إِنَّهُ کانَ حَلیماً غَفُوراً اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی ذَهَبَ بِاللَّیْلِ بِقُدْرَتِه وَ جاءَ بِالنَّهارِ مُبْصِراً بِرَحْمَتِه خَلْقاً جَدیداً وَ نَحْنُ فی عافِیَهٍ مِنْهُ بِمَنِّه وَ جُودِه وَ کَرَمِه»
پس رو به جانب راست بگرداند و بگوید: «مَرْحَباً بِالْحافِظَیْنِ»
پس رو به جانب چپ بگرداند و بگوید: «وَ حَیّاکُمَا اللّه ُ مِنْ کاتِبَیْنِ»
پس بگوید: «اُکْتُبا رَحِمَکُمَا اللّه ُ بِسْمِ اللّه ِ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ السّاعَهَ آتِیَهٌ(3) لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللّه َ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ عَلی ذلِکَ أَحْیا وَ عَلَیْهِ أَمُوتُ وَ عَلَیْهِ أُبْعَثُ إِنْ شاءَ اللّه ُ اِقْرَأ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله مِنِّی السَّلامَ أَصْبَحْتُ فی جَوارِ اللّه ِ الَّذی لا یُضامُ وَ فی کَنَفِ اللّه ِ(4) الَّذی لا یُرامُ وَ فی سُلْطانِهِ
ص : 171
1- 1_ ع: _ مُحُمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ صَلِّ عَلی .
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 228، صلاه الصبح… ؛ بلدالأمین، ص 61، الدعاء فی الصباح… .
3- 3_ حاشیه ع: حَقٌّ.
4- 4_ ع: کَنَفه.
الَّذی لا یُسْتَطاعُ وَ فی ذِمَّهِ اللّه ِ الَّتی لا تُخْفَرُ وَ فی عِزَّهِ اللّه ِ الَّتی لا یُقْهَرُ وَ فی حَرَمِ اللّه ِ الْمَنیعِ وَ فی وِدائِعِ اللّه ِ الَّتی لا تَضیعُ وَ مَنْ أَصْبَحَ للّه ِِ جاراً فَهُوَ آمِنٌ مَحْفُوظٌ أَصْبَحْتُ وَ الْمُلْکُ وَ الْمَلَکُوتُ وَ الْعَظَمَهُ وَ الْجَبَرُوتُ وَ الْجَلالُ وَ الاْءِکْرامُ وَ الْنَقْضُ وَ الاْءِبْرامُ وَ الْعِزَّهُ وَ السُّلْطانُ وَ الْحُجَّهُ وَ الْبُرْهانُ وَ الْکِبْرِیاءُ وَ الرُّبُوبِیَّهُ وَ الْقُدْرَهُ وَ الْهَیْبَهُ وَ الْمَنَعَهُ وَ السَّطْوَهُ وَ الرَّأْفَهُ وَ الرَّحْمَهُ وَ الْعَفْوُ وَ الْعافِیَهُ وَ السَّلامَهُ وَ الطَّوْلُ وَ الاْآلاءُ وَ الْفَضْلُ وَ النَّعْماءُ وَ النُّورُ وَ الضِّیاءُ وَ الاْءَمْنُ وَ خَزائِنُ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ الْواحِدِ القَهّارِ الْمَلِکِ الْجَبّارِ الْعَزیزِ الْغَفّارِ أَصْبَحْتُ لا أُشْرِکُ بِاللّه ِ شَیْئاً وَ لا أَدْعُو مَعَهُ إِلهاً وَ لا اتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّاً وَ لا نَصیراً إِنّی لَنْ یُجِیرَنی مِنَ اللّه ِ أَحَدٌ وَ لَنْ أَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَداً اَللّه ُ اَللّه ُ(1) رَبّی حَقّاً لا أُشْرِکُ بِاللّه ِ(2) شَیْئاً اَللّه ُ أَعَزُّ وَ أَکْبَرُ وَ أَعْلی وَ أَقْدَرُ مِمّا اَخافُ وَ اَحْذَرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ اَللّهُمَّ کَما ذَهَبْتَ بِاللَّیْلِ وَ أَقْبَلْتَ بِالنَّهارِ خَلْقاً جَدیداً مِنْ خَلْقِکَ وَ آیَهً بَیِّنَهً مِنْ آیاتِکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اَذْهِبْ عَنّی فیهِ کُلَّ غَمٍّ وَ هَمٍّ وَ حُزْنٍ وَ مَکْرُوهٍ وَ بَلِیَّهٍ وَ مِحْنَهٍ وَ مُلِمَّهٍ وَ أَقْبِلْ إِلَیَّ بِالْعافِیَهِ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِالرَّحْمَهِ وَ الْعَفْوِ وَ الْعافِیَهِ وَ التَّوْبَهِ وَ ادْفَعْ عَنّی کُلَّ مَعَرَّهٍ وَ مَضَرَّهٍ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِالرَّحْمَهِ وَ الْعَفْوِ وَ التَّوْبَهِ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ وَ جُودِکَ وَ کَرَمِکَ أَعُوذُ بِاللّه ِ وَ بِما عاذَتْ(3) بِه مَلائِکَتُهُ وَ رُسُلُهُ وَ مِنْ شَرِّ هذَا الْیَوْمِ وَ ما یَأْتی بَعْدَهُ وَ مِنَ الشَّیْطانِ وَ السُّلْطانِ وَ رُکُوبِ الْحَرامِ وَ الاْآثامِ وَ مِنْ شَرِّ السّامَّهِ وَ الْهامَّهِ وَ الْعَیْنِ اللاّمَّهِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ رَبّی آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ وَ بِکَلِماتِه وَ عَظَمَتِه وَ حَوْلِه وَ قُوَّتِه وَ قُدْرَتِه(4) مِنْ غَضَبِه وَ سَخَطِه وَ عِقابِه وَ أَخْذِه وَ بَأْسِه وَ سَطْوَتِه وَ نِقْمَتِه وَ مِنْ جَمیعِ مَکارِهِ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ امْتَنَعْتُ بِحَوْلِ اللّه ِ وَ قُوَّتِه مِنْ حَوْلِ خَلْقِه جَمیعاً وَ قُوَّتِهِمْ وَ بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ وَ مِنْ شَرِّ النَّفّاثاتِ فِی الْعُقَدِ وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ و بِرَبِّ النّاسِ مَلِکِ النّاسِ إِلهِ النّاسِ مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنّاسِ
ص : 172
1- 1_ ع و آ: اللّه اللّه اللّه.
2- 2_ ع و آ: بِهِ.
3- 3_ آ: عادَتْ.
4- 4_ آ: + وَ قُوَّتِهِ .
الَّذی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النّاسِ مِنَ الْجِنَّهِ وَ النّاسِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ بِاللّه ِ أَسْتَفْتِحُ وَ بِاللّه ِ اَسْتَنْجِحُ وَ عَلَی اللّه ِ أَتَوَکَّلُ وَ بِاللّه ِ أَعْتَصِمُ وَ أَسْتَعینُ وَ أَسْتَجیرُ بِسْمِ اللّه ِ خَیْرِ الاْءَسْماءِ بِسْمِ اللّه ِ الّذی لا یَضُرُّ مَعَ اسْمِه شَیْ ءٌ فِی الاْءَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ رَبِّ إِنّی تَوَکَّلْتُ عَلَیْکَ رَبِّ إِنّی فَوَّضْتُ أَمْری إِلَیْکَ رَبِّ إِنّی أَلْجَأْتُ ظَهْری إِلَیْکَ(1) رَبِّ إِنّی أَلْجَأْتُ ضَعْفَ رُکْنی إِلی قُوَّهِ رُکْنِکَ مُسْتَعیناً بِکَ عَلی ذَوِی التَّعَزُّزِ عَلَیَّ وَ الْقَهْرِ لی وَ الْقُدْرَهِ عَلی ضَیْمی وَ الاِْقْدامِ عَلی ظُلْمی وَ أَ نَا وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی فی جَوارِکَ وَ کَنَفِکَ رَبِّ لا ضَعْفَ مَعَکَ وَ لا ضَیْمَ عَلی جارِکَ رَبِّ فَاقْهَرْ قاهِری بِعَزَّتِکَ وَ أَوْهِنْ مُسْتَوْهِنی بِقُدْرَتِکَ وَ اقْصِمْ ضائِمی بِبَطْشِکَ وَ خُذْ لی(2) مِنْ ظالِمی بَعَدْلِکَ وَ أَعِذْنی مِنْهُ بِعِیاذِکَ وَ اَسْبِلْ عَلَیَّ سِتْرَکَ فَاِنَّ مَنْ سَتَرْتَهُ فَهُوَ آمِنٌ مَحْفُوظٌ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ العَظیمِ یا حَسَنَ الْبَلاءِ یا إِلهَ مَنْ فِی الاْءَرْضِ وَ مَنْ فِی السَّماءِ یا مَنْ لا غِنی لِشَیْ ءٍ عَنْهُ وَ لا بُدَّ لِشَیْ ءٍ مِنْهُ یا مَنْ مَصیرُ کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَیْهِ وَ وُرُودُهُ إِلَیْهِ(3) وَ رِزْقُهُ عَلَیْهِ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ تَوَلَّنی وَ لا تُوَلِّنی(4) أَحَداً مِنْ شَرارِ خَلْقِکَ کَما خَلَقْتَنی وَ غَذَوْتَنی وَ رَزَقْتَنی وَ رَحِمْتَنی فَلا تُضَیِّعْنی یا مَنْ جُودُهُ وَسیلَهُ کُلِّ سائِلٍ وَ کَرَمُهُ شَفیعُ کُلِّ آمِلٍ یا مَنْ هُوَ بِالْجُودِ مَوْصُوفٌ ارْحَمْ مَنْ هُوَ بِالاِْساءَهِ مَعْرُوفٌ یا کَنْزَ الْفُقَراءِ یا عَظیمَ الرَّجاءِ وَ یا مُعینَ الضُّعَفاءِ اَللّهُمَّ إِنّی اَدْعُوکَ لِهَمٍّ لا یُفَرِّجُهُ غَیْرُکَ وَ لِرَحْمَهٍ لا تُنالُ إِلاّ بِکَ وَ لِحاجَهٍ لا یَقْضیها إِلاّ أَنْتَ اَللّهُمَّ کَما کانَ مِنْ شَأْنِکَ ما أَرَدْتَنی بِه مِنْ ذِکْرِکَ وَ اَلْهَمْتَنیهِ مِنْ شُکْرِکَ وَ دُعائِکَ فَلْیَکُنْ مِنْ شَأْنِکَ الاْءِجابَهَ لی فیما(5) دَعَوْتُکَ وَ النَّجاهُ فیما(6) فَزِعْتُ إِلَیْکَ
ص : 173
1- 1_ حاشیه متن: رَبِّ إنّی أَلْجَأتُ ظَهْری إِلَیکَ.
2- 2_ حاشیه ع: مَن.
3- 3_ حاشیه متن و ع: عَلَیه.
4- 4_ حاشیه متن و ع: وَ لا تُوَلِّیَ أَمْری، و حاشیه آ: تُوَلِّ.
5- 5_ حاشیه ع: مِمّا.
6- 6_ حاشیه آ: ممّا.
مِنْهُ فَإِنْ لَمْ أَکُنْ أَهْلاً أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَکَ فَإِنَّ رَحْمَتَکَ(1) أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنی وَ تَسَعَنی لاِءَنَّها وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ أَنَا شَیْ ءٌ فَلْتَسَعَنی رَحْمَتُکَ یا مَوْلایَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ امْنُنْ عَلَیَّ وَ أَعْطِنی فَکاکَ رَقَبَتی مِنَ النّارِ وَ اَوْجِبْ لِیَ الجَنَّهَ بِرَحْمَتِکَ وَ زَوِّجْنی مِنَ الْحُورِ الْعینِ بِفَضْلِکَ وَ اَجِرْنی مِنْ غَضَبِکَ وَ وَفِّقْنی لِما یُرْضیکَ عَنّی وَ اعْصِمْنی مِمّا یُسْخِطُکَ عَلَیَّ وَ رَضِّنی بِما قَسَمْتَ لی وَ بارِکْ لی فیما أَعْطَیْتَنی وَ اجْعَلْنی شاکِراً لِنِعْمَتِکَ وَ ارْزُقْنی حُبَّکَ وَ حُبَّ کُلِّ مَنْ أَحَبَّکَ وَ حُبَّ کُلِّ عَمَلٍ یُقَرِّبُنی إِلی حُبِّکَ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِالتَّوَکُّلِ عَلَیْکَ وَ التَّفْویضِ إِلَیْکَ وَ الرِّضا بِقَضائِکَ وَ التَّسْلیمِ لاِءَمْرِکَ حَتّی لا أُحِبَّ تَعْجیلَ ما أَخَّرْتَ وَ لا تَأْخیرَ ما عَجَّلْتَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ محمّد آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ أَنْتَ لِکُلِّ عَظیمَهٍ وَ أَنْتَ لِکُلِّ نازِلَهٍ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْفِنی کُلَّ مَؤُنَهٍ وَ بَلاءٍ یا حَسَنَ الْبَلاءِ عِنْدی یا قَدیمَ الْعَفْوِ عَنّی یا مَنْ لا غِنی(2) لِشَیْ ءٍ عَنْهُ یا مَنْ رِزْقُ کُلِّ شَیْءٍ عَلَیْهِ».
پس اشاره می کنی به جانب آن کسی که می خواهی شرّ او از تو دور گردد و می گویی: «إِنّا جَعَلْنا فی أَعْناقِهِمْ أَغْلالاً فَهِیَ إِلَی الاْءَذْقانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ وَ جَعَلْنا مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ سَدّاً وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً فَأَغْشَیْناهُمْ فَهُمْ لا یُبْصِرُونَ إِنّا جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ أَکِنَّهً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فی آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِنْ تَدْعُهُمْ إِلَی الْهُدی فَلَنْ یَهْتَدُوا إِذاً أَبَداً أُولئِکَ الَّذینَ طَبَعَ اللّه ُ عَلی قُلُوبِهِمْ وَ سَمْعِهِمْ وَ أَبْصارِهِمْ وَ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ أَ فَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللّه ُ عَلی عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلی سَمْعِه وَ قَلْبِه وَ جَعَلَ عَلی بَصَرِه غِشاوَهً فَمَنْ یَهْدِیهِ مِنْ بَعْدِ اللّه ِ أَفَلا تَذَکَّرُونَ وَ إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ الَّذِینَ لا یُوءْمِنُونَ بِالاْآخِرَهِ حِجاباً مَسْتُوراً وَ جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ أَکِنَّهً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فی آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذی بِه تَقُومُ السَّماءُ وَ بِه تَقُومُ الاْءَرْضُ وَ بِه تُفَرِّقُ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْباطِلِ وَ بِه تَجْمَعُ بَیْنَ الْمُتَفَرِّقِ وَ بِه تُفَرِّقُ
ص : 174
1- 1_ حاشیه آ: فَإِنَّ رَحْمَتَکَ.
2- 2_ حاشیه آ: لایَخْفی.
بَیْنَ الْمُجْتَمِعِ وَ بِه أَحْصَیْتَ عَدَدَ الرِّمالِ وَ زِنَهَ الْجِبالِ وَ کَیْلَ الْبِحارِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ أَنْ تَجْعَلَ لی مِنْ أَمْری فَرَجاً وَ مَخْرَجاً إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(1)
و کفعمی در کتاب بلدالأمین از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است: هر که خواهد که از هر دَرِ بهشت که خواهد داخل شود، و در قیامت در صحیفه عمل او: «لا اله إلاّ اللّه، محمّد رسول اللّه» نوشته باشد، باید که هر روز بعد از نماز صبح بگوید: «اَلْحَمْدُللّه ِ الّذی ذَهَبَ بِاللَّیْلِ بِقُدْرَتِه» تا: «اِقْرَأ مُحَمَّداً مِنِّی السَّلامُ».(2)
پس اگر اکتفا به همان جزو دعا بکند نیز خوبست. .
34- دعای «بسم الله و صلی الله علی محمد و آله و…»
سی و چهارم: کلینی و ابن بابویه به سند معتبر از امام محمّد تقی علیه السلام روایت کرده اند که: هر که این دعا را بعد از نماز صبح بخواند هر حاجت که طلب نماید میسّر گردد، و مهمّات او کفایت شود:
«بِسْمِ اللّه ِ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ أُفَوِّضُ أَمْری إِلَی اللّه ِ إِنَّ اللّه َ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ فَوَقاهُ اللّه ُ سَیِّئاتِ ما مَکَرُوا لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُوءْمِنینَ حَسْبُنَا اللّه ُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَهٍ مِنَ اللّه ِ وَ فَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ ما شاءَ اللّه ُ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ(3) ما شاءَ اللّه ُ لا ما شاءَ النّاسُ ما شاءَ اللّه ُ وَ إِنْ کَرِهَ النّاسُ حَسْبِیَ الرَّبُ مِنَ الْمَرْبُوبینَ حَسْبِیَ الْخالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقینَ حَسْبِیَ الرّازِقُ مِنَ الْمَرْزُوقینَ حَسْبِیَ الَّذی لَمْ یَزَلْ حَسْبی حَسْبی مَنْ کانَ(4) مُنْذُ کُنْتُ حَسْبی لَمْ یَزَل حَسْبی حَسْبِیَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ».(5)
ص : 175
1- 1_ مصباح، شیخ طوسی، ص 233، صلاه الصبح… ؛ بلدالأمین، ص 64، الدعاء فی الصباح… .
2- 2_ این روایت در بلدالأمین یافت نشد؛ ر . ک به: بحارالأنوار، ج 83، ص 183، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
3- 3_ حاشیه آ: العَلیِّ العَظیم.
4- 4_ حاشیه ع: منذُ کُنتُ حَسبی.
5- 5_ کافی، ج 2، ص 547، باب الدعاء فی ادبارالصلوات؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 326، باب التعقیب… .
35- دعای «اللهم إنی أعوذ بک من الهم والحزن و…»
سی و پنجم: ابن بابویه به سند صحیح روایت کرده است که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله بعد از نماز صبح این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحُزْنِ وَ الْعَجْزِ وَ الْکَسَلِ وَ الْبُخْلِ وَ الْجُبْنِ وَ ضَلَعِ الدَّیْنِ وَ غَلَبَهِ الرِّجالِ وَ بَوارِ الاْءَیِّمِ وَ الْغَفْلَهِ وَ الزَّلَّهِ وَ الْقَسْوَهِ وَ الْعَیْلَهِ وَ الْمَسْکَنَهِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْسٍ لا تَشْبَعُ وَ مِنْ قَلْبٍ لا یَخْشَعُ وَ مِنْ عَیْنٍ لا تَدْمَعُ وَ مِنْ دُعاءٍ لا یُسْمَعُ وَ مِنْ صَلاهٍ لا تَنْفَعُ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ اِمْرَأَهٍ تُشَیِّبُنی قَبْلَ أَوانِ مَشیبی وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ وَلَدٍ یَکُونُ عَلَیَّ رَبّاً(1) وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ مالٍ یَکُونُ عَلَیَّ عَذاباً وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ صاحِبِ خَدیعَهٍ إِنْ رَأَی حَسَنَهً دَفَنَها(2) وَ إِنْ رَأَی سَیِّئَهً أَفْشاها اَللّهُمَّ لا تَجْعَلْ لِفاجِرٍ عَلَیَّ یَداً وَ لا مِنَّهً».(3)
36- دعای «یا من أقرب إلی من حبل الورید…»
سی و ششم: ایضاً ابن بابویه به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: حضرت امام محمّد باقر علیه السلام بعد از نماز صبح این دعا می خواندند:
«یا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ یا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِه یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاْءَعْلی یا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ یا أَجْوَدَ مَنْ سُئِلَ وَ یا أَوْسَعَ مَنْ أَعْطی وَ یا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ یا أَفْضَلَ مُرْتَجی وَ یا أَسْمَعَ السّامِعینَ وَ یا أَبْصَرَ النّاظِرینَ وَ یا خَیْرَ النّاصِرینَ وَ یا أَسْرَعَ الْحاسِبینَ وَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ یا أَحْکَمَ الْحاکِمینَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ فی رِزْقی وَ امْدُدْ لی فی عُمْری وَ انْشُرْ عَلَیَّ مِنْ رَحْمَتِکَ وَ اجْعَلْنی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِه لِدینِکَ وَ لا تَسْتَبْدِلْ بی غَیْری اَللّهُمَّ إِنَّکَ تَکَفَّلْتَ بِرِزْقی وَ رِزْقِ کُلِّ دابَّهٍ فَأَوْسِعْ عَلَیَّ وَ عَلی عِیالی مِنْ رِزْقِکَ الْواسِعِ الْحَلالِ وَ اکْفِنا مِنَ الْفَقْرِ»
پس می گفت:
ص : 176
1- 1_ ع: + أَعُوذُ بِکَ مِنْ مالٍ یَکُونُ عَلَیَّ رَبَّا .
2- 2_ ع: وَقَیها، و حاشیه آن: دَفَنَها.
3- 3_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 335، باب ما یستحب من الدعا… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 186، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
«مَرْحَباً بِالْحافِظَیْنِ وَ حَیّاکُمَا اللّه ُ مِنْ کاتِبَیْنِ اکْتُبا رَحِمَکُمَا اللّه ُ أَ نّی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الدّینَ کَما شَرَعَ وَ أَنَّ الاْءِسْلامَ کَما وَصَفَ وَ أَنَّ الْکِتابَ کَما أَنْزَلَ وَ أَنَّ الْقَوْلَ کَما حَدَّثَ وَ أَنَّ اللّه َ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینُ اَللّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ أَفْضَلَ التَّحِیَّهِ وَ أَفْضَلَ الصَّلاهِ أَصْبَحْتُ وَ رَبّی مَحْمُودٌ أَصْبَحْتُ لا أُشْرِکُ بِاللّه ِ شَیْئاً وَ لا أَدْعُو مَعَ اللّه ِ اِلهاً(1) وَ لا اتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّاً أَصْبَحْتُ عَبْداً مَمْلُوکاً لا أَمْلِکُ إِلاّ ما مَلَّکَنی رَبّی أَصْبَحْتُ لا أَسْتَطیعُ أَنْ أَسُوقَ إِلی نَفْسی خَیْرَ ما أَرْجُو وَ لا أَصْرِفُ عَنْها شَرَّ ما أَحْذَرُ أَصْبَحْتُ مُرْتَهَناً بِعَمَلی وَ أَصْبَحْتُ فَقیراً لا أَجِدُ(2) أَفْقَرُ مِنّی بِاللّه ِ أُصْبِحُ وَ بِاللّه ِ أُمْسی وَ بِاللّه ِ أَحْیی وَ بِاللّه ِ أَمُوتُ وَ إِلَی اللّه ِ النُّشُورُ».(3)
37- دعای «اللهم لک الحمد حمداً خالداً مع خلودک و…»
سی و هفتم: کلینی به سند معتبر روایت کرده است که: بعد از نماز صبح این دعا بخوان:
«اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً خالِداً مَعَ خُلُودِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا مُنْتَهی لَهُ دُونَ رِضاکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا أَمَدَ لَهُ دُونَ مَشِیَّتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا جَزاءَ لِقائِلِه إِلاّ رِضاکَ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ إِلَیْکَ الْمُشْتَکی وَ أَنْتَ الْمُسْتَعانُ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ کَما أَنْتَ أَهْلُهُ اَلْحَمْدُ للّه ِ بِمَحامِدِه کُلِّها عَلی نَعْمائِه کُلِّها حَتّی یَنْتَهِیَ الْحَمْدُ إِلی حَیْثُ ما یُحِبُّ رَبّی وَ یَرْضی».(4)
و ایضاً بعد از نماز صبح _ پیش از آن که سخن بگویی _ چهار مرتبه این دعا بخوان:
«اَلْحَمْدُ للّه ِ مِلاْءَ الْمیزانِ وَ مُنْتَهَی الرِّضا وَ زِنَهَ الْعَرْشِ وَ سُبْحانَ اللّه ِ مِلاْءَ الْمیزانِ وَ مُنْتَهَی الرِّضا وَ زِنَهَ الْعَرْشِ وَ اللّه ُ أَکْبَرُ مِلاْءَ الْمیزانِ وَ مُنْتَهَی الرِّضا وَ زِنَهَ الْعَرْشِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه مِلاْءَ الْمیزانِ و مُنْتَهَی الرِّضا وَ زِنَهَ الْعَرشِ»
ص : 177
1- 1_ ع و آ: أحَدَاً.
2- 2_ حاشیه متن و ع: أَحَدَ.
3- 3_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 336، باب ما یستحب من الدعاء… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 188، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
4- 4_ کافی، ج 2، ص 547، باب الدعاء فی ادبار الصلوات… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 191، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
پس بگو: «أَسْئَلُکَ مَسْئَلَهَ الْعَبْدِ الذَّلیلِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنا ذَنْبَنا وَ تَقْضِیَ لَنا حَوائِجَنا فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ فی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عافِیَهٍ».(1)
38- دعا «اللهم إنی أسئلک یا عالماً بکل خفیه…»
سی و هشتم: سیّد بن باقی از سلمان فارسی رضی الله عنه روایت کرده است که: گفت بر حمایل شمشیر حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نوشته ای دیدم. پرسیدم یا امیرالمؤمنین! این نوشته چیست؟ فرمود که: یازده کلمه است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله مرا تعلیم کرده است؛ می خواهی تو را تعلیم کنم، که به سبب آن در سفر و حضر و شب و روز، جان و مال و فرزندان تو از بلاها محفوظ باشند؟ گفتم: بلی. فرمود که: چون از نماز صبح فارغ شوی این دعا بخوان:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ یا عالِماً بِکُلِّ خَفِیَّهٍ یا مَنِ السَّماءُ بِقُدْرَتِه مَبْنِیَّهٌ یا مَنِ الاْءَرْضُ بِقُدْرَتِه مَدْحِیَّهٌ یا مَنِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِنُورِ جَلالِه مُضیئَهٌ یا مَنِ الْبِحارُ بِقُدْرَتِه مَجْرِیَّهٌ یا مُنْجِیَ یُوسُفَ مِنْ رِقِّ الْعُبُودِیَّهِ یا مَنْ یَصْرِفُ کُلَّ نِقْمَهٍ(2) وَ بَلِیَّهٍ یا مَنْ حَوائِجُ السّائِلینَ عِنْدَهُ مَقْضِیَّهٌ یا مَنْ لَیْسَ لَهُ حاجِبٌ یُغْشی وَ لا وَزیرٌ یُرْشی صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ احْفَظْنی فی سَفَری وَ حَضَری وَ لَیْلی وَ نَهاری وَ یَقَظَتی وَ مَنامی وَ نَفْسی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ الْحَمْدُ(3) للّه ِ وَحْدَهُ».(4)
مؤلّف گوید که: چون وقت، وفا به خواندن همه نمی کند، به هر قدر که فرصت و وقت وفا کند بخواند؛ و اگر گاهی بعضی و گاهی بعضی دیگر را بخواند خوبست؛ و بعضی از علما تجویز کرده اند که در عددها تخفیف دهد؛ و اگر انتخاب کند نزد فقیر: دعای اوّل،
ص : 178
1- 1_ کافی، ج 2، ص 547، باب الدعاء فی ادبار الصلوات… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 191، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر.
2- 2_ آ: نَقِمَهٍ.
3- 3_ حاشیه ع: وَ الْحَمْدُ للّه ِِ وَحْدَهُ.
4- 4_ بحارالأنوار، ج 83، ص 192، باب 43، التعقیب المختص بصلاه الفجر؛ مستدرک الوسایل، ج 5 ، ص 90، باب نبذه مما یستحب… .
و دویّم، و چهارم، و پنجم، و ششم، و هفتم، و نهم، و دهم، و یازدهم، و دوازدهم، و پانزدهم، و شانزدهم، و بیست و سیّم، و بیست و هفتم، و بیست هشتم، و بیست و نهم، و سی ام، و سی و یکم، و سی و دویّم، و سی و سیّم، و سی و چهارم، و سی و پنجم، و سی و ششم، و سی و هفتم بیشتر محلّ اعتمادند؛ و در میان اینها نیز از آنچه مذکور شده است از تصریح به صحّت سند یا مزید فضل، اختیار می توان کرد؛ واللّه یعلم.
ص : 179
ص : 180
فصل هشتم: در بیان فضیلت و کیفیّت سجده شکر است
فضیلت سجده
بدان که اجماعیِ علماء شیعه است که سجده شکر، سنّت است در وقتِ متجدّد شدن نعمتی، یا دفع شدن بلایی؛ و بهترین افرادش سجده بعد از نماز است برای شکر توفیق ادای نماز؛ چنانچه ابن بابویه به سند موثّق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: روزی حضرت رسول صلی الله علیه و آله در بعضی از کوچه های مدینه سواره می رفت، ناگاه پا را گردانید، و فرود آمد، و به سجده افتاد، و بسیار طول داد سجود را. پس(1) سر برداشت و باز سوار شد. اصحاب از سبب این حال سؤال کردند؛ فرمود که جبرئیل نازل شد و سلام پروردگار مرا رسانید، و بشارت داد مرا که خدا(2) تو را در میان امّت خود خوار نخواهد کرد. مالی نداشتم که تصدّق کنم، مملوکی نداشتم که آزاد کنم؛ پس سجده شکر پروردگار خود کردم.(3)
نامگذاری امام زین العابدین علیه السلام به «سجاد»
و ایضاً به سند معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده است که: پدرم امام زین العابدین علیه السلام هیچ نعمتی از خدا یاد نکرد مگر آن که به شکر آن سجده کرد؛ و هیچ آیه نخواند که در آن سجده باشد مگر آن که سجده می کرد؛ و دفع نکرد خدا از او بدی را
ص : 181
1- 1_ ع: + آن گاه.
2- 2_ ع: خدای تعالی.
3- 3_ امالی، شیخ صدوق، ص 509، مجلس السادس و السبعون؛ بحارالأنوار، ج 68، ص 41، باب 61، الشکر… .
که از آن می ترسید، مگر آن که سجده کرد؛ و از هر نماز واجب که فارغ شد بعد از آن سجده کرد؛ و هر وقت که توفیق می یافت که میان دو کس اصلاح کند البتّه برای شکر آن سجده می کرد؛ و در جمیعِ مواضعِ سجودِ آن حضرت، اثر سجود بود و به این سبب آن حضرت را سجّاد می نامیدند.(1)
و ایضاً به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر مؤمن که از برای خدا سجده کند برای شکر نعمتی در غیر نماز، حق تعالی برای او ده حسنه بنویسد، و ده گناه محو کند، و ده درجه در بهشت بلند گرداند.(2)
و به سندهای معتبر بسیار از آن حضرت منقول است که: نزدیکترین احوالِ بنده به خدا، در حالتی است که در سجده باشد و گریان باشد.(3)
و در حدیث صحیح دیگر فرمود که: سجده شکر واجب است بر هر مسلمانی؛ تمام می کنی به آن نماز خود را، و خوشنود می گردانی به آن پروردگار خود را، و ملائکه را از خود به عَجَب می آوری؛ به درستی که هر گاه که بنده نماز کند، و بعد از آن به سجده شکر رود، پروردگارِ عالمیان حجاب را از میان بنده و ملائکه بگشاید(4)، پس گوید: ای ملائکه من! نظر کنید به سوی بنده من که ادا کرد فرضِ مرا، و تمام کرد عهدِ مرا، پس سجده کرد نزد من برای شکر آنچه من بر او انعام کرده ام؛ ای ملائکه من! او را چه باید داد؟ گویند: پروردگارا! رحمتِ تو. پس فرماید که: دیگر چه باید داد؟ گویند: پروردگارا! بهشتِ تو. باز فرماید که: دیگر چه باید داد؟(5) گویند: کفایتِ مهمّات او،
ص : 182
1- 1_ علل الشرایع، ج 1، ص 232، باب العلّه الّتی من أجلها… ؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 20، باب استحباب السجود للشکر و إطالته.
2- 2_ ثواب الأعمال، ص 35، ثواب سجده الشکر.
3- 3_ وسایل الشیعه، ج 14، ص 499، باب استحباب اختیار زیاره الحسین علیه السلام ؛ کامل الزیارات، ص 146، باب الثامن والخمسون… .
4- 4_ ع: برمی دارد.
5- 5_ آ: _ باید داد؟ .
و برآوردن حاجتهای او. پس حق تعالی مکرّر سؤال نماید، و ملائکه جواب گویند، تا آن که ملائکه گویند: پروردگارا! دیگر ما چیزی نمی دانیم. آن گاه خداوند کریم فرماید که: من او را شکر کنم چنانچه او مرا شکر کرد؛ و اقبال کنم به سوی او به فضل خود، و رحمت عظیم خود را در قیامت به او بنمایم.(1)
و در حدیث دیگر فرمود که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله در سفری بر ناقه سوار بود، ناگاه فرود آمد و پنج سجده بجای آورد؛ چون سوار شد پرسیدند که: یا رسول اللّه! کاری کردی که پیش تر نمی کردی؟ فرمود که: در این وقت جبرئیل بر من نازل شد، و مرا پنج بشارت داد؛ برای هر بشارتی سجده کردم.(2)
و در حدیث معتبر از حضرت امام رضا علیه السلام منقول است که: چون بنده ای در سجده ثانی باشد و خواب او را برباید، حق تعالی فرماید که: قبض روح بنده ی خود کردم در هنگامی که مشغول طاعت من بود.(3)
نامگذاری حضرت ابراهیم علیه السلام به «خلیل الله»
و به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام مرویست که: خداوندِ عالمیان، ابراهیم علیه السلام را برای آن خلیل خود گردانید که سجده بر زمین بسیار می کرد.(4)
و در حدیث معتبر دیگر فرمود که: چون نعمتی از نعمتهای خدا را بر خود به یادآوری و در موضعی باشی که کسی از مخالفان تو را نبیند پهلویِ رویِ(5) خود را بر زمین گذار، و اگر در جایی باشی که ایشان باشند و نتوانی سجده کرد، دست بر پائین
ص : 183
1- 1_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 110، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… ؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 6، باب استحبابهما بعد الصلاه فریضه.
2- 2_ کافی، ج 2، ص 98، باب الشکر… ؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 18، باب استحباب السجود للشکر و إطالته.
3- 3_ وسایل الشیعه، ج 7، ص 8، باب استحباب إطاله سجده الشکر و…؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 230، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
4- 4_ وسایل الشیعه، ج 7، ص 10، باب استحباب إطاله سجده الشکر؛ علل الشرایع، ج 1، ص 34، باب العله التی من أجلها… .
5- 5_ ع : _ روی .
شکم گذار و خم شو برای تواضع و شکستگی نزد خدا؛ و دست بر شکم گذاشتن برای آنست که مخالفان گمان کنند که پیچی در شکم تو به هم رسیده است.(1)
نامگذاری حضرت موسی علیه السلام به «کلیم الله»
و در روایات بسیار وارد شده است که: حق تعالی به حضرت موسی علیه السلام خطاب کرد که: میدانی که چرا تو را برگزیدم از میان خلق و کلیمِ خود گردانیدم(2)؟ موسی گفت: نمی دانم ای پروردگار من ! فرمود: برای آن که بر احوالِ بندگانِ خود مطّلع شدم و در میان ایشان کسی را ندیدم که نزد من نفسش از تو ذلیل تر باشد، چون از نماز فارغ می شوی دو طرفِ رویِ خود را بر خاک می گذاری.(3)
و به سند موثّق از حضرت رضا علیه السلام منقولست که: سجده بعد از نماز واجب، شکر خداست بر آن که توفیق داده بنده خود را بر آن که ادا کرد فرض او را؛ و کمتر آن چه در این سجده گویند آنست که: سه مرتبه بگوید: «شُکْراً للّه ِ».
راوی پرسید: چه معنی دارد «شُکْراً للّه ِ»؟
حضرت فرمود که: معنیش آن است که این سجده از من شکر خداست و(4) آن که مرا توفیق داد که به خدمت او قیام نمودم، و فرض او را ادا کردم؛ و شکر خدا موجب مزیدِ نعمت، و توفیقِ طاعت است؛ و اگر در نماز تقصیری مانده باشد که به نافله ها تمام نشده باشد، به این سجده تمام می شود.(5)
و امّا کیفیّت این سجده: به هر نحو که واقع شود به عمل می آید، و احوط آنست که اگر
ص : 184
1- 1_ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 112، باب کیفیه الصلاه و صفتها… ؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 19، باب استحباب السجود للشکر و إطالته.
2- 2_ آ: خواندم.
3- 3_ کافی، ج 2، ص 123، باب تواضع؛ علل الشرایع، ج 1، ص 56، باب العلّه التی من أجلها… .
4- 4_ ع: + برای .
5- 5_ علل الشرایع، ج 2، ص 360، باب علّه سجده الشکر؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 5، باب استحبابهما بعد الصلاه فریضه.
بر زمین باشد و تواند، مانند سجده نماز بر هفت عضو، سجده کند و پیشانی را بر چیزی گذارد که در نماز بر آن می گذارد(1)؛ و افضل آنست که بر خلاف سجده نماز دست ها را بر زمین بخواباند، و سینه و شکم را بر زمین برساند.
و سنّت است که اوّل پیشانی را بر زمین(2)، پس طرف راست رو را، پس طرف چپ رو را، پس باز پیشانی را بر زمین گذارد؛ و به این سبب دو سجده شکر می گویند. و ظاهراً بدون ذکر نیز به عمل می آید، و سنّت است که ذکری بکند، و بهتر آنست که یکی از اذکار و ادعیه باشد که مذکور خواهد شد.
کیفیت سجده
و مستحب است که این سجده را طول دهد؛ چنانچه منقولست که: حضرت امام موسی کاظم علیه السلام بعد از طلوع صبح سجده می کرد تا وقت زوال و بعد از عصر تا شام.(3)
و در حدیث دیگر وارد شده که: آن حضرت زیاده از ده سال هر روز بعد از طلوع آفتاب تا وقت زوال در سجده بودند.(4)
و به سند صحیح منقولست که: حضرت امام رضا علیه السلام آنقدر در سجود می ماندند که سنگریزه مسجد از عرقِ او تر می شد، و دو طرف روی خود را به زمین مسجد می چسبانیدند.(5)
و در رجال کشی مذکور است که: فضل بن شاذان به نزد ابن ابی عمیر آمد، و او در سجده بود، و سجده را بسیار طول داد، چون سر برداشت و طول سجده او را مذکور ساختند، گفتند: اگر سجود جمیل بن درّاج را می دیدی سجودِ مرا طویل نمی شمردی.
ص : 185
1- 1_ ع: + بکند و.
2- 2_ ع: + گذارد .
3- 3_ وسایل الشیعه، ج 7، ص 10، باب استحباب إطاله سجده الشکر؛ إرشاد مفید، ج 2، ص 231، باب ذکر طرف من فضائله و… .
4- 4_ عیون اخبار الرضا علیه السلام ، ج 1، ص 95، باب جمل من اخبار موسی بن جعفر علیه السلام .
5- 5_ عیون أخبار الرضا علیه السلام ، ج 2، ص 17، باب فیما جاء عن الرضا علیه السلام ؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 9، باب استحباب إطاله سجده الشکر و… .
و گفت: روزی به نزد جمیل رفتم و او سجده را بسیار طول داد، چون سر برداشت گفت: اگر سجده محمد بن ابی عمیر را می دیدی از سجده من تعجب نمی کردی؛ و ابن ابی عمیر گفت که: اگر طول سجده معروف بن خَرَّبوذ را می دیدی سجده مرا سهل می شمردی.(1)
و ایضاً از فضل بن شاذان روایت کرده است که: حسن بن علیّ بن فضّال به صحرا می رفت برای عبادت، و سجده(2) را چندان طول می داد که مرغ می آمد و بر پشتش می نشست؛ به گمان آن که جامه ایست که افتاده است، و وحشیان بر دور او چرا می کردند و از او وحشت نمی کردند.(3)
و ایضاً روایت کرده است که: علیّ بن مهزیار چون آفتاب طلوع می کرد به سجده می رفت و سر برنمی داشت تا برای هزار نفر از برادرانِ خود دعا می کرد، مثل آن چه از برای خود دعا کرده بود؛ و بر پیشانی او پینه ای بود مانند زانوی شتر؛ از بسیاریِ طول سجود.(4)
و ایضا روایت کرده است که: ابن ابی عمیر بعد از نماز صبح به سجده شکر سر می گذاشت، و سر برنمی داشت مگر وقت ظهر.(5)
و افضل آنست که: سجده شکر بعد از جمیع تعقیبات باشد، و پیش از نوافل؛ و در نماز مغرب اکثر گفته اند که بعد از نوافل به عمل آورد، و بعضی پیش از نوافل گفته اند؛ و ظاهراً هر دو خوب است، و پیش از نوافل بجا آوردن افضل است، چنانچه حمیری از
ص : 186
1- 1_ رجال کشی، ص 211، فی معروف بن خربوذ… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 207، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
2- 2_ آ: + شکر .
3- 3_ رجال کشی، ص 515، فی الحسن بن علی بن فضال؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 207، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
4- 4_ رجال کشی، ص 548، فی علی بن مهزیار… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 129، باب استحباب إطاله سجده الشکر… .
5- 5_ رجال کشی، ص 591، فی محمد بن أبی عمیر الأزدی.
حضرت صاحب الزمان علیه السلام روایت کرده است؛(1) و اگر هر دو را به عمل آورد شاید بهتر باشد.
دعاهای سجده
اشاره
امّا دعاهای این سجده بسیار است:
1- خواندن «شکراً شکراً و….»
اوّل: به سند معتبر از حضرت رضا علیه السلام منقول است که: اگر خواهی صد مرتبه: «شُکْراً شُکْراً» بگو، و اگر خواهی صد مرتبه: «عَفْواً عَفْواً».(2)
و در عیون أخبار الرضا علیه السلام از رجاء بن ابی الضحّاک روایت کرده است که: حضرت امام رضا علیه السلام در راه خراسان هر گاه از تعقیب نماز ظهر فارغ می شد به سجده شکر می رفت، و صد مرتبه می گفت: «شُکْراً للّه ِ»، و چون از تعقیب عصر فارغ می شد صد مرتبه در سجده می گفت: «حَمْداً للّه ِ».(3)
2- خواندن «رب عصیتک بلسانی و لو شئت و…»
دویّم: کلینی به سند معتبر از سلیمان دیلمی روایت کرده است که: با حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام به مزرعه ای از مزارع آن حضرت رفتم چون از نماز ظهر فارغ شد به سجده رفت و گریه بر آن حضرت مستولی شد، و با صدای حزین می گفت:
«رَبِّ عَصَیْتُکَ بِلِسانی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لاََخْرَسْتَنی وَ عَصَیْتُکَ بِبَصَری وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَکَمَهْتَنی(4) وَ عَصَیْتُکَ بِسَمْعی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لاَءَصْمَمْتَنی وَ عَصَیْتُکَ بِسَمْعی(5) وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَکَنَعْتَنی وَ عَصَیْتُکَ بِرِجْلی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَجَذَمْتَنی وَ عَصَیْتُکَ بِفَرْجی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَعَقَمْتَنی وَ عَصَیْتُکَ بِجَمیعِ جَوارِحِی(6) الَّتی أَنْعَمْتَ بِها عَلَیَّ وَ لَیْسَ هذا جَزاوءَکَ مِنّی»
ص : 187
1- 1_ بحارالأنوار، ج 83، ص 194، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
2- 2_ عیون اخبار الرضا علیه السلام ، ج 1، ص 280، باب فیما جاء عن الإمام… ؛ کافی، ج 3، ص 326، باب السجود و التسبیح و… .
3- 3_ عیون أخبار الرضا علیه السلام ، ج 2، ص 180، باب فی ذکر أخلاق الرضا علیه السلام .
4- 4_ حاشیه هر سه نسخه: أَکْمَهْتَنی.
5- 5_ حاشیه متن: بیدی، ولی در ع و آ: برعکس.
6- 6_ ع: بِجَوارِحی.
پس شمردم، هزار مرتبه گفتند: «اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ»؛
پس جانب راست روی مبارک را بر زمین گذاشتند و سه مرتبه گفتند: «بُوءْتُ إِلَیْکَ بِذَنْبی عَمِلْتُ سُوءً وَ ظَلَمْتُ نَفْسی فَاغْفِرْلی فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ(1) غَیْرُکَ یا مَوْلایَ»؛
پس جانب چپ رو را بر زمین گذاشتند و سه مرتبه گفتند: «اِرْحَمْ مَنْ أَساءَ وَ اقْتَرَفَ وَ اسْتَکانَ وَ اعْتَرَفَ(2)».(3)
3- خواندن «اللهم إنی أشهدک و کفی بک شهیداً و…»
سیّم: کلینی و ابن بابویه و شیخ و دیگران به سندهای حسن کالصحیح از عبداللّه بن جندب روایت کرده اند که: به خدمت حضرت امام موسی علیه السلام عرض کردم که چه بگویم در سجده شکر؟ به درستی که اصحاب ما اختلاف کرده اند در این باب. حضرت فرمود که چون به سجده روی بگو:
«اَللّهُمَّ إِنّی أُشْهِدُکَ وَ کَفی بِکَ شَهیداً وَ أُشْهِدُ مَلائِکَتَکَ وَ أَنْبِیائَکَ وَ رُسُلَکَ وَ جَمیعَ خَلْقِکَ بِأَ نَّکَ أَنْتَ اللّه ُ رَبّی وَ الاْءِسْلامُ دینی وَ مُحَمَّدٌ نَبِیّی وَ عَلِیٌّ(4) وَلِیّی وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ وَ عَلِیُّ بْنُ مُوسی وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ وَ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ وَ الْخَلَفُ الصّالِحُ صَلَواتُکَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعینَ أَئِمَّتی بِهِمْ(5) أَتَوَلاّ وَ مِنْ أعدائهم(6) أَتَبَرّأُ»
پس سه مرتبه بگو: «اَللّهُمَّ إِنّی أُنْشِدُکَ دَمَ الْمَظْلُومِ»
و سه مرتبه:
«اَللّهُمَّ إِنّی أُنْشِدُکَ بِوَأْیِکَ(7) عَلی نَفْسِکَ لاِءَوْلِیائِکَ لِتُظْفِرَنَّهُم عَلی عَدُوِّکَ(8) وَ عَدُوِّهِمْ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی الْمُسْتَحْفِظینَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ»
ص : 188
1- 1_ آ: الذّنب.
2- 2_ ع و آ: + پس سر برداشتند.
3- 3_ کافی، ج 3، ص 326، باب السجود و التسبیح و الدعاء فیه… ؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 111، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
4- 4_ حاشیه متن و ع: عَلیّاً.
5- 5_ حاشیه ع: لَهُم و حاشیه متن: لَهُمْ أتَوالا .
6- 6_ حاشیه هر سه نسخه: عَدُوِّهِم.
7- 7_ حاشیه ع و آ: بإیوائِکَ.
8- 8_ حاشیه هر سه نسخه: بِعَدُوِّک.
و سه مرتبه:
«اَللّهُمَّ إِنّی أُنْشِدُکَ بِوَأْیِکَ(1) عَلی نَفْسِکَ لاِءَعْدائِکَ لَتُهْلِکَنَّهُمْ(2) بِاَیْدینا(3) وَ أَیْدِی الْمُوءْمِنینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی الْمُسْتَحْفِظینَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ»
و سه مرتبه: «اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ الْیُسْرَ بَعْدَ الْعُسْرِ»
پس جانب راست رو را بر زمین می گذاری و سه مرتبه می گویی:
«یا کَهْفی حینَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ وَ تَضیقُ عَلَیَّ الاْءَرْضُ بِما رَحُبَتْ وَ یا بارِئَ خَلْقی رَحْمَهً لی(4) وَ کُنْتَ عَنْ خَلْقی غَنِیّاً صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَی الْمُسْتَحْفِظینَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ
پس جانب چپ رو را بر زمین می گذاری و می گویی:
«یا مُذِلَّ کُلِّ جَبّارٍ وَ یا مُعِزَّ کُلِّ ذَلیلٍ قَدْ وَ عِزَّتِکَ بَلَغَ بِی مَجْهُودی»(5)
پس سه مرتبه می گویی: «یا حَنّانُ یا مَنّانَ یا کاشِفَ الْکَرْبِ الْعِظامِ»
پس باز پیشانی را بر زمین می گذاری و صد مرتبه می گویی: «شُکْراً شُکْراً»
و شیخ ذکر کرده است که بعد از آن این دعا بخواند:
«یا سامِعَ الصَّوْتِ یا سابِقَ الْفَوْتِ یا بارِئَ النُّفُوسِ بَعْدَ الْمَوْتِ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
4- دعای «یا ماجد یا جواد یا حیاً حین لا حی…»
چهارم: شیخ طوسی در مصباح و کفعمی در بلدالأمین ذکر کرده اند که: در سجده شکر نماز صبح سنّت است که این دعا بخواند:
«یا ماجِدُ یا جَوادُ یا حَیّاً حینَ لا حَیَّ یا فَرْدُ یا مُنْفَرِداً بِالْوَحْدانِیَّهِ یا مَنْ لایَشْتَبِهُ عَلَیْهِ الاْءَصْواتُ یا مَنْ لا یَخْفی عَلَیْهِ اللُّغاتُ یا مَنْ یَعْلَمُ ما تَحْمِلُ کُلُّ أُنْثی وَ ما تَغِیضُ الاْءَرْحامُ وَ ما تَزْدادُ یا مَنْ یَعْلَمُ خائِنَهَ الاْءَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ یا مَنْ هُوَ أَعْلَمُ بِسَریرَتی مِنّی بِها یا
ص : 189
1- 1_ حاشیه ع و آ: بإیوائِکَ.
2- 2_ حاشیه ع: لَتُخْزِیَنَّهُم.
3- 3_ حاشیه ع: بِأیدینا.
4- 4_ حاشیه آ: لی .
5- 5_ حاشیه متن و ع و متن آ: فَفَرِّجْ عَنّی.
مالِکَ الاْءَشْیاءِ قَبْلَ تَکْوینِها أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الحَیِّ الْقَیُّومِ الَّذی هُوَ نُورٌ(1) وَ أَسْئَلُکَ بِنُورِکَ السّاطِعِ فِی الظُّلُماتِ وَ سُلْطانِکَ الْغالِبِ وَ مُلْکِکَ الْقاهِرِ لِمَنْ دُونَکَ وَ بِقُدْرَتِکَ الَّتی بِها تُذِلُّ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ بِرَحْمَتِکَ الَّتی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِه وَ أَنْ تُعیذَنی مِنْ جَمیعِ مُضِلاّتِ الْفِتَنِ وَ مِنْ شَرِّ جَمیعِ ما یَخافُ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ إِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ».(2)
5- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم اللهم مالک الملک…»
پنجم: در مجموع الدعوات محمّد بن هارون تَلِّعُکْبَری از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: در سجده این دعا بخوان:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَللّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ تُوءْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ(3) بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ أَنْتَ الْمَرْهُوبُ مِنْکَ جَمیعُ خَلْقِکَ یا نُورَ النُّورِ فَلا یُدْرِکُکَ نُورٌ کَنُورِکَ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ أَنْتَ الرَّفیعُ فَوْقَ عَرْشِکَ مِنْ فَوْقِ سَماواتِکَ فَلا یَصِفُ عَظَمَتَکَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ یا نُورَ النُّورِ أَنْتَ الَّذی قَدِ اسْتَنارَ بِنُورِکَ أَهْلُ سَماواتِکَ وَ اسْتَضاءَ بِنُورِکَ أَهْلُ أَرْضِکَ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ أَنْتَ الَّذی لا إِلهَ غَیْرُکَ تَعالَیْتَ عَنْ أَنْ یَکُونَ لَکَ وَلَدٌ وَ تَعَظَّمْتَ(4) أَنْ یَکُونَ لَکَ نِدٌّ یا نُورَ النُّورِ تَکَرَّمْتَ عَنْ أَنْ یَکُونَ لَکَ شَبیهٌ وَ تَجَبَّرْتَ(5) أَنْ یَکُونَ لَکَ ضِدٌّ أَوْ شَریکٌ یا نُورَ النُّورِ کُلُّ نُورٍ خامِدٌ لِنُورِکَ یا مَلیکَ کُلِّ مَلیکٍ یَفْنی غَیْرُکَ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ أَنْتَ الرَّحیمُ وَ أَنْتَ الْباقِی الدّائِمُ مَلاَءَتْ عَظَمَتُکَ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضَ یا دائِمُ کُلُّ حَیٍّ یَمُوتُ غَیْرُکَ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ ارْحَمْنا رَحْمَهً تُطْفِئُ بِها سَخَطَکَ عَلَیْنا وَ تَکُفُّ عَذابَکَ عَنّا وَ تَرْزُقُنا بِها
ص : 190
1- 1_ ع و آ. + مِنْ نُورٍ.
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 238، صلاه الصبح… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 220، باب 44، سجده شکر و فضلها… .
3- 3_ ع و آ: وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ.
4- 4_ ع: + عَنْ .
5- 5_ ع: + عَنْ .
سَعادَهً مِنْ عِنْدِکَ وَ تُحِلُّنا بِها دارَکَ الَّتی یَسْکُنُها خِیَرَتُکَ مِنْ عِبادِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه»
پس حاجات خود را سؤال کن.(1)
6- خواندن «اللهم إن کنت قد عصیتک فقد أطعتک…»
ششم: ابن بابویه و(2) دیگران روایت کرده اند که: حضرت امام زین العابدین _ صلوات اللّه علیه _ در مسجد کوفه بعد از نماز، در سجود این دعا خواندند:
«اَللّهُمَّ إِنْ کُنْتُ قَدْ عَصَیْتُکَ فَقَدْ أَطَعْتُکَ فی أَحَبِّ الاْءَشْیاءِ إِلَیْکَ وَ هُوَ الاْءیمانُ بِکَ مَنّاً مِنْکَ بِه عَلَیَّ لا مَنَّ(3) بِه مِنّی عَلَیْکَ وَ لَمْ أَعْصِکَ فی أَبْغَضِ الاْءَشْیاءِ إِلَیْکَ لَمْ أَدَعْ لَکَ وَلَداً وَ لَمْ أَتَّخِذْ لَکَ شَریکاً مَنّاً مِنْکَ عَلَیَّ لا مَنَّ(4) مِنّی عَلَیْکَ وَ عَصَیْتُکَ فی أَشْیاءَ عَلی غَیْرِ مُکاثِرَهٍ مِنّی وَ لا مُکابَرَهٍ وَ لا اسْتِکْبارٍ عَنْ عِبادَتِکَ وَ لا جُحُودٍ لِرُبُوبِیَّتِکَ وَ لکِنِ اتَّبَعْتُ هَوایَ وَ أَزَلَّنی الشَّیْطانُ بَعْدَ الْحُجَّهِ وَ الْبَیانِ فَإِنْ تُعَذِّبْنی فَبِذَنْبی غَیْرَ ظالِمٍ وَ إِنْ تَرْحَمْنی فَبِجُودِکَ وَ رَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(5)
7- دعای «یا من لا یزیده إلحاح الملحین إلا جوداً و…»
هفتم: به سندهای معتبر از حضرت صاحب الزمان علیه السلام منقولست که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ در سجود شکر این دعا می خواندند:
«یا مَنْ لا یَزیدُهُ إِلْحاحُ الْمُلِحّینَ إِلاّ جُوداً وَ کَرَماً یا مَنْ لَهُ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضِ یا مَنْ لَهُ ما دَقَّ وَ جَلَّ لا یَمْنَعُکَ إِساءَتی مِنْ إِحْسانِکَ إِنّی أَسْئَلُکَ أَنْ تَفْعَلَ بی ما أَنْتَ أَهْلُهُ وَ أَنْتَ أَهْلُ الْجُودِ وَ الْکَرَمِ وَ الْعَفْوِ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ افْعَلْ بی ما أَنْتَ أَهْلُهُ وَ أَنْتَ قادِرٌ عَلَی الْعُقُوبَهِ وَ قَدِ اسْتَحْقَقْتُها لا حُجَّهَ لی وَ لا عُذْرَ لی عِنْدَکَ أَبُوءُ إِلَیْکَ بِذُنُوبی کُلِّها أَعْتَرِفُ بِها
ص : 191
1- 1_ بحارالانوار، ج 83، ص 221، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
2- 2_ ع و آ: + کلینی و .
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: مَنّاً.
4- 4_ حاشیه هر سه نسخه: مَنّاً.
5- 5_ أمالی، شیخ صدوق، ص 312، مجلس الحادی و الخمسون؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 195، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
کَیْ تَعْفُوَ عَنّی وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِها مِنّی بُوءْتُ إِلَیْکَ بِکُلِّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ بِکُلِّ خَطیئَهٍ أَخْطَأْتُها وَ بِکُلِّ سَیِّئَهٍ عَمِلْتُها یا رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الاْءَعَزُّ الاْءَکْرَمُ».(1)
8- خواندن «الحمد لله شکراً…»
هشتم: شیخ طوسی و دیگران روایت کرده اند که: حضرت امام زین العابدین علیه السلام در سجده می گفت «اَلْحَمْدُ للّه ِ شُکْراً»، و هر ده مرتبه که تمام می شد می گفت: «شُکْراً لِلْمُجیبِ»؛
پس می گفت: «یا ذَا الْمَنِّ الدّائِمِ الَّذی لا یَنْقَطِعُ أَبَداً وَ لا یُحْصیهِ غَیْرُهُ وَ یا ذَا الْمَعْرُوفِ الَّذی لا یَنْفَدُ أَبَداً یا کَریمُ یا کَریمُ یا کَریمُ».
پس دعا و تضرّع بسیار می کرد، و حاجات خود را یاد می کرد؛
پس می گفت: «اَللّهُمَّ(2) لَکَ الْحَمْدُ(3) إِنْ أَطَعْتُکَ وَ لَکَ الْحُجَّهُ(4) إِنْ عَصَیْتُکَ لا صُنْعَ لی وَ لا لِغَیْری فی إِحْسانٍ مِنْکَ(5) فی حالِ(6) الْحَسَنَهِ یا کَریمُ یا کَریمُ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِه وَ صَلِّ بِجَمیعِ ما سَأَلْتُکَ وَ أَسْئَلُکَ مَنْ فی مَشارِقِ الاْءَرْضِ وَ مَغارِبِها مِنَ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ وَ ابْدَأْ بِهِمْ وَ ثَنِّ بی بِرَحْمَتِکَ».
پس جانب راستِ رویِ مبارک را بر زمین می گذاشت و می گفت: «اَللّهُمَّ لا تَسْلُبْنی ما أَنْعَمْتَ بِه عَلَیَّ مِنْ وَلایَتِکَ وَ وَلایَهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ».
پس جانب چپِ رو را بر زمین می گذاشت و همان دعا می خواند.(7)
ص : 192
1- 1_ کمال الدین، ج 2، ص 470، باب ذکر من شاهد القائم علیه السلام و رآه؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 132، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
2- 2_ حاشیه متن: اللَّهُمَّ.
3- 3_ حاشیه آ: لِی .
4- 4_ حاشیه متن و ع و متن آ: عَلَیَّ.
5- 5_ ع: + إلَیَّ .
6- 6_ حاشیه ع: حالی.
7- 7_ مصباح، شیخ طوسی، ص 78، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ فلاح السائل، ص 208، فصل الحادی و العشرون… .
9- دعای «یا من لا تزید ملکه حسناتی و…»
نهم: در مجموع الدعوات گفته است که: در سجده شکر این دعا را برای طلب روزی باید خواند:
«(1)یا مَنْ لا تَزیدُ مُلْکَهُ حَسَناتی وَ لا تَشینُهُ سَیِّئاتی وَ لا یَنْقُصُ خَزائِنُهُ غِنایَ وَ لا یَزیدُ فیها فَقْری صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَثْبِتْ رَجاءَکَ فی قَلْبی وَ اقْطَعْ رَجائی عَمَّنْ سِواکَ حَتّی لا أَرْجُو إِلاّ إِیّاکَ وَ لا أَخافُ إِلاّ مِنْکَ وَ لا أَثِقُ إِلاّ بِکَ وَ لا أَتَّکِلُ إِلاّ عَلَیْکَ وَ أَجِرْنی مِنْ تَحْویلِ ما أَنْعَمْتَ بِه عَلَیَّ فِی الدّینِ وَ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ أَیّامَ الدُّنْیا بِرَحْمَتِکَ(2)».(3)
10- خواندن «اللهم العن الذین بدلا دینک و…»
دهم: سیّد بن طاوس از کتاب سعد بن عبداللّه روایت کرده است به سندهای صحیح از سلیمان جعفری و محمد بن اسماعیل بن بزیع که گفت: روزی به خدمت حضرت امام رضا علیه السلام رفتم، حضرت را در سجده شکر یافتم و بسیار طول داد؛ چون سر برداشت فرمود که: هر که این دعا را در سجده شکر بخواند چنانست که در جنگ بدر در خدمت حضرت رسول صلی الله علیه و آله با کافران جنگ کرده باشد و تیر بر لشکر ایشان انداخته باشد. گفتم: رخصت می فرمایی که بنویسم؟ فرمود که بنویسید(4)، چون به سجده شکر روی بگو:
«اَللّهُمَّ الْعَنِ الَّذَیْنِ بَدَّلا دینَکَ وَ غَیَّرا نِعْمَتَکَ وَ اتَّهَما رَسُولَکَ صلی الله علیه و آله وَ خالَفا مِلَّتَکَ وَ صَدَّا عَنْ سَبیلِکَ وَ کَفَرا آلائَکَ وَ رَدّا عَلَیْکَ کَلامَکَ وَ اسْتَهْزا بِرَسُولِکَ وَ قَتَلا اِبْنَ نَبِیِّکَ وَ حَرَّفا کِتابَکَ وَ جَحَدا آیاتِکَ وَ سَخِرا بِاِمامِکَ(5) وَ اسْتَکْبَرا عَنْ عِبادَتِکَ وَ قَتَلا أَوْلِیائَکَ وَ جَلَسا فی مَجْلِسٍ لَمْ یَکُنْ لَهُما بِحَقٍّ وَ حَمَلا النّاسَ عَلی أَکْتافِ آلِ مُحَمَّدٍ اَللّهُمَّ الْعَنْهُما لَعْناً یَتْلُو بَعْضُهُ بَعْضاً وَ احْشُرْهُما وَ أَتْباعَهُما إِلی جَهَنَّمَ زُرْقاً اَللّهُمَّ إِنّا نَتَقَرَّبُ اِلَیْکَ بِاللَّعْنَهِ عَلَیْهِما
ص : 193
1- 1_ ع و آ: + اللّهمَّ کما صُنْتَ وَجْهی عَنِ السُّجودِ اِلاّ لَکَ فَصُنْهُ عَنْ طَلَبِ الرِّزقِ اِلاّ مِنکَ اللّهمَّ قَوِّنی عَلی ما خَلَقْتَنی لَهُ وَ لا تَشْغَلْنی بِما تَکَفَّلْتَ لی بِهِ وَ أَعْصِمْنی مِمّا تُعاقِبُنی عَلَیْهِ .
2- 2_ ع و آ: یَا کَریم.
3- 3_ بحارالأنوار، ج 83، ص 216، باب 44، سجده الشکر و فضلها… .
4- 4_ حاشیه آ: بنویس.
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: بِآیاتِکَ.
وَ الْبَراءَهِ مِنْهُما فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ أَمیرِ الْمُوءْمِنینَ وَ قَتَلَهَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ ابْنِ بِنْتِ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم اَللّهُمَّ زِدْهُما عَذاباً فَوْقَ الْعَذابِ(1) وَ هَواناً فَوْقَ هَوانٍ وَ ذُلاًّ فَوْقَ ذُلٍّ وَ خِزْیاً فَوْقَ خِزْیٍ اَللّهُمَّ دُعَّهُما فِی النّارِ دَعّاً وَ ارْکُسْهُما فی أَلیمِ عَذابِکَ رَکْساً اَللّهُمَّ احْشُرْهُما وَ أَتْباعَهُما إِلی جَهَنَّمَ زُمَراً اَللّهُمَّ فَرِّقْ جَمْعَهُمْ وَ شَتِّتْ أَمْرَهُمْ وَ خالِفْ بَیْنَ کَلِمَتِهِمْ وَ بَدِّدْ جَماعَتَهُمْ وَالْعَنْ أَئِمَّتَهُمْ وَ اقْتُلْ قادَتَهُمْ وَ سادَتَهُمْ وَ کُبَرائَهُمْ وَ الْعَنْ رُوءَسائَهُم وَ اکْسِرْ رایَتَهُمْ(2) وَ أَلْقِ الْبَأْسَ بَیْنَهُم وَ لا تُبْقِ مِنْهُمْ دَیّاراً اَللّهُمَّ الْعَنْ أَبا جَهْلٍ(3) وَ الْوَلیدَ لَعْناً یَتْلُو بَعْضُهُ بَعْضاً وَ یَتْبَعُ بَعْضُهُ بَعْضاً اَللّهُمَّ الْعَنْهُما لَعْناً یَلْعَنُهُما بِه کُلُّ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ وَ کُلُّ نَبِیٍّ مُرْسَلٍ وَ کُلُّ مُوءْمِنٍ امْتَحَنْتَ قَلْبَهُ لِلاْءیمانِ اَللّهُمَّ الْعَنْهُما لَعْناً یَتَعَوَّذُ مِنْهُ أَهْلُ النّارِ وَ مِنْ عَذابِهِما اَللّهُمَّ الْعَنْهُما لَعْناً لا یَخْطُرُ(4) لاَِحَدٍ بِبالٍ اَللّهُمَّ الْعَنْهُما فی مُسْتَسِرِّ سِرِّکَ وَ ظاهِرِ عَلانِیَتِکَ وَ عَذِّبْهُما عَذاباً فِی التَّقْدیرِ وَ فَوْقَ التَّقْدیرِ وَ شارِکْ مَعَهُما اِبْنَتَیْهِما وَ أَشْیاعَهُما وَ مُحِبّیهِما وَ مَنْ شایَعَهُما إِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ».(5)
11- دعای «لا إله إلا الله حقاً حقاً…»
یازدهم: محمّد بن هارون در مجموع الدعوات از عدیّ بن حاتم روایت کرده است که: روزی به خدمت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام رفتم، حضرت را در نماز یافتم با رنگ متغیّر، و کسی را بعد از حضرت رسول صلی الله علیه و آله ندیده بودم که رکوع و سجودش از آن حضرت تمام تر باشد؛ چون صدای پای مرا شنید اشاره نمود به دست مبارک که باش. پس دو رکعت نماز کرد و بعد از سلام به سجده رفت، و بسیار طول داد تا آن که گمان کردم که به خواب رفته است. پس سر از سجده برداشت و این دعا خواند؛ پس رو به
ص : 194
1- 1_ حاشیه ع: عَذابٍ.
2- 2_ آ: رایاتَهُمْ.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: اللّهُمَّ الْعَنْ فلاناً و فلاناً.
4- 4_ حاشیه متن: لایَخْطُرْ.
5- 5_ مهج الدعوات، ص 258، و من ذلک دعاء آخر لمولانا الرضا علیه السلام ؛ مصباح، شیخ کفعمی، ص 553، فصل الرابع و الأربعون… .
جانب من گردانید و فرمود که: به حقّ آن خداوندی که دانه را شکافته، و خلایق را آفریده سوگند که هر غمگینی یا کار بسته ای یا غارت زده ای که این دعا را بخواند البتّه حق تعالی بندش را بگشاید، و غمش را زایل گرداند، و مهمّاتش را برآورد، و سزاوار است که هر که این دعا را بشنود حفظ کند.
راوی گفت: که تا این حدیث را از حضرت شنیده ام این دعا را ترک نکرده ام. اینست دعا:
«لا إِلهَ إِلاّ اَللّه ُ حَقّاً حَقّاً لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ إیماناً وَ صِدْقاً لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ تَعَبُّداً وَ رِقّاً یا مُعِزَّ الْمُوءْمِنینَ بِسُلْطانِه یا مُذِلَّ الْجَبّارینَ بِعَظَمَتِه أَنْتَ کَهْفی حینَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ عِنْدَ حُلُولِ النَّوائِبِ فَتَضیقُ عَلَیَّ الاْءَرْضُ بِرُحْبِها أَنْتَ خَلَقْتَنی یا سَیّدی رَحْمَهً مِنْکَ لی وَ لَوْ لا رَحْمَتُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَ أَنْتَ مُوءَیِّدی بِالنَّصْرِ عَلی أَعْدائی وَ لَوْ لا نَصْرُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَغْلُوبینَ یا مُنْشِئَ الْبَرَکاتِ مِنْ مَواضِعِها وَ مُرْسِلَ الرَّحْمَهِ مِنْ مَعادِنِها وَ یا(1) مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالعِزِّ وَ الرِّفْعَهِ فَأَوْلِیاوءُهُ بِعِزِّه یَعْتَزُّونَ وَ یا مَنْ وَضَعَ لَهُ الْمُلُوکُ نیرَ المَذَلَّهِ عَلی أَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِه خائِفُونَ أَسْئَلُکَ بِکِبْرِیائِکَ الَّتی شَقَقْتَها مِنْ عَظَمَتِکَ وَ بِعَظَمَتِکَ الَّتِی اسْتَوَیْتَ بِها عَلی عَرْشِکَ وَ عَلَوْتَ بِها فی خَلْقِکَ فَکُلُّهُم خاضِعٌ ذَلیلٌ لِعِزَّتِکَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ افْعَلْ(2) أَوْلَی الاْءَمْرَیْنِ بِکَ(3) تَبارَکْتَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(4)
12- دعای «سبجانک اللهم و حنانیک سبحانک اللهم و تعالیت…»
دوازدهم: شیخ کشّی از سعید بن مسیّب روایت کرده است که: قاریان قرآن تا حضرت امام زین العابدین علیه السلام متوجّه مکّه نمی شد بیرون نمی رفتند؛ در یکی از سفرهای حج با حضرت بیرون رفتیم و هزار نفس(5) بودیم، چون به منزل سقیا رسیدیم حضرت فرود آمد و نماز گذارد(6) و بعد از نماز سجده شکر به جای آورد، و در سجده این دعا
ص : 195
1- 1_ ع و آ: فَیا.
2- 2_ ع و آ: + بِی.
3- 3_ حاشیه آ: بِکَ.
4- 4_ بحارالأنوار، ج 83، ص 225، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
5- 5_ ع و آ: نفر .
6- 6_ ع و آ: کرد.
خواند. پس شنیدم که هر درخت و سنگ و کلوخی که در آن موضع بود همه با حضرت در این تسبیح موافقت کردند؛ من از مشاهده این حال غریب، بسیار ترسیدم.
چون حضرت سر برداشت فرمود که: این تسبیحِ اعظم(1) خداست، و با این تسبیح هیچ گناه نمی ماند؛ و چون حق تعالی جبرئیل را آفرید این تسبیح را الهام کرد، چون این تسبیح را خواند جمیع آسمانها و آنچه در آنها بود همه با او خواندند و این نام بزرگ خداست. اینست تسبیح(2):
«سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ حَنانَیْکَ سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ تَعالَیْتَ(3) سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ العِزُّ إِزارُکَ سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ الْعَظَمَهُ رِداوءُکَ(4) سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ الْکِبْرِیاءُ سُلْطانُکَ سُبْحانَکَ مِنْ عَظیمٍ ما أَعْظَمَکَ سُبْحانَکَ سُبِّحْتَ فِی الاْءَعْلی سُبْحانَکَ تَسْمَعُ وَ تَری ما تَحْتَ الثَّری سُبْحانَکَ أَنْتَ شاهِدُ کُلِّ نَجْوی(5) سُبْحانَکَ مَوْضِعُ کُلِّ شَکْوی سُبْحانَکَ حاضِرُ کُلِّ مَلاَءٍ سُبْحانَکَ عَظیمَ الرَّجاءِ سُبْحانَکَ تَری ما فی قَعْرِ الْماءِ سُبْحانَکَ تَسْمَعُ أَنْفاسَ الْحیتانِ فی قُعُورِ الْبِحارِ سُبْحَانَکَ تَعْلَمُ وَزْنَ السَّمواتِ سُبْحَانَکَ تَعْلَمُ وَزْنَ الاْءَرَضینَ سُبْحانَکَ تَعْلَمُ وَزْنَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ سُبْحانَکَ تَعْلَمُ وَزْنَ الظُّلْمَهِ وَ النُّورِ سُبْحانَکَ تَعْلَمُ وَزْنَ الْفَیْ ءِ وَ الْهَواءِ سُبْحانَکَ تَعْلَمُ وَزْنَ الرّیحِ کَمْ هِیَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّهٍ سُبْحانَکَ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ قُدُّوسٌ سُبْحانَکَ عَجَباً لِمَنْ عَرَفَکَ کَیْفَ لا یَخافُکَ سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ سُبْحانَ اللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ».(6)
13- دعای «أناجیک یا سیدی کما یناجی…»
سیزدهم: ابن بابویه به سند معتبر از اصبغ بن نباته روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ در سجود این دعا می خواندند:
ص : 196
1- 1_ ع: عظیم.
2- 2_ حاشیه آ: تسبیح اینست.
3- 3_ ع: وَ تَعالی سِرْ بَالُکَ.
4- 4_ حاشیه متن: وَ تَعالی سِرْ بَالُکَ.
5- 5_ حاشیه متن: شَکْوی.
6- 6_ رجال کشّی، ص 117، سعید بن مسیب… ؛ مصباح، شیخ کفعمی، ص 82 ، فصل الخامس عشر فیما یقال کل یوم.
«أُناجیکَ یا سَیِّدی کَما یُناجی الْعَبْدُ الذَّلیلُ مَوْلاهُ وَ أَطْلُبُ إِلَیْکَ طَلَبَ مَنْ یَعْلَمُ أَ نَّکَ تُعْطی وَ لا یَنْقُصُ ما(1) عِنْدَکَ شَیْ ءٌ وَ أَسْتَغْفِرُکَ اسْتِغْفارَ مَنْ یَعْلَمُ أَنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاّ أَنْتَ وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ تَوَکُّلَ مَنْ یَعْلَمُ أَ نَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(2)
14- دعای «اللهم إنی أعوذ بک أن تبتلینی…»
چهاردهم: عبداللّه بن جعفر حمیری در قرب الاسناد به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در سجده این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ تَبْتَلِیَنی بِبَلِیَّهٍ تَدْعُونی ضَرُورَتُها عَلَی أَنْ أَتَغَوَّثَ بِشَیْ ءٍ مِنْ مَعاصیکَ اَللّهُمَّ وَ لا تَجْعَلْ بی(3) حاجَهً إِلی أَحَدٍ مِنْ شِرارِ خَلْقِکَ وَ لِئامِهِمْ فَإِنْ جَعَلْتَ بی حاجَهً إِلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ فَاجْعَلْها إِلی أَحْسَنِهِمْ وَجْهاً وَ خَلْقاً وَ خُلْقاً وَ أَسْخاهُمْ بِها نَفْساً وَ أَطْلَقِهِمْ بِها لِساناً وَ أَسْمَحِهِمْ بِها کَفّاً وَ أَقَلِّهِم بِها عَلَیَّ اِمْتِناناً».(4)
15- دعای «اللهم إن ظن الناس بی حسن…»
پانزدهم: ایضاً حمیری از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: پدرم در سجده این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ إِنَّ ظَنَّ النّاسِ بی حَسَنٌ فَاغْفِرْلی ما لایَعْلَمُونَ وَ لا تُوءاخِذْنی بِما یَقُولُونَ وَ أَنْتَ عَلاّمُ الْغُیُوبِ»
و فرمود که این دعا نیز می خواندند:
«یا ثِقَتی وَ رَجائی فی شِدَّتی وَ رَخائی صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ الْطُفْ(5) بی فی
ص : 197
1- 1_ ع و آ: ممّا.
2- 2_ أمالی، شیخ صدوق، ص 255، مجلس الرابع و الأربعون… ؛ روضه الواعظین، ج 2، ص 326، مجلس فی ذکر الدعاء فی حوائج المؤمنین.
3- 3_ حاشیه متن و آ: لِی.
4- 4_ قرب الأسناد، ص 2، جزء الأول… ؛ مستدرک الوسایل، ج 4، ص 449، باب استحباب الدعاء بالمأثور.
5- 5_ حاشیه متن: لِی.
جَمیعِ أَحْوالی فَإِنَّکَ تَلْطُفُ لِمَنْ تَشاءُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ النَّبِیِ وَ عَلی أَهْلِ بَیْتِهِ(1) الطّاهِرینَ وَ سَلَّمَ کَثیراً».(2)
16- دعای «اللهم لک الحمد إن أطعتک و لا حجه لی…»
شانزدهم: در عیون أخبارالرضا علیه السلام به سند معتبر روایت کرده است که: حضرت امام رضا علیه السلام در سجده این دعا می خواندند:
«(3)لَکَ الْحَمْدُ إِنْ أَطَعْتُکَ وَ لا حُجَّهَ لی إِنْ عَصَیْتُکَ وَ لا صُنْعَ لی وَ لا لِغَیْری فی إِحْسانِکَ وَ لا عُذْرَ لی إِنْ أَسَأْتُ ما أَصابَنی مِنْ حَسَنَهٍ فَمِنْکَ یا کَریمُ اغْفِرْ لِمَنْ فی مَشارِقِ الاْءَرْضِ وَ مَغارِبِها مِنَ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ».(4)
17- دعای «اللهم ارحم ذلی بین یدیک و…»
هفدهم: در فقه الرضا علیه السلام مذکور است که: حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در سجده این دعا می خواند:
«اَللّهُمَّ ارْحَمْ ذُلّی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ تَضَرُّعی إِلَیْکَ وَ وَحْشَتی مِنَ النّاسِ وَ أُنْسی إِلَیْکَ یا کَریمُ فَإِنّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدَیْکَ أَتَقَلَّبُ فی قَبْضَتِکَ یا ذَا الْمَنِّ وَ الْفَضْلِ وَ الْجُودِ وَ الْغِنی وَ الْکَرَمِ وَارْحَمْ ضَعْفی وَ شَیْبَتی مِنَ النّارِ یا کَریمُ».(5)
18- دعای «لا إله إلا الله حقاً حقاً سجدت لک…»
هجدهم: ایضاً در فقه الرضا علیه السلام مذکور است که: حضرت امام محمّد باقر علیه السلام در سجده این دعا می خواندند:
«لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ حَقّاً حَقّاً سَجَدْتُ لَکَ یا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً وَ إیماناً وَ تَصْدیقاً یا عَظیمُ إِنَّ عَمَلی ضَعیفٌ فَضاعِفْهُ لی یا کَریمُ یا جَبّارُ اغْفِرلی ذُنُوبی وَ جُرْمی وَ تَقَبَّلْ عَمَلی یا کَریمُ یا جَبّارُ».(6)
ص : 198
1- 1_ حاشیه متن و آ و متن ع: الطَّیِّبِینَ.
2- 2_ قرب الأسناد، ص 5، جزء الأول… ؛ مستدرک الوسایل، ج 4، ص 450، باب استحباب الدعاء بالمأثور.
3- 3_ حاشیه متن: اللَّهُمَّ.
4- 4_ عیون اخبارالرضا علیه السلام ، ج 2، ص 205، دلاله أخری… ؛ مستدرک الوسایل، ج 4، ص 451، باب استحباب الدعاء بالمأثور.
5- 5_ فقه الرضا علیه السلام ، ص 141، باب صلاه اللّیل… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 142، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
6- 6_ همان.
19- دعای «یا کائن قبل کل شیء و…»
نوزدهم: ایضاً در فقه الرضا علیه السلام مذکور است که: حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در سجود این دعا می خواندند:
«یا کائِنُ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ یا مُکَوِّنُ قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ لا تَفْضَحْنی فَإِنَّکَ بِی عَالِمٌ وَ لاتُعَذِّبْنی فَإنَّکَ عَلَیَّ قادِرٌ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْعَدیلَهِ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ مِنْ شَرِّ المَرْجِعِ فِی الْقَبْرِ وَ مِنَ النَّدامَهِ یَوْمَ الْقِیامَهِ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ عیشَهً نَقِیَّهً وَ مَیْتَهً سَوِیَّهً وَ مُنْقَلَباً کَریماً غَیْرَ مُخْزٍ وَ لا فاضِحٍ»
و این دعا نیز می خواند:
«اَللّهُمَّ إِنَّ مَغْفِرَتَکَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبی وَ رَحْمَتَکَ أَرْجَی عِنْدی مِنْ عَمَلی فَاغْفِرْلی(1)».(2)
20- دعای «لک الحمد إن أطعتک و لک الحجه…»
بیستم: ایضاً در فقه الرضا علیه السلام مذکور است که: حضرت امام موسی علیه السلام در سجود این دعا می خواندند:
«لَکَ الْحَمْدُ إِنْ أَطَعْتُکَ وَ لَکَ الْحُجَّهُ إِنْ عَصَیْتُکَ لا صُنْعَ لی وَ لا لِغَیْری فی إِحْسانٍ کانَ مِنّی حالَ الْحَسَنَهِ یا کَریمُ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ بِما(3) سَأَلْتُکَ فی مَشارِقِ الاْءَرْضِ وَ مَغارِبِها مِنَ الْمُوءْمِنینَ وَ ذُرِّیَّتی(4) اَللّهُمَّ أَعِنّی عَلی دینی بِدُنْیایَ وَ عَلی آخِرَتی بِتَقْوایَ اَللّهُمَّ احْفَظْنی فیما غِبْتُ عَنْهُ وَ لا تَکِلْنی إِلی نَفْسی فیما قَصَّرْتُ(5) یا مَنْ لا تَنْقُصُهُ الْمَغْفِرَهُ وَ لا تَضُرُّهُ الذُّنُوبُ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْلی ما لا یَضُرُّکَ وَ أَعْطِنی ما لا یَنْقُصُکَ وَ بِاللّه ِ التَّوْفیقُ».(6)
ص : 199
1- 1_ حاشیه متن: یَا مَنْ حَیُّ لاَیَمُوت، و حاشیه آ: وَ مَنْ.
2- 2_ فقه الرضا علیه السلام ، ص 141، باب صلاه اللیل… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 142، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
3- 3_ ع و آ: صِلْ بِمَا، به جای: صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ بِما .
4- 4_ حاشیه متن و آ: زِدْنی.
5- 5_ حاشیه آ: حَضَرْتُ.
6- 6_ فقه الرضا علیه السلام ، ص 142، باب صلاه الیل… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 143، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
21- دعای «یا خیر من رفعت إلیه أیدی السائلین…»
بیست و یکم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: سنّت است در سجود شکر نماز ظهر، این دعا بخواند:
«یا خَیْرَ مَنْ رُفِعَتْ إِلَیْهِ أَیْدِی السّائِلینَ وَ یا أَکْرَمَ مَنْ مُدَّتْ إِلَیْهِ أَعْناقُ الرّاغِبینَ وَ یا أَکْرَمَ الاْءَکْرَمینَ وَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه الطَّیِّبینَ وَالْطُفْ لی(1) بِلُطْفِکَ الْخَفِیِّ فی شَأْنی کُلِّه».(2)
22- دعای «اللهم أنت أنت انقطع الرجاء إلا منک…»
بیست و دویّم: شیخ و دیگران در سجده شکرِ نمازِ خفتن گفته اند که: سنّت است این دعا بخواند:
«اَللّهُمَّ أَنْتَ أَنْتَ أَنْتَ انْقَطَعَ الرَّجاءُ إِلاّ مِنْکَ مِنْکَ مِنْکَ یا أَحَدَ مَنْ لا أَحَدَ لَهُ یا أَحَدَ مَنْ لا أَحَدَ لَهُ یا أَحَدَ مَنْ لا أَحَدَ لَهُ غَیْرُکَ یا مَنْ لا یَزیدُهُ کَثْرَهُ الدُّعاءِ إِلاّ کَرَماً وَ جُوداً یا مَنْ لا یَزْدادُ(3) عَلی کَثْرَهِ الدُّعاءِ إِلاّ کَرَماً وَ جُوداً یا مَنْ لا یَزیدُهُ کَثْرَهُ الدُّعاءِ إِلاّ کَرَماً وَ جُوداً صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِه صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِه صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِه».
پس حاجت خود را می طلبی؛ پس گونه راست را بر زمین می گذاری و همین دعا می خوانی(4)؛ پس باز پیشانی را بر زمین می گذاری و همین دعا می خوانی.(5)
23- خواندن «یا رب الأرباب و یا مالک الملوک و…»
بیست و سیّم: کلینی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: نزدیک ترین احوال بنده به سوی خدا وقتی است که بنده در سجده باشد؛ چون به سجده روی بگو:
ص : 200
1- 1_ حاشیه متن و آ: بِی.
2- 2_ مصباح، شیخ طوسی، ص 67، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 17، و مما یختص عقیب الظهر.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: یَزیدُهُ کثرهُ.
4- 4_ ع و آ: + پس گونه چپ را بر زمین می گذاری و همین دعا می خوانی.
5- 5_ مصباح، شیخ طوسی، ص 112، أربع رکعات أخر… ؛ فلاح السائل، ص 256، فصل السادس والعشرون.
«یا رَبَّ الاْءَرْبابِ وَ یا مالِکَ(1) الْمُلُوکِ وَ یا سَیِّدَ السّاداتِ وَ یا جَبّارَ الْجَبابِرَهِ وَ یا إِلهَ الآلِهَهِ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
پس حاجات خود را بطلب؛ پس بگو: «فَإِنّی عَبْدُکَ ناصِیَتی فی قَبْضَتِکَ»
پس هر دعایی که خواهی بکن که خدا بخشنده است، و برآوردن هیچ حاجت بر او دشوار نیست.(2)
24- دعای «اللهم أنت ربی حقاً حقاً سجدت…»
بیست و چهارم: ایضاً کلینی به سند موثّق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: شنیدم شبی پدرم در مسجد به سجود رفته(3)، می گریست و این دعا می خواند:
«(4)اَللّهُمَّ أَنْتَ رَبّی حَقّاً حَقّاً سَجَدْتُ لَکَ یا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً اَللّهُمَّ إِنَّ عَمَلی ضَعیفٌ فَضاعِفْهُ لی اَللّهُمَّ قِنی عَذابَکَ یَوْمَ تَبْعَثُ عِبادَکَ وَ تُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوابُ الرَّحیمُ».(5)
25- خواندن «سجد وجهی البالی لوجهک الباقی الدائم العظیم…»
بیست و پنجم: ایضاً کلینی روایت کرده است که: حضرت صادق علیه السلام در سجده این دعا می خواندند:
«سَجَدَ وَجْهِیَ الْبالی لِوَجْهِکَ الْباقی الدّائِمِ الْعَظیمِ سَجَدَ وَجْهِیَ الذَّلیلِ لِوَجْهِکَ الْعَزیزِ سَجَدَ وَجْهِیَ الْفَقیرِ لِوَجْهِ رَبّیَ الغَنِیِّ الْکَریمِ العَلِیِّ الْعَظیمِ رَبِّ أَسْتَغْفِرُکَ مِمّا کانَ وَ أَسْتَغْفِرُکَ مِمّا یَکُونُ رَبِّ لا تُجْهِدْ(6) بَلائی رَبِّ لا تُشْمِتْ بی أَعْدائی رَبِّ لا تُسِئْ قَضائی رَبِّ إِنَّهُ لا دافِعَ وَ لا مانِعَ إِلاّ أَنْتَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِأَفْضَلِ صَلَواتِکَ وَ بارِکْ
ص : 201
1- 1_ آ: مَلِک.
2- 2_ کافی، ج 3، ص 323، باب السجود و التسبیح والدعاء… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 340، باب استحباب الدعاء بالمأثور.
3- 3_ آ: + بود.
4- 4_ ع و آ: + سُبحَانَکَ .
5- 5_ کافی، ج 3، ص 323، باب السجود والتسبیح والدعاء… ؛ وسایل الشیعه، ج 6، ص 340، باب استحباب الدعاء بالمأثور.
6- 6_ ع: لاتُجْهِلْ.
عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِأَفْضَلِ بَرَکاتِکَ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ سَطَواتِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ جَمیعِ غَضَبِکَ وَ سَخَطِکَ سُبْحانَکَ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ رَبُّ الْعالَمینَ».(1)
26- خواندن «ارحم ذلی بین یدیک و تضرعی إلیک…»
بیست و ششم: ایضاً کلینی رحمه الله روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ در سجده این دعا می خواندند:
«اِرْحَمْ ذُلّی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ تَضَرُّعی إِلَیْکَ وَ وَحْشَتی مِنَ النّاسِ وَ أُنْسی بِکَ یا کَریمُ»
و این دعا نیز می خواندند:
«وَعَظْتَنی فَلَمْ أَتَّعِظْ وَ زَجَرْتَنی عَنْ مَحارِمِکَ فَلَمْ أَنْزَجِرْ وَ عَمَّرْتَنی أَیادیکَ(2) فَما شَکَرْتُ عَفْوَکَ عَفْوَکَ یا کَریمُ أَسْئَلُکَ الرّاحَهَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ أَسْئَلُکَ الْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسابِ».(3)
27- خواندن «لا إله إلا أنت حقاً حقاً سجدت…»
بیست و هفتم: ایضاً کلینی روایت کرده است که: حضرت امام محمّد باقر علیه السلام در سجده این دعا می خواندند:
«لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ حَقّاً حَقّاً سَجَدْتُ لَکَ یا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً یا عَظیمُ إِنَّ عَمَلی ضَعیفٌ فَضاعِفْهُ لی یا کَریمُ یا حَنّانُ(4) اغْفِرْ لی ذُنُوبی وَ جُرْمی وَ تَقَبَّلْ عَمَلی یا کَریمُ یا حَنّانُ(5) أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَخیبَ أَوْ أَحْمِلَ ظُلْماً اَللّهُمَّ مِنْکَ النِّعْمَهُ وَ أَنْتَ تَرْزُقُ شُکْرَها وَ عَلَیْکَ یَکُونُ ثَوابَ ما تَفَضَّلْتَ بِه مِنْ ثَوابِها بِفَضْلِ طَوْلِکَ وَ بِکَریمِ عائِدَتِکَ».(6)
ص : 202
1- 1_ کافی، ج 3، ص 327، باب السجود و التسبیح و الدعاء… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 145، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
2- 2_ حاشیه ع و آ: وَ غَمَّرتَنی آیاتِکَ.
3- 3_ کافی، ج 3، ص 327، باب السجود و التسبیح و الدعاء… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 145، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
4- 4_ حاشیه هر سه نسخه: جبّار.
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: جبّار.
6- 6_ کافی، ج 3، ص 327، باب السجود و التسبیح و الدعاء… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 146، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
28- دعای «أعوذ بک من نار حرها لا یطفی و…»
بیست و هشتم: ایضاً کلینی رحمه الله به سند معتبر روایت کرده است که: حضرت امام موسی علیه السلام در سجده این دعا می خواند: «أَعُوذُ بِکَ مِنْ نارٍ حَرُّها لا یُطْفی وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نارٍ جَدیدُها لا یَبْلی وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نارٍ عَطْشانُها لا یَرْوی وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نارٍ مَسْلُوبُها لا یُکْسی».(1)
29- خواندن «یا رؤف یا رحیم یا ربی یا سیدی…»
بیست و نهم: ایضاً کلینی به سند معتبر روایت کرده است که: شکایت کرد مردی به حضرت صادق علیه السلام که امّ ولدی دارم و او علیل است. حضرت فرمود که: بگو بعد از هر نماز واجب در سجده شکر بگوید: «یا رَؤُفُ یا رَحیمُ یا رَبّی یا سَیِّدی» پس حاجت خود را بطلبد.(2)
30- دعای «اللهم لک قصدت و إلیک اعتمدت و…»
سی ام: سیّد بن طاوس روایت کرده است که: هر که در سجده شکر این دعا را بخواند، پیش از آن که سر بردارد حاجتش برآورده شود: «اَللّهُمَّ لَکَ قَصَدْتُ وَ إِلَیْکَ اعْتَمَدْتُ وَ أَرَدْتُ وَ بِکَ وَثِقْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ أَنْتَ عالِمٌ بِما أَرَدْتُ».(3)
31- خواندن «اللهم إنی أسئلک الراحه عند الموت و…»
سی و یکم: در روایات معتبره بسیار منقولست که: حضرت صادق و کاظم _ صلوات اللّه علیهما _ در سجده شکر(4) بسیار می فرمودند:
«أَسْئَلُکَ الرّاحَهَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ الْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسابِ».
و در بعضی از روایات: «وَالاْءَمْنَ عِنْدَ الْحِسابِ(5)».(6)
ص : 203
1- 1_ کافی، ج 3، ص 328، باب السجود و التسبیح و الدعاء… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 144، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
2- 2_ همان.
3- 3_ فلاح السائل، ص 209، فصل الحادی و العشرون فی صلاه العصر؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 215، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
4- 4_ ع: _ شکر .
5- 5_ ع: + و ظاهر آنست که سجده شکر باشد.
6- 6_ کافی، ج 3، ص 323، باب السجود و التسبیح و الدعاء… ؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 300، باب کیفیه الصلاه و صفتها… .
32- خواندن «سجد وجهی اللثیم لوجه ربی الکریم…»
سی و دویّم: به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام مرویست که در سجده می گفتند:
«سَجَدَ وَجْهِیَ اللَّئیمُ لِوَجْهِ رَبِّیَ الْکَریمِ».(1)
33- خواندن «رب انی ظلمت نفسی فاغفر لی…»
سی و سیّم: در بعضی از کتب معتبره از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت شده که: بهترین سخنان نزد حق تعالی آنست که بنده در سجده بگوید: «رَبِّ(2) اِنّی ظَلَمْتُ نَفْسی فَاغْفِرْلی».(3)
34- دعای «اللهم مغفر تک و أوسع من ذنوبی و…»
سی و چهارم: در جعفریّات به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله چون سر به سجده می گذاشت این دعا می خواند:
«اَللّهُمَّ مَغْفِرَتُکَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبی وَ رَحْمَتُکَ أَرْجی عِنْدی مِنْ عَمَلی فَاغْفِرْ لی ذُنُوبی یا حَیُّ لا یَمُوتُ».(4)
35- خواندن «یا مذل کل جبار یا معز کلی ذلیل…»
سی و پنجم: قطب راوندی از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر گاه تو را شدّتی و غمی عارض شود و به نهایت برسد، سجده کن بر زمین و بگو:
«یا مُذِلَّ کُلِّ جَبّارٍ یا مُعِزَّ کُلِّ ذَلیلٍ قَدْ وَ حَقِّکَ بَلَغَ مَجْهُودی فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّجْ عَنّی».(5)
و در عدّه الداعی از آن حضرت روایت کرده است که: هر گاه به مردی نازله یا امری شدیدی یا کربی(6) و غمی نازل شود زانوها و دستهای خود را تا به مرفق برهنه کند و بر زمین بچسباند، و سینه خود را به زمین برساند، و حاجت خود را طلب کند.(7)
ص : 204
1- 1_ بحارالأنوار، ج 83، ص 216، باب 44، سجده الشکر و فضلها و…؛ مستدرک الوسایل، ج 4، ص 463، باب جواز الدعاء فی… .
2- 2_ ع و آ: _ رَبِّ .
3- 3_ بحارالأنوار، ج 83، ص 217، باب 44، سجده الشکر و فضلها و…؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 135، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
4- 4_ بحارالأنوار، ج 83، ص 217، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… . (به نقل از جعفریات)
5- 5_ الدعوات، ص 51، فصل فی ألح الدعاء و أوجزه؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 218، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
6- 6_ ع: کرب عظیمی.
7- 7_ عدّه الداعی، ص 276 ؛ کافی، ج 2، ص 556، باب الدعاء للکرب و الهمّ و الحزن و… .
36- خواندن «یا الله یا رباه یا سیداه….»
سی و ششم: ابن بابویه به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر گاه بنده ای در سجده سه مرتبه بگوید: «یا اَللّه ُ یا رَبّاهُ یا سَیِّداهُ» خداوند کریم جواب او گوید: لبّیک بنده من چه حاجت داری؟(1) حاجت خود را بطلب(2).(3)
و در مکارم الأخلاق روایت کرده است که: هر که در سجده: «یا ربّاه یا سیّداه» آنقدر بگوید که یک نفس تمام شود، حق تعالی فرماید که: حاجت خود را سؤال کن.(4)
و ایضاً روایت کرده است که: بعضی از ائمه علیهم السلام در سجده می گفتند:
«سَجَدَ لَکَ یا رَبِّ طالِبٌ مِنْ ثَوابِکَ سَجَدَ لَکَ یا رَبِّ هارِبٌ مِنْ عِقابِکَ سَجَدَ لَکَ یا رَبِّ خائِفٌ مِنْ سَخَطِک»؛ پس می گفت: «یا اَللّه ُ یا رَبّاهُ» تا نفس وفا می کرد؛ پس حاجت خود را طلب می نمود.(5)
و ابن بابویه رضی الله عنه روایت کرده است از حضرت صادق علیه السلام که: هر گاه بنده ای در سجده بگوید: «یا رَبِّ یا رَبِّ» تا نفسش وفا کند، پروردگار عالم فرماید که: لبّیک، چه حاجت داری؟(6)
37- دعای «یا من علا فلاشیء فوقه و…»
سی و هفتم: ابن بابویه به سند موثّق روایت کرده است که: حضرت امام موسی علیه السلام در سجده این دعا می خواندند: «یا مَنْ عَلا فَلا شَیْ ءَ فَوْقَهُ وَ یا مَنْ دَنی فَلا شَیْ ءَ دُونَهُ اغْفِرْلی وَ لاَِصْحابی».(7)
ص : 205
1- 1_ آ: _ چه حاجتی داری؟ .
2- 2_ ع: حاجت خود را از من بطلب، به جای: چه حاجتی داری؟ حاجت خود را بطلب .
3- 3_ أمالی، شیخ صدوق، ص 411، مجلس الرابع والستون؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 86، باب أ نّه یستحب أن یقال فی الدعاء.
4- 4_ مکارم الأخلاق، ص 287، فی سجده الشکر؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 206، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
5- 5_ بحارالأنوار، ج 83، ص 206، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 146، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
6- 6_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 333، باب سجده الشکر و القول فیها؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 16، باب استحباب الدعاء فی سجدتی الشکر.
7- 7_ توحید، ص 67، باب التوحید و نفی التشبیه؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 228، باب 44،î Äسجده الشکر و فضلها و… .
38- خواندن «یا أحد من لا أحد له…»
سی و هشتم: کلینی به سند معتبر از زیاد قندی روایت کرده است که: چون در بغداد به حبس و زندان مبتلا شدم، به خدمت حضرت امام موسی علیه السلام نوشتم که: دعایی مرا تعلیم فرما که از این بلیّه نجات یابم. حضرت در جواب نوشتند که: چون از نماز فارغ شوی به سجده رو، و سجده را طول بده و بگو:
«یا أَحَدَ مَنْ لا أَحَدَ لَهُ» تا نفست منقطع شود؛
پس بگو: «یا مَنْ لا یَزیدُهُ کَثْرَهُ الدُّعاءِ إِلاّ کَرَماً وَ جُوداً(1)» تا نفست منقطع شود؛
پس بگو: «یا رَبَّ الاْءَرْبابِ أَنْتَ أَنْتَ أَنْتَ الَّذِی انْقَطَعَ الرَّجاءُ إِلاّ مِنْکَ یا عَلِیُّ یا عَظیمُ».
راوی گفت که چون این دعا خواندم نجات یافتم.(2)
39- خواندن «یا رب ما ذا علیک أن ترضی کل…»
سی و نهم: در مکارم الأخلاق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله به مردی گذشت و او در سجده می گفت:
«یا رَبِّ ماذا عَلَیْکَ أَنْ تُرْضِیَ کُلَّ مَنْ کانَ لَهُ عِنْدی تَبِعَهٌ وَ أَنْ تَغْفِرَ لی ذُنُوبی وَ أَنْ تُدْخِلَنِی الجَنَّهَ بِرَحْمَتِکَ فَإِنَّما(3) عَفْوُکَ عَنِ الظّالِمینَ وَ أَنَا مِنَ الظّالِمینَ فَلْتَسَعَنی رَحْمَتُکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».
پس حضرت فرمود که: سر بردار که دعایت مستجاب شد؛ به درستی که دعای پیغمبری را خواندی که در زمان قوم عاد بود.(4)
40- خواندن «بسم الله الذی لا إله إلا هو عالم الغیب…»
چهلم: ابن ادریس و دیگران به سندهای معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند
ص : 206
1- 1_ ع: جُوداً وَ کَرَمَاً.
2- 2_ کافی، ج 3، ص 328، باب السجود و التسبیح و الدعاء…؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 232، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
3- 3_ ع: فَانَّها.
4- 4_ مکارم الأخلاق، ص 287، فی سجده الشکر؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 206، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
که: هر گاه تو را همّی عارض شود، دست را بر جای سجود خود بکش و(1) تا جانب راست رو، سه مرتبه در هر مرتبه بگو:
«بِسْمِ اللّه ِ الَّذی لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحُزْنِ وَ السُّقْمِ وَ الْعُدْمِ وَ الصَّغارِ(2) وَ الذُّلِّ وَ الْفَواحِشِ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ».(3)
و بعضی گفته اند که دست را نیز بر سینه بمالد.
و در روایت معتبر دیگر دعا چنین وارد شده، بعد از الرحیم: «اَللّهُمَّ اذْهَبْ عَنّی الْهَمَّ وَ الْحُزْنَ».(4)
و به روایت شیخ: «اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَهِ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ اَللّهُمَّ اذْهَبْ عَنِّی الْهَمَّ وَ الْحُزْنَ وَ الْفِتَنَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ».(5)
و در حدیث معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: حق تعالی به حضرت موسی علیه السلام وحی کرد که تو را برای این برگزیدم و کلیم خود گردانیدم که نفس تو را نزد خود از همه کس ذلیل تر یافتم. چون این خطاب به موسی رسید به سجده شکر رفت، و از روی شکستگی و تذلّل، پهلوهای روی خود را بر خاک گذاشت. حق تعالی وحی کرد که: سر بردار ای موسی ! و دست بر موضع سجود خود بمال؛ پس دست خود را بمال
ص : 207
1- 1_ ع + آ: و از جانب چپ روی خود دست بمال و بر پیشانی .
2- 2_ ع: والصّغاد.
3- 3_ بحارالأنوار، ج 83، ص 323، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… ؛
4- 4_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 31، باب سجده الشکر و القول فیها؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 13، باب استحباب مسح الید علی… .
5- 5_ مصباح، شیخ طوسی، ص 243، صلاه الصبح؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 231، باب 44، سجده الشکر و فضلها و… .
بر روی و بر هر جای بدنت که دست تو به آن می رسد، که امان خواهد گردید برای تو از هر دردی و آفتی و بلایی.(1)
41- دعای «یا من کبس الأرض علی الماء…»
چهل و یکم: کلینی و دیگران به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: هر گاه دردی و بیماری و آزاری داشته باشی، بعد از نماز دست بمال بر موضع سجود خود از زمین و این دعا بخوان؛ پس دست بر موضع درد بمال و هفت مرتبه چنین کن. اینست دعا:
«یا مَنْ کَبَسَ الاَْرْضَ عَلَی الْماءِ وَ سَدَّ الْهَواءَ بِالسَّماءِ وَاخْتارَ لِنَفْسِه اَحْسَنَ الاَْسْماءِ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عافِنی مِنْ کُلِّ سُقْمٍ وَداءٍ وَاقْضِ حَوائِجی کُلِّها» پس حوائج خود را طلب کن.(2)
ص : 208
1- 1_ أمالی، شیخ طوسی، ص 165، مجلس السادس… ؛ الدعوات، ص 78، فصل فی خصال مستغنی بها عن الطب.
2- 2_ کافی، ج 3، ص 344، باب التعقیب بعد الصلاه و الدعاء… ؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 112، باب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
فصل نهم: در بیان دعاها که در صباح و مسا باید خواند
اشاره
بدان که چون صباح ابتدای روز است، برای تهیه روز آینده و استمداد توفیق از جناب مقدّس الهی در تحصیلِ سعادات دنیویّه و اخرویّه، و استعاذه از شرور اعادی ظاهره و باطنه، و طوارقِ آفات و عاهات و بلیّات که در عرض روز عروضِ آنها محتمل است، باید به قدری از اذکار و ادعیه که وسایل رحمت سبحانی است متوسل گردد.
و ایضاً شبی را به انواع نعمتها گذارنیده، و از انواع بلایا به فضل حق تعالی نجات یافته، باید که از آنها غافل نباشد، و شکر برخی از(1) آنها به عمل آورد.
و همچنین در هنگام مسا که نزدیک به شبست باید که(2) برای شب تهیّه بگیرد؛ و از جناب اقدس سبحانی بر تحصیل سعادات و دفع بلیّات استعانت نماید؛ و شکر نعمت های نامتناهی الهی که در عرض روز بر او وارد شده قدری به عمل آورد.
و ایضاً چون ملائکه کاتبانِ اعمال، در اوّل روز و اوّل شب برای نوشتن اعمال خلایق نازل می شوند(3)، مناسب آنست که در اوّلِ هر صحیفه، حمد و ثنا و دعا و استغفار بوده باشد.
آیات وارده بر محافظت این دو وقت
و ایضاً چون در این دو وقت آثار قدرت حق تعالی زیاده از اوقات دیگر ظاهر می گردد، از تبدیل لیل به نهار، و نهار به لیل، و ظلمت به ضیاء، و نور به ظلمت، پس در
ص : 209
1- 1_ ع: _ برخی از .
2- 2_ ع: + حیّ .
3- 3_ ع: می شدند.
این دو وقت، جلالت معبود خود را به یاد آوردن، و متوجّه ثنایِ او شدن انسب است؛ لهذا در این دو وقت، ادعیه و اذکار بسیار از رسول خدا و ائمه اطهار علیهم السلام مأثور گردیده و تحریص(1) و ترغیبِ بی شمار(2) بر محافظت این دو وقت در آیات و اخبار وارد شده است؛ چنانچه حق تعالی می فرماید که: «وَ سَبِّحْ بِالعَشِیِّ وَ الإبْکارِ(3)» یعنی تنزیه(4) کن خدا را در پسین و بامداد.
و ایضاً فرموده است که: «وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خِیفَهً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الاْآصالِ وَ لا تَکُنْ مِنَ الْغافِلِینَ(5)»
یعنی: یاد کن پروردگار خود را در خاطرِ خود با تضرّع و خوف، و کمتر از بلند گفتن از گفتار، در بامداد و پسین ها، و مباش از غافلان.
و ایضاً فرموده است که: «وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّیْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّکَ تَرْضی(6)»
یعنی: و تنزیه کن با حمد، پروردگار خود را پیش از برآمدن آفتاب، و پیش از فرورفتن آفتاب، و از ساعات شب، پس تنزیه کن پروردگار خود را در اطراف روز؛ شاید که راضی شوی در آخرت.
و آیات در این باب بسیار است. و از حضرت رسول صلی الله علیه و آله منقولست که: هر دو حافظِ اعمال که صحیفه بنده را بالا برند و در اوّل و آخر آن صحیفه، کلام نیکی باشد حق تعالی به ملائکه می گوید که گواه باشید که من آمرزیدم برای این بنده آنچه در میان و اوّل و آخرِ(7) این صحیفه است.(8)
ص : 210
1- 1_ ع: تحفیص.
2- 2_ ع: بسیار.
3- 3_ سوره مبارکه آل عمران، آیه 41.
4- 4_ آ: تزکیه.
5- 5_ سوره مبارکه أعراف، آیه 205.
6- 6_ سوره مبارکه طه، آیه 130.
7- 7_ ع: آخرت.
8- 8_ جامع الأخبار، ص 100، فصل السادس و الخمسون فی الإخلاص؛ بحارالأنوار، ج 83،î Äص 244، باب 45، الأدعیه والأذکار عند الصباح.
و به سند معتبر از امام محمّد باقر علیه السلام منقولست که: شیطان _ لعنه اللّه _ لشکر خود را پهن می کند در هنگام فرو رفتن(1) و بر آمدن آفتاب؛ پس بسیار یاد کنید خدا را در این دو ساعت، و پناه برید به خدا(2) از شرّ شیطان و لشکرهای او(3)؛ و کودکان خود را تعویذ کنید و پناه دهید به خدا در این دو ساعت، که در این دو ساعت شیطان(4) غافل می گرداند مردم را(5).(6)
و در حدیث دیگر فرمود که: ملک در اوّلِ روز و اوّل شب، صحیفه ای می آورد برای نوشتن(7) اعمال فرزند آدم؛ پس در اوّل و آخرِ نامه، کلام خیری بگویید که نوشته شود تا آنچه در میان نوشته شده، آمرزیده شود.(8)
و به سند معتبر از حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ منقولست که: طلب کنید روزی را در ما بین طلوع فجر تا طلوع آفتاب که زودتر می رساند روزی را به آدمی از آن که سفر کند در زمین؛ و این ساعتی است که حق تعالی قسمت می کند روزی را در میان بندگان خود.(9)
و از حضرت رسالت صلی الله علیه و آله منقولست که: حق تعالی می فرماید که: ای فرزند آدم یاد کن مرا بعد از صبح یک ساعت و بعد از عصر یک ساعت تا جمیع مهمّات تو را کفایت کنم.(10)
ص : 211
1- 1_ آ: + آفتاب.
2- 2_ آ: + در این دو ساعت.
3- 3_ ع: + و تبعه او.
4- 4_ ع: + ملعون علیه و العذاب.
5- 5_ ع : + از ذکر الهی.
6- 6_ کافی، ج 2، ص 522، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 501، باب کراهیه النوم بعد الغداه.
7- 7_ ع: _ نوشتن .
8- 8_ فلاح السائل، ص 215، فصل الثانی و العشرون فیما نذکره؛ أمالی، شیخ مفید، ص 1، مجلس الأول مجلس یوم السبت.
9- 9_ خصال، ج 2، ص 616، علم امیرالمؤمنین علیه السلام أصحابه فی مجلس؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 67، باب استحباب الدعاء فی السحر.
10- 10_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 329، باب التعقیب؛ تهذیب الأحکام، ج 2، ص 138،î Äباب کیفیه الصلاه و صفتها و… .
و به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: چون آفتاب متغیّر و زرد شود در آخر روز، خدا را یاد کن، و اگر با جمعی نشسته باشی که تو را مشغول کنند برخیز از میان ایشان، و مشغول دعا شو.(1)
و از حضرت رسول صلی الله علیه و آله مرویست که: در بامداد و پسین ذکر خدا کردن بهتر است از شمشیر زدن در راه خدا.(2)
و بدان که ظاهرِ فحاوی اخبار آنست که: دعاهای صبح را باید بعد از طلوع صبح تا طلوع آفتاب خواند، و اگر بعضی را بعد از طلوع آفتاب نیز بخواند شاید بد نباشد، خصوصاً هر گاه متّصل به تعقیب باشد؛ و دعاهای مسا اکثر نزدیک به غروب آفتاب خوانده می شود، و بعضی بعد از شام، و اکثر را شاید بعد از عصر تا شام توان خواند، و بعضی مخصوص به وقتی چندند که در احادیث ایما(3) به آنها شده(4)، خواهد شد. إنشاءاللّه تعالی. امّا دعاها(5):
دعاها
1- خواندن سوره «قل هوالله أحد…»، «إنا أنزلناه…» و…
اوّل: ابن بابویه به سند معتبر از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که: هر که پیش از طلوع آفتاب یازده مرتبه «قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَد» و «إِنّا أَنْزَلْناهُ» و «آیه الکرسی» بخواند خدا منع کند مال او را از آنچه ترسد.
و فرمود که: هر که «قُلْ هُوَ اللّه» و «إِنّا أَنْزَلْناهُ» پیش از طلوع آفتاب بخواند در آن روز گناهی به او نرسد، هر چند شیطان جهد کند.(6)
ص : 212
1- 1_ کافی، ج 2، ص 524، باب القول عند الاصباح و الإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 71، باب استحباب الدعاء و الذکر… .
2- 2_ وسایل الشیعه، ج 7، ص 150، باب استحباب ذکر اللّه علی کل حال؛ معانی الأخبار، ص 411، باب نوادر المعانی… .
3- 3_ اشاره.
4- 4_ ع و آ: _ شده .
5- 5_ ع: امّا دعاهایی که در صباح و مسا باید خواند.
6- 6_ خصال، ج 2، ص 622، علم امیرالمؤمنین علیه السلام أصحابه فی مجلس؛ مستدرک الوسایل،î Äج 5، ص 382، باب نبذه مما یقال فی الصباح… .
2- دعای «لا إله إلا الله وحده لا شریک له…»
دویّم: کلینی و ابن بابویه و شیخ طوسی و دیگران به سندهای معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: فریضه و واجب است بر هر مسلمان که ده مرتبه پیش از طلوع آفتاب، و ده مرتبه پیش از غروب آفتاب این دعا بخواند: «لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لاشَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».
و در بعضی از روایات چنین است: «یُحْیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ وَ یُحْیی».
و در چند روایت: «وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ» نیست، و در بعضی هست، و ظاهراً همه خوب است، و اگر همه قسم را بگوید بهتر است.
و در بعضی از روایات وارد شده است که: اگر ترک شود قضا کنید که لازم است.(1) و در بعضی از روایات: کفّاره گناهان اوست در آن روز.(2)
3- تکبیر
سیّم: ابن بابویه و دیگران به سندهای معتبر بسیار از حضرت امام زین العابدین و حضرت صادق علیهماالسلام روایت کرده اند که: هر که در شام صد مرتبه «اَللّه ُ أکْبَر» بگوید، چنانست که صد بنده آزاد کرده باشد.(3)
و به سند صحیح دیگر از امام محمّد باقر علیه السلام منقول است که: هر که صد مرتبه پیش از طلوع آفتاب، و صد مرتبه پیش از غروب آفتاب «اَللّه ُ أکْبَر» بگوید خداوند کریم برای او
ص : 213
1- 1_ کافی، ج 2، ص 532، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 119، باب تأکد استحباب التهلیل.
2- 2_ کافی، ج 2، ص 518، باب من قال لا إله إلاّ اللّه… ؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 335، باب ما یستحب من الدعاء… .
3- 3_ أمالی، شیخ صدوق، ص 55، مجلس الثالث عشر؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 223، باب نبذه مما یستحب أن یقال… .
مثل ثواب صد بنده آزاد کردن بنویسد؛ و هر که ده مرتبه «سُبْحانَ اللّه ِ وَ بِحَمْدِه» بگوید خدا ده حسنه برای او بنویسید، و هر که زیاده بگوید زیاده برای او نوشته شود.(1)
4- خواندن «سبحان الله والحمد لله و…»
چهارم: ایضاً ابن بابویه به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: در بهشت غرفه ای چند هست که از اندرون آنها بیرون(2) نمایانست(3)، و از امّت من کسی در آنها ساکن می شود که سخن نیک گوید، و طعام به مردم بخوراند، و به هر که رسد سلام کند، و در شب نماز کند در هنگامی که مردم در خواب باشند. پس گفت: کلام نیک آنست که: در صبح و شام ده مرتبه بگوید: «سُبْحانَ اللّه ِ وَالْحَمْدُ للّه ِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ وَ اللّه اَکْبَرُ».(4)
و در محاسن برقی به سند صحیح منقولست از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله به مردی گذشت که باغی برای خود غرس می کرد؛ ایستاد و فرمود که: می خواهی تو را دلالت کنم بر باغی که اصلش از این باغ ثابت تر و میوه اش زودرس تر باشد و نیکوتر و باقی تر باشد؟ گفت: بلی یا رسول اللّه! فرمود که: در صبح و شام بگو: «سُبْحانَ اللّه ِ وَالْحَمْدُللّه ِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ وَ اللّه ُاَکْبَرُ» که به عدد هر تسبیحی، در بهشت درختها برای تو غرس می نمایند از انواع میوه ها، و اینهاست باقیات صالحات که خدا در قرآن فرموده است که نیکوتر و باقی ترند از مال دنیا.(5)
5- خواندن آیه «فسبحان الله حین تمسون و حین تصبحون…»
پنجم: ابن بابویه به سند معتبر از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که: هر
ص : 214
1- 1_ وسایل الشیعه، ج 7، ص 229، باب نبذه مما یقال فی الإصباح و… ؛ محاسن، ج 1، ص 36، ثواب من کبر اللّه مائه تکبیره.
2- 2_ ع: + و از بیرون آنها اندرون او.
3- 3_ آ: + و از بیرون آنها اندرون نمایان است.
4- 4_ أمالی، شیخ صدوق، ص 328، مجلس الثالث والخمسون؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 252، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ محاسن، ج 1، ص 37، ثواب ما جاء فی التسبیح؛ أمالی، شیخ صدوق، ص 202، مجلس السادس و الثلاثون.
که نزدیک به شام یا بعد از شام سه مرتبه این آیه را بخواند در آن شب چیزی(1) از او فوت نشود، و جمیع بدیها(2) از او دور گردد و همچنین اگر در صبح سه مرتبه بخواند در آن روز چیزی(3) از او فوت نشود و جمیع شرور از او دور گردد(4). آیه این است: «فَسُبْحانَ اللّه ِ حینَ تُمْسُونَ وَ حینَ تُصْبِحُونَ * وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الاْءَرْضِ وَ عَشِیّاً وَ حینَ تُظْهِرُونَ(5).(6)»
6- دعای «أصبحت و ربی محمود أصبحت…»
ششم: کلینی و ابن بایویه به سند صحیح و معتبر از امام محمّد باقر و امام جعفر صادق علیهماالسلام روایت کرده اند که: حضرت ابراهیم علیه السلام در هر صباح و مسا سه نوبت(7) این دعا می خواند؛ برای این حق تعالی او را در قرآن ثنا گفت که: «وَ إِبْراهیمَ الَّذی وَفّی(8)» یعنی: حقوق ما را کامل و تمام ادا کرد.
دعا این است: «أَصْبَحْتُ وَ رَبّی مَحْمُودٌ أَصْبَحْتُ لا أُشْرِکُ بِاللّه ِ شَیْئاً وَ لا أَدْعُو مَعَ اللّه ِ إِلهاً آخَرَ وَ لا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّاً».(9)
7- خواندن «الحمد لله رب العالمین کثیراً…»
هفتم: کلینی و ابن بابویه به سند موثّق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: در فرزند آدم سیصد و شصت رگ هست که صد و هشتاد متحرّک، و صد و هشتاد ساکن؛ اگر یکی از رگهای متحرّک ساکن شود، یا یکی از رگهای ساکن متحرک گردد، آدمی را خواب نمی برد؛ لهذا حضرت رسول صلی الله علیه و آله هر صبح
ص : 215
1- 1_ ع: خیری.
2- 2_ آ: شرور.
3- 3_ ع: خیری.
4- 4_ ع: شود.
5- 6_ أمالی، شیخ صدوق، ص 578، مجلس الخامس و الثمانون؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 221، باب نبذه مما یستحب أن یقال… .
6- 5_ سوره مبارکه روم، آیه 17 _ 18.
7- 7_ آ: مرتبه.
8- 8_ سوره مبارکه نجم، آیه 37.
9- 9_ کافی، ج 2، ص 534 ، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ علل الشرایع، ج 1، ص 37، باب العلّه التی من أجلها… .
و شام سیصد و شصت مرتبه می گفت: «اَلْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ کَثیراً عَلی کُلِّ حالٍ».(1) و در بعضی روایات: «حَمْداً کَثیراً طَیِّباً عَلی کُلِّ حالٍ».(2)
و به سند معتبر دیگر از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: هر که در صبح چهار مرتبه بگوید: «اَلْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ» شکر نعمتهای آن روز را به جای آورده است. و هرکه در شام چهار مرتبه بگوید، شکر نعمتهای آن شب را به جای آورده است.(3)
8- خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم لا حول و…»
هشتم: برقی در محاسن به سند موثّق از حضرت امام رضا علیه السلام روایت کرده است که: هر که در صبح سه مرتبه، و در شام سه مرتبه بگوید: «بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ» نترسد از شیطانی، و نه از پادشاهی، و نه از خوره، و نه از پیسی.
و حضرت فرمود که: من صد مرتبه می گویم.(4) و در تعقیب نماز صبح و نماز شام هفت مرتبه نیز گذشت.
9- دعای «لا حول و لا قوه إلا بالله توکلت…»
نهم: به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: مردی از انصار چند روز به خدمت حضرت رسول صلی الله علیه و آله نرسید. حضرت از او پرسید که به چه سبب در این چند روز از ما غایب بودی(5)؟ گفت به سبب تنگدستی و بیماری. فرمود که: می خواهی تو را دعایی تعلیم نمایم که چون بخوانی فقر و بیماری از تو زایل گردد؟ گفت: بلی یا
ص : 216
1- 1_ کافی، ج 2، ص 503، باب التحمید و التمجید؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 171، باب استحباب التحمید کل یوم… .
2- 2_ أمالی، شیخ طوسی، ص 597، مجلس یوم الجمعه الثالث والعشر؛ بحارالأنوار، ج 90، ص 215، باب 7، التحمید و انواع المحامد.
3- 3_ کافی، ج 2، ص 503 باب التحمید و التمجید؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 172، باب استحباب التحمید… .
4- 4_ محاسن، ج 1، ص 41، ثواب بسم اللّه الرحمن الرحیم… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 257، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ ع: + و به نزد ما نمی آمدی.
رسول اللّه! فرمود که در صبح و شام این دعا بخوان: «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبیراً».(1)
10- خواندن «أعوذ بالله السمیع العلیم من…»
دهم: در روایات معتبره بسیار از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: پیش از طلوع و غروب آفتاب ده مرتبه بگو: «أَعُوذُ بِاللّه ِ السَّمیعِ الْعَلیمِ مِنْ هَمَزاتِ الشَّیاطینِ وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ أَنْ یَحْضُرُونِ إنَّ اللّه َ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ».(2)
و در بعضی از روایات چنین است: «وَ اَعُوذُ بِکَ رَبِّ اَنْ یَحْضُرُونِ».
و در بعضی روایات: «اَسْتَعیذُ بِاللّه ِ السَّمیعِ الْعَلیمِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ وَ اَعُوذُ بِاللّه ِ اَنْ یَحْضُرُونِ» تا آخر.(3)
11- دعای «أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له…»
یازدهم: شیخ مفید به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب آفتاب این دعا بخواند، حق تعالی روز(4) قیامت هشت دَرِ بهشت را برای او بگشاید که از هر دَری که خواهد داخل شود.
«أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّ الدّینَ کَما شَرَعَ وَ الاْءِسْلامَ کَما وَصَفَ وَ الْقَوْلَ کَما حَدَّثَ وَ الْکِتابَ کَما أَنْزَلَ أَنَّ اللّه َ هُوَ الْحَقُّ الْمُبینُ ذَکَرَ اللّه ُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ بِالسَّلامِ».(5)
ص : 217
1- 1_ محاسن، ج 1، ص 42، ثواب قول الحمد للّه و استغفر اللّه؛ أمالی، شیخ مفید، ص 228، مجلس السابع و العشرون… .
2- 2_ کافی، ج 2، ص 532، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 119، باب تأکد استحباب التهلیل… .
3- 3_ کافی، ج 2، ص 533، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 120، باب تأکد استحباب التهلیل… .
4- 4_ ع و آ: در .
5- 5_ أمالی، شیخ مفید، ص 84، مجلس التاسع مجلس یوم السبت التاسع؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 263، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
12- خواندن «اللهم صل علی محمد و آل محمد فی الأولین…»
دوازدهم: در بعضی از کتب معتبره مرویست که: هر که سه مرتبه در بامداد، و سه مرتبه در آخر روز این صلوات را بخواند گناهانش آمرزیده شود؛ و شادی او دایم باشد؛ و دعایش مستجاب گردد؛ و روزیش فراخ شود؛ و بر دشمنش ظفر(1) یابد؛ و در بهشت از رفیقان محمّد صلی الله علیه و آله باشد. این است صلوات:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی الاْءَوَّلینَ وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی الاْآخِرینَ وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی الْمَلاَءِ الاْءَعْلی وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی الْمُرْسَلینَ اَللّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً الْوَسیلَهَ وَ الشَّرَفَ وَ الْفَضیلَهَ وَ الدَّرَجَهَ الْکَبیرَهَ اَللّهُمَّ إِنّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ لَمْ أَرَهُ فَلا تَحْرِمْنی یَوْمَ الْقِیامَهِ رُوءْیَتَهُ وَ ارْزُقْنی صُحْبَتَهُ وَ تَوَفَّنی عَلی مِلَّتِه وَ اسْقِنی مِنْ حَوْضِه مَشْرَباً رَوِیّاً سائِغاً هَنیئاً لا أَظْمأُ بَعْدَهُ أَبَداً إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ اَللّهُمَّ کَما آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ لَمْ أَرَهُ فَاَرِنی(2) فِی الْجِنانِ وَجْهَهُ اَللّهُمَّ بَلِّغْ رُوْحَ مُحَمَّدٍ عَنّی تَحِیَّهً کَثیرَهً وَ سَلاماً».(3)
13- دعای «اللهم إن ظلمی أصبح مستجیراً یعفوک…»
سیزدهم: سیّد بن طاوس رضی الله عنه در فلاح السائل و محاسبه النفس روایت کرده است به سند معتبر از امام محمّد باقر علیه السلام که: چون نزدیک به غروب(4)، رنگ آفتاب بر در و دیوار و کوه متغیّر می شد، از دیده مبارک حضرت رسول صلی الله علیه و آله آب جاری می شد، و این دعا می خواند:
«أَمْسی ظُلْمی مُسْتَجیراً بِعَفْوِکَ وَ أَمْسَتْ ذُنُوبی مُسْتَجیرَهً بِمَغْفِرَتِکَ وَ أَمْسی خَوْفی مُسْتَجیراً بِأَمْنِکَ(5) وَ أَمْسی ذُلّی مُسْتَجیراً بِعِزِّکَ وَ أَمْسی فَقْری مُسْتَجیراً بِغِناکَ وَ أَمْسی
ص : 218
1- 1_ ع و آ: یاری.
2- 2_ حاشیه متن و آ و متن ع: فَعَرِّفْنی.
3- 3_ ثواب الأعمال، ص 156، ثواب من قال فی دبر الصلاه الصبح و… ؛ جامع الأخبار، ص 62، فصل الثامن والعشرون… .
4- 4_ حاشیه ع: می شد و.
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: بِکَنَفِکَ.
وَجْهی الْفانی الْبالی(1) مُسْتَجیراً بِوَجْهِکَ الْباقی(2) الْکَریمِ أَلْبِسْنی عافِیَتَکَ وَ جِلِّلْنی کَرامَتَکَ وَ غَشِّنی رَحْمَتَکَ وَ قِنی شَرَّ خَلْقِکَ مِنَ الْجِنِّ وَ الاْءِنْسِ یا اَللّه ُ یا رَحْمانُ یا رَحیمُ».(3)
و به سند حسن کالصحیح از حضرت صادق علیه السلام منقولست که: حضرت رسالت پناه صلی الله علیه و آله فرمود که: در شب معراج، ملائکه مرا تعلیم کردند که در هر صبح و شام این دعا بخوانم:
«اَللّهُمَّ إِنَّ ظُلْمی أَصْبَحَ مُسْتَجیراً بِعَفْوِکَ وَ ذَنْبی أَصْبَحَ مُسْتَجیراً بِمَغْفِرَتِکَ وَ ذُلّی أَصْبَحَ مُسْتَجیراً بِعِزَّتِکَ(4) وَ فَقْری أَصْبَحَ مُسْتَجیراً بِغِناکَ وَ وَجْهِیَ الْفانی الْبالی أَصْبَحَ مُسْتَجیراً بِوَجْهِکَ الدّائِمِ الْباقی الَّذی لا یَفْنی».(5)
14- دعای «مرحباً بکما من ملکین حفیظین کریمین…»
چهاردهم: ایضاً در فلاح السائل به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ بعد از(6) صبح و بعد از شام این دعا می خواندند: «مَرْحَباً بِکُما مِنْ مَلَکَیْنِ حَفیظَیْنِ کَریمَیْنِ أُمْلی عَلَیْکُما ما تُحِبّانِ إِنْشاءَ اللّه ُ».
پس مشغول «سُبْحانَ اللّه ِ» و «لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ» و سایر ذکرها می شدند تا طلوع آفتاب و غروب آفتاب.(7)
15- خواندن «یا من ختم النبوه بحمد صلی الله علیه و آله…»
پانزدهم: ایضاً به سند معتبر در فلاح السائل از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که هر روز نزد غروب آفتاب این دعا بخواند اگر در آن شب(8) یا در آن هفته یا در آن ماه یا در آن سال بمیرد داخل بهشت شود:
ص : 219
1- 1_ آ: الْبالِی الْفانِی.
2- 2_ حاشیه متن: الدائِمِ الْباقِی اللّهُمَّ.
3- 3_ فلاح السائل، ص 207، فصل الحادی والعشرون فی صلاه العصر؛ محاسبه النفس، ص 30، فصل فی دعوات رویت… .
4- 4_ حاشیه متن و آ: بِعِزّک.
5- 5_ تفسیر قمی، ج 2، ص 10، معراج رسول اللّه صلی الله علیه و آله ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 248، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
6- 6_ ع: بعد از نماز.
7- 7_ بحارالأنوار، ج 83، ص 267، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
8- 8 _ ع: + یا در آن روز .
«یا مَنْ خَتَمَ النُّبُوَّهَ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله إِخْتِمْ لی فی یَوْمی هذا بِخَیْرٍ وَ شَهْری بِخَیْرٍ وَ سَنَتی بِخَیْرٍ وَ عُمْری بِخَیْرٍ».(1)
16- خواندن «أحطت علی نفسی و أهلی و مالی و….»
شانزدهم(2): ایضاً در فلاح السائل به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: در هر صبح و شام دست بر سر بگذار، و بر روی خود بکش، پس جمیع ریش خود را به دست بگیر و بگو:
«أَحَطْتُ عَلی نَفْسی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی مِنْ غائِبٍ وَ شاهِدٍ بِاللّه ِ الَّذی لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَهِ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَهٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الاْءَرْضِ مَنْ ذَا الَّذی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضَ وَ لا یَوءُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ».
اگر در صبح بخوانی جان و اهل و مال و فرزندان تو تا شام از بلاها محفوظ باشد(3)، و اگر در شام خوانی تا صبح محفوظ ماند(4).(5)
17- دعای «اللهم یا مقلب القلوب و الأبصار…»
هفدهم: ایضاً در فلاح السائل به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: چه مانع است شما را که در هر صبح و شام سه مرتبه این دعا را بخوانید:
«اَللّهُمَّ یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الاْءَبْصارِ ثَبِّتْ قَلْبی عَلی دینِکَ وَ لا تُزِغْ قَلْبی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنی وَ هَبْ لی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهّابُ وَ أَجِرْنی مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِکَ اَللّهُمَّ امْدُدْ لی فی عُمْری وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ فی رِزْقی وَ انْشُرْ عَلَیَّ رَحْمَتَکَ وَ إِنْ کُنْتُ عِنْدَکَ فی أُمِّ الْکِتابِ شَقِیّاً فَاجْعَلْنی سَعیداً فَإِنَّکَ تَمْحُو ما تَشاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَکَ أُمُّ الْکِتابِ».(6)
ص : 220
1- 1_ فلاح السائل، ص 221 ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 267، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
2- 2_ ع و آ: شماره شانزدهم و هفدهم جابجا است.
3- 3_ ع و آ: ماند.
4- 4_ آ: باشند.
5- 5_ فلاح السائل، ص 222 ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 269، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
6- 6_ فلاح السائل، ص 222 ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 267، باب 45، الأدعیه والأذکار عند الصباح.
18- خواندن «سبحان الله و بحمده سبحان الله العظیم…»
هجدهم: شیخ طوسی و سیّد ابن طاوس از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت کرده اند که: هر که در صبح و شام یک مرتبه بگوید: «سُبْحانَ اللّه ِ وَ بِحَمْدِه سُبْحانَ اللّه ِ الْعَظیم»(1) حق تعالی ملکی بفرستد به سوی بهشت که برای او در زمین بهشت که از مشک ناب است درختان غرس کند، و دیوار بر دیوار(2) آنها بکشد و دَری بر آن نصب کند، و بر آن در بنویسد که این بستان فلان پسر فلان است.(3)
و سیّد به روایت معتبر دیگر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که این تسبیح را بگوید در غیر مقام تعجّب، حق تعالی هزار گناه او را محو کند؛ و هزار حسنه برای او ثبت نماید؛ و هزار شفاعت برای او بنویسد؛ و هزار درجه برای او بلند کند؛ و برای او از این کلمه، مرغ سفیدی خلق کند که تا روز قیامت این تسبیح را گوید و ثوابش برای او نوشته شود.(4)
19- دعای «لا إله إلا الله والله اکبر سبحان الله…»
نوزدهم: در بلدالأمین از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که: پرسیدم از حضرت رسول صلی الله علیه و آله از تفسیرِ مقالید یعنی کلیدهای حاجات و سعادات؟ فرمود که: ده مرتبه در صبح، و ده مرتبه در شام این دعا بخوان که هر که بخواند خدا شش خصلت او را عطا کند:
اوّل: آن که شیطان و لشکر او بر او دست نیابند.
دویّم: آن که قنطاری از ثواب به او عطا کنند که در میزان عمل او از کوه اُحُد سنگین تر باشد.
سیّم: آن که او را درجه ای بدهند که به غیر نیکوکاران به آن نرسند.
چهارم: خدا حوریان را به او تزویج نماید.
ص : 221
1- 1_ آ: سبحان اللّه العظیم سبحان اللّه و بحمده.
2- 2_ آ: دیواری بر دور.
3- 3_ فلاح السائل ، ص 223 .
4- 4_ فلاح السائل، ص 224 ؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 322، باب استحباب التسبیح… .
پنجم: دوازده ملک در وقت خواندن(1) حاضر شوند، و در نامه ای(2) بنویسند، و در روز قیامت برای او شهادت بدهند.
ششم: چنان باشد که توارت و انجیل و قرآن را تلاوت کرده باشد؛ و چنان باشد که حج و عمره ای مقبول کرده باشد؛ و اگر در آن شب یا در آن روز بمیرد(3) او را در زمره شهدا بنویسند.
اینست دعا: «لا إِلهَ إِلاّ اللّه ُ وَ اللّه ُ أَکْبَرُ سُبْحانَ اللّه ِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ أَسْتَغْفِرُ اللّه َ(4) لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ هُوَ الاْءَوَّلُ وَ الاْآخِرُ وَ الظّاهِرُ وَ الْباطِنُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(5)
20- خواندن «سبحان الله و بحمده…»
بیستم: شیخ شهید رحمه الله به سندی از ابن عباس روایت کرده است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: هر که بعد از صبح هزار مرتبه بگوید: «سُبْحانَ اللّه ِ وَ بِحَمْدِه» خود را از خدا خریده است، و در آخر آن روز از آتش جهنم آزاد می شود.(6)
21- خواندن «الحمدلله الذی عرفنی نفسه و لم یترکنی…»
بیست و یکم: قطب راوندی _ ره _ از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: هر که(7) صبح کند و چهار نعمتِ خدا را یاد نکند، می ترسم که نعمت خدا از او زایل گردد.
«اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی عَرَّفَنی نَفْسَهُ وَ لَمْ یَتْرُکْنی عُمْیانَ الْقَلْبِ.
اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی جَعَلَنی مِنْ أُمَّهِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله .
اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی جَعَلَ رِزْقی فی یَدَیْهِ وَ لَمْ یَجْعَلْ رِزْقی فی أَیْدِی النّاسِ.
ص : 222
1- 1_ ع و آ: + دعا.
2- 2_ ع: نامه او.
3- 3_ آ: در آن روز و آن شب بمیرد.
4- 4_ آ: + و .
5- 5_ در آن منبع یافت نشد؛ ر . ک به: بحارالأنوار، ج 83، ص 281، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح. مستدرک الوسایل، ج 5، ص 391، باب نبذه مما یقال فی الإصباح… .
6- 6_ بحارالأنوار، ج 83، ص 281، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
7- 7_ آ: + شب را .
اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی سَتَرَ ذُنُوبی وَ لَمْ یَفْضَحْنی بَیْنَ الْخَلائِقِ».(1)
یعنی: سپاس خداوندی را سزاست که خود را به من شناسانید، و مرا کوردل نگذاشت.
سپاس خداوندی را رواست که مرا از امّت محمّد(2) صلی الله علیه و آله گردانید.
حمد می کنم خداوندی را که روزیِ مرا خود، متکفّل شد و به دست مردم نگذاشت.
ستایش می کنم خداوندی را که گناهان مرا پوشانید و مرا میان خلایق رسوا نگردانید.
22- دعای «أقدم بین یدی نسیانی و عجلتی بسم الله و…»
بیست و دویّم: ایضاً راوندی _ ره _ روایت کرده است که: حضرت امام زین العابدین علیه السلام هر صبح و شام ده مرتبه این دعا می خواندند: «أُقَدِّمُ بَیْنَ یَدَیْ نِسْیانی وَ عَجَلَتی بِسْمِ اللّه ِ وَ ما شاءَ اللّه ُ عَلی ما أَسْتَقْبِلُ فی یَوْمی هذا ذَکَرْتُهُ أَوْ نَسیتُهُ» و اگر در شب خواند: «فی لَیْلَتی هذِه» بگوید.(3)
و کلینی _ ره _ به سند صحیح روایت کرده است از حضرت صادق علیه السلام که: حضرت امام زین العابدین علیه السلام چون صبح می شد می گفتند: «اَبْتَدِئُ یَوْمی هذا بَیْنَ یَدَیْ نِسْیانی وَ عَجَلَتی بِسْمِ اللّه ِ وَ ما شاءَ اللّه ُ».
پس حضرت صادق علیه السلام فرمود که: هر که این دعا را در صبح بخواند، مجزیست او را از آن چه در آن روز فراموش کند و «بِسْمِ اللّه ِ» در اوّلِ آن نگوید، و در آنچه او را خوش آید و «مَاشَاءَاللّه ُ» نگوید.(4)
23- دعای «اللهم إنی أصبحت فی نعمه منک و…»
بیست و سیّم: ایضاً راوندی از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: در هر صبح
ص : 223
1- 1_ الدعوات، ص 81، فصل فی صحه البدن و العافیه بالصلاه؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 282، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
2- 2_ ع: + مصطفی.
3- 3_ الدعوات، ص 288، مستدرکات الدعوات من نسخه کتابی… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 282، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
4- 4_ کافی، ج 2، ص 523، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 288، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
و شام سه مرتبه این دعا بخواند: «اَللّهُمَّ إِنّی أَصْبَحْتُ فی نِعْمَهٍ مِنْکَ وَ عافِیَهٍ وَ سَتْرٍ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَتْمِمْ عَلَیَّ نِعْمَتَکَ وَ عافِیَتَکَ وَ سِتْرَکَ».(1)
24- خواندن «الحمدلله رب العالمین الحمدلله…»
بیست و چهارم: در کتاب بلدالأمین از سلمان فارسی رضی الله عنه روایت کرده است: هر بنده ای که بعد از(2) صبح سه مرتبه بگوید: «اَلْحَمْدُ للّه ِ(3) رَبِّ الْعالَمینَ اَلْحَمْدُ للّه ِ حَمْداً کَثیراً طَیِّباً مُبارَکاً فیهِ» حق تعالی هفتاد نوع بلا از او دفع کند که کمتر آنها اندوه باشد.(4)
25- خواندن «سبحان الله الملک القدوس…»
بیست و پنجم: کلینی به سند موثّق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ چون صبح می کرد سه مرتبه می گفت: «سُبْحانَ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ»
پس می گفت: «اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ زَوالِ نِعْمَتِکَ وَ مِنْ تَحْویلِ عافِیَتِکَ وَ مِنْ فُجْأَهِ نِقْمَتِکَ وَ مِنْ دَرَکِ الشَّقاءِ وَ مِنْ شَرِّ ما سَبَقَ فِی الْکِتابِ(5) اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِعِزَّهِ مُلْکِکَ وَ شِدَّهِ قُوَّتِکَ وَ بِعِظَمِ سُلْطانِکَ وَ بِقُدْرَتِکَ عَلی خَلْقِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
و فرمود که: بعد از خواندن دعا هر حاجت که خواهی(6) بطلب که برآورده است.(7)
26- خواندن «أصبحت بالله مؤمناً علی دین محمد و سنته…»
بیست و ششم: (8)کلینی به سند معتبر از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده است که: چون صبح کنی بگو: «أَصْبَحْتُ بِاللّه ِ مُوءْمِناً عَلی دینِ مُحَمَّدٍ وَ سُنَّتِه وَ دینِ عَلِیٍّ وَ سُنَّتِهِ وَ دینِ
ص : 224
1- 1_ الدعوات، ص 85، فصل فی صحه البدن و العافیه بالصلاه؛ مستدرک الوسایل، ج 5، ص 393، باب نبذه مما یقال فی الإصباح.
2- 2_ ع: + نماز .
3- 3_ ع: _ للّه .
4- 4_ در آن منبع یافت نشد؛ ر . ک به: بحارالأنوار، ج 83، ص 283، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ حاشیه هر سه نسخه: اللّیل.
6- 6_ آ: داری.
7- 7_ کافی، ج 2، ص 527، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 227، باب نبذه مما یقال فی الصباح… .
8- 8_ آ: + ایضاً .
الاْءَوْصِیاءِ وَ سُنَّتِهِمْ آمَنْتُ بِسِرِّهِمْ وَ عَلاْنِیَتِهِمْ وَ شاهِدِهِمْ وَ غائِبِهِمْ أَعُوذُ بِاللّه ِ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وَ عَلِیٌّ وَ الاْءَوْصِیاءُ وَ أَرْغَبُ إِلَی اللّه ِ فیما رَغِبُوا إِلَیْهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ».(1)
27- دعای «اللهم إنی أسئلک إیماناً تباشر به قلبی و…»
بیست و هفتم: کلینی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: این دعا را پیغمبران از یکدیگر یاد(2) گرفته اند و نوشته اند تا [به] پیغمبر ما صلی الله علیه و آله رسیده است، و آن حضرت در صبح این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ إیماناً تُباشِرُ بِه قَلْبی وَ یَقیناً حَتّی أَعْلَمَ أَ نَّهُ لا یُصیبُنی إِلاّ ما کَتَبْتَ لی وَ رِضاً بِما قَسَمْتَ لی حَتّی لا أُحِبَّ تَعْجیلَ ما أَخَّرْتَ وَ لا تَأْخیرَ ما عَجَّلْتَ یا حَیُّ یا قَیُّومُ بِرَحْمَتِکَ أَسْتَغیثُ أَصْلِحْ لی شَأْنی کُلَّهُ وَ لا تَکِلْنی إِلی نَفْسی طَرْفَهَ عَیْنٍ أَبَداً وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه(3)».(4)
28- دعای «الله اکبر الله اکبر کبیراً و سبحان الله…»
بیست و هشتم: ایضاً کلینی به سند صحیح از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده است که: هر بنده ای که بعد از صبح پیش از طلوع آفتاب این دعا بخواند، ملکی مبادرت کند و آن را در میان بال خود بگذارد و به آسمان برد؛ چون به آسمان اول رسد ملائکه پرسند که با خود چه داری؟ گوید: کلمه ای چند است که مردی از مؤمنان خوانده است. پس دعا را می خواند؛ ملائکه می گویند: خدا رحمت کند گوینده این کلمات را و او را بیامرزد؛ و همچنین به هر آسمانی که می گذرد، ملائکه می پرسند که با خود چه داری(5)؟ و او می گوید، و ایشان طلب رحمت و(6) آمرزش برای او می کنند تا به عرش
ص : 225
1- 1_ کافی، ج 2، ص 522، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 288، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
2- 2_ ع: فرا.
3- 3_ حاشیه متن: و آل محمّد.
4- 4_ کافی، ج 2، ص 524، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 289، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ ع و آ: _ که با خود چه داری؟ .
6- 6_ آ: _ رحمت و .
می رسد، و حاملان عرش می پرسند، و او را دعا می کنند، و می گویند: بِبَر این کلمات را و بسپار به حافظان گنجهای گفتارِ مؤمنان، که اینها کلمات خزانه ایست؛ پس می برند و در دیوانِ کنوز ثبت می کنند. اینست دعا:
«اَللّه ُأَکْبَرُ اَللّه ُأَکْبَرُ کَبیراً وَ سُبْحانَ اللّه ِ بُکْرَهً وَ أَصیلاً وَ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ کَثیراً لا شَریکَ لَهُ وَ صَلَّی اللّه عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه».(1)
29- خواندن «لا إله إلا الله وحده لا شریک له…»
بیست و نهم: ایضاً کلینی به سند معتبر از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده است که: هر که در هنگام طلوع صبح(2) این اذکار را بخواند او را در آن صبح از غافلان ننویسند، و هر که در شام بخواند در آن شب او را از غافلان ننویسند. اینست اذکار:
ده مرتبه بگوید: «لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ وَ یُحْیی وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ»؛
و ده مرتبه: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»؛ و سی و پنج(3) مرتبه: «سُبْحانَ اللّهِ»؛ و سی و پنج(4) مرتبه: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه ُ»؛ و سی و پنج(5) مرتبه: «اَلْحَمْدُ للّه ِ».(6)
30- خواندن «أستغفر الله، أتوب إلی الله…»
سی ام: کلینی و دیگران به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله در هر بامداد هفتاد مرتبه می گفت: «أسْتَغْفِرُ اللّه َ»، و هفتاد مرتبه: «أتُوبُ إلَی اللّه ِ».(7)
ص : 226
1- 1_ کافی، ج 2، ص 526، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 292، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
2- 2_ آ: آفتاب.
3- 3_ آ: _ و پنج .
4- 4_ آ: _ و پنج .
5- 5_ آ: _ و پنج .
6- 6_ کافی، ج 2، ص 534، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 228، باب نبذه مما یقال فی الإصباح و… .
7- 7_ کافی، ج 2، ص 504، باب الإستغفار؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 179، باب استحباب الإستغفار فی کل یوم.
31- خواندن «بسم الله الذی لا یضر مع اسمه شیء…»
سی و یکم: در بلدالأمین از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: هر که در صبح، سه مرتبه این دعا بخواند تا شام به او بلایی نرسد، و اگر در شام بخواند(1) تا صبح به او بلایی نرسد: «بِسْمِ اللّه(2) الَّذی لا یَضُرُّ مَعَ اسْمِه شَیْ ءٌ فِی الاْءَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ».(3)
32- خواندن «الحمد لله الذی ذهب باللیل بقدرته و…»
سی و دویّم: به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود که: هر که خواهد که چون در قیامت حاضر شود در نامه عمل او شهادت به وحدانیّت خدا و رسالت من بوده باشد، گشوده شود برای او هشت درِ بهشت، و ندا کنند او را که ای دوست خدا! از هر یک که خواهی داخل شو، پس بگوید چون داخل صباح شود: «اَلْحَمْدُ للّه الَّذی ذَهَبَ بِاللَّیْلِ بِقُدْرَتِه وَ جاءَ بِالنَّهارِ بِرَحْمَتِه خَلْقاً جَدیداً مَرْحَباً بِالْحافِظَیْنِ وَ حَیّاکُمَا اللّه ُ مِنْ کاتِبَیْنِ» پس رو به جانب راست و چپ بگرداند و بگوید: «اُکْتُبا بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ إِنّی أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ السّاعَهَ آتِیَهٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللّه َ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ عَلی ذلِکَ أَحْیا وَ عَلَیْهِ أَمُوتُ وَ عَلی ذلِکَ أُبْعَثُ(4) إِنْ شاءَ اللّه ُ اَللّهُمَّ أَقْرِأْ مُحَمَّداً وَ آلَه مِنِّی(5) السَّلامَ».(6)
33- خواندن «الحمد لله المحسن المجمل المنعم المفضل…»
سی و سیّم: از حضرت صادق علیه السلام مرویست که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله نزد هر طلوع صبح بر در خانه امیرالمؤمنین و فاطمه علیهماالسلام می ایستاد و می گفت:
«اَلْحَمْدُ للّه ِ الْمُحْسِنِ الْمُجْمِلِ الْمُنْعِمِ الْمُفْضِلِ الَّذی بِنِعْمَتِه تَتِمُّ الصّالِحاتُ سَمِعَ سامِعٌ
ص : 227
1- 1_ ع و آ: بگوید.
2- 2_ ع و آ: _ اللّه .
3- 3_ بلدالأمین، ص 59، الدعاء فی الصباح؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 298، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
4- 4_ حاشیه ع: أحیی.
5- 5_ ع: منّا.
6- 6_ أمالی، شیخ صدوق، ص 17، مجلس الخامس؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 246، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
بِحَمْدِ اللّه ِ وَ نِعْمَتِه وَ حُسْنِ بَلائِهِ عِنْدَنا نَعُوذُ بِاللّه ِ مِنَ النّارِ نَعُوذُ بِاللّه ِ مِنْ صَباحِ النّارِ نَعُوذُ بِاللّه ِ مِنْ مَساءِ النّارِ الصَّلاهَ یا أَهْلَ الْبَیْتِ إِنَّما یُرِیدُ اللّه ُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً».(1)
اگر دیگران خوانند تا: «مِنْ مَساءِ النّارِ» باید خواند.
34- خواندن «اللهم أنت ربی لا شریک لک أصبحنا…»
سی و چهارم: شیخ مفید از حضرت سلمان رضی الله عنه روایت کرده است که: حضرت رسالت صلی الله علیه و آله فرمود که هر صبح و شام سه مرتبه بگو:
«اَللّهُمَّ أَنْتَ رَبّی لا شَریکَ لَکَ أَصْبَحْنا وَ أَصْبَحَ الْمُلْکُ للّه ِ» که کفّاره گناهانیست که در مابین این دو وقت کرده.(2)
35- خواندن «اللهم افعل لی سهماً وافراً فی کل…»
سی و پنجم: شیخ طوسی به سند معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده است که: در صبح سه مرتبه بگو: «اَللّهُمَّ اجْعَلْ لی سَهْماً وافِراً فی کُلِّ حَسَنَهٍ أَنْزَلْتَها مِنَ السَّماءِ إِلَی الاْءَرْضِ فی هذَا الْیَوْمِ وَ اصْرِفْ عَنّی کُلَّ مُصیبَهٍ أَنْزَلْتَها مِنَ السَّماءِ إِلَی الاْءَرْضِ فی هذَا الْیَوْمِ وَ عافِنی مِنْ طَلَبِ ما لَمْ تُقَدِّرْ لی مِنْ رِزْقٍ وَ ما قَدَّرْتَ لی مِنْ رِزْقٍ فَسُقْهُ إِلَیَّ فی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عافِیَهٍ آمینَ».(3)
36- دعای «أمسینا و أمسی الملک لله الواحد القهار و…»
سی و ششم: ایضاً شیخ طوسی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: آن حضرت در شام این دعا می خواندند:
«أَمْسَیْنا وَ أَمْسَی الْمُلْکُ للّه ِ الْواحِدِ القَهّارِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ الَّذی ذَهَبَ بِالنَّهارِ
ص : 228
1- 1_ أمالی، شیخ صدوق، ص 144، مجلس التاسع و العشرون؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 246، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
2- 2_ أمالی، شیخ مفید، ص 228، مجلس السابع و العشرون؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 248، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
3- 3_ أمالی، شیخ طوسی، ص 371، مجلس الثالث عشر فیه… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 249، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
وَ جاءَ بِاللَّیْلِ وَ نَحْنُ فی عافِیَهٍ مِنْهُ اَللّهُمَّ هذا خَلْقٌ جَدیدٌ قَدْ غَشّانا فَما عَلِمْتَ لِی فیهِ مِنْ خَیْرٍ فَسَهِّلْهُ وَ قَیِّضْهُ وَ اکْتُبْهُ أَضْعافاً مُضاعَفَهً وَ ما عَلِمْتَ فیهِ مِنْ شَرٍّ فَتَجاوَزْ عَنْهُ بِرَحْمَتِکَ أَمْسَیْتُ لا أَمْلِکُ ما أَرْجُو وَ لا أَدْفَعُ شَرَّ ما أَخْشی أَمْسَی الاْءَمْرُ لِغَیْری وَ أَمْسَیْتُ مُرْتَهَناً بِکَسْبی وَ أَمْسَیْتُ لا فَقیرَ أَفْقَرُ مِنّی فَسَعْ لِفَقْری مِنْ سَعَتِکَ مِمّا کَتَبْتَ عَلی نَفْسِکَ التَّقْوی ما أَبْقَیْتَنی وَ الْکَرامَهَ إِذا تَوَفَّیْتَنی وَ الصَّبر عَلی ما أَبْلَیْتَنی وَ الْبَرکَهَ فِیما رَزَقْتَنی وَ الْعَزْمَ عَلی طاعَتِکَ فیما بَقِیَ مِنْ عُمْری وَ الشُّکْرَ لَکَ فیما أَنْعَمْتَ بِه عَلَیَّ».(1)
37- دعای «اللهم إنی أشهدک أنه ما أمسی و…»
سی و هفتم: کلینی و ابن بابویه و دیگران به سندهای موثّق و معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده اند که: حق تعالی نوح علیه السلام را بنده بسیار شکرکننده نامید برای آن که هر صبح و شام این دعا می خواند: «اَللّهُمَّ إِنّی أُشْهِدُکَ أَ نَّهُ ما أَمْسی وَ أَصْبَحَ بی مِنْ نِعْمَهٍ أَوْ عافِیَهٍ فی دینٍ أَوْ دُنْیا فَمِنْکَ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِها عَلَیَّ حَتّی تَرْضی إِلهَنا».(2)
و در بعضی از روایات چنین است:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَصْبَحْتُ أُشْهِدُکَ أَ نَّهُ ما أَصْبَحَ بی مِنْ نِعْمَهٍ(3) فی دینٍ أَوْ دُنْیا فَإِنَّها مِنْکَ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ فَلَکَ الْحَمْدُ عَلی ذلِکَ وَ لَکَ الشُّکْرُ کَثیراً»(4)
و در بعضی از روایات: «اَللّهُمَّ إِنَّهُ ما أَصْبَحَ بی مِنْ نِعْمَهٍ أَوْ عافِیَهٍ فی دینٍ أَوْ دُنْیاً فمِنْکَ
ص : 229
1- 1_ أمالی، شیخ طوسی، ص 371، مجلس الثالث عشر فیه… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 249، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
2- 2_ علل الشرایع، ج 1، ص 29، باب العلّه التی من أجلها سمی نوح؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 251، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
3- 3_ ع و آ: + أو عافیهٍ.
4- 4_ کافی، ج 2، ص 534، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 253، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِها عَلَیَّ حَتّی تَرْضی وَ بَعْدَ الرِّضا» ده مرتبه می خواند،(1) و همه خوبست.
38- دعای «اللهم إنی أشهدک و أشهد ملائکتک المقربین و…»
سی و هشتم: کلینی و برقی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: هر که صبح این دعا بخواند، اگر در آن روز بمیرد داخل بهشت شود؛ و هر که در شام این دعا بخواند، اگر در آن شب بمیرد داخل بهشت شود: «اَللّهُمَّ إِنّی أُشْهِدُکَ وَ أَشْهِدُ مَلائِکَتَکَ الْمُقَرّبینَ وَ حَمَلَهَ الْعَرْشِ(2) الْمُصْطَفینَ أ نَّکَ أَنْتَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ صلی الله علیه و آله وَ اَنَّ اَمیرَالْمُؤْمِنینَ عَلِیّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ وَ عَلِیَّ بْنَ مُوسی وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ وَ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ وَ الْحُجَّهَ بْنَ الْحَسَنِ علیهم السلام أَئِمَّتی وَ أَوْلِیائی عَلی ذلِکَ أَحْیا وَ عَلَیْهِ أَمُوتُ وَ عَلَیْهِ أُبْعَثُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ أَبْرَءُ(3) اللّه َ عَلَیْهِمْ وَ عَلی اَوْلِیائِهِمْ».(4)
39- خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله الذی…»
سی و نهم: کلینی و برقی _ رحمه اللّه علیهما _ به سندهای معتبر از حضرت صادق و کاظم علیهماالسلام روایت کرده اند که: چون نزدیک شود به غروب آفتاب این دعا بخوان تا ایمن گردی از شرّ هر درنده، و از شرّ شیطان لعین و فرزندان او، و از هر گزنده(5) و صاحب زهری، و از دزدان و غولان.
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی یَصِفُ وَ لا یُوصَفُ وَ یَعْلَمُ وَ لا یُعْلَمُ یَعْلَمُ خائِنَهَ الاْءَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ وَ أَعُوذُ بِوَجْهِ اللّه ِ الْکَریمِ وَ بِسْمِ اللّه ِ الْعَظیم مِنْ شَرِّ ما ذَرَأَ وَ بَرَأَ وَ مِنْ شَرِّ ما تَحْتَ
ص : 230
1- 1_ تفسیر عیاشی، ج 2، ص 280، من سوره بنی إسرائیل… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 262، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
2- 2_ حاشیه هر سه نسخه: عَرْشِکَ.
3- 3_ ع و آ: + مِن فُلانٍ و فُلانٍ وَ فلانٍ و مُعوِیَهَ لَعْنَهُ .
4- 4_ کافی، ج 2، ص 522، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ محاسن، ج 1، ص 44، ثواب القول فی الإصباح و الإمساء.
5- 5_ آ: از شرّ شیطان لعین و فرزندان او و از شرّ هر درنده و از هر گزنده.
الثَّری وَ مِنْ شَرِّ ما ظَهَرَ وَ ما بَطَنَ وَ مِنْ شَرِّ ما کانَ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ مِنْ شَرِّ أَبی قِتْرَهَ(1) وَ ما وَلَدَ وَ مِنْ شَرِّ الرَّسیسِ وَ مِنْ شَرِّ ما وَصَفْتُ وَ ما لَمْ أَصِفْ وَ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ».(2)
40- خواندن «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله ماشاءالله…»
چهلم: از حضرت امام حسن عسکری علیه السلام منقول است که: حضرت رسول صلی الله علیه و آله به مردی از اصحاب خود گفت که: اگر خواهی شرّ دشمنان به تو نرسد در صبح بگو: «اَعُوذُ بِاللّه ِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیم» و اگر خواهی خدا تو را ایمن گرداند از غرق شدن و سوختن و لقمه در گلو ماندن، در هر صبح سه مرتبه این دعا بخوان تا ایمن گردی از این بلاها تا شام، و در شام سه مرتبه بخوان تا ایمن گردی از این بلاها تا صبح.
پس فرمود که: خضر و الیاس علیهماالسلام در هر موسم حج یکدیگر را ملاقات می کنند، و چون از یکدیگر جدا می شوند این دعا را می خوانند؛ و این دعا از شعار شیعیان ماست روزی که حضرت قائم علیه السلام ظاهر می شود، به این دعا دوستان ما از دشمنان ما ممتاز(3) می شوند. اینست دعا:
«بِسْمِ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ لا یَصْرِفُ السُّوءَ إِلاّ اللّه ُ بِسْمِ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ لا یَسُوقُ الْخَیْرَ إِلاَّ اللّه ُ بِسْمِ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ ما یَکُونُ مِنْ نِعْمَهٍ فَمِنَ اللّه ِ بِسْمِ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ بِسْمِ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِبینَ».(4)
و در مهج الدعوات دعا را چنین روایت کرده است:
«بِسْمِ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ کُلُّ نِعْمَهٍ مِنَ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ الْخَیْرُ کُلُّهُ بِیَدِ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ لا یَصْرِفُ السُّوءَ إِلاَّ اللّه ُ».(5)
ص : 231
1- 1_ حاشیه هر سه نسخه: مُرَّهَ.
2- 2_ کافی، ج 2، ص 532، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ محاسن، ج 2، ص 368، باب التحرز.
3- 3_ ع: تمییز.
4- 4_ تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام ، ص 19، سد الأبواب عن المسجد دون باب علی علیه السلام ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 260، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ مهج الدعوات، ص 310، و من ذلک دعاء الخضر و إلیاس علیهماالسلام .
41- دعای «بسم الله و بالله و إلی الله و من الله…»
چهل و یکم: کلینی و شیخ طوسی و صاحب مکارم به سندهای معتبر روایت کرده اند که: حضرت امام محمّد باقر یا امام جعفر صادق علیهاالسلام در هر بامداد این دعا می خواندند. و بعضی از دعاهای صبح و شام نقل کرده اند:
«بِسْمِ اللّه ِ وَ بِاللّه ِ وَ إِلَی اللّه ِ وَ مِنَ اللّه ِ وَ فی سَبیلِ اللّه ِ وَ عَلی مِلَّهِ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله اَللّهُمَّ إِلَیْکَ أَسْلَمْتُ نَفْسی وَ إِلَیْکَ فَوَّضْتُ أَمْری وَ إِلَیْکَ وَجَّهْتُ وَجْهی وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ یا رَبَّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ احْفَظْنی بِحِفْظِ الاْءیمانِ مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفی وَ عَنْ یَمینی وَ عَنْ شِمالی وَ مِنْ فَوْقی وَ مِنْ تَحْتی(1) لا إِلهَ إِلاَّ اَنْتَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ أَسْئَلُ اللّه َ الْعَفْوَ وَ الْعافِیَهَ مِنْ کُلِّ سُوءٍ فِی الدُّنْیا وَالاْآخِرَهِ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضیقِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضِغْطَهِ الْقَبْرِ وَ أَعُوذُ بِکَ(2) مِنْ سَطَواتِ(3) اللَّیْلِ وَ النَّهارِ اَللّهُمَّ رَبَّ الشَّهْرِ الْحَرامِ وَ رَبَّ الْبَیْتِ الْحَرامِ وَ رَبَّ الْبَلَدِ الْحَرامِ وَ رَبَّ الْحِلِّ وَ الْحَرامِ(4) أَبْلِغْ مُحَمَّداً وَ آلَهُ عَنِّی السَّلامَ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ(5) بِدِرْعِکَ الْحَصینَهِ وَ أَعُوذُ بِجَمْعِکَ أَنْ لا تُمیتَنی غَرَقاً أَوْ حَرَقاً أَوْ شَرَقاً أو قَوَداً أَوْ صَبْراً أَوْ هَضْماً أَوْ تَرَدّیاً فی بِئْرٍ أَوْ أَکیلَ السَّبُعِ أَوْ مَوْتَ الْفُجْأَهِ أَوْ بِشَیْ ءٍ(6) مِنْ مَیْتَهِ السُّوءِ وَ لکِنْ أَمِتْنی عَلی فِراشی فی طاعَتِکَ وَ طاعَهِ رَسُولِکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِه مُصیباً لِلْحَقِّ غَیْرَ مُخْطِئٍ(7) أَوْ فِی الصَّفِّ الَّذی نَعَتَّ أَهْلَهُ فی کِتابِکَ فَقُلْتَ «کَأَ نَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ» أُعیذُ نَفْسی وَ دینی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ ما رَزَقَنی رَبّی بِاللّه ِ الْواحِدِ الاْءَحَدِ الصَّمَدِ الَّذی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ أُعیذُ نَفْسی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ ما رَزَقَنی رَبّی بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ اِذا وَقَبَ وَ مِنْ شَرِّ النَّفاثاتِ فِی الْعُقَدِ وَ مِنْ شَرِّ
ص : 232
1- 1_ حاشیه متن و آ: وَ مِن قَبْلی.
2- 2_ حاشیه متن: باللّه ِ.
3- 3_ حاشیه متن و آ: سَطَوات الأشرارِ فی.
4- 4_ حاشیه هر سه نسخه: الإحرامِ.
5- 5_ ع و آ: + بِکَ .
6- 6_ حاشیه ع: لاشیئاً مِن میتاتٍ، و حاشیه آ: لاشیئاً.
7- 7_ حاشیه متن و ع: بُنیانٌ مرصوص مُصیبَاً لِلْحَقِ غَیْرَ مُخطی ءٍ.
حاسِدٍ اِذا حَسَدَ اُعیذُ نَفْسی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ ما رَزَقَنی رَبّی(1) بِرَبِّ النّاسِ مَلِکِ النّاسِ اِلهِ النّاسِ مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنّاسِ الَّذی یُوَسْوِسُ فی صُدُورِ النّاسِ مِنَ الْجِنَّهِ والنّاسِ اَلْحَمْدُ للّه ِ عَدَدَ ما خَلَقَ اللّه ُ والْحَمْدُ للّه ِِ مِثْلَ ما خَلَقَ اللّه وَ الْحَمْدُ للّه ِ مِلاْءَ ما خَلَقَ اللّه ُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ مِدادَ کَلِماتِه وَ الْحَمْدُ للّه ِ زِنَهَ عَرْشِه وَ الْحَمْدُ للّه ِ رِضا نَفْسِه لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ الْحَلیمُ الْکَریمُ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ العَلِیُّ الْعَظیمُ سُبْحانَ اللّه ِ رَبِّ السَّمواتِ وَالاَْرَضینَ وَ ما بَیْنَهُما وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ دَرَکِ الشَّقاءِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَماتَهِ الاْءَعْداءِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفَقْرِ وَ الْوَقْرِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِی الاْءَهْلِ وَ الْمالِ وَ الْوَلَدِ».
و در بعضی روایات: پس ده مرتبه صلوات فرستد بر محمّد و آل محمّد.(2)
42- دعای عشرات
چهل و دویّم: سیّد بن طاوس و دیگران به سندهای معتبر از امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده اند که: روزی حضرت امیرالمؤمنین با حضرت امام حسین _ صلوات اللّه علیهما_ گفت که: ای فرزند! البتّه تقدیرات خدا در حقّ تو جاری خواهد شد به هر نحوی که مصلحت داند؛ عهد کن با من رازی که با تو می گویم با کسی نگوئی تا دوازده ماه از شهادت من بگذرد، و تو را خبری می دهم که اصلش از خداوند عالمیان است، و آن دعاییست که تو را تعلیم می نمایم که هر بامداد و پسین بخوانی، تا مشغول نوشتن ثواب آن گردند هزار هزار ملک، که هر یک را خدا قوّت هزار هزار کاتب عطا کند در سرعت کتابت، و موکّل گرداند به استغفار از برای تو هزار هزار ملک را که هر یک را قوّت هزار هزار استغفار کننده بدهد، و بنا کنند برای تو هزار هزار قصر که در هر قصری هزار هزار خانه باشد؛ و همسایه جدّت رسول اللّه صلی الله علیه و آله باشی؛ و در دارالسلام برای تو خانه بنا کنند
ص : 233
1- 1_ حاشیه متن و ع: بِقُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ.
2- 2_ کافی، ج 2، ص 525، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ مصباح، شیخ طوسی، ص 94، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ مکارم الاخلاق، ص 279، دعاء فی کل صباح و مساء.
که همسایه اهل خود باشی؛ و در جنّت عدن برای تو هزار(1) شهر بنا کنند؛ و با تو از قبرِ تو نامه ای محشور شود سخن گو که به راستی سخن گوید، که بر صاحب من هیچ فزع و خوف نیست، و بر صراط نلغزد، و عذاب را بر او راهی نیست؛ و به شهادت از دنیا مفارقت کنی،(2) و هرگز تو را درنیابد(3) فقر و پریشانی و تنگدستی و دیوانگی و بلاهای بد؛ و در آن روز هر حاجت از حاجتهای دنیا و آخرت که بطلبی برآورده شود، و پیِ هر کاری که بروی تو را میسّر گردد، و به عدد هر نفسی از نفسهای جنّ و انس برای تو هزار هزار حسنه نوشته شود(4)، و هزار هزار گناه محو شود، و هزار هزار درجه بلند شود، و موکّل گرداند برای استغفار کردن از برایِ تو، عرش و کرسی و فردوس را، تا روزی که محشور شوی، و نزد عرش الهی بایستی.
پس عهد کن با من که این دعا را تعلیم نکنی تا وقت وفات خود، و چون نزدیک وفات تو شود تعلیم نکنی مگر اهل بیت و شیعیان خود را، زیرا که اگر به دیگران تعلیم نمایی حاجت های بد از خدا طلبند و روا شود(5)، و چون محشور شوید خوفی و اندوهی بر شما نباشد، و باید که در هنگام خواندنِ دعا با وضو باشی و روی تو به جانب قبله باشد، و اگر روز جمعه بعد از نماز عصر بخوانی بهتر است.
اینست دعای عشرات:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیم سُبْحانَ اللّه ِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَ اللّه ُ أَکْبَرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ سُبْحانَ اللّه ِ آناءِ اللَّیْلِ وَ أَطْرافَ النَّهارِ سُبْحانَ اللّه ِ بِالْغُدُوِّ وَ الاْآصالِ سُبْحانَ اللّه ِ بِالْعَشِیِّ وَ الاْءِبْکارِ سُبْحانَ اللّه ِ حینَ تُمْسُونَ وَ حینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الاْءَرْضِ وَ عَشِیّاً وَ حینَ تُظْهِرُونَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ
ص : 234
1- 1_ ع و آ: + هزار.
2- 2_ ع و آ: + و سعادتمند زندگانی کنی.
3- 3_ آ: نیاید.
4- 4_ آ: + و هزار هزار درجه بلند شود.
5- 5_ ع و آ: + و می خواهم که این فضیلت، مخصوص شما باشد .
الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِ الاْءَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّهِ عَمّا یَصِفُونَ وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلینَ وَ الْحَمْدُ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ سُبْحانَ ذِی الْمُلْکِ وَ الْمَلَکُوتِ سُبْحانَ ذِی الْعِزَّهِ وَ الْجَبَرُوتِ سُبْحانَ ذِی الْکِبْرِیاءِ وَ الْعَظَمَهِ(1) الْمَلِکِ الْحَقِّ الْمُبینِ الْمُهَیْمِنِ الْقُدُّوسِ(2) سُبْحانَ الْقائِمِ الدّائِمِ سُبْحانَ الدّائِمِ الْقائِمِ سُبْحانَ رَبِّیَ الْعَظیمِ سُبْحانَ رَبِّیَ الاَْعْلی(3) سُبْحانَ الحَیِّ الْقَیُّومِ سُبْحانَ الْعَلِیِّ الاْءَعْلی سُبْحانَهُ وَ تَعالی سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّنا وَ رَبُّ الْمَلائِکَهِ وَ الرُّوحِ سُبْحانَ الدّائِمِ غَیْرِ الْغافِلِ سُبْحانَ الْعالِمِ بِغَیْرِ تَعْلیمِ سُبْحانَ خالِقِ ما یُری وَ ما لا یُری سُبْحانَ الَّذی یُدْرِکُ الاْءَبْصارَ وَ لا تُدْرِکُهُ الاْءَبْصارُ وَ هُوَ اللَّطیفُ الْخَبیرُ اَللّهُمَّ إِنّی أَصْبَحْتُ(4) مِنْکَ فی نِعْمَهٍ وَ خَیْرٍ وَ بَرَکَهٍ وَ عافِیَهٍ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ نِعْمَتَکَ وَ خَیْرَکَ وَ بَرَکاتِکَ وَ عافِیَتَکَ وَ نَجاهً مِنَ النّارِ وَ ارْزُقْنی شُکْرَکَ وَ عافِیَتَکَ وَ فَضْلَکَ وَ کَرامَتَکَ أَبَداً ما أَبْقَیْتَنی اَللّهُمَّ بِنُورِکَ اهْتَدَیْتُ وَ بِفَضْلِکَ اسْتَغْنَیْتُ وَ بِنِعْمَتِکَ أَصْبَحْتُ وَ أَمْسَیْتُ اَللّهُمَّ إِنّی أُشْهِدُکَ وَ کَفی بِکَ شَهیداً وَ أُشْهِدُ مَلائِکَتَکَ وَ أَنْبِیائَکَ وَ رُسُلَکَ وَ حَمَلَهَ عَرْشِکَ وَ سُکّانَ سَماواتِکَ وَ أَرْضِکَ(5) وَ جَمیعَ خَلْقِکَ بِأَنَّکَ أَنْتَ اللّه ُ(6) لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَ آلِهِ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ وَ أَ نَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ تُحْیی وَ تُمیتُ وَ تُمیتُ وَ تُحْیی وَ أَشْهَدُ أَنَّ الجَنَّهَ حَقٌّ وَ اَنَّ النّارَ حَقُّ وَ أَنَّ النُّشُورَ حَقٌّ وَ السّاعَهَ آتِیَهٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللّه َ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ و أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبیطالِبٍ أَمیرُالْمُوءْمِنینَ حَقّاً حَقّاً وَ أَنَّ الاْءَئِمَّهَ مِنْ وُلْدِه هُمُ الاْءَئِمَّهُ الْهُداهُ الْمَهْدِیُّونَ غَیْرُالضّالّینَ وَ لا الْمُضِلّینَ وَ أَنَّهُم أَوْلِیاوءُکَ الْمُصْطَفَوْنَ وَ حِزْبُکَ الْغالِبُونَ وَ صَفْوَتُکَ وَ خِیَرَتُکَ مِنْ خَلْقِکَ وَ نُجَباوءُکَ الَّذینَ انْتَجَبْتَهُمْ لِدینِکَ وَ اخْتَصَصْتَهُمْ مِنْ خَلْقِکَ
ص : 235
1- 1_ ع: + سبحان اللّه.
2- 2_ ع و آ: سُبْحانَ اللّه ِ الْمَلِکِ الْحَیِّ الذِی لایَمُوتُ سُبْحانَ اللّه ِ المَلِکِ الحَیِّ القُدّوسِ.
3- 3_ آ: ربّی الأعلی سُبحانَه و تعالی سُبوحٌ.
4- 4_ آ: و أَمْسَیْتُ.
5- 5_ حاشیه ع: أَرَضیک.
6- 6_ ع و آ: + الذی.
وَ اصْطَفَیْتَهُمْ عَلی عِبادِکَ وَ جَعَلْتَهُمْ حُجَّهً عَلَی الْعالَمینَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعینَ(1) وَ السَّلامُ وَ رَحْمَهُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ اَللّهُمَّ اکْتُبْ لی هذِهِ الشَّهادَهَ عِنْدَکَ حَتّی تُلَقِّنِیها(2) وَ أَنْتَ عَنّی راضٍ إِنَّکَ عَلی ما(3) تَشاءُ قَدیرٌ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً(4) یَصْعَدُ أَوَّلُهُ وَ لا یَنْفَدُ آخِرُهُ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً تَضَعُ لَکَ السَّماءُ کَنَفَیْها وَ تُسَبِّحُ لَکَ الاْءَرْضُ وَ مَنْ عَلَیْها اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً سَرْمَداً أَبَداً لا انْقِطاعَ لَهُ وَ لا نَفادَ وَ لَکَ یَنْبَغی وَ إِلَیْکَ یَنْتَهی فِیَّ وَ عَلَیَّ وَ لَدَیَّ وَ مَعِیَ وَ قَبْلی وَ بَعْدی وَ أَمامی وَ خَلْفی وَ فَوْقی وَ تَحْتی وَ إِذَا مِتُّ وَ بَقیتُ فَرْداً وَحیداً ثُمَّ فَنَیْتُ وَ لَکَ الْحَمْدُ إِذا نُشِرْتُ وَ بُعِثْتُ یا مَوْلایَ اَللّهُمَّ وَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِجَمیعِ مَحامِدِکَ کُلِّها عَلی جَمیعِ نَعْمائِکَ کُلِّها حَتّی یَنْتَهِیَ الْحَمْدُ إِلی ما تُحِبُّ رَبَّنا وَ تَرْضاهُ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلی کُلِّ أَکْلَهٍ وَ شَرْبَهٍ وَ بَطْشَهٍ وَ قَبْضَهٍ وَ بَسْطَهٍ وَ فی کُلِّ مَوْضِعِ شَعْرَهٍ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً خالِداً مَعَ خُلُودِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَاً لا مُنتَهی لَهُ دونَ عِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا أَمَدَ لَهُ دُونَ مَشِیَّتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا أَجْرَ لِقائِلِه إِلاّ رِضاکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلی حِلْمِکَ بَعْدَ عِلْمِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَلی عَفْوِکَ بَعْدَ قُدْرَتِکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ باعِثَ الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ وارِثَ الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ بَدیعَ الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ مُنْتَهَی الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ مُبْتَدِعَ الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ مُشْتَرِی الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ وَلِیَّ الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ مالِکَ الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ قَدیمَ الْحَمْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ صادِقَ الْوَعْدِ وَفِیَّ الْعَهْدِ عَزیزَ الْجُنْدِ قائِمَ(5) الْمَجْدِ وَ لَکَ الْحَمْدُ رَفیعَ الدَّرَجاتِ مُجیبَ الدَّعَواتِ مُنْزِلَ الاْآیاتِ مِنْ فَوْقِ سَبْعِ سَماواتٍ عَظیمَ الْبَرَکاتِ مُخْرِجَ النُّورِ مِنَ الظُّلُماتِ وَ مُخْرِجَ مَنْ فِی الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ مُبَدِّلَ السَّیِئاتِ حَسَناتٍ وَ جاعِلَ الْحَسَناتِ دَرَجاتٍ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ غافِرَ الذَّنْبِ وَ قابِلَ التَّوْبِ شَدیدَ الْعِقابِ ذَا الطَّوْلِ لا
ص : 236
1- 1_ حاشیه ع: أجمعین.
2- 2_ آ: تُلَقّیها، و حاشیه آن: تُلَقّیْنَها.
3- 3_ حاشیه آ: کُلّ شیئ.
4- 4_ حاشیه آ: یَصْعَدُ أَوَّلُه و لایَنفَدُ آخِرُه اللّهمّ لَکَ الحَمْدُ حَمْداً.
5- 5_ حاشیه متن: قَدیم، ولی در ع: برعکس.
إِلهَ إِلاّ أَنْتَ إِلَیْکَ الْمَصیرُ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ فِی اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی النَّهارِ إِذا تَجَلّی وَ لَکَ الْحَمْدُ فِی الاْآخِرَهِ وَ الاْءُولی وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ کُلِّ نَجْمٍ وَ مَلَکٍ فِی السَّماءِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الثَّری وَ الْحَصی وَ النَّوی(1) وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما فی جَوْفِ الاْءَرْضِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ أَوْزانِ مِیاهِ الْبِحارِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ أَوْراقِ الاْءَشْجارِ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا عَلی وَجْهِ الاْءَرضِ(2) وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ مَا أَحصی کِتَابُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما أَحاطَ بِه عِلْمُکَ وَ لَکَ الْحَمْدُ عَدَدَ الاْءِنْسِ وَ الْجِنِّ وَ الْهَوامِّ وَ الطَّیْرِ وَ الْبَهائِمِ وَ السِّباعِ حَمْداً کَثیراً طَیِّباً مُبارَکاً فیهِ کَما تُحِبُّ رَبَّنا وَ تَرْضی وَ کَما یَنْبَغی لِکَرَمِ وَجْهِکَ وَ عِزِّ جَلالِکَ»
پس ده مرتبه می گویی(3): «لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ وَ هُوَ اللَّطیفُ الْخَبیرُ»؛
و ده مرتبه: «لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ وَ یُمیتُ وَ یُحْیی وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرِ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ»؛
و ده مرتبه: «أَسْتَغْفِرُ اللّه َ الَّذی لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ»؛ و ده مرتبه: «یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ یا اَللّه ُ»؛ و ده مرتبه: «یا رَحْمانُ یا رَحْمانُ»؛ و ده مرتبه: «یا رَحیمُ یا رَحیمُ»؛ و ده مرتبه: «یا بَدیعَ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضِ»؛ و ده مرتبه: «یا ذَا الْجَلالِ وَ الاْءِکْرامِ»؛ و ده مرتبه: «یا حَنّانُ یا مَنّانُ»؛ و ده مرتبه: «یا حَیُّ یا قَیُّومُ»؛ و ده مرتبه: «یا حَیُّ لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ»؛ و ده مرتبه: «یا اَللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ»؛ و ده مرتبه: «بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ»؛ و ده مرتبه: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»؛ و ده مرتبه: «اَللّهُمَّ افْعَلْ بی ما أَنْتَ أَهْلُهُ»؛ و ده مرتبه: «آمینَ آمینَ»؛ و ده مرتبه سوره «قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَد؛»
پس می گویی: «اَللّهُمَّ اصْنَعْ بی ما أَنْتَ أَهْلُهُ وَ لا تَصْنَعْ بی ما أَنَا أَهْلُهُ فَإِنَّکَ أَهْلُ
ص : 237
1- 1_ ع و آ: + ولکَ الْحَمدُ عَدَدَ ما فی جَوِّ السَّماء.
2- 2_ حاشیه متن و ع و متن آ: وَ قَطْرِ الاَْمطارِ.
3- 3_ آ: بگو.
التَّقْوی وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَهِ وَ أَنَا أَهْلُ الذُّنُوبِ وَ الْخَطایا فَارْحَمْنی یا مَوْلایَ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ».
پس ده مرتبه: «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ تَوَکَّلْتُ عَلَی الْحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ وَالْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبیراً».(1)
43- دعای «أمسیت اللهم معتصماً بذمامک المنیع…»
چهل و سیّم: سیّد بن طاوس و دیگران به سندهای معتبر روایت کرده اند که: چون حضرت صادق علیه السلام در زمان منصور به عراق تشریف آوردند، شیعیان به خدمت آن حضرت آمدند و گفتند: ای مولای ما! دانسته ایم که تربت حضرت امام حسین علیه السلام شفای هر درد است، آیا باعث امان از هر خوف می گردد؟ حضرت فرمود که: بلی، هر که خواهد که برای او امان گردد از هر خوف و بیم، باید که تسبیحی از تربت مقدّس آن حضرت به کف گیرد، و دعایی که حضرت امیرالمؤمنین _ صلوات اللّه علیه _ خواند در شبی که بر فراش حضرت رسول صلی الله علیه و آله خوابید، سه مرتبه بخواند. و دعا اینست:
«أَمْسَیْتُ اَللّهُمَّ مُعْتَصِماً بِذِمامِکَ(2) الْمَنیعِ الَّذی لا یُطاوَلُ وَ لا یُحاوَلُ مِنْ شِرِّ کُلِّ غاشِمٍ وَ طارِقٍ مِنْ سائِرِ ما(3) خَلَقْتَ(4) مِنْ خَلْقِکَ الصّامِتِ وَ النّاطِقِ فی جُنَّهٍ مِنْ کُلِّ مَخُوفٍ بِلِباسٍ سابِغَهٍ حَصینَهٍ وَلاءِ(5) أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکَ علیهم السلام مُحْتَجِباً(6) مِنْ کُلِّ قاصِدٍ لی إِلی أَذِیَّهٍ بِجِدارٍ حَصینٍ الاْءِخْلاصِ فِی الاِْعْتِرافِ بِحَقِّهِم وَ التَّمَسُّکِ بِحَبْلِهِمْ مُوقِناً أَنَّ الحَقَّ لَهُمْ وَ مَعَهُمْ وَ فیهِمْ وَ بِهِمْ أُوالی مَنْ والَوا وَ اُعادی مَنْ عادَوْا وَ أُجانِبُ مَنْ جانَبُوا فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ أَعِذْنی اللّهُمَّ بِهِمْ مِنْ شَرِّ کُلِّ مَا اَتَّقیهِ یا عَظیمُ حَجَرْتُ الاْءَعادِیَ عَنّی بِبَدیعِ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضِ إِنّا جَعَلْنا مِنْ بَیْنِ أَیْدیهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً فَأَغْشَیْناهُمْ فَهُمْ لا یُبْصِرُونَ».
ص : 238
1- 1_ مهج الدعوات، ص 145، روایه المتقدمه من دعاء العشرات.
2- 2_ ع و آ: + وَ جِوارِک .
3- 3_ حاشیه متن: مَنْ.
4- 4_ ع و آ: + و ما خَلَقْتَ.
5- 5_ حاشیه ع و آ: وَ هِیَ وَلاءَ.
6- 6_ حاشیه ع و آ: مُحْتَجِزاً.
پس تسبیح را ببوسد، و بر دیده های خود گذارد و بگوید: «اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِحَقِّ هذِهِ التُّرْبَهِ وَ بِحَقِّ صاحِبِها وَ بِحَقِّ جَدِّه وَ بِحَقِّ أَبیهِ وَ بِحَقِّ أُمِّه وَ بِحَقِّ أَخیهِ وَ بِحَقِّ وُلْدِهِ الطّاهِرینَ اجْعَلْها شِفاءً مِنْ کُلِّ داءٍ وَ أَماناً مِنْ کُلِّ خَوْفٍ وَ حِفْظاً مِنْ کُلِّ سُوءٍ».
پس تسبیح را بر پیشانی و دو جانب پیشانی(1) خود بگذارد، و اگر در صبح چنین کند تا شام در امان خدا باشد، و اگر در شام چنین کند تا صبح در امان خدا باشد.(2)
44- دعای «اللهم إنی أسئلک أن تصلی علی محمد و آل محمد و…»
چهل و چهارم: شیخ طوسی و دیگران گفته اند که: در هنگام غروب آفتاب این دعا بخواند:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْئَلُکَ خَیْرَ لَیْلَتی هذِهِ وَ خَیْرَ ما فیها وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ لَیْلَتی هذِهِ وَ شَرِّ ما فیها اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ تَکْتُبَ عَلَیَّ خَطیئَهً أَوْ إِثْماً اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْفِنی خَطیئَتَها وَ إِثْمَها وَ أَعْطِنی یُمْنَها وَ بَرَکاتِها(3) وَ عَوْنَها وَ نُورَها اَللّهُمَّ نَفْسی خَلَقْتَها وَ بِیَدِکَ حَیاتُها وَ مَوْتُها اَللّهُمَّ فَإِنْ أَمْسَکْتَها فَإِلی رِضْوانِکَ وَ الْجَنَّهِ وَ إِنْ أَرْسَلْتَها فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ اغْفِرْ لَها وَ ارْحَمْها».(4)
45- دعای «ربی الله حسبی الله لا إله إلا هو علیه توکلت…»
چهل و پنجم: ایضاً گفته اند که: در هنگام غروب آفتاب این دعا بخواند:
«رَبّیَ اللّه ُ حَسْبِیَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ کانَ أَشْهَدُ وَ أَعْلَمُ أَنَّ اللّه َ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنَّ اللّه َ قَدْ أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ أَحْصی کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَداً اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ نَفْسی وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ رَبّی آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ اَللّهُمَّ(5) أَمْسی خَوْفی مُسْتَجیراً بِأَمانِکَ
ص : 239
1- 1_ ع: روی.
2- 2_ فلاح السائل، ص 224 ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 276، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
3- 3_ حاشیه متن و ع: بَرَکَتَها.
4- 4_ مصباح، شیخ طوسی، ص 90، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 25، ثمّ تدعو بدعاء… .
5- 5_ حاشیه ع: الهی.
فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ آمِنّی فَإِنَّکَ لا تَخْذُلُ مَنْ آمَنْتَهُ اَللّهُمَّ أَمْسی جَهْلی مُسْتَجیراً بِحِلْمِکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ عُدْ عَلَیَّ بِحِلْمِکَ وَ فَضْلِکَ إِلهی أَمْسی فَقْری مُسْتَجیراً بِغِناکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ ارْزُقْنی مِنْ فَضْلِکَ الْواسِعِ الْهَنیئِ الْمَری ءِ اَللّهُمَّ(1) أَمْسی ذَنْبی مُسْتَجیراً بِمَغْفِرَتِکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ اغْفِرْ لی مَغْفِرَهً عَزْماً جَزْماً لا تُغادِرُ(2) ذَنْباً وَ لا أَرْتَکِبُ بَعْدَها مُحَرَّماً إِلهی أَمْسی ذُلِّی مُسْتَجیراً بِعِزِّکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ أَعِزَّنِی عِزّاً لا أَذِلُّ(3) بَعْدَهُ أَبَداً إِلهی أَمْسی ضَعْفی مُسْتَجیراً بِقُوَّتِکَ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ قَوِّ فی رِضاکَ ضَعْفی إِلهی أَمْسی وَجْهِیَ الْبالِی الْفانی مُسْتَجیراً بِوَجْهِکَ الدّائِمِ الْباقِی الَّذی لا یَبْلی وَ لا یَفْنی فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ أَجِرْنی مِنْ عَذابِ النّارِ وَ مِنْ شَرِّ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ اَللّهُمَّ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ افْتَحْ لی بابَ الاْءَمْرِ الَّذی فیهِ الْیُسْرُ وَ الْعافِیَهُ وَ النَّجاحُ وَ الرِّزْقُ الکَثیرُ الطَّیِّبُ الْحَلالُ الْواسِعُ اَللّهُمَّ بَصِّرْنی سَبیلَهُ وَ هَیِّئْ لی مَخْرَجَهُ وَ مَنْ قَدَّرْتَ لَهُ مِنْ خَلْقِکَ عَلَیَّ مَقْدُرَهً بِسُوءٍ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ خُذْهُ عَنّی مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِه وَ عَنْ یَمینِه وَ عَنْ شِمالِه وَ مِنْ فَوْقِه وَ مِنْ تَحْتِه وَ اَلْجِمْ لِسانَهُ وَ قَصِّرْ یَدَهُ وَ أَخْرِجْ صَدْرَهُ وَ امْنَعْهُ مِنْ أَنْ یَصِلَ إِلَیَّ أَوْ إِلی أَحَدٍ مِنْ أَهْلی وَ مَنْ یَعْنینی أَمْرُهُ أَوْ شَیْ ءٍ مِمّا خَوَّلْتَنی وَ رَزَقْتَنی وَ أَنْعَمْتَ بِه عَلَیَّ مِنْ قَلیلٍ أَوْ کَثیرٍ بِسُوءٍ یا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ یا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِه یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاْءَعْلی یا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِه شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ(4) یا لا اِلهَ اِلاّ أنْتَ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلاّ أنتَ ارْضَ عَنّی یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ بِحَقِّ لا اِلهَ إلاّ اَنْتَ ارْحَمْنی یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ بِحَقِّ لا اِلهَ اِلاّ أَنْتَ تُبْ عَلَیَّ یَا لا إلهَ إلاّ أَنْتَ بِحَقِّ لا إلهَ إلاّ أَنْتَ أُرْزُقْنی یا لا إلهَ إلاّ أَنْتَ أَعْتِقْنی مِنَ النّارِ یا لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِقَضاءِ(5) حَوائِجی فی دُنْیایَ وَ آخِرَتی إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ».(6)
ص : 240
1- 1_ حاشیه ع: الهی.
2- 2_ متن آ و حاشیه ع: + لِی.
3- 3_ حاشیه ع: ذلَّ.
4- 4_ ع و آ: الْعَلیم، و حاشیه آن: الْبَصیر.
5- 5_ ع و آ: + جَمیعِ .
6- 6_ مصباح، شیخ طوسی، ص 90، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بلدالأمین، ص 26، ثمّ تدعو بدعاء… .
46- دعای «بسم الله و بالله و من الله و إلی الله…»
چهل و ششم: شیخ طوسی و دیگران از حضرت امام زین العابدین علیه السلام روایت کرده اند که: هر گاه من این دعا بخوانم، پروا ندارم اگر جمیع جنّیان و آدمیان برای ضرر من جمع شوند. و علما این دعا را از دعاهای صباح و مسا شمرده اند:
«بِسْمِ اللّه ِ وَ بِاللّه ِ وَ مِنَ اللّه ِ وَ إِلَی اللّه ِ وَ فی سَبیلِ اللّه ِ اَللّهُمَّ إِلَیْکَ أَسْلَمْتُ نَفْسی وَ إِلَیْکَ وَجَّهْتُ وَجْهی وَ إِلَیْکَ فَوَّضْتُ أَمْری وَ إِلَیْکَ أَلْجَأْتُ ظَهْری فَاحْفَظْنی بِحِفْظِ الاْءیمانِ مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ وَ مِنْ خَلْفی وَ عَنْ یَمینی وَ عَنْ شِمالی وَ مِنْ فَوْقی وَ مِنْ تَحْتی وَ ما قَبْلی(1) وَ ادْفَعْ عَنّی بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ فَإِنَّهُ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ».(2)
47- دعای «اللهم إنه لم یمس أحد من خلقک أنت…»
چهل و هفتم: شیخ طوسی و سیّد و دیگران از امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده اند که: در دعاهای سرّ که حق تعالی وحی کرد به حضرت رسول صلی الله علیه و آله که یا محمّد! بگو به آنها که می خواهند تقرّب جویند به سوی من که بدانید به علم یقین که این دعا بهترین چیزهاست که به من تقرّب جویید بعد از فرایض. و اکثر این دعا را در دعاهای وقت غروب آفتاب ذکر کرده اند:
«اَللّهُمَّ إِنَّهُ لَمْ یُمْسِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ أَنْتَ إِلَیْهِ أَحْسَنُ صَنیعاً(3) وَ لا لَهُ أَدْوَمُ کَرامَهً وَ لا عَلَیْهِ أَبْیَنُ فَضْلاً وَ لا بِه أَشَدُّ تَرَفُّقاً وَ لا عَلَیْهِ أَشَدُّ حِیاطَهً وَ لا عَلَیْهِ أَشَدُّ تَعَطُّفاً مِنْکَ عَلَیَّ وَ إِنْ کانَ جَمیعُ الْمَخْلُوقینَ یُعَدِّدُونَ مِنْ ذلِکَ مِثْلَ تَعْدیدی فَاشْهَدْ یا کافِیَ الشَّهادَهِ بِأَنّی أُشْهِدُکَ بِنیَّهِ صِدْقٍ بِأَنَّ لَکَ الْفَضْلَ وَ الطَّوْلَ فی إِنْعامِکَ عَلَیَّ وَ قِلَّهَ شُکْری لَکَ فیها یا فاعِلَ کُلِّ إِرادَهٍ(4)
ص : 241
1- 1_ ع: قِبَلی.
2- 2_ أمالی، شیخ طوسی، ص 208، مجلس الثامن فیه… ؛ کافی، ج 2، ص 563، باب الدعاء للکرب و الهمّ و… .
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: صُنْعاً.
4- 4_ حاشیه هر سه نسخه: کُلّما أرادَه.
وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ طَوِّقْنی أَماناً مِنْ حُلُولِ السَّخَطِ لِقِلَّهِ الشُّکْرِ وَ أَوْجِبْ لی زِیادَهٌ مِنْ إِتْمامِ النِّعْمَهِ بِسَعَهِ الْمَغْفِرَهِ أَمْطِرْنی(1) خَیْرَکَ وَ(2) لا تُقایِسْنی بِسُوءِ سَریرَتی وَ امْتَحِنْ قَلْبی لِرِضاکَ وَ اجْعَلْ ما تَقَرَّبْتُ(3) بِه إِلَیْکَ فی دینِکَ خالِصاً وَ لا تَجْعَلْهُ لِلُزُومِ شُبْهَهٍ أوْ فَخْرٍ أَوْ رِیاءٍ یا کَریمُ».(4)
48- دعای «أللهم أنت أحق من ذکر و أحق من عبد و….»
چهل و هشتم: شیخ شهید _ علیه الرحمه _ از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت کرده است که: آن حضرت هر صبح و شام این دعا می خواندند:
«اَللّهُمَّ أَنْتَ أَحَقُّ مَنْ ذُکِرَ وَ أَحَقُّ مَنْ عُبِدَ وَ أَبْصَرُ مَنِ ابْتُغِیَ وَ أَرْءَفُ مَنْ مَلَکَ وَ أَجْوَدُ مَنْ سُئِلَ وَ أَوْسَعُ مَنْ أَعْطی أَنْتَ الْمَلِکُ لا شَریکَ لَکَ وَ الْفَرْدُ لا نِدَّ لَکَ کُلُّ شَیْ ءٍ هالِکٌ إِلاّ وَجْهَکَ لَنْ تُطاعَ إِلاّ بِإِذْنِکَ وَ لَمْ تُعْصَ إِلاّ بِعِلْمِکَ تُطاعُ فَتَشْکُرُ وَ تُعْصی فَتَغْفِرُ أَقْرَبُ شَهیدٍ وَ أَدْنی حَفیظٍ حُلْتَ دُونَ الْقُلُوبِ وَ أَخَذْتَ بِالنَّواصی وَ أَثْبَتَّ الاْآثارَ وَ فَسَخْتَ(5) الاْآجالَ الْقُلُوبُ لَکَ(6) مُفیضَهٌ(7) وَ السِّرُ عِنْدَکَ عَلانِیَهٌ اَلْحَلالُ ما حَلَّلْتَ وَ الْحَرامُ ما حَرَّمْتَ وَ الدّینُ ما شَرَعْتَ وَ الاْءَمْرُ ما قَضَیْتَ وَ الْخَلْقُ خَلْقُکَ وَ الْعَبْدُ عَبْدُکَ وَ أَنْتَ اللّه ُ الرَّءُوفُ الرَّحیمُ أَسْئَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذی أَشْرَقَتْ لَهُ السَّماواتُ وَ الاْءَرْضُ وَ بِکُلِّ حَقٍّ هُوَ لَکَ وَ بِحَقِّ السّائِلینَ عَلَیْکَ أَنْ تَقْبَلَنی فی هذِهِ الْغَداهِ (و اگر در شام بخواند می گوید: فی هذِهِ الْعَشِیَّهِ) وَ أَنْ تُجیرَنی مِنَ النّارِ بِقُدْرَتِکَ».(8)
49- خواندن «اللهم إنی أعوذ بک من ملمات نوازل البلاء و…»
چهل و نهم: قطب راوندی _ رحمه اللّه علیه _ و دیگران از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت
ص : 242
1- 1_ حاشیه متن: أَنْظِرنِی.
2- 2_ آ: + صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ .
3- 3_ حاشیه متن: أَتَقَرَّبُ.
4- 4_ مصباح، شیخ طوسی، ص 96، فصل فی سیاقه الصلوات… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 278، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ ع و آ: فَسَحْتَ. حاشیه ع: نَسَحْتَ، و حاشیه آ: فَسَخْتُ.
6- 6_ حاشیه ع و آ: إِلَیکَ.
7- 7_ ع و آ: مُفْضِیَهٌ.
8- 8 _ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 281، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
کرده اند که: جبرئیل از جانب حق تعالی این مناجات را برای استعاذه از بلاها آورد. پس مناسب است که در صبح و شام(1) خوانده شود:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ مُلِمّاتِ نَوازِلِ الْبَلاءِ وَ أَهْوالِ عَظائِمِ الضَّرّاءِ فَأَعِذْنی رَبِّ مِنْ صِرْعَهِ الْبَأْساءِ وَ احْجُبْنی عَنْ(2) سَطَواتِ الْبَلاءِ وَ نَجِّنی مِنْ مُفاجاهِ النِّقَمِ وَ احْفَظْنی(3) مِنْ زَوالِ النِّعَمِ وَ مِنْ زَلَلِ الْقَدَمِ وَ اجْعَلْنی اللّهُمَّ رَبِّ فی حِمی عِزِّکَ وَ حِیاطَهِ حِرْزِکَ مِنْ مُباغَتَهِ الدَّوائِرِ وَ مُعاجَلَهِ الْبَوائِرِ اَللّهُمَّ وَ أَرْضَ الْبَلاءَ فَاخْسِفْها وَ عَرْصَهَ الْمِحَنِ فَارْجُفْها وَ شَمْسَ النَّوائِبِ فَاکْسِفْها وَ جِبالَ السُّوءِ فَانْسِفْها وَ کُرْبَ الدَّهْرِ فَاکْشِفْها وَ عَوائِقَ الاْءُمُورِ فَاصْرِفْها وَ أَوْرِدْنی حَیاضَ السَّلامَهِ وَ احْمِلْنی عَلی مَطایا الْکَرامَهِ وَ أَصْبِحْنی إِقالَهَ الْعَثْرَهِ وَ اشْمِلْنی(4) سِتْرَ(5) الْعَوْرَهِ وَ جُدْ عَلَیَّ رَبِّ بِآلائِکَ وَ کَشْفِ بَلائِکَ وَ دَفْعِ ضَرّائِکَ وَ ادْفَعْ عَنّی کَلاکِلَ عَذابِکَ وَ اصْرِفْ عَنّی أَلیمَ عِقابِکَ وَ أَعِذْنی مِنْ بَوائِقِ الدُّهُورِ وَ أَنْقِذْنی مِنْ سُوءِ عَواقِبِ الاْءُمُورِ وَ احْرُسْنی مِنْ جَمیعِ الْمَحْذُورِ وَ اصْدَعْ صَفاتَ الْبَلاءِ عَنْ أَمْری وَ اشْلِلْ یَدَهُ عَنّی مَدی عُمْری إِنَّکَ الرَّبُ الْمَجیدُ الْمُبْدِئُ الْمُعیدُ الْفَعّالُ لِما یُریدُ».(6)
50- دعای «اللهم رب النور العظیم و رب الکرسی الرفیع و…»
پنجاهم: سیّد بن طاوس و کفعمی _ رحمه اللّه علیهما _ و دیگران به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده اند که: هر که چهل صباح این دعای عهد را بخواند از یاوران قائم آل محمّد صلی الله علیه و آله باشد، و اگر بمیرد پیش از ظهور آن حضرت، خدا او را زنده گرداند، و به خدمت آن حضرت برساند؛ و حق تعالی به هر کلمه ای هزار حسنه برای او بنویسد، و هزار گناه از او محو کند:
ص : 243
1- 1_ آ: + این دعا.
2- 2_ حاشیه آ: مِنْ.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: احْرُسْنِی.
4- 4_ حاشیه آ: وَ أصْبِحْنِی بإقالَهِ العِشْرَهِ واسْمِلْنِی.
5- 5_ حاشیه متن و ع: بِسِتْرِ.
6- 6_ الدعوات، ص 82 ، فصل فی صحه البدن و العافیه بالصلاه؛ مصباح، شیخ کفعمی، ص 245، عوذه من مرده الجن و الشیاطین.
«اَللّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظیمِ وَ رَبَّ الْکُرْسِیِّ الرَّفیعِ وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ وَ مُنْزِلَ التَّوْراهِ وَ الاْءِنْجیلِ وَ الزَّبُورِ وَ رَبَّ الظِّلِّ وَ الْحَرُورِ وَ مُنْزِلَ الْفُرْقانِ الْعَظیمِ وَ رَبَّ الْمَلائِکَهِ الْمُقَرَّبینَ وَ الاْءَنْبِیاءِ وَ الْمُرْسَلینَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِاسْمِکَ الْکَریمِ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ(1) الْمُنیرِ وَ مُلْکِکَ الْقَدیمِ یا حَیُّ یا قَیُّومُ وَ بِاسْمِکَ الَّذی أَشْرَقَتْ بِهِ السَّماواتُ وَ الاْءَرَضُونَ(2) قَبْلَ کُلِّ حَیٍّ یا حَیّاً بَعْدَ کُلِّ حَیٍّ یا حَیّاً لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ اَللّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلانا الاْءِمامَ الْهادِیَ الْمَهْدِیَّ الْقائِمَ بِأَمْرِ اللّه ِ(3) صَلَّی اللّه ُ عَلَیْهِ وَ عَلی آبائِهِ الطّاهِرینَ عَنْ جَمیعِ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ فی مَشارِقِ الاْءَرْضِ وَ مَغارِبِها وَ سَهْلِها وَ جَبَلِها وَ بَرِّها وَ بَحْرِها وَ عَنّی وَ عَنْ والِدَیَّ وَ وُلْدی وَ إِخْوانی مِنَ الصَّلَواتِ زِنَهَ عَرْشِ اللّه ِ وَ مِدادَ کَلِماتِه وَ ما أَحْصاهُ کِتابُهُ وَ أَحاطَ بِه عِلْمُهُ اَللّهُمَّ إِنّی أُجَدِّدُ لَهُ فی صَبیحَهِ یَومی(4) وَ ما عِشْتُ فیهِ مِنْ اَیّامِ حَیوتی وَ ما عِشتُ به أیامی عَهْداً وَ عَقَدْاً وَ بَیْعَهً لَهُ فی عُنُقی لا أَحُولُ عَنْها وَ لا أَزُولُ اَبَداً اَللّهُمَّ اجْعَلْنی مِنْ اَعْوانِهِ وَ اَنْصارِه وَ الذّابّینَ عَنْهُ وَ الْمُسارِعینَ فی حَوائِجِه وَ الْمُمْتَثِلینَ(5) لاِءَوامِرِه وَ نَواهِیْهِ وَالسّابِقینَ اِلی اِرادَتِه وَ الْمُحامینَ عَنْهُ وَ الْمُسْتَشْهَدینَ بَیْنَ یَدَیْهِ اَللّهُمَّ فَإِنْ حالَ بَیْنی وَ بَیْنَهُ الْمَوْتُ الَّذی جَعَلْتَهُ عَلی عِبادِکَ حَتْماً مَقْضِیّاً فَأَخْرِجْنی مِنْ قَبْری مُوءْتَزِراً کَفَنی شاهِراً سَیْفی مُجَرِّداً قَناتی مُلَبِّیاً دَعْوَهَ الدّاعی فِی الْحاضِرِ وَ الْبادی اَللّهُمَّ أَرِنی الطَّلْعَهَ الرَّشیدَهَ وَ الْغُرَّهَ الْحَمیدَهَ وَ اکْحُلْ مَرَهی بِنَظَرَهٍ مِنّی إِلَیْهِ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ أَوْسِعْ مَنْهَجَهُ وَ اسْلُکْ بی مَحَجَّتَهُ وَ أَنْفِذْ أَمْرَهُ وَ اشْدُدْ أَزْرَهُ وَ قَوِّ ظَهْرَهُ وَ اعْمُرِ اللّهُمَّ بِه بِلادَکَ وَ أَحْیِ بِه عِبادَکَ فَإِنَّکَ قُلْتَ وَ قُوْلُکَ الْحَقُّ ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النّاسِ فَأَظْهِرِ اللّهُمَّ وَلِیَّکَ وَ ابْنَ وَلِیِّکَ وَ ابْنَ بِنْتِ نَبِیِّکَ الْمُسَمّی بِاسْمِ رَسُولِکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِه فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ حَتّی لا یَظْفَرَ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْباطِلِ إِلاّ مَزَّقَهُ وَ یُحِقَّ اللّه ُ بِهِ(6) الْحَقَّ وَ یُحَقِّقَهُ اللّهُمَّ وَ اجْعَلْهُ مَفْزَعاً
ص : 244
1- 1_ حاشیه آ: وَ بِوَجْهِکَ.
2- 2_ ع و آ: + یا حَیّاً .
3- 3_ ع: بِأَمْرِکْ.
4- 4_ ع و آ: هَذا الْیَوم، و حاشیه آن: وَ یَوْمِی هَذا.
5- 5_ ع: المتمثّلین.
6- 6_ آ: _ به .
لِلمَظْلُومِ مِنْ عِبادِکَ وَ ناصِراً لِمَنْ لا یَجِدُ(1) ناصِراً غَیْرَکَ وَ مُجَدِّداً لِما عُطِّلَ مِنْ أَحْکامِ کِتابِکَ وَ مُشَیِّداً لِما وَرَدَ مِنْ أَعْلامِ دینِکَ وَ سُنَنِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ اجْعَلْهُ اللّهُمَّ مِمَّنْ حَصَّنْتَهُ مِنْ بَأْسِ الْمُعْتَدینَ اَللّهُمَّ وَ سُرَّ نَبِیَّکَ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله بِرُوءْیَتِه وَ مَنْ تَبِعَهُ عَلی دَعْوَتِه وَ ارْحَمِ اسْتِکانَتَنا مِنْ بَعْدِه اَللّهُمَّ اکْشِفْ هذِهِ الْغُمَّهَ عَنْ هذِهِ الاْءُمَّهِ بِحُضُورِه وَ عَجِّلِ اللّهُمَّ ظُهُورَهُ إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعیداً وَ نَراهُ قَریباً بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».
پس سه مرتبه دست بر زانوی راست زند و بگوید(2): «اَلْعَجَلَ اَلْعَجَلَ یا مَوْلایَ یا مَوْلایَ یا صاحِبَ الزَّمانِ».(3)
51- دعای «أصبحنا والملک والحمد و العظمه و…»
پنجاه و یکم: ابن بابویه به سند موثّق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: در صبح و پسین این دعا بخوان:
«أَصْبَحْنا وَ الْمُلْکُ وَ الْحَمْدُ وَ التَّعْظیمُ وَ الْعَظَمَهُ وَ الْکِبْرِیاءُ وَ الْجَبَرُوتُ وَ الْحِکْمَهُ(4) وَ الْعِلْمُ وَ الْجَلالُ وَ الْجَمالُ وَ الْکَمالُ وَ الْبَهاءُ وَ الْقُدْرَهُ وَ التَّقْدیسُ وَ التَّعْظیمُ وَ التَّسْبیحُ وَ التَّکْبیرُ وَ التَّهْلیلُ وَ التَّمْجیدُ وَ السَّماحُ وَ الْجُودُ وَ الْکَرَمُ وَ الْمَجْدُ وَ الْمَنُّ وَ الْخَیْرُ وَ الْفَضْلُ وَ السَّعَهُ وَ الْحَوْلُ وَ السُّلْطانُ وَ الْقُوَّهُ وَ الْعِزَّهُ وَ الْقُدْرَهُ وَ الْفَتْقُ وَ الرَّتْقُ وَ اللَّیْلُ وَ النَّهارُ وَ الظُّلُماتُ وَ النُّورُ وَ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهُ وَ الْخَلْقُ جَمیعاً وَ الاْءَمْرُ کُلُّهُ وَ ما سَمَّیْتُ وَ ما لَمْ أُسَمِّ وَ ما عَلِمْتُ مِنْهُ وَ ما لَمْ أَعْلَمْ وَ ما(5) هُوَ کائِنٌ للّه ِ رَبِّ الْعالَمینَ اَلْحَمْدُ للّه ِ(6) ذَهَبَ بِاللَّیْلِ وَ جاءَ بِالنَّهارِ وَ أَنَا فی نِعْمَهٍ مِنْهُ وَ عافِیَهٍ وَ فَضْلٍ عَظیمٍ اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَهُ ما سَکَنَ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ وَ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ و یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ هُوَ عَلیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ اَللّهُمَّ
ص : 245
1- 1_ ع: + له.
2- 2_ ع و آ: بزن و بگو.
3- 3_ مصباح، شیخ کفعمی، ص 550، فصل الرابع و الأربعون فیما یعمل… .
4- 4_ حاشیه آ: وَالْحُکْمُ.
5- 5_ ع و آ: + کَانَ وَ مَا.
6- 6_ ع و آ: + الَّذی.
بِکَ نُمْسی وَ بِکَ نُصْبِحُ وَ بِکَ نَحْیی وَ بِکَ نَمُوتُ وَ إِلَیْکَ نَصیرُ(1) أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَذِلَّ أَوْ أُذَلَّ أَوْ أَضِلَّ أَوْ أُضَلَّ أَوْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ أَوْ أَجْهَلَ أَوْ یُجْهَلَ عَلَیَّ یا مُصَرِّفَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبی عَلی طاعَتِکَ وَ طاعَهِ رَسُولِکَ اَللّهُمَّ لا تُزِغْ قَلْبی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنی وَ هَبْ لی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهّابُ».
پس می گویی: «اَللّهُمَّ إِنَّ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ خَلْقانِ مِنْ خَلْقِکَ فَلا تَبْتَلِیَنّی فیهِما بِجُرْأَهٍ عَلی مَعاصیکَ وَ لا رُکُوبٍ لِمَحارِمِکَ وَ ارْزُقْنی فیهِما عَمَلاً مُتَقَبَّلاً وَ سَعْیاً مَشْکُوراً وَ تِجارَهً لَنْ تَبُورَ».(2)
52- دعای «الحمد لله الذی أصبحنا و الملک له و…»
پنجاه و دویّم: کلینی به سند معتبر از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: در صبح این دعا بخواند:
«اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی أَصْبَحْنا وَ الْمُلْکُ لَهُ وَ أَصْبَحْتُ عَبْدَکَ وَ ابْنَ عَبْدِکَ وَ ابْنَ أَمَتِکَ فی قَبْضَتِکَ اَللّهُمَّ ارْزُقْنی مِنْ فَضْلِکَ رِزْقاً مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لا أَحْتَسِبُ وَ احْفَظْنی مِنْ حَیْثُ أَحْتَفِظُ وَ مِنْ حَیْثُ لا أَحْتَفِظُ اَللّهُمَّ ارْزُقْنی مِنْ فَضْلِکَ وَ لا تَجْعَلْ لی حاجَهً إِلی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ اللّهُمَّ أَلْبِسْنِی الْعافِیَهَ وَ ارْزُقْنی عَلَیْهَا الشُّکْرَ یا واحِدُ یا أَحَدُ یا صَمَدُ یا اَللّه ُ الَّذی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ یا اَللّه ُ یا رَحْمانُ یا رَحیمُ یا مالِکَ الْمُلْکِ وَ رَبَّ الاْءَرْبابِ وَ یا(3) سَیِّدَ السّاداتِ(4) یا اَللّه ُ وَ یا لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ اشْفِنی بِشِفائِکَ مِنْ کُلِّ داءٍ وَ سُقْمٍ فَإِنّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ أَتَقَلَّبُ فی قَبْضَتِکَ».(5)
ص : 246
1- 1_ ع: نصیرُ، و حاشیه آن: مضیر.
2- 2_ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 337، باب ما یستحب من الدعاء فی کل صباح و… ؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 286، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
3- 3_ ع: _ یا .
4- 4_ حاشیه متن: الساده.
5- 5_ کافی، ج 2، ص 524، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 289، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
53- دعای «اللهم إنی و هذا النهار خلقان من خلقک…»
پنجاه و سیّم: ایضاً کلینی به سند معتبر از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده است که: در صبح این دعا بخوانند:
«اَللّهُمَّ إِنّی وَ هذَا النَّهارِ خَلْقانِ مِنْ خَلْقِکَ اَللّهُمَّ لا تَبْتَلنی بِه وَ لا تَبْتِلْهُ(1) بی اَللّهُمَّ وَ لا تُرِه مِنّی جُرْأَهً عَلی مَعاصیکَ وَ لا رُکُوباً لِمَحارِمِکَ اَللّهُمَّ اصْرِفْ عَنِّی الاْءَزَلَ(2) وَ اللاَّءْواءَ(3) وَ الْبَلْوی وَ سُوءَ الْقَضاءِ وَ شَماتَهَ الاْءَعْداءِ وَ مَنْظَرَ السُّوءِ فی نَفْسی وَ مالی».
و می فرمود که: هر که در صبح و شام سه مرتبه بگوید: «رَضیتُ بِاللّه ِ رَبّاً وَ بِالاْءِسْلامِ دیناً وَ بِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله نَبِیّاً وَ بِالْقُرْآنِ بَلاغاً وَ بِعَلِیٍّ إِماماً» بر خدا لازم است که در قیامت او را راضی گرداند.
و در شام این دعا می خواندند: «أَصْبَحْنا للّه ِِ شاکِرینَ وَ أَمْسَیْنا للّه ِِ حامِدینَ فَلَکَ الْحَمْدُ کَما أَمْسَیْنا لَکَ مُسْلِمینَ سالِمینَ».
و در صبح این دعا می خواندند: «أَمْسَیْنا للّه ِِ شاکِرینَ وَ أَصْبَحْنا للّه ِِ حامِدینَ وَ الْحَمْدُ للّه ِِ کَما أَصْبَحْنا لَکَ مُسَلِّمینَ سالِمینَ».(4)
54- دعای «اللهم إنی أعوذ بک من شر ما خلقت و…»
پنجاه و چهارم: ایضاً کلینی به سند موثّق از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است که: در صبح این دعا بخوان: «اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ ما خَلَقْتَ وَ ذَرَأْتَ وَ بَرَأْتَ فی بِلادِکَ لِعِبادِکَ(5) اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِجَلالِکَ وَ جَمالِکَ وَ حِلْمِکَ وَ کَرَمِکَ»؛ پس حاجات خود را بطلب.(6)
ص : 247
1- 1_ آ: تَبْتَلِهِ.
2- 2_ ع و آ: الأَذَلَ.
3- 3_ ع و آ: واللاّواءَ.
4- 4_ کافی، ج 2، ص 525، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83، ص 291، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ ع: وَ عِبادِکَ.
6- 6_ کافی، ج 2، ص 527، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 292، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
55- خواندن «الحمد لرب الصباح الحمد لله لفالق الأصباح…»
پنجاه و پنجم: ایضاً کلینی به سند کالصحیح از امام محمّد باقر علیه السلام روایت کرده است که: بعد از صبح سه مرتبه بگو:
«اَلْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّباحِ اَلْحَمْدُ لِفالِقِ الاْءِصْباحِ» پس بگو «اَللّهُمَّ افْتَحْ لی بابَ الاْءَمْرِ الَّذی فیهِ الْیُسْرُ وَ الْعافِیَهُ اَللّهُمَّ هَیِّئْ لی سَبیلَهُ وَ بَصِّرْنی مَخْرَجَهُ اَللّهُمَّ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ لاِءَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ عَلَیَّ مَقْدُرَهً بِالشَّرِّ(1) فَخُذْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِه وَ عَنْ یَمینِه وَ عَنْ شِمالِه وَ مِنْ تَحْتِ قَدَمَیْهِ وَ مِنْ فَوْقِ رَأْسِه وَ اکْفِنیهِ بِما شِئْتَ وَ مِنْ حَیْثُ شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ».(2)
56- خواندن «اللهم إنی أصبحت فی ذمتک و جوارک…»
پنجاه و ششم: ایضاً کلینی به سند معتبر از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده است که: هر که در صبح این دعا بخواند، در آن روز هیچ چیز به او ضرر نرساند؛ و هر که در شام(3) بخواند در آن شب چیزی او را ضرر نرساند، إن شاءاللّه تعالی:
«اَللّهُمَّ إِنّی أَصْبَحْتُ فی ذِمَّتِکَ وَ جَوارِکَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْتَوْدِعُکَ دینی وَ نَفْسی وَ دُنْیایَ وَ آخِرَتی وَ أَهْلی وَ مالی وَ أَعُوذُ بِکَ یا عَظیمُ مِنْ شَرِّ خَلْقِکَ جَمیعاً وَ أَعُوذُ بِکَ(4) مِنْ شَرِّ ما یُبْلِسُ(5) بِه إِبْلیسُ وَ جُنُودُهُ».(6)
57- دعای «اللهم لک الحمد أحمدک و أستعینک و…»
پنجاه و هفتم: ایضاً کلینی _ ره _ در باب دعاهای صباح و مسا این دعا را به سند کالصّحیح از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده است:
«اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ أَحْمَدُکَ وَ أَسْتَعینُکَ وَ أَنْتَ رَبّی وَ أَنَا عَبْدُکَ أَصْبَحْتُ عَلی عَهْدِکَ وَ وَعْدِکَ وَ أُومِنُ بِوَعْدِکَ وَ أُوفی بِعَهْدِکَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ وَحْدَهُ
ص : 248
1- 1_ حاشیه ع و آ: بالسُّوءِ.
2- 2_ کافی، ج 2، ص 528، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ وسایل الشیعه، ج 7، ص 227، باب نبذه مما یقال… .
3- 3_ ع: شب.
4- 4_ آ: + یا عظیمُ.
5- 5_ حاشیه متن: تُلَبِّسُ.
6- 6_ کافی، ج 2، ص 528 ، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 294، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
لا شَریکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَصْبَحْتُ عَلی فِطْرَهِ الاْءِسْلامِ وَ کَلِمَهِ الاْءِخْلاصِ وَ مِلَّهِ إِبْراهیمَ وَ دینِ مُحَمَّدٍ عَلی ذلِکَ أَحْیا وَ عَلَیْهِ أَمُوتُ إِنْ شاءَ اللّه ُ اَللّهُمَ أَحْیِنی ما أَحْیَیْتَنی وَ أَمِتْنی(1) إِذا أَمَتَّنی عَلی ذلِکَ وَ ابْعَثْنی إِذا بَعَثْتَنی عَلی ذلِکَ أَبْتَغی بِذلِکَ رِضْوانَکَ وَ اتِّباعَ سَبیلِکَ إِلَیْکَ أَلْجَأْتُ ظَهْری وَ إِلَیْکَ فَوَّضْتُ أَمْری آلُ مُحَمَّدٍ أَئِمَّتی لَیْسَ لی أَئِمَّهٌ غَیْرُهُمْ بِهِمْ أَئْتَمُّ وَ إِیّاهُم أَتَوَلّی وَ بِهِمْ أَقْتَدی اَللّهُمَّ اجْعَلْهُمْ أَوْلِیائی فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ اجْعَلْنی أُوالی(2) أَوْلِیائَهُمْ وَ أُعادی أَعْدائَهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ أَلْحِقْنی بِالصّالِحینَ وَ آبائی مَعَهُمْ».(3)
58- دعای «الحمدلله الذی یفعل ما یشاء و لا یفعل…»
پنجاه و هشتم: ایضاً کلینی به سند کالصّحیح روایت کرده است که: مردی به خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کرد که مرا دعایی تعلیم فرمایید که هر صبح و شام بخوانم. حضرت فرمود که: این دعا بخوان:
«اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی یَفْعَلُ ما یَشاءُ وَ لا یَفْعَلُ ما یَشاءُ غَیْرُهُ اَلْحَمْدُ للّه ِ کَما یُحِبُّ اللّه ُ أَنْ یُحْمَدَ اَلْحَمْدُ للّه ِ کَما هُوَ أَهْلُهُ اَللّهُمَّ أَدْخِلْنی فی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أخْرِجْنی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله ».(4)
59- دعای «اللهم أنت ربی لا إله إلا أنت علیک توکلت…»
پنجاه و نهم: شیخ ابن فهد روایت کرده است که: روزی ابوالدرداء را خبر دادند که خانه ات سوخته است، گفت نسوخته است. دیگری خبر داد، باز چنین گفت تا سه مرتبه؛ پس معلوم شد که خانه های اطراف، همه سوخته و خانه او نسوخته. گفتند: از چه راه دانستی که خانه تو نسوخته است؟ گفت: زیرا که شنیدم از رسول خدا صلی الله علیه و آله که هر که
ص : 249
1- 1_ آ: ما أَمَتَّنی.
2- 2_ ع: + بهم .
3- 3_ کافی، ج 2، ص 529، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 294، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
4- 4_ کافی، ج 2، ص 529، باب القول عند الإصباح و الإمساء؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 295، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
در صبح این دعا بخواند، در آن روز، بدی به او نمی رسد؛ و اگر در شام بخواند، در آن شب، بدی به او نمی رسد؛ و من این دعا را خوانده بودم:
«اَللّهُمَّ أَنْتَ رَبّی لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ أَنْتَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه العَلِیِّ الْعَظیمِ ما شاءَ اللّه ُ کانَ وَ ما لَمْ یَشَأْ لَمْ یَکُنْ اَشْهَدُ(1) أَنَّ اللّه َ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنَّ اللّه َ قَدْ أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً(2) إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ نَفْسی وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ».(3)
60- دعای «فالله خیر حافظاً و هو أرحم الراحمین…»
شصتم: در بلدالأمین از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت کرده است که: هر که در صبح هفت مرتبه این دعا بخواند در آن روز از بلاها محفوظ باشد:
«فَاللّه ُ خَیْرٌ حافِظاً وَ هُوَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ إِنَّ وَلِیِّیَ اللّه ُ الَّذی نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوَلَّی الصّالِحینَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ».(4)
61- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله الذی هدانی…»
شصت و یکم: در مهج الدعوات روایت کرده است که محمّد بن عبیداللّه(5) اسکندری گفت: من از ندیمان و خواصِّ ابوجعفر دوانقی بودم، و رازهای خود را با من می گفت. روزی به نزد او رفتم، او را غمگین یافتم؛ پرسیدم که چرا چنین غمگینی و متفکری؟ گفت: صد کس و زیاده از اولاد فاطمه علیهاالسلام را هلاک کردم، و بزرگ و پیشوای ایشان مانده است. گفتم کیست؟ گفت جعفر بن محمّد، امام رافضیان، و بزرگ ایشان. گفتم: ای خلیفه! او مردیست که پیوسته مشغول عبادتست، و هرگز در فکر پادشاهی و خلافت نیست. گفت: می دانم که تو او را امام می دانی، و پادشاه رعایت اینها نمی کند، و سوگند یاد کرده ام که امروز پیش از شام از مهمِّ او فارغ شوم. پس جلاّدی را طلبید و گفت: من
ص : 250
1- 1_ ع و آ: أعْلَمُ.
2- 2_ ع: + اللّهمَّ .
3- 3_ عده الداعی، ص 271 ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 297، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
4- 4_ در آن منبع یافت نشد؛ ر . ک به: بحارالأنوار، ج 83 ، ص 298، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ آ: عَبدُاللّه.
چون جعفر بن محمّد _ صلوات اللّه علیه _ را حاضر سازم و او را مشغول سخن گردانم و کلاه خود را از سر بردارم تو او را گردن بزن. آنگاه حضرت را طلبید؛ چون داخل قصر شد من به نزدیکش رفتم، دیدم که لبهایش حرکت می کند و دعایی می خواند، امّا ندانستم که چه دعا می خواند و دیدم که قصر آن لعین به حرکت درآمد مانند کشتی، و خلیفه با سر و پای برهنه به استقبال آن حضرت دوید مانند غلامی که به نزد آقای خود رود، و گاه سرخ و گاه زرد می شد، و بازوی حضرت را گرفت و بر تخت خود نشانید، و به روش بندگان در خدمت او به دو زانو نشست و گفت: در این ساعت چرا تصدیع(1) کشیدید و تشریف آوردید یابن رسول اللّه؟ حضرت فرمود که: تو مرا طلبیدی، اجابت کردم. گفت: من شما را نطلبیدم، رسول(2) غلط کرده است، یابن رسول اللّه! هر حاجت که داری از من بطلب. حضرت فرمود که: حاجت من آنست که بی ضرورتی، مرا نطلبی. گفت: چنین باشد. پس حضرت برخواست و به منزل خود تشریف برد، و آن ملعون مدهوشانه به خواب رفت، و تا نصف شب بیدار نشد، و من بر بالین آن لعین نشسته بودم. چون بیدار شد گفت: مرو به جایی تا من نمازهای خود را قضا کنم و قصّه خود را برای تو نقل کنم. چون فارغ شد گفت: در وقتی که امام تو جعفر بن محمّد علیه السلام را حاضر کردم، و آن قصدِ بد نسبت به او در خاطر داشتم، ناگاه دیدم که اژده های عظیمی حاضر شد، و دُم خود را بر دور قصر من حلقه کرد، و لبِ بالایش بر بالای قصر من، و لب پایین را به زیر قصر(3) گذاشت و به زبان فصیح با من گفت که: ای منصور! خدا مرا به سوی تو فرستاده است، و مرا امر کرده است که اگر بدی نسبت به بنده صالح صادق او اراده کنی من قصر تو را با آنچه در آن هست فروبرم. پس عقل من حیران شد، و اعضایم بلرزید، و دندانهایم بر هم می خورد.
راوی گفت: من گفتم ای خلیفه! اینها از او بعید نیست؛ او وارث علوم جدّش حضرت
ص : 251
1- 1_ زحمت.
2- 2_ فرستاده از طرف منصور دوانقی .
3- 3_ ع: بر زیر قصر من.
رسالت و پدرش امیرالمؤمنین است، و نزد او نامها و دعاها هست که اگر بر شبِ تیره بخوانند روشن می شود، و اگر بر روزِ روشن بخواند تیره می شود.
راوی گفت: پس از آن ملعون رخصت طلبیدم که به زیارت آن حضرت بروم؛ چون دستوری یافتم به خدمت آن حضرت شتافتم، و بعد از سلام و اکرام گفتم: ای مولای من! به حقّ جدّت رسول خدا صلی الله علیه و آله سوگند می دهم که آن دعایی که می خواندی در هنگامی که داخل قصر شدی مرا تعلیم نمایی. آن معدنِ(1) کرم و فتوّت مرا اجابت نمود، و دعا را تعلیم من کرد، و فرمود که: این حرز جلیل و دعای عظیم نبیل است که هر که در صباح بخواند در امان خدا باشد تا شب؛ و هر که در پسین یا خفتن بخواند در امان خدا(2) باشد تا صبح. و این دعا را به من تعلیم کرد پدرم امام محمّد باقر و روایت کرد از پدرش حضرت امام زین العابدین، از پدرش سیّدالشهدا، از برادرش سیّد اصفیا حسن مجتبی، از پدرش سیّد اوصیا، از محمّد سیّد انبیا _ صلوات اللّه علیه و علیهم اجمعین _ و این دعا را از قرآن مجید استخراج نموده. اینست دعا:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلْحَمْدُ للّه ِ الَّذی هَدانی(3) لِلاْءِسْلامِ وَ أَکْرَمَنی بِالاْءیمانِ وَ عَرَّفَنِی الْحَقَّ الَّذی عَنْهُ یُوءْفَکُونَ وَ النَّبَأَ الْعَظیمَ الَّذی هُمْ فیهِ مُخْتَلِفُونَ وَ سُبْحانَ اللّه ِ الَّذی رَفَعَ السَّماءَ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها وَ أَنْشَأَ جَنَّاتِ الْمَأْوی بِلا أَمَدٍ تَلْقَوْنَها وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ السّابِغُ النِّعْمَهِ الدّافِعُ النَّقِمَهِ الْواسِعُ الرَّحْمَهِ وَ اللّه ُ أَکْبَرُ ذُو السُّلْطانِ الْمَنیعِ وَ الاْءِنْشاءِ الْبَدیعِ وَ الشَّأْنِ الرَّفیعِ وَ الْحِسابِ السَّریعِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ أَمینِکَ وَ شَهیدِکَ التَّقِیِّ النَّقِیِّ الْبَشیرِ النَّذیرِ السِّراجِ الْمُنیرِ وَ آلِهِ الطَّیِّبینَ(4) الاْءَخْیارِ ما شاءَ اللّه ُ تَقَرُّباً إِلَی اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ تَوَجُّهاً إِلَی اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ تَلَطُّفاً بِاللّه ِ(5) ما شاءَ اللّه ُ ما یَکُنْ بنا مِنْ
ص : 252
1- 1_ آ: + علوم و .
2- 2_ ع و آ: حفظ و حمایت خدا.
3- 3_ حاشیه ع و آ: هَدَانا.
4- 4_ حاشیه ع و آ: الطّاهرین.
5- 5_ حاشیه ع و آ: إِلی اللّه.
نِعْمَهٍ فَمِنَ اللّه ِ ما شاءَ اللّه ُ لا یَصْرِفُ السُّوءَ إِلاَّ اللّه ُ ما شاءَ اللّه ُ لا یَسُوقُ الْخَیْرَ إِلاَّ اللّه ُ ما شاءَ اللّه ُ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ أُعیذُ نَفْسی وَ شَعْری وَ بَشَری وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ ذُرِّیَّتی وَ دینی وَ دُنْیایَ وَ ما رَزَقَنی رَبّی وَ ما أُغْلِقَتْ عَلَیْهِ أَبْوابی وَ أَحاطَتْ بِه جُدْرانی وَ ما أَتَقَلَّبُ فیهِ مِنْ نِعْمَهٍ وَ إِحْسانِه وَ جَمیعِ إِخْوانی وَ أَقْرِبائی وَ قَراباتی مِنَ الْمُوءْمِنینَ وَ الْمُوءْمِناتِ بِاللّه ِ الْعَظیمِ وَ بِأَسْمائِه التّامَّهِ الْعامَّهِ(1) الْکامِلَهِ الشّافِیَهِ الْفاضِلَهِ الْمُبارَکَهِ الْمُنیفَهِ الْمُتَعالِیَهِ الزّاکِیَهِ الشَّریفَهِ الْکَریمَهِ الطّاهِرَهِ الْعَظیمَهِ(2) الْمَخْزُونَهِ الْمَکْنُونَهِ الَّتی لا یُجاوِزُهُنَّ بَرٌّ وَ لا فاجِرٌ وَ بِأُمِّ الْکِتابِ وَ فاتِحَتِه وَ خاتِمَتِه وَ ما بَیْنَهُما مِنْ سُورَهٍ شَریفَهٍ وَ آیَهٍ مُحْکَمَهٍ وَ شِفاءٍ وَ رَحْمَهٍ وَ عَوْذَهٍ وَ بَرَکَهٍ وَ بِالتَّوْراهِ وَ الاْءِنْجیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقانِ وَ بِصُحُفِ إِبْراهیمَ وَ مُوسی وَ بِکُلِّ کِتابٍ أَنْزَلَهُ اللّه ُ وَ بِکُلِّ رَسُولٍ أَرْسَلَهُ اللّه ُ وَ بِکُلِّ حُجَّهٍ أَقامَها اللّه ُ وَ بِکُلِّ بُرْهانٍ أَظْهَرَهُ اللّه ُ(3) وَ بِکُلِّ آلاءِ اللّه ِ وَ عِزَّهِ اللّه ِ وَ عَظَمَهِ اللّه ِ وَ قُدْرَهِ اللّه ِ وَ سُلْطانِ اللّه ِ وَ جَلالِ اللّه ِ وَ مَنَعَهِ(4) اللّه ِ(5) وَ عَفْوِ اللّه ِ وَ حِلْمِ اللّه ِ وَ حِکْمَهِ اللّه ِ وَ غُفْرانِ اللّه ِ وَ مَلائِکَهِ اللّه ِ وَ کُتُبِ اللّه ِ وَ رُسُلِ اللّه ِ وَ أَنْبِیاءِ اللّه ِ وَ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللّه ِ وَ أَهْلِ بَیْتِ رَسُولِ اللّه _ صَلَّی اللّه ُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِم اَجْمَعینَ _ مِنْ غَضَبِ اللّه ِ وَ سَخَطِ اللّه ِ وَ نَکالِ اللّه ِ وَ عِقابِ اللّه ِ وَ أَخْذِ اللّه ِ وَ بَطْشِه وَ اجْتِیاحِه وَ اجْتِثاثِه وَ اصْطِلامِه وَ اسْتیصالِه وَ تَدْمیرِه وَ سَطَواتِه وَ نَقِمَتِه وَ جَمیعِ مَثُلاتِه وَ مِنْ إِعْراضِه وَ صُدُودِه وَ تَنْکیلِه وَ تَوْکیلِه وَ خِذْلانِه وَ دَمْدَمَتِهِ وَ تَخْلِیَتِه وَ مِنَ الْکُفْرِ وَ النِّفاقِ وَ الشَّکِّ وَ الشِّرْکِ وَ الْحَیْرَهِ فی دینِ اللّه ِ وَ مِنْ شَرِّ یَوْمِ النُّشُورِ وَ الْحَشْرِ وَ الْمَوْقِفِ وَ الْحِسابِ وَ مِنْ شَرِّ کِتابٍ قَدْ سَبَقَ وَ مِنْ زَوالِ النِّعْمَهِ وَ تَحْویلِ الْعافِیَهِ وَ حُلُولِ النَّقِمَهِ وَ مُوجِباتِ الْهَلَکَهِ وَ مِنْ مَواقِفِ الْخِزْیِ وَ الْفَضیحَهِ فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ الْعَظیمِ مِنْ هَویً مُرْدٍ وَ قَرینٍ مُلْهٍ وَ صاحِبٍ مُسْهٍ وَ جارٍ مُوذٍ وَ غَنِیً مَطْغٍ وَ فَقْرٍ مُنْسٍ وَ مِنْ قَلْبٍ لا یَخْشَعُ وَ صَلاهٍ لا تُرْفَعُ(6) وَ دُعاءٍ لا یُسْمَعُ وَ عَیْنٍ
ص : 253
1- 1_ حاشیه ع و آ: الْکافِیَه.
2- 2_ حاشیه ع و آ: المُعَظَّمَهِ.
3- 3_ ع: + و بِکُلّ نُورٍ أَنارَهُ اللّه.
4- 4_ ع و آ: وَ مَنْعَهِ.
5- 5_ ع: وَ مَنِّ اللّه.
6- 6_ حاشیه ع و آ: لا تَنْفَعُ.
لا تُدْمَعُ(1) وَ نَفْسٍ لا تَقْنَعُ وَ بَطْنٍ لا یَشْبَعُ وَ عَمَلٍ لا یُرْفَعُ(2) وَ اسْتِغاثَهٍ لا تُجابُ وَ غَفْلَهٍ وَ تَفْریطٍ یُوجِبانِ الْحَسْرَهَ وَ النَّدامَهَ وَ مِنَ الرِّیاءِ وَ السُّمْعَهِ وَ الشَّکِّ وَ الْعَمی فی دینِ اللّه وَ مِنْ نَصَبٍ وَ اجْتِهادٍ یُوجِبانِ الْعَذابَ وَ مِنْ مَرَدٍّ إِلَی النّارِ وَ مِنْ ضَلْعِ(3) الدَّیْنِ وَ غَلَبَهِ الرِّجالِ وَ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِی الدّینِ وَ النَّفْسِ وَ الاْءَهْلِ وَ الْمالِ وَ الْوَلَدِ وَ الاْءِخْوانِ وَ عِنْدَ مُعایَنَهِ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ الْعَظیمِ مِنَ الْغَرَقِ وَ الْحَرَقِ وَ الشَّرَقِ وَ السَّرَقِ وَ الْهَدْمِ وَ الْخَسْفِ وَ الْمَسْخِ(4) وَ الْحِجارَهِ وَ الصَّیْحَهِ وَ الزَّلازِلِ وَ الْفِتَنِ وَ الْعَیْنِ وَ الصَّواعِقِ وَ الْبَرْقِ وَ الْقِوَدِ(5) وَ الْقَرَدِ وَ الْجُنُونِ وَ الْجُذامِ وَ الْبَرَصِ وَ أَکْلِ السَّبُعِ وَ مَیْتَهِ السُّوءِ وَ جَمیعِ أَنْواعِ الْبَلایا فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ الْعَظیمِ مِنْ شَرِّ السّامَّهِ وَ الْهامَّهِ وَ اللاّمَّهِ وَ الْخاصَّهِ وَ الْعامَّهِ وَ الْحامَّهِ وَ مِنْ شَرِّ أَحْداثِ النَّهارِ وَ مِنْ شَرِّ طَوارِقِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ إِلاّ طارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ یا رَحْمانُ وَ مِنْ دَرَکِ الشَّقاءِ وَ سُوءِ الْقَضاءِ وَجَهْدِ الْبَلاءِ وَ شَماتَهِ الاْءَعْداءِ وَ تَتابُعِ الْعَناءِ وَ الْفَقْرِ إِلَی الاْءَکْفاءِ وَ سُوءِ الْمَماتِ وَ سُوءِ الْمَحْیا وَ سُوءِ الْمُنْقَلَبِ وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ الْعَظیمِ مِنْ شَرِّ إِبْلیسَ وَ جُنُودِه وَ أَعْوانِه وَ أَتْباعِه وَ اَشیاعِهِ وَ مِنْ شَرِّ الجِنِّ وَ الاْءِنْسِ وَ مِنْ شَرِّ الشَّیْطانِ وَ مِنْ شَرِّ السُّلْطانِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ ذی شَرٍّ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ ما أَخافُ وَ أَحْذَرُ وَ مِنْ شَرِّ فَسَقَهِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ مِنْ شَرِّ فَسَقَهِ الْجِنِّ وَ الاْءِنْسِ وَ مِنْ شَرِّ ما فِی النُّورِ وَ الظُّلْمِ وَ مِنْ شَرِّ ما هَجَمَ(6) أَوْ دَهَمَ اَوْ اَلَمَّ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ سُقْمٍ وَ هَمٍّ وَ غَمٍّ وَ آفَهٍ وَ نَدَمٍ وَ مِنْ شَرِّ ما فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ(7) وَ مِنْ شَرِّ الفُسّاقِ وَ الذُّعّارِ(8) وَ الْفُجّارِ وَ الْکُفّارِ وَ الْحُسّادِ وَ السُّحّارِ وَ الْجَبابِرَهِ وَ الاْءَشْرارِ وَ مِنْ شَرِّ ما یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فیها وَ مِنْ شَرِّ ما یَلِجُ فِی الاْءَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ رَبّی آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّ رَبّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ
ص : 254
1- 1_ ع و آ: لا تَدْمَعُ.
2- 2_ حاشیه ع و آ: لا ینفعُ.
3- 3_ ع و آ: ضَلَعِ .
4- 4_ ع: + وَالرَّجم.
5- 5_ حاشیه ع و آ: وَالْبَردِ.
6- 6_ آ: أعجم .
7- 7_ حاشیه ع و آ: وَالبِحَار.
8- 8 _ حاشیه ع: وَالدّعّار.
وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ الْعَظیمِ مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعاذَ مِنْهُ المَلائِکَهُ الْمُقَرَّبُونَ وَ الاْءَنْبِیاءُ الْمُرْسَلُونَ وَ الشُّهَداءُ(1) وَ عِبادُکَ الصّالِحُونَ وَ مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ وَ فاطِمَهُ وَ الْحَسَنُ وَالْحُسَیْنُ وَ الاْءَئِمَهُ الْمَهْدِیُّونَ وَ الاْءَوْصِیاءُ وَ الْحُجَجُ الْمُطَهَّرُونَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ وَ رَحْمَهُ اللّه ِ وَ بَرَکاتُهُ وَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُعْطِیَنی(2) مِنْ خَیْرِ ما سَأَ لُوکَهُ وَ أَنْ تُعیذَنی مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعاذُوا بِکَ مِنْهُ وَ أَسْئَلُکَ مِنَ الْخَیْرِ کُلِّه عاجِلِه وَ آجِلِه ما عَلِمْتُ مِنْهُ وَ ما لَمْ أَعْلَمْ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّرِّ کُلِّهِ عاجِلِهِ و آجِلِهِ ما عَلِمْتُ مِنْهُ و ما لا أَعْلَمْ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزاتِ الشَّیاطینِ وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ اَللّهُمَّ مَنْ أَرادَنی فی یَوْمی هذا وَ فیما بَعْدَهُ مِنَ الاْءَیّامِ مِنْ جَمیعِ خَلْقِکَ کُلِّهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الاْءِنْسِ مِنْ قَریبٍ أَوْ بَعیدٍ ضَعیفٍ أَوْ شَدیدٍ بِشَرٍّ أَوْ مَکْرُوهٍ أَوْ مَساءَهٍ بِیَدٍ أَوْ بِلِسانٍ أَوْ بِقَلْبٍ فَأَخْرِجْ صَدْرَهُ وَ أَلْجِمْ فاهُ وَ أَفْحِمْ لِسانَهُ وَ اسْدُدْ سَمْعَهُ وَ اقْمِحْ بَصَرَهُ وَ اَرْعِبْ قَلْبَهُ وَ اشْغَلْهُ بِنَفْسِه وَ أَمِتْهُ بِغَیْظِه وَ اکْفِناهُ(3) بِما شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ وَ أَنّی شِئْتَ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ .
اَللّهُمَّ اکْفِنی شَرَّ ما(4) نَصَبَ لی حَدَّهُ وَ اکْفِنی مَکْرَ الْمَکَرَهِ(5) وَ أَعِنّی عَلی ذلِکَ بِالسَّکینَهِ وَ الْوَقارِ وَ أَلْبِسْنی دِرْعَکَ الْحَصینَهَ وَ أَحْیِنی عَلی(6) ما أَحْیَیْتَنی فی سِتْرِکَ الْواقی وَ أَصْلِحْ حالی کُلَّهُ أَصْبَحْتُ فی جَوارِ اللّه ِ مُمْتَنِعاً وَ بِعِزَّهِ اللّه ِ الَّتی لا تُرامُ مُحْتَجَباً وَ بِسُلْطانِ اللّه ِ الْمَنیعِ مُحْتَرِزاً مُعْتَصِماً وَ مُتَمَسِّکاً وَ بِأَسْماءِ اللّه ِ الْحُسْنی کُلِّها عائِذاً أَصْبَحْتُ فی حَمِی اللّه ِ الَّذی لا یُسْتَباحُ وَ فی ذِمَّهِ(7) اللّه ِ الَّتی لا تُحْفَرُ وَ فی حَبْلِ اللّه ِ الَّذی لا یُجْزَمْ وَ فی جَوارِ اللّه ِ الَّذی لا یُسْتَضامُ وَ فی مَنْعِ اللّه ِ الَّذی لا یُدْرَکُ وَ فی سِتْرِ اللّه ِ الَّذی لا یُهْتَکُ وَ فی عَوْنِ اللّه ِ الَّذی لا یُخْذَلُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ اَللّهُمَّ اعْطِفْ عَلَیْنا قُلُوبَ عِبادِکَ(8)
ص : 255
1- 1_ حاشیه ع و آ: وَ الشّهداءُ وَ الصّالِحُونَ و عِبادُکَ المُتَّقُونَ.
2- 2_ آ: _ أَنْ تُعْطِیَنی .
3- 3_ حاشیه ع: وَاکْفِیهِ.
4- 4_ ع و آ: مَن.
5- 5_ ع و آ: الْمَکْرَهِ.
6- 6_ ع: _ علی .
7- 7_ حاشیه آ: فِی ذمَّتِهِ التّی.
8- 8 _ حاشیه ع: عَبیدکَ.
وَ إِمائِکَ وَ أَوْلِیائِکَ بِرَأْفَهٍ مِنْکَ وَ رَحْمَهٍ إِنَّکَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ حَسْبِیَ اللّه ُ وَ کَفی سَمِعَ اللّه ُ لِمَنْ دَعا لَیْسَ وَراءَ اللّه ِ مُنْتَهی وَ لا دُونَ اللّه ِ مَلْجَأٌ مَنِ اعْتَصَمَ بِاللّه ِ نَجا کَتَبَ اللّه ُ لاَءَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلی إِنَّ اللّه َ قَوِیٌّ عَزِیزٌ فَاللّه ُ خَیْرٌ حافِظاً وَ هُوَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ وَ ما تَوْفیقی إِلاّ بِاللّه ِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ(1) وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ شَهِدَ اللّه ُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ وَ الْمَلائِکَهُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکیمُ إِنَّ الدّینَ عِنْدَ اللّه ِ الاْءِسْلامُ وَ اَ نَا عَلی ذلِکَ مِنَ الشّاهِدینَ تَحَصَّنْتُ بِاللّه ِ العَلِیِّ(2) الْعَظیمِ وَ اسْتَعْصَمْتُ(3) بِالحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ وَ رَمَیْتُ کُلَّ عَدُوٍّ لَنا بِلا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ العَلِیِّ الْعَظیمِ ما شاءَ اللّه ُ کانَ وَ ما لَمْ یَشَأْ لَمْ یَکُنْ اَشْهَدُ اَنَّ اللّه َ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ وَ اَنَّ اللّه َ قَدْ اَحاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ عِلْماً وَ اَحْصی کُلَّ شَیْ ءٍ عَدَدَاً وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ».(4)
62- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم الله اکبر الله اکبر…»
شصت و دویّم: در مهج الدعوات از حضرت امام زین العابدین علیه السلام روایت کرده است که: در صبح و شام این دعا بخوانند:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَللّه ُأَکْبَرُ اَللّه ُأَکْبَرُ اَللّه ُأَکْبَرُ وَ أَعْلی وَ أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ مِمّا أَخافُ وَ أَحْذَرُ أَسْتَجیرُ بِاللّه ِ عَزَّ جارُ اللّه ِ وَ جَلَّ ثَناءُ اللّه ِ وَ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ سَلَّمَ کَثیراً أُعیذُ بِکَ نَفْسی وَ دینی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ مَنْ یَعْنینی أَمْرُهُ اَللّهُمَّ بِکَ أَعُوذُ وَ بِکَ أَلُوذُ وَ بِکَ أَصُولُ وَ إِیّاکَ أَعْبُدُ وَ إِیّاکَ أَسْتَعینُ وَ عَلَیْکَ أَتَوَکَّلُ وَ أَدْرَأُ بِکَ فی نَحْرِ أَعْدائی وَ أَسْتَعینُ بِکَ عَلَیْهِمْ وَ أَسْتَکْفیکَهُمْ فَاکْفِنیهِمْ بِما شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ وَ حَیْثُ شِئْتَ بِحَقِّکَ(5) لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ فَسَیَکْفیکَهُمُ اللّه ُ وَ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ قالَ سَنَشُدُّ عَضُدَکَ بِأَخیکَ وَ نَجْعَلُ لَکُما سُلْطاناً فَلا یَصِلُونَ إِلَیْکُما بِآیاتِنا
ص : 256
1- 1_ ع و آ: + وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللّه ُ لا إلهَ إلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ .
2- 2_ ع و آ: _ العَلِیِّ .
3- 3_ ع: وَاعْتَصَمْتُ.
4- 4_ مهج الدعوات، ص 18، حرز للإمام جعفر بن محمد الصادق علیه السلام ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 301، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ حاشیه ع: بِحَقِّ.
أَنْتُما وَ مَنِ اتَّبَعَکُمَا الْغالِبُونَ قالَ لا تَخافا إِنَّنی مَعَکُما أَسْمَعُ وَ أَری قالَتْ إِنّی أَعُوذُ بِالرَّحْمنِ مِنْکَ إِنْ کُنْتَ(1) تَقِیّاً اِخْسَئُوا فیها وَ لا تُکَلِّمُونِ إِنّی أَخَذْتُ بِسَمْعِ مَنْ یُطالِبُنی بِالسُّوءِ بِسَمْعِ اللّه ِ وَ بَصَرِه وَ قُوَّتِه بِقُوَّهِ اللّه ِ وَ حَبْلِهِ الْمَتینِ وَ سُلْطانِهِ الْمُبینِ فَلَیْسَ لَهُمْ عَلَیْنا سَبیلٌ وَ لا سُلْطانٌ إِنْ شاءَ اللّه ُ سَتَرْتُ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ بِسَتْرِ النُّبُوَّهِ الَّذی سَتَرَ اللّه ُ الاْءَنْبِیاءَ بِه مِنَ الْفَراعِنَهِ جَبْرائیلُ عَنْ یَمینِنا وَ میکائیلُ عَنْ یَسارِنا وَ اللّه ُ مُطَّلِعٌ عَلَیْنا وَ جَعَلْنا مِنْ بَیْنِ أَیْدیهِمْ سَدّاً وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً فَأَغْشَیْناهُمْ فَهُمْ لا یُبْصِرُونَ شاهَتِ الْوُجُوهُ فَغُلِبُوا هُنالِکَ وَ انْقَلَبُوا صاغِرینَ صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یُبْصِرُونَ وَ إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ الَّذینَ لا یُوءْمِنُونَ بِالاْآخِرَهِ حِجاباً مَسْتُوراً وَ جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ أَکِنَّهً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فی آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً قُلِ ادْعُوا اللّه َ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَیّاً ما تَدْعُوا فَلَهُ الاْءَسْماءُ الْحُسْنی وَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبیلاً وَ قُلِ الْحَمْدُ للّه ِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبیراً وَ سُبْحانَ اللّه ِ بُکْرَهً وَ أَصیلاً حَسْبِیَ اللّه ُ مِنْ خَلْقِه حَسْبِیَ اللّه ُ الَّذی یَکْفی وَ لا یَکْفی(2) مِنْهُ شَیْ ءٌ حَسْبِیَ اللّه ُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ حَسْبِیَ اللّه ُ الَّذی لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ أُولئِکَ الَّذینَ طَبَعَ اللّه ُ عَلی قُلُوبِهِمْ وَ سَمْعِهِمْ وَ أَبْصارِهِمْ وَ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ أَ فَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللّه ُ عَلی عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلی سَمْعِه وَ قَلْبِه وَ جَعَلَ عَلی بَصَرِه غِشاوَهً فَمَنْ یَهْدِیهِ مِنْ بَعْدِ اللّه ِ أَ فَلا تَذَکَّرُونَ إِنّا جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ أَکِنَّهً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فی آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِنْ تَدْعُهُمْ إِلَی الْهُدی فَلَنْ یَهْتَدُوا إِذاً أَبَداً اَللّهُمَّ احْرُسْنا بِعَیْنِکَ الَّتی لا تَنامُ وَ اکْنُفْنا بِرُکْنِکَ الَّذی لا یُرامُ وَ أَعِذْنا بِسُلْطانِکَ الَّذی لا یُضامُ وَ ارْحَمْنا بِقُدْرَتِکَ یا رَحْمانُ اَللّهُمَّ لا تُهْلِکْنا وَ أَنْتَ بِنا بَرٌّ یا رَحْمانُ أَتُهْلِکُنا وَ أَنْتَ رَبُّنا وَ حِصْنُنا وَ رَجاوءُنا حَسْبِیَ الرَّبُّ مِنَ الْمَرْبُوبینَ حَسْبِیَ الْخالِقُ مِنَ الْمَخْلُوقینَ حَسْبِیَ الرّازِقُ مِنَ الْمَرْزُوقینَ حَسْبی مَنْ لَمْ یَزَلْ حَسْبی حَسْبِیَ اللّه ُ لا اِلهَ اِلاّ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ
ص : 257
1- 1_ آ: کان.
2- 2_ ع: وَ لا یُکفی.
حَسْبِیَ الَّذی لا یَمُنُّ عَلَی الَّذینَ یَمُنُّونَ حَسْبِیَ اللّه ُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ سَلَّمَ کَثیراً اَللّهُمَّ اِنّی أَصْبَحْتُ فی حِماکَ الَّذی لا یُسْتَباحُ وَ ذِمَّتِکَ الَّتی لا تُخْفَرُ وَ جِوارِکَ الَّذی لا یُضامُ وَ لا یُرامُ وَ أَسْئَلُکَ اللّهُمَّ بِعِزَّتِکَ وَ قُدْرَتِکَ أَنْ تَجْعَلَنی فی حِرْزِکَ وَ جَوارِکَ وَ أَمْنِکَ وَ عِیاذِکَ وَ عُدَّتِکَ وَ عَقْدِکَ وَ حِفْظِکَ وَ أَمانِکَ وَ مَنْعِکَ الَّذی لا یُرامُ وَ عِزِّکَ الَّذی لا یُسْتَطاعُ مِنْ غَضَبِکَ وَ سُوءِ عِقابِکَ وَ سُوءِ أَحْداثِ النَّهارِ وَ طَوارِقِ اللَّیْلِ إِلاّ طارِقاً یَطْرُقُ بِخَیْرٍ یا رَحْمانُ اَللّهُمَّ یَدُکَ فَوْقَ کُلِّ یَدٍ وَ عِزَّتُکَ أَعَزُّ مِنْ کُلِّ عِزَّهٍ وَ قُوَّتُکَ أَقْوی مِنْ کُلِّ قُوَّهٍ وَ سُلْطانُکَ أَجَلُّ وَ أَمْنَعُ مِنْ کُلِّ سُلْطانٍ أَدْرَءُ بِکَ فی نُحُورِ(1) أَعْدائی وَ أَسْتَعینُ بِکَ عَلَیْهِمْ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شُرُورِهِمْ وَ أَلْجَاءُ إِلَیْکَ فیما أَشْفَقْتُ عَلَیْهِ مِنْهُمْ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ أَجِرْنی مِنْهُمْ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ قالَ الْمَلِکُ ائْتُونی بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسی فَلَمّا کَلَّمَهُ قالَ إِنَّکَ الْیَوْمَ لَدَیْنا مَکینٌ أَمینٌ قالَ اجْعَلْنی عَلی خَزائِنِ الاْءَرْضِ إِنّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ وَ کَذلِکَ مَکَّنّا لِیُوسُفَ فِی الاْءَرْضِ یَتَبَوَّأُ مِنْها حَیْثُ یَشاءُ فَیُصیبُ بِرَحْمَتِنا مَنْ نَشاءُ وَ لا نُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ وَ لاَءَجْرُ الاْآخِرَهِ خَیْرٌ لِلَّذِینَ آمَنُوا وَ کانُوا یَتَّقُونَ وَ خَشَعَتِ الاْءَصْواتُ لِلرَّحْمنِ فَلا تَسْمَعُ إِلاّ هَمْساً .
أُعیذُ نَفْسی وَ دینی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ جَمیعَ ما تَلْحَقُهُ عِنایَتی وَ جَمیعَ نِعَمِ اللّه ِ عِنْدی بِسْمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ الَّذی خَضَعَتْ لَهُ الرِّقابُ(2) وَ بِسْمِ اللّه ِ(3) الَّذی خافَتْهُ الصُّدُورُ وَ بِسْمِ اللّه ِ الَّذی وَجِلَتْ مِنْهُ النُّفُوسُ وَ بِسْمِ اللّه ِ الَّذی قالَ بِه لِلنّارِ کُونی بَرْداً(4) وَ سَلاماً عَلی إِبْراهِیمَ وَ أَرادُوا بِهِ کَیْداً فَجَعَلْناهُمُ الاْءَخْسَرینَ وَ بِسْمِ اللّه ِ الَّذی مَلاَءَ الاْءَرْکانَ کُلَّها وَ بِعَزیمَهِ اللّه ِ الَّتی لا تُحْصی وَ بِقُدْرَهِ اللّه ِ الْمُسْتَطیلَهِ عَلی جَمیعِ خَلْقِه مِنْ شَرِّ مَنْ فی هذِهِ النّارِ وَ مِنْ شَرِّ سُلْطانِهِمْ وَ سَطَواتِهِمْ وَ حَوْلِهِمْ وَ قُوَّتِهِمْ وَ غَدْرِهِمْ وَ مَکْرِهِمْ وَ أُعیذُ نَفْسی وَ أَهْلی وَ مالی وَ وُلْدی وَ ذَوی عِنایَتی وَ جَمیعَ نِعَمِ اللّه ِ عِنْدی بِشِدَّهِ حَوْلِ اللّه ِ وَ شِدَّهِ قُوَّهِ اللّه ِ وَ شِدَّهِ
ص : 258
1- 1_ آ: بُحُورِ.
2- 2_ حاشیه ع: لاتَخْفی عَلَیْهِ خافِیهُ الصُّدُورِ.
3- 3_ آ: _ اللّه .
4- 4_ آ: _ بَرْداً .
بَطْشِ اللّه ِ وَ شِدَّهِ جَبَرُوتِ اللّه ِ وَ بِمَواثیقِ اللّه ِ وَ طاعَتِه عَلَی الجِنِّ وَ الاْءِنْسِ بِسْمِ اللّه ِ الَّذی یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً وَ بِسْمِ اللّه ِ الَّذی فَلَقَ الْبَحْرَ لِبَنی إِسْرائیلَ وَ بِسْمِ اللّه ِ الَّذی ألانَ لِداوُدَ الْحَدیدَ وَ بِسْمِ اللّه ِ الَّذِی الاْءَرْضُ جَمیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَ السَّماواتُ مَطْوِیّاتٌ بِیَمینِه سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمّا یُشْرِکُونَ وَ مِنْ شَرِّ جَمیعِ مَنْ فِی هذِهِ الدُّنْیا وَ مِنْ شَرِّ(1) جَمیعِ ما خَلَقَهُ(2) وَ مَنْ أَحاطَ بِه عِلْمُهُ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ ذی شَرٍّ وَ مِنْ شَرِّ حَسَدِ کُلِّ حاسِدٍ وَ سِعایَهِ کُلِّ ساعٍ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ العَلِیِّ الْعَظیمِ شَأْنُهُ اللّهُمَّ بِکَ أَسْتَعینُ وَ بِکَ أَسْتَغیثُ وَ عَلَیْکَ أَتَوَکَّلُ وَ أَنْتَ رَبُّ الْعَرْشِ العَظیمِ اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ احْفَظْنی وَ خَلِّصِنی مِنْ کُلِّ مَعْصِیَهٍ وَ مُصیبَهٍ نَزَلَتْ فی هذَا الْیَوْمِ وَ فی هذِهِ اللَّیْلَهِ وَ فی جَمیعِ اللَّیالی وَ الاْءَیّامِ مِنَ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضِ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ بِسْمِ اللّه ِ عَلی نَفْسی وَ مالی وَ أَهْلی وَ وُلْدی بِسْمِ اللّه ِ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ أَعْطانی رَبّی بِسْمِ اللّه ِ خَیْرِ الاْءَسْماءِ بِسْمِ اللّه ِ رَبِّ الاْءَرْضِ وَ(3) السَّماءِ بِسْمِ اللّه ِ الَّذی لا یَضُرُّ مَعَ اسْمِه شَیْ ءٌ فِی الاْءَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ هُوَ السَّمیعُ العَلیمُ اَللّهُمَّ رَضِّنی بِما قَضَیْتَ وَ عافِنی فیما(4) أَمْضَیْتَ حَتّی لا أُحِبَّ تَعْجیلَ ما أَخَّرْتَ وَ لا تَأْخیرَ ما عَجَّلْتَ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ أَضْغاثِ الاْءَحْلامِ وَ أَنْ یَلْعَبَ بِیَ الشَّیْطانُ فِی الْیَقَظَهِ وَ الْمَنامِ بِسْمِ اللّه ِ تَحَصَّنْتُ بِالحَیِّ الَّذی لا یَمُوتُ مِنْ شَرِّ ما أَخافُ وَ أَحْذَرُ وَ رَمَیْتُ مَنْ یُریدُ بی سُوءً أَوْ مَکْرُوهاً مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ بِلا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ وَ أَعُوذُ بِاللّه ِ مِنْ شَرِّکُمْ وَ شَرُّکُمْ تَحْتَ أَقْدامِکُم وَ خَیْرُکُم بَیْنَ أَعْیُنِکُم وَ أُعیذُ نَفْسی وَ ما أَعْطانی رَبّی وَ ما مَلَکَتْهُ یَدی وَ ذَووُا(5) عِنایَتی بِرُکْنِ اللّه ِ الاْءَشَدِّ وَ کُلُّ أَرْکانِ رَبّی شِدادٌ اَللّهُمَّ تَوَسَّلْتُ بِکَ إِلَیْکَ وَ تَحَمَّلْتُ بِکَ عَلَیْکَ فَإِنَّهُ لا یُنالُ ما عِنْدَکَ إِلاّ بِکَ وَ أَسْئَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَکْفِیَنی
ص : 259
1- 1_ ع: _ جَمِیْعِ مَنْ فِی هذِهِ الدُّنْیا وَ مِنْ شَرِّ .
2- 2_ آ و حاشیه ع مَنْ خَلَقَهُ و متن ع: ما خَلَقْتَهُ .
3- 3_ حاشیه متن: و رَبَّ السَّماءِ .
4- 4_ حاشیه متن: بِما.
5- 5_ حاشیه ع: ذو.
شَرَّ ما أَحْذَرُ وَ ما لا اَحْذَرُ وَ ما لا یَبْلُغُهُ حِذاری إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ وَ هُوَ عَلَیْکَ یَسیرٌ جَبْرَئیلُ عَنْ یَمینی وَ میکائیلُ عَنْ شِمالی وَ إِسْرافیلُ أَمامی وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ العَلِیِّ الْعَظیمِ اَللّهُمَّ مُخْرِجَ الْوَلَدِ مِنَ الرَّحِمِ وَ رَبَّ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ سَخِّرْلی ما أُریدُ مِنْ دُنْیایَ وَ آخِرَتی وَ اکْفِنی ما أَهَمَّنی إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ اَللّهُمَّ إِنّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ اَمَتِکَ ناصِیَتی بِیَدِکَ ماضٍ فِیَّ حُکْمُکَ عَدْلٌ عَلَیَّ قَضاؤُکَ أَسْئَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ سَمَّیْتَ بِه نَفْسَکَ وَ أَنْزَلْتَهُ فی کِتابِکَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ أَوِ اسْتَأْ ثَرْتَ بِه فی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ رَبیعَ قَلْبی وَ نُورَ بَصَری وَ شِفاءَ صَدْری وَ جَلاءَ حُزْنی وَ ذَهابَ هَمّی وَ قَضاءَ دَیْنی لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ یا حَیُّ حَیْنَ لا حَیَّ یا مُحْیِیَ الاْءَمْواتِ وَ الْقائِمُ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ یا حَیُّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ بِرَحْمَتِکَ الَّتی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ إِسْتَعَنْتُ فَأَعِنّی(1) وَ اجْمَعْ لی خَیْرَ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ وَ اصْرِفْ عَنّی شَرَّهُما(2) بِمَنِّکَ وَ سَعَهِ فَضْلِکَ اَللّهُمَّ إِنَّکَ مَلیکٌ مُقْتَدِرٌ وَ ما تَشاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُنْ فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ فَرِّجْ عَنّی وَ اکْفِنی ما أَهَمَّنی إِنَّکَ عَلی ذلِکَ قادِرٌ(3) یا جَوادُ یا کَریمُ اَللّهُمَّ بِکَ أَسْتَفْتِحُ وَ بِکَ أَسْتَنْجِحُ وَ بِمُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ إِلَیْکَ أَتَوَجَّهُ اَللّهُمَّ سَهِّلْ حُزُونَتَهُ(4) وَ ذَلِّلْ لی صُعُوبَتَهُ وَ أَعْطِنی مِنَ الْخَیْرِ أَکْثَرَ مِمّا أَرْجُو وَ اصْرِفْ عَنّی مِنَ الشَّرِّ أَکْثَرَ مِمّا أَخافُ وَ أَحْذَرُ وَ ما اَحْذَرُ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه وَ حَسْبُنَا اللّه ُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ(5) نِعْمَ الْمَوْلی وَ نِعْمَ النَّصیرُ».(6)
63- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله و بالله سددت…»
شصت و سیّم: ایضاً در مهج الدعوات از حضرت امام زین العابدین علیه السلام روایت کرده است که: در صبح و شام این دعا بخوانند:
ص : 260
1- 1_ حاشیه متن و آ: إستَغَثْتُ فَأَغِثْنِی، و حاشیه ع: فَأَغِثْنِی.
2- 2_ ع: شَرَّها.
3- 3_ حاشیه هر سه نسخه: قَدیرٌ.
4- 4_ آ: حُزْنَتَهُ، و حاشیه آن: حُزُونَهَ الرّافی.
5- 5_ ع: + و .
6- 6_ مهج الدعوات، ص 11، حرز الکامل للإمام الساجد… ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 307، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ بِسْمِ اللّه ِ وَ بِاللّه ِ سَدَدْتُ أَفْواهَ الجِنِّ وَ الاْءِنْسِ وَ الشَّیاطینِ وَ السَّحَرَهِ وَ الاْءَبَالِسَهِ مِنَ الجِنِّ وَ الاْءِنْسِ وَ السَّلاطینِ وَ مَنْ یَلُوذُ بِهِمْ بِاللّه ِ الْعَزیزِ الأَعَزِّ وَ بِاللّه ِ الْکَبیرِ الاْءَکْبَرِ بِسْمِ اللّه ِ الظّاهِرِ الْباطِنِ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الَّذی أَقامَ بِهِ السَّماواتِ وَ الاْءَرْضَ ثُمَّ اسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ وَ وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ بِما ظَلَمُوا فَهُمْ لا یَنْطِقُونَ(1) قالَ اخْسَوءُا فیها وَ لا تُکَلِّمُونِ وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَیِّ الْقَیُّومِ وَ قَدْ خابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْماً وَ خَشَعَتِ الاْءَصْواتُ لِلرَّحْمنِ فَلا تَسْمَعُ إِلاّ هَمْساً وَ جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ أَکِنَّهً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فی آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً وَ إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ الَّذینَ لا یُوءْمِنُونَ بِالاْآخِرَهِ حِجاباً مَسْتُوراً وَ جَعَلْنا مِنْ بَیْنِ أَیْدیهِمْ سَدّاً وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً فَأَغْشَیْناهُمْ فَهُمْ لا یُبْصِرُونَ الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلی أَفْواهِهِمْ وَ تُکَلِّمُنا أَیْدیهِمْ فَهُمْ لا یَنْطِقُونَ لَوْ أَنْفَقْتَ ما فِی الاْءَرْضِ جَمِیعاً ما أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لکِنَّ اللّه َ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه الطّاهِرینَ».(2)
64- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله و بالله و من الله»
شصت و چهارم: ایضاً در مهج الدعوات از آن حضرت علیه السلام (3) در دعاهای صبح و شام روایت کرده است:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ بِسْمِ اللّه ِ وَ بِاللّه ِ وَ مِنَ اللّه ِ وَ إِلَی اللّه ِ وَ فی سَبیلِ اللّه ِ وَ عَلی مِلَّهِ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله تَوَکَّلْتُ عَلَی اللّه ِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْلَمْتُ نَفْسی إِلَیْکَ وَ وَجَّهْتُ وَجْهی إِلَیْکَ(4) إِیّاکَ أَسْئَلُ الْعافِیَهَ مِنْ کُلِّ سُوءٍ فِی الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ اَللّهُمَّ إِنَّکَ تَکْفینی مِنْ کُلِّ أَحَدٍ وَ لا یَکْفینی مِنْکَ أَحَدٌ فَاکْفِنی مِنْ کُلِّ أَحَدٍ ما أَخافُ وَ أَحْذَرُ
ص : 261
1- 1_ حاشیه ع: ما لَکُمْ لا تَنْطِقُونَ، و حاشیه آ: لایَنْطِقُونَ ما لَکُم لاتَنْطِقُونَ.
2- 2_ مهج الدعوات، ص 15، حرز آخر له علیه السلام … ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 312، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
3- 3_ آ: از حضرت امام حسین.
4- 4_ ع و آ: إِلَیکَ وَ فَوَّضْتُ أَمْری إلَیکَ.
وَ اجْعَلْ لی مِنْ أَمْری فَرَجاً وَ مَخْرَجاً فَإِنَّکَ تَعْلَمُ وَ لا أَعْلَمُ وَ تَقْدِرُ وَ لا أَقْدِرُ وَ أَنْتَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».(1)
65- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله خیر الأسماء…»
شصت و پنجم: ایضاً در مهج از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت کرده است که: هر که در هر صبح و شام این دعا بخواند حق تعالی چهار ملک بر او موکّل گرداند که او را از پیش رو، و از پشت سر، و از جانب راست، و از جانب چپ حفظ کنند، و در امان خدا باشد، و هر چند خلایق سعی کنند که به او ضرر رسانند نتوانند:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ بِسْمِ اللّه ِ خَیْرِ الاْءَسْماءِ بِسْمِ اللّه ِ رَبِّ الاْءَرْضِ وَ السَّماءِ بِسْمِ اللّه ِ الَّذی لا یَضُرُّ مَعَ اسْمِه سَمٌّ وَ لا داءٌ بِسْمِ اللّه ِ أَصْبَحْتُ وَ عَلَی اللّه ِ تَوَکَّلَتُ بِسْمِ اللّه ِ عَلی قَلْبی وَ نَفْسی بِسْمِ اللّه ِ عَلی دینی وَ عَقْلی بِسْمِ اللّه ِ عَلی أَهْلی وَ مالی بِسْمِ اللّه ِ عَلی ما أَعْطانی رَبّی بِسْمِ اللّه ِ الَّذی لا یَضُرُّ مَعَ اسْمِه شَیْ ءٌ فِی الاْءَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ وَ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ اَللّه ُ اللّه ُ رَبّی(2) لا أُشْرِکُ بِه شَیْئاً اَللّه ُ أَکْبَرُ اَللّه ُ أَکْبَرُ اَللّه ُ أَعَزُّ وَ أَجَلُّ مِمّا أَخافُ وَ أَحْذَرُ عَزَّ جارُکَ وَ جَلَّ ثَناوءُکَ(3) وَ لا إِلهَ غَیْرُکَ اَللّهُمَّ إِنّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ نَفْسی وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ سُلْطانٍ شَدیدٍ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ شَیْطانٍ مَریدٍ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ جَبّارٍ عَنیدٍ وَ مِنْ شَرِّ قَضاءِ السُّوءِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ دابَّهٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِیَتِها إِنَّکَ عَلی صِراطٍ مُسْتَقیمٍ وَ أَنْتَ اللّه ُ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ(4) إِنَّ وَلِیِّیَ اللّه ُ الَّذی نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوَلَّی الصّالِحینَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ».(5)
ص : 262
1- 1_ مهج الدعوات، ص 157، و من ذلک دعاء آخر لمولانا الحسین بن علی علیه السلام ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 313، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
2- 2_ حاشیه متن: حَقّاً.
3- 3_ حاشیه متن: وَ تَقَدَّسَتْ أسْمائُک.
4- 4_ حاشیه ع: حَفیظٌ.
5- 5_ مهج الدعوات، ص 75، و من ذلک دعاء مجرب رواه أنس عن النبی صلی الله علیه و آله ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 314، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
66- دعای «اللهم إنی أسئلک یا مدرک الهاربین و یا ملجأ الخائفین…»
شصت و ششم: شیخ تَلِّعُکبَری در مجموع(1) الدّعوات روایت کرده است که: حضرت صادق علیه السلام این دعا را در صباح می خواندند:
«اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ یا مُدْرِکَ الْهارِبینَ وَ یا مَلْجَأَ الْخائِفینَ(2) وَ یا غِیاثَ الْمُسْتَغیثینَ وَ یا صَریخَ الْمُستَصْرِخینَ وَ یا مُنْتَهی رَغْبَهِ(3) السّائِلینَ وَ یا مُجیبَ دَعْوَهِ الْمُضْطَرّینَ یا حَقُّ یا مُبینُ یا ذَا الْکَیْدِ الْمَتینِ یا مُنْصِفَ الْمَظْلُومینَ مِنَ الظّالِمینَ یا مُوءْمِنَ أَوْلِیائِهِ مِنْ عَذابٍ مُهینٍ یا مَنْ یَعْلَمُ خائِنَهَ الاْءَعْیُنِ وَ خَفِیّاتِ لَحْظِ الْجُفُونِ وَ سَرائِرَ الْقَلْبِ الْمَکْنُونِ وَ ما کانَ وَ ما یَکُونُ یا رَبَّ السَّماواتِ وَ الاْءَرَضینَ وَ الْمَلائِکَهِ الْمُقَرَّبینَ وَ الاْءَنْبِیاءِ وَالْمُرْسَلینَ یا شاهِداً لا یَغیبُ یا غالِباً غَیْرَ مَغْلُوبٍ یا مَنْ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ وَ عَلی کُلِّ أَمْرٍ حَسیبٌ وَ مِنْ کُلِّ عَبْدٍ قَریبٍ یا إِلهَ الْماضینَ وَ الْغابِرینَ وَ رَبَّ الْمُقِرّینَ وَ الْجاحِدینَ(4) وَ إِلهَ الصّامِتینَ وَ النّاطِقینَ وَ رَبَّ الاْءَحْیاءِ وَ الْمَیِّتینَ(5) یا اَللّه ُ یا رَبّاهُ یا عَزیزُ یا حَلیمُ یا غَفُورُ یا رَحیمُ یا أَوَّلُ یا قَدیمُ یا شَکُورُ یا عَلیمُ یا سَمیعُ یا بَصیرُ یا لَطیفُ یا خَبیرُ یا قاهِرُ یا غَفّارُ یا جَبّارُ یا خالِقُ یا رازِقُ یا فاتِقُ یا راتِقُ یا صادِقُ یا واحِدُ یا أَحَدُ یا فَرْدُ یا صَمَدُ یا حَیُّ یا مَوْجُودُ یا مَعْبُودُ یا طالِبُ یا غالِبُ یا مُدْرِکُ یا مُهْلِکُ یا جَلیلُ یا جَمیلُ یا کَریمُ یا مُتَفَضِّلُ(6) یا جَوادُ یا سَمِحُ یا فارِجَ الْهَمِّ یا کاشِفَ الْغَمِّ یا مُنَزِّلَ الْحَقِّ یا قائِلَ الصِّدْقِ یا بَدیعَ السَّماواتِ وَ الاْءَرَضینَ یا نُورَهُما یا عِمادَهُما یا فاطِرَهُما یا مُمْسِکَهُما یا ذَا الْبَلاءِ الْجَمیلِ وَ الطَّوْلِ الْجَلیلِ یا ذَا السُّلْطانِ الَّذی لا یُرامُ وَ العِزِّ الَّذی لا یُضامُ یا ذَا الاْآلاءِ وَ الاِْمْتِنانِ یا مَعْرُوفاً بِالاْءِحْسانِ یا ظاهِراً بِلا مُشافَهَهٍ یا باطِناً بِلا مُلامَسَهٍ یا سابِقَ الاْءَشْیاءِ بِنَفْسِه یا أَوَّلاً
ص : 263
1- 1_ آ: مجمع.
2- 2_ حاشیه ع و متن آ: وَ یا صَریخَ الْمُسْتَصْرِخینَ.
3- 3_ حاشیه ع: غایه.
4- 4_ حاشیه ع: الْجاحِدینَ.
5- 5_ حاشیه ع: وَ رَبَّ الأَخْیارِ وَ الْمُتَّقِینَ.
6- 6_ آ: مُفَضِّلُ.
بِلا غایَهٍ یا آخِراً غَیرَ نِهایَهٍ یا فاعِلاً بِلاَ انْتِصافٍ یا عالِماً بِلاَ اکْتِسابٍ یا ذَا الاْءَسْماءِ الْحُسْنی وَ الصِّفاتِ الْمُثْلی وَ الْمَثَلِ الاْءَعْلی یا مَنْ قَصُرَتْ(1) عَنْ وَصْفِه أَلْسُنُ الْواصِفینَ وَ انْقَطَعَتْ عَنْهُ أَفْکارُ الْمُفَکِّرینَ(2) وَ عَلا وَ تَکَبَّرَ عَنْ صِفاتِ الْمُلْحِدینَ وَ جَلَّ وَ عَزَّ عَنْ عَبَثِ الْعابِثینَ وَ تَبارَکَ وَ تَعالی عَنْ کِذْبِ الْکاذِبینَ وَ أَباطیلِ الْمُبْطِلینَ وَ أَقاویلِ الْعادِلینَ یا مَنْ بَطَنَ فَخَبَرَ وَ ظَهَرَ فَقَدَرَ وَ أَعْطی فَشَکَرَ وَ عَلا فَقَهَرَ یا رَبَّ الْعَیْنِ وَ الاْءَثَرِ وَ الْجِنِّ وَ الْبَشَرِ وَ الاْءُنْثی وَ الذَّکَرِ وَ الْبَحْثِ وَ النَّظَرِ وَ الْغَیْمِ وَ الْمَطَرِ وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ یا شاهِدَ النَّجْوی یا کاشِفَ الْغَمِّ یا دافِعَ الْبَلْوی یا غایَهَ کُلِّ ذی شَکْوی یا نِعْمَ النَّصیرُ وَ الْمَوْلی یا مَنْ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی یا مَنْ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الاْءَرْضِ وَ ما بَیْنَهُما وَ ما تَحْتَ الثَّری یا مُنْعِمُ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُفْضِلُ یا کافی یا شافی یا مُغیثُ یا مُقیتُ یا مُحْیی یا مُمیتُ یا مَنْ یَری وَ لا یُری وَ لَمْ یَسْتَعِنْ بِساطِعِ الضِّیاءِ لاِءِحْصاءِ عَدَدِ الاْءَشْیاءِ یا عالِیَ الْجَدِّ یا غالِبَ الْجُنْدِ یا مَنْ لَهُ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ أَیْدٌ(3) وَ فی کُلِّ شَیْ ءٍ کَیْدٌ یا مَنْ لا یَشْغَلُهُ کَبیرٌ عَنْ صَغیرٍ وَ لا خَطیرٌ عَنْ حَقیرٍ وَ لا عَسیرٌ عَنْ یَسیرٍ یا فَعّالاً بِغَیْرِ مُباشَرَهٍ وَ عَلاّماً بِغَیْرِ مُعاشَرَهٍ وَ قادِراً بِغَیْرِ مُکاثَرَهٍ یا مَنْ بَدَأَ بِالنِّعْمَهِ قَبْلَ اسْتِحْقاقِها وَ الزِّیادَهِ قَبْلَ اسْتیهالِها وَ الْفَضیلَهِ قَبْلَ اسْتیجابِها یا مَنْ أَنْعَمَ عَلَی الْمُوءْمِنِ وَ الْکافِرِ وَ اسْتَصْلَحَ الصّالِحَ وَ الْفاسِدَ عَلَیْهِ وَ رَدَّ الْمُعانِدَ وَ الشّارِدَ عَنْهُ إِلَیْهِ یا مَنْ أَهْلَکَ بَعْدَ البَیِّنَهِ وَ أَخَذَ بَعْدَ قَطْعِ الْمَعْذِرَهِ وَ أَقامَ الْحُجَّهَ وَ دَرَأَ عَنِ الْقُلُوبِ الشُّبْهَهَ وَ أَقامَ الدَّلالَهَ وَ قادَ إِلی مُعایَنَهِ الاْآیَهِ یا بارِئَ الْجَسَدِ وَ مَوْسِعَ الْبَلَدِ وَ مُجْرِیَ الْقُوتِ وَ مُنْزِلَ الْغَیْثِ وَ سامِعَ الصَّوْتِ وَ سابِقَ الْفَوْتِ(4) وَ مُنْشِرَ الْعَظْمِ بَعْدَ الْمَوْتِ یا رَبَّ(5) الْمُعْجِزاتِ مَطَرٍ وَ نَباتٍ وَ آباءٍ وَ أُمَّهاتٍ وَ بَنینَ وَ بَناتٍ وَ ذاهِبٍ وَ آتٍ وَ لَیْلٍ داجٍ وَ سَماءٍ ذاتِ أَبْراجٍ وَ أَرْضٍ
ص : 264
1- 1_ ع: قَصُرَ.
2- 2_ حاشیه ع و آ: الْمُتُفَکّرینَ.
3- 3_ ع: یَدٌ.
4- 4_ حاشیه آ: سابِقَ الفَوْتِ.
5- 5_ ع: + الآیاتِ وَ ، و حاشیه آ: الآیاتِ.
ذاتِ فِجاجٍ وَ بَحْرٍ عَجّاجٍ وَ نُجُومٍ مُنَوَّرَهٍ(1) وَ رِیاحٍ تَدُورُ وَ مِیاهٍ تَفُورُ وَ مِهادٍ مَوْضُوعٍ وَ سَقْفٍ مَرْفُوعٍ وَ بَلاءٍ مَدْفُوعٍ وَ کَلامٍ مَسْمُوعٍ وَ یَقْظَهٍ وَ مَنامٍ وَ سِباعٍ وَ أَنْعامٍ وَ دَوابٍّ وَ هَوامٍّ وَ غَمامٍ وَ رُکامٍ وَ أُمُورٍ ذاتِ نَظامٍ وَ مِنْ شِتاءٍ وَ مَصیفٍ(2) وَ رَبیعٍ وَ خَریفٍ وَ یانِعٍ وَ قَطیفٍ وَ ماضٍ وَ خَلیفٍ أَنْتَ خَلَقْتَ هذا فَأَحْسَنْتَ وَ سَوَّیْتَ فَأَحْکَمْتَ وَ نَبَّهْتَ عَلَی الطّاعَهِ(3) فَأَنْعَمْتَ فَلَمْ یَبْقَ إِلاّ شُکْری(4) وَ الاِْنْقِیادُ لِطاعَتِکَ وَ ذِکْرُ مَحامِدِکَ فَإِنْ عَصَیْتُکَ فَلَکَ الحُجَّهُ وَ إِنْ أَطَعْتُکَ فَلَکَ المِنَّهُ یا مَنْ یُمْهِلُ وَ لا یَعْجَلُ وَ یَعْلَمُ وَ لا یَجْهَلُ وَ یُعْطی وَ لا یَبْخَلُ یا أَحَقَّ مَنْ حُمِدَ وَ عُبِدَ وَ سُئِلَ وَ رُجِیَ وَ اَعْتُمِدَ أَسْئَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ مُقَدَّسٍ مُطَهَّرٍ مَکْنُونٍ اَخْتَرْتَهُ لِنَفْسِکَ وَ بِکُلِّ ثَناءٍ عالٍ رَفیعٍ کَریمٍ رَضیتَ بِه مِدْحَهً لَکَ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ وَ عِزِّکَ وَ جَلالِکَ وَ عَفْوِکَ وَ امْتِنانِکَ وَ بِحَقِّکَ الَّذی هُوَ أَعْظَمُ مِنْ حُقُوقِ خَلْقِکَ یا اَللّه ُ یا رَبّاهُ یا اَللّه ُ یا رَبّاهُ یا اَللّه ُ یا رَبّاهُ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ أَوَّلاً وَ آخِراً وَ خاصّاً وَ عامّاً بِحَقِّ مُحَمَّدٍ الاْءُمِّیِّ رَسُولِکَ سَیِّدِ الْمُرْسَلینَ وَ نَبِیِّکَ إِمامِ الْمُتَّقینَ وَ بِالرِّسالَهِ الَّتی أَدّاها وَ الْعِبادَهِ الَّتِی اجْتَهَدَ فیها وَ الِْمحْنَهِ الَّتی صَبَرَ عَلَیْها وَ الدِّیانَهِ الَّتی خَصَّ عَلَی الْعَمَلِ بِها مُنْذُ وَقْتِ خَلْقِکَ إِیّاهُ إِلی أَنْ تَوَفَّیْتَهُ وَ ما بَیْنَ ذلِکَ مِنْ أَقْوالِهِ الْحَکیمَهِ وَ أَفْعالِهِ الْکَریمَهِ وَ مَقاماتِهِ الْمَشْهُودَهِ وَ ساعاتِهِ الْمَحْمُودَهِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیْهِ کَما وَعَدْتَهُ مِنْ نَفْسِکَ وَ تُعْطِیَهُ أَفْضَلَ ما أَمَّلَ مِنْ ثَوابِکَ وَ تُزْلِفَ لَدَیْکَ مَنْزِلَتَهُ وَ تُعْلِیَ عِنْدَکَ دَرَجَتَهُ وَ تَبْعَثَهُ الْمَقامَ الْمَحْمُودَ(5) وَ تُورِدَهُ حَوْضَ الْکَرَمِ وَ الْجُودِ وَ تُبارِکَ عَلَیْهِ بَرَکَهً عامَّهً تامَّهً نامِیَهً سامِیَهً زاکِیَهً نامِیَهً(6) فاضِلَهً طَیِبَّهً مُبارَکَهً لا انْقِطاعَ لِدَوامِها وَ لا نَقیصَهَ فی کَمالِها وَ لا مَزیدَ إِلاّ فی قُدْرَتِکَ عَلَیْها وَ أَنْ تَزیدَهُ بَعْدَ ذلِکَ مِمّا أَنْتَ أَعْلَمُ بِه وَ أَوْسَعُ لَهُ وَ تُرِیَنی ذلِکَ حَتّی أَزْدادَ فِی الاْءیمانِ بِه بَصیرَهً وَ فِی مَحَبَّتَهِ ثَباتاً وَ حُجَّهً وَ عَلی آلِه الطَّیِّبینَ الاْءَخْیارِ الْمُنْتَجِبینَ الاْءَصْفِیاءِ الاْءَتْقِیاءِ الاْءَبْرارِ اَللّهُمَّ إِنّی أَصْبَحْتُ لا أَمْلِکُ لِنَفْسی ضَرّاً وَ لا
ص : 265
1- 1_ حاشیه ع و آ: وَ تَمورُ.
2- 2_ حاشیه ع و آ: وَ صَیفٍ.
3- 3_ ع: + الفَکِرَهِ، و حاشیه آ: الفَکِرَهِ.
4- 4_ حاشیه ع و متن آ: الشُّکرُ لَکَ.
5- 5_ حاشیه متن و ع و متن آ: الَّذی وَعَدْتَهُ.
6- 6_ آ: ناصیهً.
نَفْعاً وَ لا حَیاهً وَ لا مَوْتاً وَ لا نُشُوراً قَدْ ذَلَّ مَصْرَعی وَ اسْتَکانَ مَضْجَعی وَ ظَهَرَ ضُرّی وَ انْقَطَعَ عُذْری وَ قَلَّ ناصِری وَ أَسْلَمَنی أَهْلی وَ والِدَیَّ(1) بَعْدَ قِیامِ حُجَّتِکَ عَلَیَّ وَ ظُهُورِ بَراهینِکَ عِنْدی وَ وُضُوحِ أَدِلَّتِکَ(2) لی اَللّهُمَّ وَ قَدْ اَکْدَی الطَّلَبُ وَ أَعْیَتِ(3) الْحِیَلُ وَ تَغَلَّقَتِ(4) الطُّرُقُ اِلاّ اِلَیْکَ وَ ضاقَتِ الْمَذاهِبُ وَ دَرَسَتِ الاْآمالُ إِلاّ مِنْکَ وَ انْقَطَعَ الرَّجاءُ إِلاّ مِنْ جِهَتِکَ وَ أُخْلِفَتِ الْعِداهُ إِلاّ عِدَتُکَ اَللّهُمَّ إِنَّ مَناهِلَ الرَّجاءِ لَکَ مُتْرَعَهٌ وَ أَبْوابَ الدُّعاءِ لِمَنْ دَعاکَ مُفَتَّحَهٌ وَ الاِْسْتِغاثَهَ لِمَنِ اسْتَغاثَ بِکَ(5) مُباحَهٌ وَ أَنْتَ لِداعیکَ بِمَوْضِعِ إِجابَهٍ وَ لِلْقاصِدِ إِلَیْکَ قَریبُ الْمَسافَهِ وَ لِلصّارِخِ إِلَیْکَ وَلِیُّ الاْءِغاثَهِ(6) اَللّهُمَّ وَ إِنَّ فی مَوْعِدِکَ عِوَضاً مِنْ مَنْعِ الْباخِلینَ وَ مَنْدُوحَهً عَمّا فی أَیْدِی الْمُسْتَأْثِرینَ وَ دَرَکاً مِنْ حِیَلِ الْمؤارِبینَ وَ الرّاحِلُ نَحْوَکَ یا رَبِّ قَریبٌ مِنْکَ لاِءَ نَّکَ لا تَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِکَ إِلاّ أَنْ تَحْجُبَهُمُ الاْءَعْمالُ السَّیِّئَهُ دُونَکَ وَ إِنّی لِنَفْسی لَظَلُومٌ وَ بِعُذْری(7) لَجَهُولٌ إلاّ أَنْ تَرْحَمَنی وَ تَعُودَ بِحِلْمِکَ عَلَیَّ وَ تَدْرَأَ عِقابَکَ عَنّی وَ تَلْحَظَنی بِالْعَیْنِ الَّتی هَدَیْتَنی(8) بِها مِنْ حَیْرَهِ الشَّکِّ وَ رَفَعْتَنی بِها مِنْ هُوَّهِ الْجَهْلِ وَ نَعَشْتَنی بِها مِنْ فِتْنَهِ(9) الضَّلالَهِ اَللّهُمَّ وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّ أَفْضَلَ زادِ الرّاحِلِ إِلَیْکَ عَزْمُ إِرادَهٍ وَ إِخْلاصُ نِیَّهٍ وَ صادِقُ طَوِیَّهٍ وَ ها أَنَا ذا مِسْکینُکَ بایِسُکَ(10) أَسیرُکَ سائِلُکَ مُنیخٌ بِفِنائِکَ قَارِعٌ بابَ رَجائِکَ اَللّهُمَّ و أنْتَ انَسُ الاْنِسینَ لاَِوْلِیائِکَ وَاَحری بِکِفایَهِ الْمُتَوَکِّلِینَ(11) عَلَیْکَ وَ اَولی بِنَصْرِ الْواثِقِ بِکَ سِرّی اِلَیْکَ مَکْشُوفٌ وَ اَنَا فی سُوالِکَ مَلْهُوْفٌ لاَِنَّنی عاجِزٌ و اَنْتَ قَدْیرٌ و اَ نَا صَغیرٌ وَ اَنْتَ کَبْیرٌ وَ اَنْتَ غِنَّیٌ وَ اَ نَا فَقیرٌ إذا اَوْحَشَتْنیِ الْغُرْبَهُ انَسَنی ذِکْرُکَ وَ اِذَا
ص : 266
1- 1_ ع و آ: + وَ وُلْدی.
2- 2_ حاشیه ع: أَدِلَّتِکَ لَدَیَ، و حاشیه آ: بَلائِکَ لَدَیَ.
3- 3_ آ: أَعِیتُ.
4- 4_ آ: أَغْلَقَتِ.
5- 5_ حاشیه ع: لِفَضْلِکَ، و حاشیه آ: بِفَضْلِکَ.
6- 6_ حاشیه ع و آ: إغاثَهٍ.
7- 7_ حاشیه متن و ع: بِقَدْری.
8- 8_ حاشیه ع و آ: أَنْقَذْتَنی.
9- 9_ حاشیه ع و آ: مَیْتَهِ.
10- 10_ حاشیه متن: فَقیرُکَ.
11- 11_ حاشیه متن و ع: المُتَوَکِّلُ.
اَصَبَّتْ عَلَیَّ الاُْمُورُ اَسْتَجَرتُ بِکَ وَ إذَا تَلاحَکَتْ عَلَیَّ الشَّدایِدُ اَمَّلْتُکَ وَ اَیْنَ تَذْهَبُ بی عَنْکَ یا مَوْلایَ وَ أنْتَ اَقْرَبُ مِنْ وَریدی وَ اَحْذَرُ مِنْ عَدیدی وَ اَوْجَدُ فی(1) مَعْقُوْلی وَ اَصَحُّ فی مَکانْی و اَزِمَّهُ الاُْمُوْرِ کُلِّها بِیَدِکَ صادِرَهٌ عَنْ قَضائِکَ مُذْعِنَهٌ بِالْخُضُوعِ لِقُدْرَتِکَ ذَاتَ فاقَهٍ اِلَی عَفوِکَ فَقیرَهٌ اِلَی رَحْمَتِکَ اَللّهُمَّ وَ قَدْ شَمِلَتْنِی الْخَصاصَهُ وَ عَلَتْنِی(2) الْحاجَهُ وَ تَوَسَّمْتُ بِالذِّلَّهِ وَ غَلَبَتْنی الْمَسْکَنَهُ وَ هذَا الْوَقْتُ الَّذی وَعَدْتَ اَوْلِیائَکَ فیهِ الاِْجابَهَ اَللّهُمَّ فَامْسَحْ ما بی بِیَمینِکَ الشّافِیَهِ وَانْظُرْ إلَیَّ بِعَیْنِکَ الرّاحِمَهِ(3) وَاَقْبِلْ عَلَیَّ بِوَجْهِکَ ذِی الْجَلاَلِ وَ الإِکْرامِ فَإنَّکَ إِذَا اَقْبَلْتَ بِه عَلی اَسیرٍ فَکَکْتَهُ وَ عَلی ضالٍّ هَدَیْتَهُ وَ عَلی جائِرٍ اوَیْتَهُ وَ عَلی ضَعیفٍ قَوَّیْتَهُ وَ عَلَی فَقیرٍ اَغْنَیْتَهُ اللّهُمَّ لا تُخِلَّنی مِنْ یَدِکَ وَ لا تَتْرُکْنی(4) لِقاً لِعَدُوِّکَ وَ لا تُوْحِشْنی مِنْ لَطَائِفِکَ الخَفِیَّهِ وَ کِفایَتِکَ الْجَمیلَهِ وَ إِنْ شَرَدْتُ عَلَیْکَ(5) فَارْدُدْنی إِلَیْکَ فَإِنَّکَ تَرُدُّ الشّارِدَ وَ تُصْلِحُ الْفاسِدَ وَ أَنْتَ عَلی کُلِّ شَی ءٍ قَدیرٌ اَللّهمَّ تَوَلَّنی وِلایَهً تُغنینی بِها عَمَّنْ سِواها وَ اَعْطِنی عَطِیَّهً لا اَحْتاجُ إِلی أَحَدٍ مَعَها فَإِنَّهَا لَیْسَتْ بِنُکْرٍ مِنْ عَطِیَّتِکَ وَ لا بِبِدْعٍ مِنْ وَلایَتِکَ اللّهُمَّ ارْفَعْ بِفَضْلِکَ سَقْطَتِی وَ نَجِّنی مِنْ وَرْطَتی وَ أَقِلْنی عَثْرَتی یا مُنتَهی رَغْبَتی وَ غِیاثی فی کُرْبَتی وَ صاحِبی عِنْدَ شِدَّتْی وَ رَحْمانی وَ رَحیمی فی دُنیایَ و اخِرَتی صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَسْتَجِبْ دُعائی وَ لا تَقْطَعْ رَجائی بِجُوْدِکَ وَ کَرَمِکَ یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ أَکرَمَ الاْءَکْرَمینَ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَی ءٍ قَدیرٌ».(6)
67- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله النور بسم الله…»
شصت و هفتم: سیّد ابن طاوس و دیگران از سلمان فارسی رضی الله عنه روایت کرده اند که گفت: روزی حضرت فاطمه _ صلوات اللّه علیها _ به من رطبی داد که دانه نداشت، و فرمود
ص : 267
1- 1_ حاشیه متن: وَ أوْجَدُ فِی مَکانی و أَصَحُّ فِی مَعْقُولی، و حاشیه ع: أَصَحُّ الأمورُ فِی مَعْقُولِی، و حاشیه آ: فی مَکانی.
2- 2_ حاشیه ع و آ: عَرَتْنی.
3- 3_ حاشیه ع: الرّاحَهِ.
4- 4_ ع و آ: لَقاً و حاشیه آن: لِقاً.
5- 5_ حاشیه متن و آ: عَنْکَ.
6- 6_ مهج الدعوات، ص 177، و من ذلک رویناه و رأیناه… ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 314، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
که: این از درختی است که حق تعالی برای من در بهشت غرس کرده است به سبب کلماتی چند که پدرم مرا تعلیم کرده است، و هر بامداد و پسین آنها را می خوانم.
سلمان گفت: مرا تعلیم نما آن(1) کلمات را ای سیّده من! فرمود که اگر خواهی که هرگز به تب مبتلا نشوی تا زنده باشی بر این دعا مداومت(2) نما.
سلمان رضی الله عنه گفت که: آن حضرت دعا را به من تعلیم فرمود(3) و من تعلیم کردم به زیاده از هزار نفس از اهل مدینه و مکّه که به تب مبتلا شده بودند و همه به توفیق خدا شفا یافتند از برکت این دعا.
اینست دعا:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحیم بِسْمِ اللّه ِ النُّور بِسْمِ اللّه ِ نُورِ النُّورِ بِسْمِ اللّه ِ نُورٌ عَلی نُورٍ بِسْمِ اللّه الَّذی هُوَ مُدَبِّرُ الاْءُموُرِ بِسْمِ اللّه ِ الَّذی خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ وَ اَنْزَلَ النُّورَ عَلَی الطُّورِ فی کِتابٍ مَسْطُورٍ فِی رَقٍّ مَنْشُورٍ بِقَدَرٍ مَقْدُورٍ عَلی نَبیٍّ مَحْبُورٍ اَلْحَمدُ للّه ِ الَّذی هُوَ بِالعِزِّ مَذْکُورٌ وَ بِالْفَخْرِ مَشْهُورٌ وَ عَلَی السَّرَّاءِ وَ الضَّرّاءِ مَشْکُورٌ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطّاهِرینَ».(4)
68- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم اللهم یا صریخ المکروبین…»
شصت و هشتم: در مهج الدعوات به سند معتبر از امام محمّدباقر علیه السلام روایت کرده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود که: هر بنده ای که این دعا را هر روز در بامداد بخواند در امان حق تعالی باشد تا روز دیگر آن وقت، و هر غمّ و همّ و اندوه و مشقّتی(5) از او زایل گردد، و برای داخل شدن بر پادشاهان و دفع شرّ شیطان نافع است. پس در شدّتها بخوان که هر اندوهناکی که این را بخواند اندوهش زایل گردد، و هر محبوسی که بخواند از
ص : 268
1- 1_ آ: این.
2- 2_ ع: مواظبت.
3- 3_ آ: نمود.
4- 4_ مهج الدعوات، ص 5، حرز آخر لمولاتنا فاطمه علیهاالسلام ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 322، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
5- 5_ ع: + که دارد.
زندان نجات یابد، و به این دعا بر آورده می شود حاجت های بزرگ؛ و زنهار که نفرین مکن به این دعا بر کسی، که از تیر پرّان، اثرش بیشتر(1) است:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اللّهُمَّ یا صَریخَ الْمَکْروُبینَ یا مُجیبَ دَعْوَهِ الْمُضطَرّینَ یا کاشِفَ الْکَرْبِ العَظیمِ یا أرحَمَ الرّاحِمینَ اکْشِفْ کَرْبی وَ هَمّی فَإِنَّهُ لایَکْشِفُ الْکَرْبَ الْعَظیمَ إلاَّ أَنْتَ فَقَدْ تَعْرِفُ حالی وَ حاجَتی وَ فَقْری وَ فاقَتی فاکْفِنی ما اَهَمَّنی وَ ما غَمَّنی مِنْ أمرِ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ اَللّهُمَّ بِنُورِکَ اهْتَدَیْتُ وَ بِفَضْلِکَ اسْتَغْنَیتُ وَ فی نِعْمَتِکَ اَصْبَحْتُ وَ اَمْسَیْتُ ذُنُوبی بَیْنَ یَدَیْکَ اَسْتَغْفِرُکَ وَ اَتُوبُ إِلَیْکَ اَللّهُمَّ إِنّی اَسْئَلُکَ مِنْ حِلْمِکَ لِجَهلی وَ مِنْ فَضْلِکَ لِفاقَتی وَ مِنْ مَغْفِرَتِکَ لِخَطایَایَ اَللّهُمَّ إِنّی اَسْأَلُکَ الصَّبْرَ عِنْدَ الْبَلاَءِ وَ الشُّکْرَ عِنْدَ الرَّخاءِ اَللّهُمَّ اجْعَلْنی اَخْشاکَ إِلی یَوْمِ اَلْقاکَ حَتّی کَأَ نَّنی اَراکَ اَللّهُمَّ اَوْزِعْنی أنْ أَذْکُرَکَ کَیْ لا اَنْساکَ لَیْلاً وَ لا نَهاراً وَ لا صَباحاً وَ لا مَساءً آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ اَللّهُمَّ إِنّی عَبْدُکَ ابْنُ اَمَتِکَ ناصِیَتی بِیَدِکَ ماضٍ فِیَّ حُکْمُکَ عَدْلٌ فِیَّ قَضائُکَ مُجْزِلٌ(2) فِیَّ فَضْلُکَ وَ عَطاؤُکَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ سَمَّیْتَ بِه نَفْسَکَ أَوْ أَنْزَلْتَهُ فی کِتَابِکَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ أَو اسْتَأثَرْتَ بِه فی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ رَبیعَ قَلْبی وَ نُورَ بَصَری وَ جَلاءَ حُزْنی وَ ذَهابَ هَمّی اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ یا أَکْبَرَ مِنْ کُلِّ کَبیرٍ یا مَنْ لا شَریکَ لَهُ وَ لا وَزیرَ یا خالِقَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ الْمُنیرِ یا عِصْمَهَ الْخائِفینَ یا جارَ الْمُسْتَجِیرینَ وَ یا مُغیثَ الْمَظْلُومِ الْحَقیرِ وَ یا رازِقَ الطِّفْلِ الصَّغیرِ وَ یا مُغْنِیَ الْبائِسِ الْفَقیرِ یا جابِرَ الْعَظْمِ الْکَسیرِ یا مُطْلِقَ الْمُکَبَّلِ الاْءَسیرِ یا قاصِمَ کُلِّ جَبّارٍ عَنیدٍ اجْعَلْ لی مِنْ أمری فَرَجاً وَ مَخْرَجاً وَ یُسْراً وَ ارْزُقْنی مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لا أَحْتَسِبُ إنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ یا ذَا الْجَلاَلِ وَ الاْءِکْرامِ اَللّهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنّی اَللّهُمَّ إِنَّکَ مُحْسِنٌ فَأَحْسِنْ إِلَیَّ اَللّهُمَّ إِنَّکَ رَحیمٌ تُحِبُّ الرَّحْمَهَ فَارْحَمْنی اَللّهُمَّ إِنَّکَ لَطیفٌ تُحِبُّ اللُّطْفَ فَالْطُفْ بی یا مُقیلَ عَثْرَتی وَ یا راحِمَ عَبْرَتی وَ یا مُجیبَ دَعْوَتی أَسْئَلُکَ الْخَیرَ
ص : 269
1- 1_ ع: پیشتر.
2- 2_ ع و آ: مُجْزَلٌ.
کُلَّهُ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّرِّ کُلِّه ما أَحاطَ بِه عِلْمُکَ یا غِیاثَ مَنْ لا غِیاثَ لَهُ(1) یا ذُخْرَ مَنْ لا ذُخْرَ لَهُ وَ یا سَنَدَ مَنْ لا سَنَدَ لَهُ اغْفِرْلی عِلْمَکَ فِیَّ وَ شَهادَتَکَ عَلَیَّ فَإنَّکَ تَسَمَّیْتَ لِسَعَهِ رَحْمَتِکَ الرَّحْمنَ الرَّحیمَ اَللّهُمَّ إِنّی أَسْئَلُکَ الثَّبَاتَ فِی الاْءمْرِ وَ الْعَزیمَهَ عَلَی الرُّشْدِ وَ أَسْئَلُکَ شُکْرَ نِعْمَتِکَ وَ أَسْئَلُکَ حُسْنَ عِبادَتِکَ وَ أَسْئَلُکَ قَلْباً سَلیماً(2) وَ لِساناً صادِقاً(3) وَ أَسْئَلُکَ مِنْ خَیْرِ ما أَعْلَمُ وَ مِنْ خَیْرِ ما لا أَعْلَمُ إِنَّکَ تَعْلَمُ وَ لا أَعْلَمُ وَ أَنْتَ عَلاّمُ الْغُیُوبِ اَللَّهُمَّ بِکَ أَصْبَحْنا وَ بِکَ أَمْسَیْنا وَ بِکَ نُصْبِحُ وَ بِکَ نُمْسی وَ بِکَ نَحیْی وَ بِکَ نَمُوتُ وَ عَلَیْکَ نَتَوَکَّلُ وَ إِلَیْکَ النُّشُورُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه ُ اِلهاً واحِداً فَرْداً(4) أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَهً وَ لا وَلَداً أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللّه ُ عَلی عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلی سَمْعِه وَ قَلْبِه وَ جَعَلَ عَلی بَصَرِه غِشاوَهً فَمَنْ یَهْدیهِ مِنْ بَعْدِ اللّه ِ أَ فَلا تَذَکَّرُونَ اَللَّهُمَّ اطْمِسْ عَلی أَبْصارِ أَعْدائِنا کُلِّهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ وَ اجْعَلْ عَلی بَصَرِهِ(5) غِشاوَهً وَاخْتِمْ عَلی قَلْبِه(6) وَ أَخْرِجْ ذِکْری مِنْ قُلُوبِهِمْ وَاجْعَلْ بَیْنی وَ بَیْنَ عَدُوّی حِجاباً وَ حِصْناً حَصیناً مَنیعاً لا یَرُومُهُ سُلْطانٌ وَ لا شَیْطانٌ وَ لا إِنْسٌ وَ لا جِنٌّ اَللّهُمَّ إِنّی أدْرَءُ بِکَ فی نَحْرِه وَ أَسْتَعیذُ بِکَ مِنْ شَرِّه وَ أَسْتَعینُ بِکَ عَلَیْهِ فَاکْفِنیهِ(7) کَیْفَ شِئْتَ وَ أَ نّی شِئْتَ اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ أَنْتَ الْمُسْتَعَانُ وَ بِکَ الْمُسْتَغَاثُ وَ اِلَیْکَ الْمُشْتَکی وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ الْعَلیِّ الْعَظیمِ اَللّهُمَّ اجْعَلْ لی فی صَدْرِ یَوْمی هذا فَلاحاً وَ اَوْسَطَهُ صَلاحاً وَ اخِرَهُ نَجاحاً اللّهُمَّ اجْعَلْ لی فی صَدْرِ جَمیعِ بَنی ادَمَ وَ حَوَّاءَ وَ الجِنِّ وَ الاْءِنْسِ وَ الشَّیَاطینِ وَ الْمَرَدَهِ رَأفَهً وَ رَحْمَهً خَیْرُهُم بَیْنَ أَعْیُنِهِمْ وَ شَرُّهُمْ تَحْتَ أقدامِهِمْ وَ بِاللّه ِ أَسْتَعینُ عَلَیْهِم مِنْ(8) أَنْ یَفْرُطَ عَلَیَّ أَحَدٌ مِنْهُمْ أو أَنْ یَطْغی عَزَّ جارُکَ وَ جَلَّ ثَناوءُکَ وَ لا اِلهَ غَیْرُکَ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ(9) مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِی
ص : 270
1- 1_ ع و آ: + و .
2- 2_ حاشیه هر سه نسخه: خاشِعاً.
3- 3_ حاشیه ع و آ: ذاکِراً.
4- 4_ حاشیه ع: إلهاً واحِداً فَرداً.
5- 5_ حاشیه متن و ع: أبْصارِهِم، ولی در آ: برعکس.
6- 6_ حاشیه متن و آ: قُلوبِهِم.
7- 7_ آ: فَاکْفِنی.
8- 8 _ حاشیه آ: مِن.
9- 9_ حاشیه ع: آلِهِ.
الْخَیْرَ کُلَّهُ ما اَحاطَ بِه عِلْمُکَ یا حَنّانُ یا مَنّانُ یا ذَالْجَلاَلِ وَ الاْءکْرَامِ وَ الْحَمْدُ للّه ِ عَلی الائِه وَ أَحْمَدُهُ عَلی نَعْمائِه وَ اَشْکُرُهُ عَلی بَلائِه وَ اُومِنُ بِقَضائِه الَّذی لا هادِیَ لِمَنْ اَضَلَّ وَ لا خاذِلَ لِمَنْ نَصَرَ وَ اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ إِلاّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریْکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ الْمُصْطَفی وَ اَمینُهُ الْمُرْتَضی انتَجَبَهُ وَ حَباهُ وَاخْتارَهُ وَارْتَضاهُ صلی الله علیه و آله وسلم اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ ایماناً صادِقاً لَیْسَ بَعْدَهُ کُفْرٌ وَ رَحْمَهً اَنَالُ بِها شَرَفَ کَرامَتِکَ فِی الدُّنْیا وَ الاْخِرَهِ تَبارَکْتَ رَبَّنَا وَ تَعالَیْتَ تَمَّ نُورُکَ رَبّی فَهَدَیْتَ وَ عَظُمَ حِلْمُکَ رَبّی فَعَفَوْتَ فَلَکَ الْحَمْدُ وَجْهُکَ اَکْرَمُ الْوُجُوهِ وَ جاهُکَ اَفْضَلُ الْجاهِ وَعَطِیَّتُکَ اَرْفَعُ الْعَطایا وَ أهْنَاؤُها تُطَاعُ رَبَّنا فَتَشْکُرُ وَ تُعْصی رَبَّنَا فَتَغْفِرُ لِمَنْ تَشاءُ تُجیبُ دَعْوَهَ الْمُضطَرّ اِذَا دَعاکَ وَ تَکْشِفُ الضُّرَّ وَ تَشْفِی السَّقیمَ وَ تَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظیمَ لا یُحْصی نَعْماءَکَ اَحَدٌ رَبَّنَا فَلَکَ الْحَمْدُ حَمْدًا اَبَداً لا یُحْصی عَدَدُهُ وَ لا یَضْمَحِلُّ سَرمَدُهُ حَمْداً کَما حَمِدَکَ الْحامِدُوُنَ مِنْ عِبادِکَ الاْءَوَّلینَ وَ الاْخِرینَ اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ النَّصیبَ الاَْوْفَرَ مِنَ الجَنَّهِ وَ اَسْئَلُکَ الْهُدی وَ التُّقی وَ الْعافِیَهَ وَ الْبُشْری عِنْدَ انْقِطاعِ الدُّنْیا اَللّهُمَّ إنّی اَسْئَلُکَ تَقْویً لا یَنْفَدُ وَ فَرَجاً لا یَنْقَطِعُ وَ تَوفیقَ الْحَمْدِ وَ لِباسَ التَّقْوی وَزینَهَ الاْءیمانِ وَ مُرافَقَهَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فی اَعْلی جَنَّهِ الْخُلْدِ یا بارِئُ لا بَدْئَ لَهُ وَ یا دائِمُ لا نَفَادَ لَهُ یا حَیُّ یا مُحْیِیَ الْمَوْتی یا قَائِمُ عَلی کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ اَسْئَلُکَ الْهُدی وَ التُّقی وَ الْعافِیَهَ وَالغِنی وَ التَّوفیقَ لِمَا تُحِبُّ وَ تَرضی یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ اَللّهُمَّ إنّی اَسْئَلُکَ بِرَحْمَتِکَ الَّتی وَ سِعَتْ کُلَّ شَی ءٍ وَ بِعِزَّتِکَ الَّتی قَهَرَتْ کُلَّ شَی ءٍ وَ بِعَظَمَتِکَ الَّتی ذَلَّ لَها کُلُّ شَی ءٍ وَ بِقُوَّتِکَ الَّتی لا یَقُومُ لَها شَی ءٌ وَ بِسُلْطانِکَ الَّذی عَلی(1) کُلِّ شَی ءٍ وَ بِعِلْمِکَ الَّذی اَحَاطَ بِکُلِّ شَی ءٍ وَ بِاسْمِکَ الَّذی یُبیدُ لَهُ کُلُّ شَی ءٍ وَ بِوَجِْهکَ الْباقی بَعْدَ فَنَاءِ کُلِّ شَی ءٍ وَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذی اَضاءَ لَهُ کُلُّ شَی ءٍ اَنْ تَغْفِرَ لی کُلَّ ذَنْبٍ وَ تَمْحُوَ عَنّی کُلَّ خَطیئَهٍ وَ اَنْ تُوَفِّقَنی لِما تُحِبُّ رَبَّنا وَ تَرْضی وَ اَنْ تَکفِیَنی ما هَمَّنی(2) وَ ما غَمَّنی مِنْ اَمْرِ الدُّنْیا وَ الاْآخِرَهِ
ص : 271
1- 1_ ع: عَلا .
2- 2_ ع: أَهَمَّنی.
وَ اَنْ تَرْزُقَنی عَمَلَ الْخَیْرِ کُلِّه ما اَحاطَ بِه عِلْمُکَ امینَ رَبَّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ رَسُوْلِه وَ الِه الطّاهِرینَ».(1)
69- دعای «بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله و بالله و لا قوه…»
شصت و نهم: در مهج الدعوات و سایر کتب از حضرت امام زین العابدین علیه السلام روایت کرده اند که: برای دفع شرّ دشمنان و بلاها نزد طلوع و غروب آفتاب این دعا بخوانند:
«بسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ بِسْمِ اللّه ِ وَ بِاللّه ِ وَ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّه ِ وَ لا غَالِبَ إِلاّ اللّه ُ غَالِبُ کُلِّ شَی ءٍ وَ بِه یَغلِبُ الْغالِبُونَ وَ مِنْهُ یَطْلُبُ الرَّاغِبُونَ وَ عَلَیهِ یَتَوَکَّلُ الْمُتَوَکِّلُونَ وَ بِه یَعْتَصِمُ الْمُعْتَصِمُونَ وَ یَثِقُ الْوَاثِقُونَ وَ یَلْتَجِئُ الْمُلْتَجِئُونَ وَ هُوَ حَسْبُهُمْ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ اِحْتَرَزْتُ بِاللّه ِ و احْتَرَسْتُ بِاللّه ِ وَلَجَأْتُ إِلَی اللّه ِ وَ اسْتَجَرْتُ بِاللّه ِ وَ اسْتَعَنْتُ(2) بِاللّه ِ وَاعْتَزَزتُ بِاللّه وَ قَهَرْتُ بِاللّه ِ وَامْتَنَعْتُ(3) بِاللّه ِ وَ غَلَبْتُ بِاللّه ِ وَ اعْتَمَدْتُ عَلَی اللّه ِ وَ اسْتَتَرْتُ بِاللّه ِ وَ حَفِظْتُ بِاللّه ِ(4) وَ اسْتَحْفَظْتُ بِاللّه ِ خَیْرِ الْحافِظینَ وَ تَکَهَّفْتُ بِاللّه ِ وَ حُطْتُ نَفْسی وَ اَهْلی وَ مالی وَ اِخْوانی وَ کُلَّ مَنْ یَعنینی اَمْرُهُ بِاللّه ِ الْحافِظِ اللَّطیفِ وَاکْتَلاَءتُ بِاللّه ِ وَ صَحِبْتُ حافِظَ الصّاحِبینَ وَ حافِظَ الاْءَصْحابِ الْحافِظینَ وَ فَوَّضْتُ أَمْری إِلَی اللّه ِ الَّذی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَی ءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ(5) وَاعْتَصَمْتُ بِاللّه ِ الَّذی مَنِ اعْتَصَمَ بِهِ نَجا مِنْ کُلِّ خَوْفٍ وَ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللّه ِ الْعَزیزِ الْجَبَّارِ وَ حَسْبِیَ اللّه ُ وَ نِعْمَ الوَکیلُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللّه ِ فَهُوَ حَسْبُهُ ما شاءَ اللّه ُ لا قُوَّهَ إِلاّ بِاللّه ِ لا اِلهَ إِلاّ اللّه ُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّه ِ عَلیٌّ وَلِیُ اللّه ِ(6) صَلَّی اللّه ُ عَلَیْهِ(7) وَ عَلی(8) آلِهِ الطّاهِرینَ وَ سَلَّمَ تَسْلیًما» .
ص : 272
1- 1_ مهج الدعوات، ص 169، و من ذلک ما رواه عیسی بن محمد… ؛ بحارالأنوار، ج 83 ، ص 323، باب 45، الأدعیه و الأذکار عند الصباح.
2- 2_ حاشیه ع: وَ اسْتَغَثْتُ.
3- 3_ حاشیه ع: وامْتَنَعْتُ بِاللّه ِ وَ قَهَرْتُ بِاللّه ِ وَ انْتَصَرْتُ.
4- 4_ ع: + خَیْرُ الحافِظینَ.
5- 5_ حاشیه ع: البَصیر.
6- 6_ حاشیه آ: عَلِیّاً ولی اللّه.
7- 7_ حاشیه هر سه نسخه: عَلَیْهِما وَ عَلی آلِهِما.
8- 8 _ حاشیه ع و متن آ: عَلَیْهِم أَجْمَعینَ.
پس می گویی: «اَللّه ُ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَهٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّمواتِ وَ ما فِی الاَْرْضِ مَنْ ذَاالَّذی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاّ بِاِذْنِه یَعْلَمُ ما بَیْنَ اَیْدیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لایُحیطُونَ بِشَی ءٍ مِنْ عِلْمِه إِلاّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّم